POL Politiek
Discussies en diepgaande gesprekken over de politiek in de breedste zin van het woord kun je hier voeren.
Bron: NRCquote:Het Veereberaad
Hoe krijg je de overheid in beweging? In de praktijk is die vaak eerder deel van het probleem dan deel van de oplossing. Hieronder de praktische lessen van een groep uiteenlopende mensen die ieder op hun terrein hebben geprobeerd vooruitgang te boeken in hardnekkige 'dossiers'.
Ergens in een achterstandsbuurt in de Randstad staat een broodjeszaak. De ligging is goed, de apparatuur modern en het interieur smaakvol. Maar er hangen oude kranten voor de ramen; de zaak is dicht. Sterker nog, de zaak is nog nooit open geweest.
Anderhalf jaar nadat hij het pand overnam, is de Turkse eigenaar er nog niet in geslaagd alle benodigde stappen te zetten om zijn eerste broodje te verkopen. Hij heeft zich aan alle regels gehouden, alle vergunningen aangevraagd, alle voorzieningen getroffen. En juist dat heeft hem de das omgedaan. Hij heeft te veel tijd en geld verloren en is door zijn startkapitaal heen. Was hij daarentegen domweg begonnen met broodjes verkopen, zoals veel andere ondernemers in de buurt doen, dan had hij het waarschijnlijk gered.
Nederland is als deze broodjeszaak: het gaat gebukt onder de goedbedoelde bureaucratie, het mist daardoor economische kansen en de bewoners raken steeds meer gedemotiveerd. Het land zal niet failliet gaan, maar er wordt te weinig omzet gedraaid en al helemaal geen winst gemaakt. Letterlijk en figuurlijk.
De economische en maatschappelijke malaise leidt tot een afnemend vertrouwen van mensen in de overheid. De overheid wordt gezien als deel van het probleem, niet als deel van de oplossing. Het wordt pijnlijk duidelijk dat pogingen tot verbetering niet beklijven. En dat is even frustrerend als fascinerend. Waarom gaat alles zo langzaam, waarom zit alles zo vast en vooral: hoe kan je daar verandering in brengen?
Met het doel die vragen te beantwoorden hebben we1 het 'Veereberaad' opgericht. Dit is een apolitieke initiatiefgroep van onderwijzers, agenten, onderzoekers, ondernemers, verpleegkundigen, politici, ambtenaren en anderen die een jaar lang hebben geprobeerd om beweging te krijgen in een aantal hardnekkige 'dossiers'.
Samen spanden we ons op persoonlijke titel op zondagmiddagen in voor het invullen van werkervaringsplaatsen in de Bijlmer, het versnellen van de diagnosestelling voor borstkanker, het bestrijden van de uitval van leerlingen in het beroepsonderwijs, het tegengaan van illegaliteit en fraude rond werk en wonen, het delen van informatie in de jeugdzorg en het openen van die vermaledijde broodjeszaak.
Door te vertrekken vanuit de concrete probleemgevallen en te praten met de mensen die daar dagelijks tegenaan lopen, probeerden we erachter te komen wat nu precies het probleem is. En door onze kennis en kennissen in te zetten probeerden we tegelijk deel van oplossing te zijn. Dat bleek pittiger dan gedacht. Onze ambitie bleek vaak groter dan onze slagkracht. Dat hebben we dus gemeen met het openbaar bestuur. En daarom hebben we goed gekeken naar wat er zo moeilijk is aan het oplossen van problemen. Hoewel de bovengenoemde gevallen sterk van elkaar verschillen, waren er enkele opvallende parallellen. We zetten ze op een rijtje:
Te veel bemoeienis, te weinig resultaat
Aan veel problemen, zoals het begeleiden van probleemgezinnen en de uitval van leerlingen in het beroepsonderwijs, wordt door veel verschillende instanties wat gedaan. Dat levert helaas meestal gelijk een nieuw probleem op. De kosten van afstemming en coördinatie tussen instanties en departementen zijn hoog, er zijn verschillende visies op probleem en oplossing en niemand heeft de bestuurlijke alleenmacht om knopen door te hakken. Beleidsmakers en uitvoerders lopen zichzelf regelmatig voor de voeten en komen aan het werkelijke probleem soms niet meer toe. Bestuurders kunnen dit alleen doorbreken wanneer ze redeneren vanuit de verantwoordelijkheid voor een oplossing, in plaats vanuit de verantwoordelijkheid voor een organisatie.
