quote:
Sint-Maarten (feest)Op 11 november - vaak de avond ervoor - wordt in sommige streken, zowel in Vlaanderen als in Nederland de naamdag van Sint-Maarten gevierd. In Limburg, Noord-Holland en Groningen werd in 1997 vastgesteld, dat in deze provincies de Sint Maartenviering nog vrij actueel was. In de provincies Friesland, Drenthe en Noord-Brabant bleek een vermeerdering van vieringen te zijn waargenomen. In mindere mate wordt Sint Maarten gevierd in Utrecht, Zuid-Holland en Zeeland. Ook in Overijssel wordt het feest gevierd. In Nederland wordt het Sint-Maartenfeest niet alleen door katholieken maar ook door protestanten en ongelovigen gevierd, meestal zonder achterliggende katholieke gedachten; het is er zo bekend dat er "satirische liedjes" de ronde doen. In België is de traditie nog in leven in West-Vlaanderen (Ieper) en de streek rond Aalst.
Inhoud
[verbergen]
* 1 Lampiontocht
* 2 Overlapping met Sinterklaasfeest
* 3 Liedjes
* 4 Trivia
LampiontochtDe kinderen houden een lampionnenoptocht en gaan van huis naar huis om er een lied te zingen en met snoep, fruit of geld beloond te worden. Een uitgeholde voederbiet met daarin een kaarsje dient vaak als lampion. Dat er een verband bestaat met Halloween ligt voor de hand, maar er zijn weinig wetenschappelijke bronnen te vinden. De Sint-Maarten-viering mag dan wel een christelijke naam dragen, maar Frazer, in The Golden Bough, verwijst naar een heidense oorsprong: het ronddragen van het (heilige) vuur zou een voor-christelijk vruchtbaarheidsritueel zijn, en is wijdverspreid over West-Europa.
In Nederlands Limburg loopt men oorspronkelijk niet van huis naar huis, maar verzamelt men in de kerk waar het verhaal van Sint-Maarten verteld wordt. Vervolgens loopt men in een lampionnenoptocht naar een groot vuur (een zogenoemde troshoop) waar 'de arme man' van het vertelde verhaal zich kan warmen. De kinderen krijgen traditioneel een oliebol uitgereikt. Met de komst van niet-Limburgers naar de streek en de invloed van Halloween, komt het echter vaker voor dat kinderen buiten de viering om van huis naar huis gaan om een lied te zingen en beloond te worden. De Sint-Maarten viering wordt meestal de vrijdag of zaterdag voor de 11e november gevierd om geen overlap te creeëren met de start van het carnavalsseizoen (de 11e van de 11e).
Vroeger gingen de kinderen uit het dorp met lampions (gemaakt van uitgeholde bieten) in een optocht naar een weiland. Daar brandde een vuur die de functie had het vee en de akkers te reinigen en te beschermen tegen de ziekten de komende winter (vergelijkbaar met het midwintervuur). Bij het vuur werd gedronken en in Limburg werden koeken (bookeskook) gegeten (nu oliebollen) van boekwijtmeel.
In West-Vlaanderen (vooral de streek van Ieper) zijn er nog elk jaar Sint-Maartensstoeten (meestal op 10 november), waar Sint-Maarten en Zwarte Piet vooraan in de stoet lopen en de kinderen met hun bieten erachteraan. Na de stoet (waar soms ook de plaatselijke fanfare of harmonie in meeloopt) kunnen de kinderen in veel gemeenten een zak met lekkernijen halen (mandarijnen, chocolade, picnicken, Onze-Lieve-Vrouwtjes, speculaas, marsepein en Sint-Maartenskoeken).
Op 11 november zelf krijgen de meeste kinderen nog meer lekkernijen en speelgoed.
Overlapping met SinterklaasfeestIn bepaalde streken neemt Sint-Maarten de taak van Sinterklaas over. In de West-Vlaamse stad Wervik, bijvoorbeeld, komt in de ene wijk Sint-Maarten langs met speelgoed, en in de andere wijk is het Sinterklaas, een maand later. Ook in Ieper en in het Oost-Vlaamse Aalst wordt meestal Sint-Maarten gevierd. Beide steden hebben een Sint-Martinuskerk als hoofdkerk. In Ieper komt Sint-Maarten de avond voor 11 november aan met de boot. Dan staan alle kinderen hem en zijn pieten op te wachten aan de kaai (Ieperlee). Daarna gaan ze in een grote stoet naar de grote markt. In Sijsele (een Sint-Martinusgemeente) wordt er dan weer enkel een Sint-Maartenstoet gehouden (op de vrijdagavond het dichtst bij de 11de november), maar speelgoed krijgen ze enkel bij Sinterklaas.
In Aalst komt Sint Maarten de zaterdag voor 11 november officieel met de trein aan en wordt hij in een koets naar zijn troon op de Grote Markt gereden. Op 11 november ontvangt hij op de massaal bijgewoonde jaarmarkt de kinderen. Ook in Opwijk vlak bij Aalst vervangt Sint-Maarten Sinterklaas. Meestal komt hij in de nacht van 10 op 11 november. Opmerkelijke verschillen zijn dat de Sint in de hemel woont (en niet in Spanje), dat hij slechts 1 zwarte piet heeft, en dat zijn rijdier een ezel is (en geen paard.)
