Nederland betaalt beveiliging Hirsi Ali

quote:

Op zondag 25 februari 2007 15:26 schreef speknek het volgende:
Oh het ging me er niet om dat het niet als provocatie bedoeld was, dat lijkt me inderdaad vrij duidelijk. Het ging me erom dat het geen erge provocatie is. Althans, het valt compleet in het niet bij de teksten van Nietzsche. Of Maarten 't Hart, bijvoorbeeld .

Maar voor de rest lijken we het redelijk eens.

quote:

Op zondag 25 februari 2007 15:31 schreef speknek het volgende:
Ik denk dat Allah een ezel noemen die je vervolgens lekker vaak in z'n holletje neemt, zelfs door een moslim bril als ergere provocatie opgevat wordt, hoor.

quote:

Op zondag 25 februari 2007 15:40 schreef SCH het volgende:

[..]

Dat gaat toch om Reve?

Maar ik denk het trouwens niet - want dat soort dingen worden vrijwel dagelijks gezegd

quote:

de Koranteksten op die manier gebruiken, met blote lichamen - dat is blijkbaar een onoverbrugbare belediging. Dat kunnen wij niet begrijpen en ook niet weten Speknek.

quote:

Op zondag 25 februari 2007 15:40 schreef SCH het volgende:

[..]

Dat gaat toch om Reve?

Maar ik denk het trouwens niet - want dat soort dingen worden vrijwel dagelijks gezegd - de Koranteksten op die manier gebruiken, met blote lichamen - dat is blijkbaar een onoverbrugbare belediging. Dat kunnen wij niet begrijpen en ook niet weten Speknek.

quote:

Op zondag 25 februari 2007 19:33 schreef sigme het volgende:

[..]

Er bestaat geen belediging die fysiek geweld rechtvaardigt.
Er bestaat geen provocatie die fysiek geweld rechtvaardigt.

Hooguit, en dan hóóguit, is het een tikje invoelbaar als impulsreactie. Op het moment dat de provocatie of belediging je rauw op het dak valt. Maar daar gaat het hier niet over. Die gaat over bedreiging, geweld, moord, na ampel beraad. Gepland, over nagedacht, gewikt, gewogen, gepast bevonden. Moord, bedreiging, omdat een provocerend filmpje daartoe volstaat.

En dan zijn er mensen die afwegen "provocerend filmpje" enerzijds; "bedreiging en moord in koelen bloede" anderzijds; en dan tot de slotsom komen dat de filmmaker de boosdoener is..

quote:

Op zondag 25 februari 2007 19:33 schreef sigme het volgende:
En dan zijn er mensen die afwegen "provocerend filmpje" enerzijds; "bedreiging en moord in koelen bloede" anderzijds; en dan tot de slotsom komen dat de filmmaker de boosdoener is..

quote:

Op zondag 25 februari 2007 21:18 schreef SCH het volgende:

[..]

Je lijkt het punt maar niet te willen vatten door in deze nogal dogmatische termen te blijven praten. Wie zegt dat de bedreigingen gerechtvaardigd zijn? Dat zijn ze niet. Daar gaat het debatje ook helemaal niet over. Het gaat er om of de vrijheid van meningsuiting zo absoluut is dat het de boodschapper ontslaat van iedere verantwoordelijkheid.

quote:

In mijn ogen wordt de vrijheid van meningsuiting tegenwoordig nogal misbruikt en is het begrip aan een enorme inflatie onderhevig. Het is goed dat er weer fikse discussie over ontstaat, het is jammer dat die bedreigingen en geweld er een rol in spelen, want dat vertroebelt de discussie.

quote:

Op zondag 25 februari 2007 19:50 schreef milagro het volgende:

lang verhaal

quote:

Op zondag 25 februari 2007 21:34 schreef sigme het volgende:

[..]

Daar gaat de discussie helemaal niet over. Er is letterlijk helemaal niemand die iets absurds als 'het ontslaan van iedere verantwoordelijkheid' bepleit.
Maar geen enkele boodschap; geen enkele provocatie, maakt iemand verantwoordelijk voor bedreigd worden, waarbij die bedreiging zo ernstig is dat er bewaking nodig is.

Voor fysieke bedreiging is -onder geen enkele omstandigheid- de bedreigde verantwoordelijk.

En dan kan je wel doen alsof *ik* het in het absurde trek, maar dat is niet zo. Dat doen de personen die van Gogh doodstaken. Helaas voeren ze hun absurdisme dermate ver door dat mensen werkelijk moeten vrezen voor hun leven.
[..]