Verkeerde veronderstellingen
Hoewel moderne ideeën over dienstverlening op veel plekken binnen de overheid best geland zijn, blijkt in de toepassing ervan het oude denken te domineren. De één-loketgedachte voor startende ondernemers of voor werkzoekende jongeren is bijvoorbeeld een prima idee, maar dan moet er ook daadwerkelijk één loket zijn, en niet tien zogenaamde één-loketten die naar elkaar doorverwijzen. Burgers en ondernemers willen geen folders ontvangen of downloaden. Ze willen zaken doen aan het loket en een oplossing voor hun probleem.
Macht en belangen
Bij sommige problemen lijkt het wel alsof het niet de bedoeling is om ze op te lossen. En die hindermacht ligt zeker niet alleen bij de overheid. Waarom moeten vrouwen in het ene ziekenhuis bijvoorbeeld wekenlang wachten op een diagnose voor borstkanker en staan ze in de zogenaamde 'mammapoli's' na twee dagen buiten met de uitslag? Is dat misschien omdat specialisten in veel ziekenhuizen een financieel en professioneel belang hebben om niet samen te werken? Waarom zorgen we niet dat er structureel wordt samengewerkt en informatie uitgewisseld in de handhaving door politie, belastingdienst en gemeente, zodat we woon- en werkfraude praktisch onmogelijk maken? Is dat misschien omdat we bang zijn op de tenen van bepaalde gevestigde belangen te trappen?
Geïnstitutionaliseerd wantrouwen
Het gebrek aan vertrouwen in de overheid is niet alleen iets wat bij burgers leeft. Ook binnen de overheid is het onderlinge wantrouwen soms beklemmend. De brandweer en de diensten bouwtoezicht voeren onafhankelijk hun keuringen op horecagelegenheden uit. Informatie van de ene instantie wordt door de andere instantie gediskwalificeerd. Velen overschatten hun eigen professionaliteit en onderschatten die van anderen.
We vonden het opvallend dat zelfs de schijnbaar meest eenvoudige gevallen terug te voeren waren op een bredere samenhang van complexe problemen. Als je echt gaat wroeten in de materie, lijken er al gauw geen simpele oplossingen meer te bestaan. Dat zou verlammend kunnen werken, ware het niet dat er een andere manier is om naar de zaak te kijken. En dat is de niet-institutionele manier. Wij hebben gezocht naar een methode om buiten de politieke en bestuurlijke structuren zaken in beweging te krijgen. Want waarom zouden we zelf niet een eerste stap zetten? Als iedereen op elkaar blijft wachten, gebeurt er sowieso niets.
[...]
We hebben minder bereikt dan we hoopten, maar ook meer geleerd dan we verwachtten. Noch het formele openbaar bestuur, noch de informele netwerken zijn zelfstandig in staat complexe problemen op te lossen. Daarom is een wederzijds aanvullend effect hard nodig. Iedereen kan daar vanuit zijn eigen plek in de samenleving invulling aan geven.
Wij willen zelf geen instituut worden en heffen het Veereberaad nu op, maar de beweging gaat door. Alle vijftig deelnemers zullen ieder in hun eigen werk verder gaan met het werken aan verbetering. We nodigen eenieder uit om deel van de oplossing te blijven.
1Jorrit de Jong (directeur Center for Government Studies, Universiteit Leiden), Olf Kinkhorst (directeur Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen), Lobke van der Meulen (bestuurskundig onderzoeker), Rob Oudkerk (huisarts en politicus), Mark Rutte (staatssecretaris van Onderwijs), Joeri van den Steenhoven (oprichter en secretaris stichting Nederland Kennisland), Paul Sturkenboom (directeur Sturkenboom Partners Interim management), Marike Simons (communicatieadviseur Boer & Croon), Ankie Verlaan (lid College van Bestuur Universiteit en Hogeschool van Amsterdam), Arre Zuurmond (bijzonder hoogleraar Bestuurskunde, Universiteit Leiden).
Het ambtelijk apparaat werkt onvoldoende. In plaats van een ondersteuning voor de probleemoplossing is zij een probleemveroorzaker. Een ideologische club van toch zeker niet de minste personen (met nota bene twee politici) is nu opgeheven. Blijkbaar konden ze in een groep even weinig bereiken dan als 50 individuen.
Is de Veerebeweging exemplarisch voor de onveranderlijkheid van een instantie dat zijn eigen disfunctioneren in stand houdt? Of is er wel degelijk hoop en moet de verandering -bijvoorbeeld- van bovenaf komen ipv onderaf bij de burgers?
