Het mag bekend zijn dat de tram terugkeert in Groningen. Het leek me leuk om de historie van trams in de stad Groningen eens in het heel kort te belichten. Helaas zitten mijn boeken ingepakt (verhuizing...) dus moet ik mijn bronnen waar nodig, van internet halen. Voor het verhaal voldoet dat echter wel.
Eerste tram
In 1880 ging de eerste paardentram van de "Société anonyme belge de tramways Groningen et de la province" (TPG) rijden in de stad Groningen. Vele jaren daarvoor waren er talloze concessieaanvragen geweest voor verschillende lijnen door de Stad; iets wat in die tijd in alle steden voorkwam. De lijn liep van het hoofdstation (toen nog Station SS), via het Zuiderdiep, de Herestraat, de Waagstraat, de Grote Markt en de Ebbingestraten naar het Noorderplantsoen en later naar het Noorderstation ("Halte" in die tijd). Later werd de lijn doorgetrokken naar de Heereweg (Boschhuis), ter hoogte van het Sterrenbosch.
Het was geen onverdeeld succes. De sporen verzakten regelmatig, het materiaal werd slecht onderhouden en het was uiterst oncomfortabel. Iets wat de latere GTG traditiegetrouw zou overnemen...
De laatste paardentram in de Ebbingestraat, 1910. ( Bron)
Interlokale tramwegmaatschappijen
In 1892 startte de Tramwegmaatschappij Zuidlaren-Groningen (TMZG) een paardentramlijn van (raad eens?) Zuidlaren naar de Hereweg (Boschhuis) bij het Sterrebos in Groningen. Interessant genoeg werd die níet gesubsidieerd door de stad Groningen omdat "[...] men toch moeilijk van een handelsbelang kon spreken, wanneer men beweerde dat men met de tram gemakkelijk Zuidlaren kon bereiken".
De lijn heeft tot 1918 bestaan, ondanks plannen om het traject van motortrams te voorzien. De rails bleven wel liggen en werden pas opgebroken toen... er andere tramrails voor in de plaats moesten komen. Daarover straks meer.
Eindpunt van de TMZG bij het Boschhuis in Groningen. Hier eindigen ook de sporen van de TPG (zie boven). (Bron)
In 1893 werd de tweede interlokale tramlijn aangelegd: de lijn van Groningen via Paterswolde naar Eelde, geëxploiteerd door de GPE (Raad eens wat dat betekent). Deze lijn reed tot 1920 met paardentrams en was heel gezellig: de lijn vervoerde vooral recreanten uit Groningen die naar het Zuidlaardermeer wilden. Vanaf 1920 reed er een tractor voor de tram, nog later werden de rijtuigen getrokken door een bus(!). Pas in 1939 werd de lijn opgeheven als tramlijn.
In 1913, tenslotte, ging de stoomtramlijn Groningen-Drachten van start. Deze werd geëxploiteerd door de Nederlandsche Tramweg Maatschappij, die voornamelijk in Friesland maar ook in Drenthe en met deze lijn, ook in Groningen tramlijnen had. De stoomtram heeft tot 1948 personen vervoerd, daarna kwam de lijn in handen van de NS. De lijn werd in de eindjaren voornamelijk gebruikt voor goederenvervoer van Philips in Drachten naar het hoofdstation in Groningen. De dienst werd in 1985(!) beëindigd en de rails opgebroken.
Het laatste stuk spoor van de lijn naar Drachten; Groningen ter hoogte van de Peizerweg. Het traject is nog aardig goed te volgen en overal aan de lijn liggen nog oude spoorbruggen. (Bron)
De Gemeente Tram Groningen
In 1906 werd de TPG, na lang te zijn gemaand de dienst te verbeteren, overgenomen door de gemeente, die de paardentramdienst vervolgens als GTG (Gemeente Tram Groningen) uitvoerde. In 1910 reed de eerste elektrische tram. De dienst werd uitgevoerd met drie lijnen: lijn 1 volgde het oude paardentramtraject (Sterrenbosch - Herestraat - Grote Markt - Ebbingestraten - Noorderstation), lijn 2 ging van de Frieschestraatweg/Kraneweg - A-straat - Vismarkt - Grote Markt - Poelestraat - Nieuweweg naar de Oosterstraat (ziekenhuis) en lijn 3 ging van de Grote Markt - Munnekeholm - Zuiderdiep - Emmastraat naar het station. Later kwam daar lijn 4 bij (Grote Markt - Rademarkt - Veemarkt - Meeuwerderweg en in 1921 lijn 5 (de "buitenlijn"), van hoofdstation Groningen - Sterrenbosch - Haren (daar lagen toen dus nog de rails van de TMZG, zie boven) - Glimmen - De Punt SS.