LiedjesEr bestaan flink veel varianten op de liedjes die de kinderen tijdens de rondgang zingen. Een selectie:
Sint-Maarten, Sint-Maarten
de koeien hebben staarten...
de meisjes hebben rokjes aan
daar komt Sint-Maarten aan
of:
Elf november is de dag
dat mijn lichtje
dat mijn lichtje
Elf november is de dag
dat mijn lichtje branden mag
In Friesland word ook wel gezongen:
Alf novimber is de dei
Dat myn ljochtsje
Dat myn ljochtsje
Alf novimber is de dei
Dat myn ljochtsje brâne mei
In Groningen zingen de kinderen ook:
Mien lutje lanteern,
ik zai die zo geern,
doe daanst deur de straot'n
dat kist ja nait loat'n
Mien lutje lanteern,
ik zai die zo geern
wat betekent:
Mijn kleine lantaren
Ik zie je zo graag
Je danst door de straten
Dat kun je niet laten
Ook voor mensen die niet thuis geven is er een lied:
Hier woont juffrouw Kikkerbil
die ons nooit iets geven wil
Hier woont meneer Apenkop
Die eet alles zelf op
In Vlaanderen, meer bepaald in een deel van de Denderstreek wordt Sint-Maarten gevierd met de volgende liedjes:
Sint-Maarten zal 't avond komen d'heilige man
met wat nieuws zal hij dan komen
wellekom dan
komt hij gereden met zijn paard
ja dat paard dat heeft een staart
in de nacht onverwacht
heeft hij ons klompjes vol gebracht
of het in dialect gezongen rijmpje:
Sinte Merten op ne stok
Wie-e ni geiven, wie-e ni geiven
Sinte Merten op ne stok
Wie ni geiven, ropt a op!
wat betekent:
Sint Maarten op een stok
Wilt ge niet(s) geven
raap u op
een Sint Maarten op een stok is een zacht broodje in de vorm van de Sint, op een houten stokje gespiesd
of nog (een erg lang...)
moederke moederke ik heb Sint-Maarten gezien
onder de bomen onder de bomen...
In West-Vlaanderen, regio Menen-Roeselare, luidt het:
Sinte Maartens avond
de sterren gaan mee naar Gent
en als ons moeder wafels bakt
dan zijn we der mee content
klein vier(vuur) groot vier(vuur)
Sinte Maarten komt alier
met zijne besten tabord an.
In Oost-Vlaanderen, Regio Beveren (Waasland) luidt het:
Vandaag is't Sinte Maarten en morgen Sinte Kruk
We komen uit goeie harte, we komen uit goeie druk
En hebt ge ons nie wa turfhout want ons voetjes zijn zo koud
We zullen van hier niet gaan of we hebben wat opgedaan
De maskes van de dorpen die staan hier al bijeen
Ze zullen ons leren hout rapen, turf rapen op Sint-Jans manieren
Samen zullen ze vieren
Een stuk van zijne mantel
En wilde gij da nie geven
Dan zijde gij een grote beest, een houten of een turfke
Op Sinte Maarten's kurfke
Daar woont een goede vrouw, die lang leven zal
Hoe lang zal ze leven
100 jaar en enen dag tot dat ze geen brood of kaas meer mag...
Baas en bazin hebt ge ons nie wa griel, ge ziet't aan mijnen hiel
Ge ziet't aan mijn muts, ik ben nen armen duts!
In Venlo en omstreken luidt het:
Sinter Mertes veugelke,
haet ein roëd keugelke.
Haet ein blauw stertje,
hoepsa Sinter Mertes.
Vandaag is 't Sinter Mertes,
morrege Sinter Krökke.
Dan kòmme die gooje herte,
die hadde zo gaer ein stökske.
Höltje op ein törrefke,
Sinter Mertes körrefke.
Hölt, hölt, hölt,
en 's winters is 't kald.
Hoera, hoera, waat hebbe de boere ein laeve,
hoera, hoera, waat hebbe de boere ein pret.
En
Mieke de woep zoot op de stoep,
en leet der eine vleege.
Mieke de woep zoot op de stoep,
en leet der eine goan.
Hoera, hoera, waat hebbe de boere ein laeve,
hoera, hoera, waat hebbe de boere ein pret.
Satirisch Sint-Maartenliedje:
Sinte-Maarten mikmak,
m'n vader is een dikzak,
m'n moeder is een dunnetje,
geef me een pepermunnetje.
en:
Sint-Maarten, Sint-Maarten,
de meisjes hebben staarten,
de koeien hebben rokjes aan,
daar komt Sint-Maarten aan.
Andere versie van hetzelfde liedje:
Sint-Maarten, Sint-Maarten,
er waren twee tomaten,
de ene heeft een petje op,
de ander heeft een kale kop.
In Wervik, West-Vlaanderen luidt het:
Bolle Bolle Saint Martin
Gif mie ne soe en kben konten
vertaling:
Bolle Bolle (?) Sint Maarten
Geef mij een geldstuk en ik ben tevreden
TriviaEen spreekwoord in het Venloos luidt: As de kinder Sintermertes Veugelke zinge, make de verkes eur testament (Als de kinderen een Sint-Maarten liedje zingen, dan schrijven varkens hun testament). Varkens werden traditioneel geslacht vanaf 11 november.