"I reject your reality and substitute my own"- Adam Savage
Je kan het zien als Bolton die zegt dat als je 10 verdiepingen van de VN afhaalt alles toch doorgaat
"We moeten ons bewust zijn van de superioriteit van onze beschaving, met zijn normen en waarden, welvaart voor de mensen, respect voor mensenrechten en godsdienstvrijheid. Dat respect bestaat zeker niet in de Islamitische wereld".
Een probleem is de overregulering. Alles is vastgelegd in regels. En hoe komt dat? Meestal omdat de regels eerst simpeler waren, maar met wat mazen in de wet. Men vond het uiteindelijk onrechtvaardig dat mensen die eigenlijk geen recht hadden op een bepaalde voorziening die voorziening wel kregen omdat er zo'n maas in de wet was. Die werd dus gedicht, en dat resulteerde weer in een extra stap op een formulier en weer een extra instantie die bij een aanvraag betrokken werd.
Wat dat betreft functioneert de ambtenarij prima. Ze doen precies wat hun opgedragen werd door de politiek. Al was het maar om hun eigen hachje te redden als er iets misgaat.
Wat dat betreft functioneert de ambtenarij prima. Ze doen precies wat hun opgedragen werd door de politiek. Al was het maar om hun eigen hachje te redden als er iets misgaat.
Ik geloof niet dat overheidsinstellingen slecht functioneren puur omdat het overheid is. Het leger is een overheidsinstelling pur sang, maar deze werkt wel efficient en wordt strak geleid. Ik denk dat het ook een kwestie van leiderschap en aansturing is.
Ik denk dat het nog een erfenis is van het grote maakbaarheidsgeloof van de jaren '60/'70 in Nederland, als er in Bangladesh een overstroming is, is het een natuurramp, hier in Nederland wordt meteen de gevolgtrekking getrokken dat het nalatigheid van iemand of een instantie is. Zie ook Volendam.quote:Op zondag 9 oktober 2005 14:26 schreef freako het volgende:
Een probleem is de overregulering. Alles is vastgelegd in regels. En hoe komt dat? Meestal omdat de regels eerst simpeler waren, maar met wat mazen in de wet. Men vond het uiteindelijk onrechtvaardig dat mensen die eigenlijk geen recht hadden op een bepaalde voorziening die voorziening wel kregen omdat er zo'n maas in de wet was. Die werd dus gedicht, en dat resulteerde weer in een extra stap op een formulier en weer een extra instantie die bij een aanvraag betrokken werd.
Wat dat betreft functioneert de ambtenarij prima. Ze doen precies wat hun opgedragen werd door de politiek. Al was het maar om hun eigen hachje te redden als er iets misgaat.
Ben het met je eens op dat punt. Moderne organisatietheorie laat vaak zien dat organisaties het meest efficiënt en doelgericht werken als ze, strak gestuurd, naar een gezamenlijk doel werken waarin iedereen binnen de organisatie ook gelooft.quote:Op zondag 9 oktober 2005 16:18 schreef LodewijkNapoleon het volgende:
Ik denk dat het ook een kwestie van leiderschap en aansturing is.
De (Nederlandse) overheid als organisatie kan dit echter nooit bereiken.
a) Met een beetje pech verandert 'de leider' elke 4 jaar, met veel pech zelfs nog sneller. Deze basis is te klein om een structureel beleid in te zetten om zaken écht te veranderen.
b) Echt leiderschap wordt in een polder-democratie niet gewaardeerd, er is dan te weinig ruimte voor concensus.
c) Binnen de overheidscultuur mist een prestatieprikkel, zoals die in het bedrijfsleven wél aanwezig is in de vorm van bijvoorbeeld een bonus. Je kunt een wethouder geen bonus geven omdat er minder relletjes in de wijk zijn!
Jawel. Een tweede termijn.quote:Op zondag 9 oktober 2005 18:36 schreef tillaard het volgende:
Je kunt een wethouder geen bonus geven omdat er minder relletjes in de wijk zijn!
Appels met perenquote:Ik denk dat het nog een erfenis is van het grote maakbaarheidsgeloof van de jaren '60/'70 in Nederland, als er in Bangladesh een overstroming is, is het een natuurramp, hier in Nederland wordt meteen de gevolgtrekking getrokken dat het nalatigheid van iemand of een instantie is. Zie ook Volendam.
Volendam(en Enschede) zijn een natuurrampen
"We moeten ons bewust zijn van de superioriteit van onze beschaving, met zijn normen en waarden, welvaart voor de mensen, respect voor mensenrechten en godsdienstvrijheid. Dat respect bestaat zeker niet in de Islamitische wereld".