De elektrische tram heeft gedurende zijn hele bestaan te maken gehad met slechte sporen, wat voornamelijk te danken was aan de typisch Groningse zuinigheid. Net als met de paardentram werden de rails op het zand gelegd in plaats van op dwarsliggers. Gevolg: verzakkingen van de rails na het eerste het beste regenbuitje. Vaak konden de trams niet rijden en nog vaker stootte de tram op de straatkeien. Ook de (veel te laat ingezette) grote vernieuwing, waarbij vrijwel alle rails werd opgebroken en opnieuw werd gelegd; nu mét dwarsliggers, bood weinig soelaas. Een goede les voor de huidige planners. De tram was niet erg geliefd en nadat lijn 4 in 1926 al was vervangen door een bus en lijn 5 in 1939, was het in 1949 afgelopen met de tram en werd deze vervangen door (trolley)-bussen. De tramwagens zijn nog tot 1954 ingezet als noodwoningen aan de Frieschestraatweg, daarna zijn ze allemaal gesloopt.
Lijn 3 op het Boterdiep (die had toen de dienst van lijn 1 overgenomen. Van de Grote Markt reed de tram via de Oude Ebbingestraat via het Boterdiep naar de Noorderstationsstraat; terug reed hij door de Nieuwe Ebbingestraat. Dit lijkt op het plan wat ze nu voor de Zernikelijn hebben). (Bron)
Nog meer trams?
De GTG legde naast de normale lijnen nóg een lijn aan, voor kolen- en gasvervoer. Deze ging van het Noorderstation naar de Bloemsingel, waar de gasfabriek stond. Interessant genoeg werd deze lijn niet genoemd tijdens de opheffing van 1949 en bleef dus gewoon doorrijden tot 1960. Pas toen werd ook deze lijn opgebroken.
De kolentram die eigenwijs doorreed na 1949. (Bron)
Van alle stadstrams in Groningen is er niet één over. Er is wel een replica, gemaakt van een oude werkwagen van de HTM, die verbouwd is tot de GTG 41 van lijn 5 (Groningen - Haren - De Punt). Deze rijdt op de museumtramlijn van Amsterdam.
(Bron)
[ Bericht 0% gewijzigd door The_Obdurate_Ozjish op 20-01-2007 18:32:51 ]
Woon zelf aan de Nieuweweg waar dus ook een stukje tramhistorie op van toepassing is.
..http://www.autobusarchief.nl/Verheul-boek/inleiding.htm
Volgens mij hebben ze een paar jaar geleden nog oude tramrails gevonden bij werkzaamheden aan de Turfsingel(?).
quote:En daar is geen woord Gronings aan.Op vrijdag 19 januari 2007 14:37 schreef The_Obdurate_Ozjish het volgende:
"Société anonyme belge de tramways Groningen et de la province" (TPG)
.quote:Prachtige site. En kijkkijk...Op vrijdag 19 januari 2007 22:08 schreef freako het volgende:
Meer informatie.
http://www.autobusarchief.nl/Verheul-boek/inleiding.htm
Volgens mij hebben ze een paar jaar geleden nog oude tramrails gevonden bij werkzaamheden aan de Turfsingel(?).
De originele GTG 41!
quote:Wanneer ?Op vrijdag 19 januari 2007 14:37 schreef The_Obdurate_Ozjish het volgende:
(...) De rails bleven wel liggen en werden pas opgebroken toen... er andere tramrails voor in de plaats moesten komen. Daarover straks meer. (...)
Of heb ik daar overheen gelezen ?
Rond 1917-1919 hielp mijn opa (uit 1907) de stalhouders wel eens om van zijn verdiende geld sigaren te kunnen kopen.
Nu klinkt dat vreemd maar het was een andere tijd. Kinderen werden toen s'ochtends het huis uit geschopt om aan het eind van de middag weer binnen te mogen komen. Toen hij een jaar of vijf was wist hij met een loper de voordeur open te maken, toen hij zijn vader tegenkwam vroeg zijn vader wat hij in huis deed
.denken dat de historie altijd in Mokum lag.