Wat de discussie vertroebelt is het idee dat een -redelijk- beroep op beschaving, fatsoen, respect en dergelijke wordt gemikt in een discussie die gaat over de vrijheid. Vrijheid staat tegenover onvrijheid, niet tegenover fatsoen.

quote:

Op zondag 25 februari 2007 22:00 schreef SCH het volgende:

[..]

Je trekt het weer in het absurde.

quote:

Je gaat maar uit van de absolutie van de vrijheid van meningsuiting,

quote:

dat is gewoon een aanname die ik bestrijd

quote:

en ook die classica die vorige week de Nutslezing hield. Dat gaat ten diepste over de vrijheid van meningsuiting.

quote:

Iedere keer weer die bedreigingen erbij halen verstoort de discussie en het eigenlijke punt.

quote:

Je gebruikt die bedreigingen nu als chantagemiddel om de discussie mee dood te slaan, dat is de methode die Wilders ook standaard hanteert.

quote:

Op zondag 25 februari 2007 22:00 schreef SCH het volgende:
Je gaat maar uit van de absolutie van de vrijheid van meningsuiting

quote:

Op maandag 26 februari 2007 15:14 schreef PJORourke het volgende:

[..]

Ja, dat lijkt me idd een geoznde uitgangspositie. De enige echte garantie voor democratie in dit land, die anderhalve week geleden bijna een nekschot van die zogenaamde kamervoorzitter kreeg.

quote:

Op maandag 26 februari 2007 15:14 schreef PJORourke het volgende:

[..]

Ja, dat lijkt me idd een geoznde uitgangspositie. De enige echte garantie voor democratie in dit land, die anderhalve week geleden bijna een nekschot van die zogenaamde kamervoorzitter kreeg.

quote:

Vrije meningsuiting — maar jegens wie?

Beledigen of beschermen

Niet iedere vorm van zelfbeheersing in het publieke debat dient te worden uitgelegd als zelfcensuur of gebrek aan zedelijke moed. Een geclaimd ‘recht op beledigen’ is vooral retorica die groepstegenstellingen verscherpt, zegt Ineke Sluiter .

Sinds de Deense krant Jyllands Posten op 30 september 2005 voor het eerst de Mohammed-cartoons plaatste, is de discussie over de grenzen van de vrijheid van meningsuiting ongemeen fel geweest. Hoe verhoudt zich dat belangrijke recht tot een right to offend, bijvoorbeeld geclaimd tijdens een rede in Berlijn (de Volkskrant, 10 februari 2006) door Ayaan Hirsi Ali?

De discussie maakt een verwarde indruk: niemand ontkent het belang van vrijheid van meningsuiting, maar zelfbeperking in de uitoefening daarvan heet soms lafheid en hypocrisie, soms de verstandige wellevendheid die samenleven in een pluriforme wereld mogelijk maakt. De discussie doet sterk denken aan Thucydides’ beschrijving van een hevig groepsconflict binnen één samenleving. ‘Wat vroeger onbesuisde overmoed heette’, zegt hij, ‘werd nu beschouwd als loyale moed, zelfbeheersing heet een excuus voor lafheid’.

Waaraan lag en ligt het dat de beoordeling van het cartoon-conflict zover uiteen loopt? Eén element is naar mijn smaak onvoldoende geanalyseerd. Tegenover wie claimen wij precies onze vrijheid van meningsuiting?

Beschermen

De klassieke grondrechten werden aanvankelijk ontwikkeld om burgers tegen hun eigen overheid te beschermen. Vrijheid van meningsuiting diende oorspronkelijk om te voorkomen dat de overheid zou censureren en publicatie van bepaalde opvattingen van tevoren onmogelijk zou maken. Het gaat dus in eerste instantie om de verticale relatie tussen overheid en burger. In de verdediging van die vorm van vrije meningsuiting is een grote principiële vasthoudendheid op zijn plaats.

Maar meer en meer dienen de grondrechten ook de regulering van de horizontale relatie tussen (groepen van) burgers onderling. De vrijheid van meningsuiting van de ene burger vindt dan haar begrenzing in de vrijheden van de ander. Totaal niet-controversiële meningen zullen op weinig bezwaren stuiten.