Voor een wethouder wel. Waarom word je wethouder? Voor de macht. Niet voor het geld. Hoewel je als wethouder wel iets beter verdient dan als leraar denk ik.quote:Op zondag 9 oktober 2005 18:49 schreef tillaard het volgende:
[..]
is dat eenzelfde prestatieprikkel als een extra maandsalaris of een leukere leasewagen?
Ik schreef het wat onduidelijk, maar als hier een overstroming plaats zal vinden, dan weet ik haast wel zeker dat er naar zondebokken gezocht gaat worden. Volendam was een tragisch ongeluk, in die tijd was heel veel kerstversiering nog niet geimpregneerd, het had net zo goed ergens anders kunnen gebeuren.quote:Op zondag 9 oktober 2005 18:41 schreef fernando_redondo het volgende:
Appels met peren
Volendam(en Enschede) zijn een natuurrampen
Ik denk dat je in het algemeen toch wel kan zeggen dat de regeltjesdrift is doorgeschoten, het is volgens mij ook niet typisch links of rechts, waar links het bedrijfsleven probeert te wurgen (KvW zegt dat de tegeltjes glad moeten zijn, de brandweer zegt dat ze stroef moeten zijn) doet rechts dat met burgerrechten & terrorisme kwesties.
Misschien heeft het ook wel te maken dat een ambtenaar niet meer zoveel aanzien heeft als vroeger? In het leger is geld ook niet bepaald de belangrijkste prikkel, daar gaar het puur om de eer en een stuk macht.quote:Op zondag 9 oktober 2005 18:50 schreef freako het volgende:
Voor een wethouder wel. Waarom word je wethouder? Voor de macht. Niet voor het geld. Hoewel je als wethouder wel iets beter verdient dan als leraar denk ik.
Ik denk dat zelfs in het bedrijfsleven de prikkel geld beperkter wordt naarmate men er meer van heeft, al blijft het bepalend natuurlijk.
De groep waarvoor de financiële prikkel dermate beperkt is, is verwaarloosbaar klein. De factor aanzien / macht is bij de overheid wellicht wat belangrijker, maar brengt mensen niet tot grotere daden, denk ik.quote:Op zondag 9 oktober 2005 21:55 schreef LodewijkNapoleon het volgende:
Ik denk dat zelfs in het bedrijfsleven de prikkel geld beperkter wordt naarmate men er meer van heeft, al blijft het bepalend natuurlijk.
Meer geld leidt ook zeker niet per definitie tot grotere daden.
Als het niet wil branden moet je beter stoken.
Geld is één, zoniet dé belangrijkste motivator van veel mensen in hun carriere. Niet voor alle, maar wel voor veel.
Maargoed, deze discussie was maar over 1 van mijn 3 punten
Maargoed, deze discussie was maar over 1 van mijn 3 punten
Niet echt. Hoe wil je anders verklaren dat de meest gemotiveerde mensen vrijwilligerswerk doen?quote:Op maandag 10 oktober 2005 20:59 schreef tillaard het volgende:
Geld is één, zoniet dé belangrijkste motivator van veel mensen in hun carriere. Niet voor alle, maar wel voor veel.
Maargoed, deze discussie was maar over 1 van mijn 3 punten
Er zijn veel motivatietheorieën. De belangrijkste zijn http://www.humankinetics.(...)cfm?excerpt_id=3257, http://www.envisionsoftwa(...)Goal_Leadership.html en http://home.wanadoo.nl/a.heer/Maslow.htm. Een politicus zal meer gefouced zijn om macht te vergaren, een sporter wil een prestatie neerzetten en iemand die in de verzorging werkt wil aardig gevonden worden. Grof ingedeeld.
De overheid bestaat voor een groot deel uit een sociaal vangnet. Mensen die in het bedrijfsleven eruit geknikkerd worden omdat ze onvoldoende zouden presteren kunnen zonder al te veel problemen aan het werk blijven bij de overheid. Dat geldt gelukkig niet voor iedereen die er werkt maar het aantal "losers" -om het beestje een naam te geven- is er toch aanzienlijk hoger. Ik heb zelf bij een non-profit organisatie gewerkt, na jarenlang bijbanen in de profitsector te hebben gehad en ik moest eerst echt flink mijn best doen om aan de mindere-prestatiecultuur te wennen. Drie keer een uur koffiepauze houden was heel normaal.
Het leger heeft een hele andere cultuur en is niet echt te vergelijken met een non-profit-kantoorbaan. Dat komt ook omdat de uitdagingen, de risico's en het avontuur in het leger veel hoger liggen dan bij andere overheidsbanen.
