(08-01-2007)
UTRECHT - Iemand die voor de trein springt betrekt vele onschuldigen bij zijn dood. Hulpverleners zouden veel meer kunnen doen om de suïcides te voorkomen. ,,In Duitsland doen ze dat wel en het lijkt te werken.''
Een paar honderd meter naast het spoor van Utrecht-Centraal staat het landelijk Monument voor Spoorwegongevallen. Nabestaanden van mensen die voor de trein zijn gesprongen branden er kaarsjes, leggen bloemen en knuffels neer. Onder de grote, ijzeren cirkel die de dood symboliseert, staat de tekst: 'Herinneringen lopen samen op met hen die op het spoor de wissel van de dood passeerden... Een lieve groet van dit verstild station.'
Telkens als de mededeling 'Wegens een aanrijding is er een vertraging van onbepaalde tijd' over het perron schalt, is de kans groot dat vlak daarvoor iemand voor de trein is gesprongen. Een persoonlijk drama, maar ook een wanhoopsdaad met gevolgen voor velen. Zo ligt het treinverkeer minimaal twee uur plat.
Voor de Nederlandse Spoorwegen is dit werk inmiddels dagelijkse realiteit. De kosten lopen zeker in de ,,miljoenen euro's'', aldus een NS-woordvoerder.
Maar een zelfdoding is niet alleen een kostenpost. Voor sommige machinisten is het reden genoeg om nooit meer 'op de bok' te willen. Naast mededogen met slachtoffer en nabestaanden giert ook woede door hun lijf, vertelt een NS-vertrouwenspersoon die betrokkenen opvangt en anoniem wil blijven: ,,'Waarom mijn trein?', roepen ze dan. 'Ga toch gewoon naar een bos, doe het in stilte en val mij er niet mee lastig'.''
Het is eigenlijk 'onacceptabel' dat zoveel onschuldigen ongevraagd bij iemands dood betrokken raken, vindt hoogleraar klinische psychologie Ad Kerkhof. Deze manier van zelfdoding is te gruwelijk voor de machinist, de brandweer, de politie en het ambulancepersoneel, vindt hij. Kerkhof werkt mee aan een onderzoek van de NS, ProRail en de Ivonne van de Ven Stichting. Die bekijken welke maatregelen er genomen moeten worden om zelfdoding op het spoor tegen te gaan. De hoogleraar vindt dat psychologen en psychiaters patiënten die levensmoe zijn, nadrukkelijker op de maatschappelijke gevolgen ervan moeten wijzen en hen die moeten ontraden.
Dat zou het aantal spoorsuïcides kunnen verminderen, denkt ook de Eindhovense psychiater Cornelis van Houwelingen. Suïcidale gedachten moeten tijdens de behandeling hoe dan ook bespreekbaar worden gemaakt. Nu is dat vaak niet het geval. ,,In Duitsland doen ze dat wel en het lijkt te werken.'' De indruk bestaat dat door betere begeleiding daar het aantal treindodingen is afgenomen.
,,Iemand die voor de trein springt doet dat in een impuls'', weet Kerkhof. ,,Die denkt op dat moment alleen nog maar 'ik moet dood'. Dan kun je moeilijk nog een beroep doen op zijn verantwoordelijkheidgevoel.'' Het is daarom zo belangrijk om van te voren met de patiënt over zijn suïcidale gedachten te spreken en de nadelen uit te leggen.
De meeste mensen die zichzelf het leven benemen en daarbij de trein als middel kiezen, kregen op dat moment psychiatrische hulp. Uit wetenschappelijke studies blijkt dat veertig procent van de 'springers' aan een stemmingsstoornis als depressiviteit lijdt, een kwart heeft schizofrenie en sommigen zijn op dat moment psychotisch.
Om het aantal suïcides te verminderen, moet in Nederland het spoor minder toegankelijk worden gemaakt, vindt de NS. Net als in Frankrijk moeten hekwerken het spoor minder toegankelijk maken.
Volgens psychiater Van Houwelingen heeft dat wel effect.
Het terrein van GGZ Eindhoven, waar hij werkt, grenst aan het spoor. Sinds de kliniek bij het spoor een hek plaatste, dat iedere twee weken op gaten wordt gecontroleerd, is het aantal suïcides op die plek tot nul teruggebracht.
Patroon
Vooral in januari en in de lentemaanden maken relatief meer mensen een eind aan hun leven dan in andere maanden. In januari is een duidelijk patroon zichtbaar: de meeste zelfdodingen (gemiddeld vijf per dag) in de eerste week, daarna een geleidelijke daling. Jaarlijks springen zo'n 180 à 190 mensen voor de trein. Dat is tien tot veertien procent van het totaal aantal zelfmoorden per jaar. In Groot-Brittannië, Duitsland en Zweden ligt dat met vijf tot zeven procent beduidend lager. Overigens mislukt een op de tien treinsuïcides.
(Nederlands Dagblad)
Death Makes Angels of us all
And gives us wings where we had shoulders
Smooth as raven' s claws...