De toets van de vrije meningsuiting is dan ook nooit de onschuldige of onschadelijke mening, maar juist de mening die een ander of een andere groep aanstoot zal geven, zal shockeren of zijn gemoedsrust zal verstoren. In de Europese jurisprudentie over de vrijheid van meningsuiting is vastgelegd dat het juist ook die informatie en ideeën zijn die onder de bescherming van het grondrecht vallen, als het publieke debat erbij gebaat is.

Nodeloze, gratuite belediging is, uiteraard en zoals dat hoort, strafbaar. Belediging mag dus geen doel op zich zijn, en er kan in die zin ook geen recht op bestaan. Tot een ‘recht’ verheffen wij iets dat in zichzelf als ‘goed’ kan worden beschouwd. De vrijheid van meningsuiting is zo’n ‘goed’ en wordt daarom beschermd. Onaangename dingen zijn geen doel op zich. Waarom zou iemand een recht op belediging willen?

Maar belediging kan optreden als bij-effect van de legitieme bekendmaking van een mening en in dat geval wordt een afweging gemaakt. De vraag is dan of het belang van de vrije meningsuiting moet prevaleren boven het recht van anderen om niet beledigd te worden. Is het goede meer goed dan het kwade slecht is?

Die afweging kunnen we zelf maken of we kunnen haar aan de rechter overlaten. Dat belediging een onprettig bijproduct is hoeven we dus niet te ontkennen. De hoofdredacteur van de Jyllands Posten formuleerde het goed: hij excuseerde zich, niet voor zijn recht tot publiceren — dat hield hij terecht staande —, maar het speet hem als anderen zich daardoor gekwetst voelden. En dan zitten we in het domein van de wellevendheid, niet van de rechten en plichten.

Verticale en horizontale vrijheid van meningsuiting, tussen burger en overheid en tussen burgers onderling, dat is het juridische kader van de discussie. Maar komen we er daar wel mee in de analyse van de cartoon-affaire?

Van normale ‘verticale’ toepassing lijkt geen sprake. Het gaat niet om een confrontatie tussen de krant en de Deense overheid, integendeel: premier Rasmussen verdedigde de persvrijheid in alle toonaarden (zie de interviewbijlage van de Volkskrant, 23 december).

In het horizontale vlak is inderdaad sprake van een conflict: de Deense moslims demonstreerden en ze spanden een proces aan bij het Europese hof dat nog moet vóórkomen. Hier is duidelijk sprake van een groepsconflict binnen de Deense of Europese rechtsorde, en er worden democratische middelen gebruikt om dat probleem op te lossen.

Tiranniek

Maar de discussie en de roep om een right to offend golden helemaal deze horizontale relatie niet. Niemand heeft ingezet op het recht van Jyllands Posten om de Deense moslims te beledigen. Hirsi Ali spreekt in haar Berlijnse rede over vertegenwoordigers van tirannieke regimes, en verklaart dat zij er niet naar streeft religieuze gevoelens te kwetsen, maar dat ze zich niet wenst te onderwerpen aan tirannie. Dat is een retorica die beter past bij de verticale vrijheid van meningsuiting, het grondrecht van het individu dat zich weigert neer te leggen bij politieke repressie van hogerhand.

Hier hebben we een eerste paradox: we hebben het nu immers over regimes die niet binnen dezelfde rechtsorde opereren als wij. We kunnen geen rechtzaak aanspannen om ons recht op vrije meningsuiting op te eisen tegen een overheid die de onze niet is. Het protest richt zich tegen ondemocratische toestanden in het Nabije en Midden-Oosten, tegen de internationale druk en het gevaar van een extremistische vorm van islam. Daartegen past inderdaad grote waakzaamheid. Het zou laf zijn dat probleem uit de weg te gaan, daarin heeft Hirsi Ali gelijk. Maar wat is het moeilijk om het goede instrument te vinden! Vrijheid van meningsuiting is een van de toverwoorden van onze democratie en een van onze allerbelangrijkste verworvenheden, maar het woord van Abraham Maslow dringt zich op: ‘Als je enige gereedschap een hamer is, zullen alle problemen eruit zien als spijkers’.

De reacties op de cartoons in landen als Indonesië, Pakistan, en Libanon hebben daadwerkelijk het probleem nog eens blootgelegd voor de enkele sukkel die het ontgaan was — of we die affaire daarvoor werkelijk nodig hadden, waag ik te betwijfelen.

