Wanneer barst de bom in Rusland?

Gezien de grote haat jegens buitenlanders en de grote werkloosheid in het land zal het niet lang meer duren voordat er een Neo-Nazistisch figuur aan de macht komt.

Hoe denken jullie erover?

Vladimir Vladimirovich Poetin: KGB-veteraan, kleurloos, schijnbaar emotieloos, onopvallend, een ijzeren vuist, een manipulator met stalinistische trekjes. Je leest weinig vleiende teksten over de gisteren met een overweldigende meerderheid herkozen president van Rusland. De oppositie heeft hij uitgeschakeld, hij heeft volledige macht over de media en het parlement ligt aan zijn voeten. En hij is ongekend populair bij de bevolking.

Is dit de sterke man die Rusland nodig heeft om een leefbaar land te worden? Of schiet hij door naar een dictatuur volgens het gevreesde Sovjetmodel? De Rusland-watchers zijn er nog niet uit.

In december 1991 spatte de Sovjet-Unie uit elkaar in een vijftiental onafhankelijke republieken. Een daarvan, Rusland, probeert zichzelf sindsdien om te vormen van een Communistisch autoritair bureaucratisch systeem naar een democratische kapitalistische markteconomie. Vanzelfsprekend gebeurt dit met veel vallen en opstaan. Een systeem waar mensen vanouds gewend zijn orders van boven af te gehoorzamen verander je niet in een paar jaar in een economie waarin de mensen zelf initiatieven nemen en waarin markten en prijsprikkels de inrichting van de productie bepalen.

Politieke machtsstrijd zorgde in de eerste helft van de jaren negentig voor een vijf jaar lang durende krimp van de Russische economie. In 1997 was er van enig herstel sprake maar in 1998 kreeg het verzwakte land een enorme klap van de internationale financiële crisis. De overheid kon zijn schuldverplichtingen niet meer nakomen, de roebel verloor in augustus 1998 60 procent van zijn waarde, de levensstandaard van het grootste deel van de bevolking daalde scherp. Eind 1999 werd Poetin tot president gekozen. In de periode 1999-2002 volgde herstel. Hoge olieprijzen, de 60 procent depreciatie van de roebel en ingrijpende structurele hervormingen maakten een gemiddelde groei van het bruto binnenlands product van 6 procent mogelijk. De overheidstekorten werden aangepakt, onder andere door veel subsidies te schrappen en Rusland voerde een nieuw belastingstelsel in. Door deregulering is de rol van de overheid, en met name de macht van de regionale bestuurders, teruggebracht. De 'BV Rusland, met zijn 89 aandeelhouders' - een verwijzing naar de 89 bestuursdistricten - moet worden omgesmeed tot een simpel staatsbedrijf, 'of erger: tot een militaire eenheid'.



In 2003 is de economische groei zelfs 7 procent. De 145 miljoen Russen hebben een gemiddeld inkomen per inwoner van $ 9.700 (2002, gemeten naar koopkrachtpariteit). Ter vergelijking: dit is ongeveer de helft van het gemiddeld inkomen in Griekenland, Portugal of Spanje. Daar komt nog eens bij dat de inkomensverdeling erg scheef is: bijna de helft van het totale inkomen wordt verdiend door tien procent van de bevolking aan de top. De tien procent Russen met de laagste inkomens verdient in totaal krap 6 procent van het totale inkomen. Er zijn buitensporig rijke Russen, vooral te vinden onder de zogeheten oligarchen die ten tijde van de privatisering van staatsondernemingen hun slag hebben geslagen. Naast die hele rijke Russen leeft een kwart van de bevolking onder de armoedegrens. De inflatie bedraagt 15 procent en de officiële werkloosheid in Rusland ligt op 8 procent van de beroepsbevolking, maar er is veel verborgen werkloosheid.

De groei die Rusland doormaakt is kwetsbaar omdat hij te sterk afhangt van de export van olie en gas. Een kwart van het bruto binnenlands product betreft energieproductie. Een flinke prijsdaling van olie zou het land in de grootst mogelijke problemen brengen. Het is een open vraag of de tot dusver doorgevoerde hervormingen voldoende zijn om de fraaie groeicijfers van de laatste jaren te handhaven. Volgens deskundigen moet de publieke sector nog verder worden teruggebracht om meer ruimte te geven voor het ontstaan van kleine en middelgrote ondernemingen. Buitenlandse investeerders zouden meer vertrouwen moeten krijgen dan tot dusver het geval is.

Poetin heeft in het parlement voldoende politieke steun: zijn partij Verenigd Rusland heeft sinds de parlementsverkiezingen in december een absolute meerderheid in de Doema, de Russische Tweede Kamer. Er is maar weinig extra steun nodig om een tweederde meerderheid te vormen, noodzakelijk is voor grondwetswijzigingen. De hamvraag is of Poetin de enorme macht die hij heeft, zal blijven gebruiken om de Russische economie en het leven van de Russen te verbeteren. Het zou niet de eerste keer zijn dat ongecontroleerde macht iemand naar het hoofd stijgt.