quote:
Nee, maar dit zijn bekende misvattingen, dus de kans op gelijkenis is groot.
![]()
Mijn bronnen staan er meestal wel onder.
Laatste woorden:De meeste zogenaamd laatste woorden die de groten deze aarde aan ons hebben nagelaten, zijn zelden zo uitgesproken als de overlevering wil.
Een paar voorbeelden:
”Meer licht”Misschien bedoelde Goethe, zoals bepaalde grappenmakers beweerden, iets anders met deze woorden dan een verzoek om meer licht, en probeerde hij met zijn Frankfurtse accent te zeggen: “Mer leicht hier so slecht…” (“Ik lig hier zo slecht”), waarna de man met de zeis tussenbeide kwam.
Hoe het zij, zijn korte afscheidswoorden zijn de grote dichter later in de mond gelegd, vermoedelijk omdat ze zo goed bij het imago van de grote Olympiër passen.
Goethes zoektocht naar het licht schijnt in werkelijkheid letterlijk te moeten worden genomen.
“Doe toch eens het vensterluik open om wat meer licht binnen te laten,” moet hij kort voor zijn einde hebben gevraagd.
”Ook jij, Brutus, mijn zoon!”Dat klinkt niet slecht als laatste woorden, maar dit is vermoedelijk verzonnen.
Volgens ooggetuigen heeft Julius Caesar tijdens de moordaanslag op hem helemaal niets gezegd (wat ook niet makkelijk was geweest, met al die messen in zijn lijf.)
”Wat een verlies voor de schone kunsten, als ik er niet meer ben”Met deze woorden moet keizer Nero aan zijn einde zijn gekomen.
Hij beschouwde zichzelf inderdaad als een groot kunstenaar en vermoedelijk heeft de Romeinse kroniekschrijver Suetonius hem daarom dit afscheid in de mond gelegd.
In werkelijkheid heeft Nero allerlei onzin uitgekraamd toen de afgezanten van de Romeinse senaat eindelijk de afgezette, voor de vogelvrij verklaarde en door een zelfmoordpoging verzwakte keizer gevangen hadden genomen.
Volgens een biograaf overleed hij uiteindelijk met de woorden: “Dat noem ik pas trouw!” of: “Jij bent anders wel trouw!”, wat hij tegen de leider van het politiecommando zei toen deze persoonlijk de dolk uit de door Nero zelf veroorzaakte wond trok en zijn mantel op de verwonding drukte om het bloed te stelpen.
Nero wist niet dat de centurion de opdracht had de keizer als het even kon levend voor het gerecht te brengen.
”Mijn God, heb medelijden met mijn ziel en dit arme volk.”Indien Willen van Oranje deze laatste woorden al heeft uitgesproken, zal dat in ieder geval in het Frans of Duits zijn geweest (in het Frans zijn ze het bekendst geworden: “Mon Dieu, aie pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple.”)
Willem van Oranje sprak namelijk geen woord Nederlands.
Officieel waren dit inderdaad zijn laatste woorden, zoals beschreven door Pierre Loyseleur de Villier in het Verhael vande moort.
Helaas is deze hofprediker en raadsman van Willem van Oranje geen al te betrouwbare historicus: al eerder had hij zijn beschermheer vrome woorden in de mond gelegd waarvan te bewijzen was dat Willem ze nooit had uitgesproken.
”O, mijn vaderland! Dat ik nu mijn vaderland verlaat!”Met deze woorden moet William Pitt de Jongere zijn gestorven, diepbedroefd als hij was na de voor Engeland zo rampzalige Slag bij Austerlitz (2 december 1805).
In werkelijkheid waren zijn laatste woorden iets anders.
Hij zei namelijk net tegen een oude dienaar die voor Pitts lichamelijk welbehagen moest zorgen: “Ik geloof dat ik nog wel één van Bellamy’s pasteitjes op kan…”
”Van al mijn leerlingen heeft er maar één me begrepen – en die begreep me verkeerd.”Deze woorden staan geboekstaafd als de laatste uitspraak van de Teutoonse opperfilosoof Georg Wilhelm Friedrich Hegel.
Met meent dat ze sloegen op Georg Andreas Gabler (1786 - 1853), een nu vrijwel vergeten filosoof en leerling van Hegel.
De woorden passen wat al te goed bij het beeld van de diepe Duitse denken zijn vermoedelijk dan ook later verzonnen door zijn leerlingen.
Hegels echtgenote, die aanwezig was bij zijn overlijden en in een brief aan de zus van Hegel beschrijft hoe hij overleed, vermeldt ze in elk geval niet.
”Ik heb achttien glazen pure whisky gedronken. Dat lijkt me wel een record.”Met deze woorden met de grote dichter Dylan Thomas het tijdelijke voor het eeuwige hebben verwisseld.
En hij heeft dit ook werkelijk beweerd, alleen niet op de dag van zijn dood, maar toen hij na een laatste drinkgelag doodziek was teruggekeerd in het Chelsea Hotel te New York, waar hij in die tijd resideerde.
Voor hij werkelijk aan de gevolgen van zijn dranklust overleed, had hij nog een paar dagen te gaan.
Bronnen: William Lewis Hertslet, ‘Der Treppenwitz der Weltgeschichte’, 1965; Bill Read, ‘Dylan Thomas’, 1968; Phillip Vandenberg, ‘Nero’, 1981; Georg Büchmann, ‘Geflügelte worten’, 1991.
* 11:15, restate my assumptions: 1. Mathematics is the language of nature. 2. Everything around us can be represented and understood through numbers. 3. If you graph these numbers, patterns emerge. Therefore: There are patterns everywhere in nature.*