"I reject your reality and substitute my own"- Adam Savage
Ik heb ook bij een non-profit organisatie stage gelopen en daar werd wel gewoon keihard gewerkt tegen een bepaald niet overdreven hoge beloning.
Als het niet wil branden moet je beter stoken.
Inderdaad, ik denk ook niet dat het aan de ambtenaren zelf ligt, maar meer aan de laag daarboven (lees, politiek). Politieke beslissingen worden nogal eens niet op rationele gronden genomen. En degene die die beslissingen moeten uitvoeren moet je daar de schuld niet van geven.quote:Op dinsdag 11 oktober 2005 00:40 schreef du_ke het volgende:
Ik heb ook bij een non-profit organisatie stage gelopen en daar werd wel gewoon keihard gewerkt tegen een bepaald niet overdreven hoge beloning.
Honey ! Take me drunk, i am home !
In z'n algemeenheid is het de wens tot eerlijkheid en duidelijkheid van de burgers die de regelgeving frustreert.
Er zijn veel vormen van gewenste eerlijkheid: iedereen gelijk, eenduidige regels, heldere toepassing, efficientie en effectiviteit.
Deze wensen klinken fraai en rechtvaardig, maar leiden altijd tot een wirwar van regels, uitzonderingsregels, toetsingen en bezwaarmogelijkheden.
In werkelijkheid zou het voor mensen een stuk rechtvaardiger, duidelijker en bevattelijker zijn als iemand domweg zou kunnen zeggen: "Waarom? Daarom! Omdat ik het zeg!".
Het is de verwerping van niet precies geregelde autoriteit die leidt tot veel regels, weinig autoriteit. Vroeger hield een agent je gewoon staande en zei dat iets niet mocht. En dat werd dan geaccepeteerd als een waarheid omdat een gezagdrager dat vond, dus was het zo.
Nu zal een persoon zeggen: wat mag ik precies niet, waar staat dat, wat als ik vind dat het toch mag?
Dus moet de ieder beroep op autoriteit geschraagd worden met een beschreven regel. En probeer maar eens een sluitende beschrijving te maken van wat dan ook.. dat kán helemaal niet. Dus krijgt de regel subregels, uitzonderingsregels, amendementen, gedoogzone's, toetsingsregels etc etc..
Vervolgens verzuipt zowel de burger als de regelmaker als de regelnalever in de papierbult en willen ze allemaal dat er wordt ingegrepen. Maar die ingrepen moeten wel: duidelijk, helder en toepasselijk zijn. Voor iedereen navolgbaar. Dus moeten ze worden beschreven..
Da capo al fine..
Er zijn veel vormen van gewenste eerlijkheid: iedereen gelijk, eenduidige regels, heldere toepassing, efficientie en effectiviteit.
Deze wensen klinken fraai en rechtvaardig, maar leiden altijd tot een wirwar van regels, uitzonderingsregels, toetsingen en bezwaarmogelijkheden.
In werkelijkheid zou het voor mensen een stuk rechtvaardiger, duidelijker en bevattelijker zijn als iemand domweg zou kunnen zeggen: "Waarom? Daarom! Omdat ik het zeg!".
Het is de verwerping van niet precies geregelde autoriteit die leidt tot veel regels, weinig autoriteit. Vroeger hield een agent je gewoon staande en zei dat iets niet mocht. En dat werd dan geaccepeteerd als een waarheid omdat een gezagdrager dat vond, dus was het zo.
Nu zal een persoon zeggen: wat mag ik precies niet, waar staat dat, wat als ik vind dat het toch mag?
Dus moet de ieder beroep op autoriteit geschraagd worden met een beschreven regel. En probeer maar eens een sluitende beschrijving te maken van wat dan ook.. dat kán helemaal niet. Dus krijgt de regel subregels, uitzonderingsregels, amendementen, gedoogzone's, toetsingsregels etc etc..
Vervolgens verzuipt zowel de burger als de regelmaker als de regelnalever in de papierbult en willen ze allemaal dat er wordt ingegrepen. Maar die ingrepen moeten wel: duidelijk, helder en toepasselijk zijn. Voor iedereen navolgbaar. Dus moeten ze worden beschreven..
Da capo al fine..
ik moet verrassend weinig
Es ist heute schlecht und wird nun täglich schlechter werden, – bis das Schlimmste kommt
Es ist heute schlecht und wird nun täglich schlechter werden, – bis das Schlimmste kommt
|
|