De right to offend van Hirsi Ali heeft kennelijk geen betrekking op een verticale, maar op een soort van diagonale relatie: individueel protest tegen onderdrukking door een andere (religieuze) overheid dan de onze. Het lijdt overigens geen twijfel dat ook in het internationale debat wel degelijk ruimte is voor individuele burgers die misstanden signaleren en staan voor de waarden van de democratische rechtstaat. Maar dat kan ook door er bij de eigen regering op aan te dringen om internationaal de juiste politiek te voeren.

Waardenconflict

Het zal trouwens wel even duren voordat er een effectievere manier is gevonden om internationale waardenconflicten constructief aan de orde te stellen. Dat blijkt uit de reactie van sommige buitenlanden, die het Hirsi Ali-model van ‘diagonale’ communicatie, tussen een burger van één staat en de overheid van een ander, geheel blijken te onderschrijven. Geert Wilders zegt dat moslims als ze hier willen komen wonen de helft van de Koran eruit moeten scheuren, en de volgende dag staat de regering van Saoedi Arabië op de stoep — niet op die van Wilders natuurlijk, maar bij onze overheid.

Op deze manier wordt van twee kanten olie op het vuur gegooid en kan de discussie worden gekidnapt door wie er maar zin heeft een irritante soundbite te produceren. Niet de fout van onze vrije meningsuiting, maar één van die cultuurverschillen waartegen wij terecht bezwaar kunnen maken en waarvoor we vervolgens toch een of andere oplossing zullen moeten bedenken. En die kan er niet in bestaan de vrijheid van meningsuiting van Wilders in te perken.

Hoe dat ook zij, vrijheid van meningsuiting is in de eerste plaats een recht dat wij binnen onze eigen democratische ruimte willen uitoefenen en daar doet zich een volgende paradox voor. Binnen die eigen democratie zijn óók moslims, en die nemen daar een minderheidspositie in; zij behoren vaak ook sociaal-economisch tot een kwetsbaarder groep in de samenleving. Hier gaat het dus niet om vrijheid van meningsuiting, moedig uitgeoefend tegen een potentieel machtiger partij.

Deze Europese moslims hebben ervoor gekozen niet langer in het land van herkomst van henzelf of hun ouders of grootouders te blijven, zij maken deel uit van onze democratische maatschappij en zijn een belangrijke factor in het mogelijk maken en leefbaar houden van een pluralistische samenleving. Ironisch genoeg zijn juist zij de eerst getroffenen door uitingsvormen als de cartoons, en het is begrijpelijk dat zij zich gekwetst en als groep gediscrimineerd voelen. Over hun hoofden ging de discussie kennelijk tussen anderen, en het is zeer de vraag of zij van rechtswege genoegdoening kunnen krijgen.

Dit is nu precies waarom het zin heeft niet iedere vorm van zelfbeheersing uit te leggen als zelfcensuur of een gebrek aan zedelijke moed. Want als het om het vermijden gaat van het kwetsen van zwakkeren is ‘lafheid’ niet aan de orde. Lompheid als moreel ideaal hoort niet bij de toverwoorden van de democratie.

In de perceptie van kracht en zwakte ligt een derde paradox. West-Europa voelt dreiging van een internationale extremistische islam, die zijn invloed voor de meeste mensen onzichtbaar uitoefent via internet en onduidelijke netwerken. Voor het Nabije en Midden-Oosten is de perceptie andersom: imperialistische, militair getinte druk vanuit de Verenigde Staten en Europa. Ook binnen de verschillende Europese landen vertoont de omgang met moslim-gemeenschappen tekenen van angst en nervositeit. Tegelijkertijd zijn die gemeenschappen minderheden en ook dat maakt onzeker. Angst is een slechte raadgever.

Groepstegenstellingen

In zijn Cleveringa-oratie (Democratische deugd, november 2006) geeft Kees Schuyt een prachtige analyse van groepstegenstellingen: de toon van het debat is daarbij zelf een symptoom. Zo stelt ook de claim op een right to offend de discussie op scherp, omdat het een hyperbolische, overdreven gestelde, claim is. Scherpere retorica komt voort uit als ernstig ervaren groepstegenstellingen, maar leidt daar op haar beurt ook weer toe.

Schuyt oppert om bij groepstegenstellingen waar mogelijk te onderscheiden tussen waardenconflicten en belangenconflicten. Over waarden valt slecht te onderhandelen, daar gaat het om wat mensen heilig is. Maar bij belangenconflicten gaat het om de materiële basis van het leven, toegang tot scholing, arbeid en middelen, en daarover valt te praten.

Wanneer zoveel mogelijk de groepstegenstellingen vertaald worden in zulke belangenconflicten (en zich dus laten oplossen), krijgen de groepen er steeds minder belang bij om zwaar in te zetten op de waardenconflicten. Dat maakt het eenvoudiger te komen tot een agreement to disagree, en geloof kan een plaats krijgen in een privédomein, weg van de publieke ruimte. Maar daar moeten groepen elkaar dan wel de ruimte voor geven. Insisteren op een right to offend lijkt dan geen goede opening.

De discussie over het cartoonconflict is een westers onderonsje. Dat is jammer, het betekent dat de ‘diagonale’ communicatie ook nog eens niet erg goed gelukt is.

Mochten de cartoons?

Ja, vermoedelijk wel. Publicatie diende het publieke debat, dat bleek wel, en de satirische middelen die gebruikt werden staan in een goede traditie.

Moesten de cartoons?

Nee, in tegenstelling tot wat Hirsi Ali claimde. Vrijheid van meningsuiting impliceert ook het recht om uit vrije wil keuzen te maken in onze omgang met dat recht.

Note: Ineke Sluiter is hoogleraar Griekse taal- en letterkunde aan de Universiteit Leiden. Dit is een gedeelte van de Nutslezing ‘De toverwoorden van de democratie’, gehouden op 12 februari in Rotterdam. De auteur dankt Anna Gunn en de studenten GLTC van het college the right to offend voor hun hulp.

quote:

‘Met alleen een hamer, zien alle problemen eruit als spijkers’

Koningin Beatrix betoogde in haar kerstboodschap op 25 december jongstleden dat er geen recht op beledigen bestaat. ‘Godsdienstvrijheid geeft geen vrijbrief om te kwetsen of op te roepen tot haat.’ De uitspraken leidden tot een hernieuwde discussie over de vrije meningsuiting op de opiniepagina van de Volkskrant.

Afshin Ellian en Leon de Winter meenden dat gekwetst (kunnen) worden de prijs is voor een pluriform publiek debat. Nausicaa Marbe stelde dat minderheden er goed aan doen een dikke huid te kweken. Zelfcensuur schaadt de democratie, vond Atzo Nicolaï.

In Frankrijk dient momenteel het proces tegen het blad Charlie Hebdo. Dit polemische tijdschrift publiceerde de Deense cartoons en voegde er nog satirische Mohammed-tekeningen van eigen makelij aan toe. Drie Franse moslimorganisaties klaagden de redactie aan wegens belediging van moslims als groep en wegens racisme (dus niet wegens godslastering).

quote:

Op maandag 26 februari 2007 15:34 schreef SCH het volgende:
Stuk uit de Volkskrant van zaterdag dat door sigme een beetje afgedaan werd als: jij hebt ook weer eens iets gehoord, maar interessant stuk dus!

quote:

Op vrijdag 23 februari 2007 16:15 schreef milagro het volgende:

[..]

nee, dat zeg ik niet.

quote:

meerkoppig monster, hè, iedere keer dat je een kop eraf slaat, komen er tien voor terug.
dat krijg je met dat groepsgevoel, 'beledig' er 1, en je beledigt ze allemaal.

quote:

Op dinsdag 27 februari 2007 02:17 schreef Ryan3 het volgende:

[..]

Nou dan. Opsporen die handel.
[..]

Ja, toch vraag ik me af hoeveel koppen dat meerkoppig monster heeft, hoor. Ik vind dit zo'n makkelijke argumentatie nl. In feite zeg je dan dat alle moslims extremisten zijn.
Dit soort extremisten moet je zoeken in een bepaalde groep: man, ongehuwd, jong (tot ca. 30 jaar oud oid), redelijk tot goed opgeleid, werkloos of under achiever. Overige moslims voelen zich misschien beledigd (als ze de media al volgen) ze zullen nooit tot dergelijke actie over gaan.

quote:

Op dinsdag 27 februari 2007 02:17 schreef Ryan3 het volgende:

[..]

Nou dan. Opsporen die handel.
[..]

Ja, toch vraag ik me af hoeveel koppen dat meerkoppig monster heeft, hoor. Ik vind dit zo'n makkelijke argumentatie nl. In feite zeg je dan dat alle moslims extremisten zijn.
Dit soort extremisten moet je zoeken in een bepaalde groep: man, ongehuwd, jong (tot ca. 30 jaar oud oid), redelijk tot goed opgeleid, werkloos of under achiever. Overige moslims voelen zich misschien beledigd (als ze de media al volgen) ze zullen nooit tot dergelijke actie over gaan.