...'s morgens een vent?
De moeite die u soms hebt bij het wakker worden in de morgen wordt voor een deel bepaald door de avond voorafgaand aan de nacht waaruit u bezig bent te ontwaken. U herkent het wel: Het is een glazen moment, met verschillende alternatieven die u door het hoofd zwiemelen en waarvan de een aanlokkelijker is dan de andere. Niets is op zo'n moment hinderlijker dan dat een ander dit breekbare moment komt verstoren met de raspende mededeling dat de volkswijsheid " 's avonds een vent, 's morgens een vent" nog altijd opgeld doet. Me dunkt dat het hoog tijd is voor een onderzoek naar de legitimiteit van dit appèl.
Wat is eigenlijk 'een vent zijn'?
1. Mogelijk is de enige voorwaarde om een vent te zijn het hebben van de mannelijke geslachtskenmerken. Maar dit is mijns inziens veel te bekrompen, want dan wordt volstrekt voorbij gegaan aan de gevoelswaarde van het woord 'vent'. Maar ik vraag de lezer wel notie te nemen van het feit dat deze definitie dus een subjectief criterium in zich draagt, als gevolg van het gevoelsaspect.
2. Verder is in de zinsnede in kwestie een 'vent' dat wat je 's avonds geweest bent waardoor je nu (op de ochtend van het appèl) weerhouden lijkt van opstaan c.q. optimaal functioneren. Dan zou je dus een vent zijn wanneer je iets zeer intensiefs hebt beleefd, bijvoorbeeld een feest gehad, stoer geweest, intensief gesport, iets met seks gedaan, huisbezoek gehad, een misdaad gepleegd, de nacht doorgestudeerd, etcetera, etcetera, etcetera. Maar hiermee komen we dus ook niet verder, want ook dit is een behoorlijk ondefinieerbaar iets of het moet een negatieve omschrijving zijn, die dan zoiets luidt als "iemand die 's avonds een vent is geweest, heeft iets gedaan dat niet niet intensief is, iets niet nagelaten dat intensief is ten gunste van niets doen of heeft gedrag vertoond dat niet 'on-vent-ig' is". Mijns inziens is dat geen werkbare definitie.
3. Het bedoelde gevolg van het appèl des morgens een vent te zijn, is dat arbeid wordt verricht. Een vent zijn is dus 'plichtenhebber' zijn wanneer de ochtend aanbreekt na de avond waarin het gedrag is vertoond dat als vent-ig getypeerd wordt (hoe moeilijk en arbitrair dit ook is, zie punt 2). Maar het hebben van een plicht (in de betekenis van het te vervullen hebben van een taak) is formeel een passief gegeven. Het is een lege constatering, een situatie die een persoon slechts tot werken aanzet bij voldoende plichtsbesef.
Zo bezien is een vent 's morgens (individu met een pakket plichten) een ander soort vent dan degene die 's avonds bedoeld wordt (gevierde knaap, getapte jongen of opgeschoten knul). Wat betekent dat? Niets anders dan dat de definitie van 'vent' context- en tijdafhankelijk is! (afgezien van mensen die nachtwerk verrichten.) Een eenduidige definitie is dus eigenlijk niet mogelijk op basis van deze gegevens.
Een oplossing van dit vraagstuk is mogelijk gelegen in het formuleren van een definitie van de negatieve variant, dus stel ik voor om de jacht te openen op een definitie van het begrip 'vent van niets'. Dit zou inzicht kunnen geven in eigenschappen van de onderhavige definitiekwestie. Hierbij moet ik opmerken dat dit geen wetenschappelijk verantwoorde methode is om tot een gedegen omschrijving te komen, maar de drang naar een oplossing doet mij besluiten het toch te proberen. Een 'vent van niets' is een benaming voor een slappeling, niet geslaagd in zijn hoedanigheid van vent zoals een fluitje van een cent niet klinkt als een fluitje om trots op te zijn, ongeacht of het een goed fluitje is of niet. Want het kan natuurlijk zijn dat je een slaatje uit een koopje hebt geslagen en dus zeer goedkoop aan een kwalitatief goed fluitje bent gekomen. Zoals iemand zich af zou kunnen vragen of voor een goed fluitje a priori meer dan een cent moet worden betaald, is het dus de vraag of sterkte/ kracht een noodzakelijke eigenschap van een vent is. In beide gevallen neigt mijn mening naar een ontkenning hiervan. Daarom acht ik het dan ook gerechtvaardigd om de bewering dat kracht als een noodzakelijk kenmerk van vent moet worden gezien, van de hand te wijzen. (Mogelijk kom ik t.z.t. nog eens terug op de vraag of deze bewering emancipatie in de hand werkt.)
Uit voorgaande alinea is te concluderen dat de zoektocht naar een negatieve definitie geen positief resultaat heeft opgeleverd. Maar deze negatieve insteek heeft ons wel op een goed spoor gezet! Want wanneer wij de hele volkswijsheid omkeren kan dat ons verder brengen in het oplichten van een tipje van de bovenkant van het borduurwerk (waar wij slechts tegen de onderkant aankijken) en inzicht verwerven inzake de Waarheid. Want, is het waar dat de ontkenning ook plausibel is, dus wanneer ik 's avonds geen vent ben geweest ik dat 's morgens ook niet hoef te zijn? Hier zal door mensen die het arbeidsethos hoog in het vaandel hebben staan resoluut ontkennend worden geantwoord. Dit doet vermoeden dat ik gewoon mijn taken heb te doen wanneer het moment aanbreekt dat 's morgens iemand mij oproept een vent te zijn, ongeacht mijn hoedanigheid van de avond ervoor (of ik nu vent ben geweest of niet ). Dus (o, Triomf!) is de causale relatie tussen het 's avonds vertoonde gedrag en de oproep die des morgens klinkt om de mouwen op te stropen nihil! Afgezien van het feit dat we eigenlijk niet goed weten welke definitie moet worden gehanteerd om 'vent' goed te kunnen plaatsen in de gestelde zegswijze, is het nu duidelijk geworden dat dit 'vent-zijn' helemaal niet van belang is voor de appellerende boodschap die 's morgens wordt gedaan om mij samen met alle andere proletariërs te verenigen in een of ander arbeidsproces.
Het doet er niet toe of je een vent bent! Gisteren niet en vanmorgen ook niet! Werken moet je, want je zit nu eenmaal in een maatschappij die dat eist! (Ik zal hier helaas voorbij moeten gaan aan het feit dat dit een flauw argument is, omdat niemand ervoor kiest deel van een maatschappij te zijn. Wat dat betreft is 'samenleving' een zeer passief iets, hoezeer de politiek ons ook van het tegenovergestelde probeert te overtuigen.)
Wat is nu het gevolg van wat zojuist bewezen is? De volkswijsheid blijkt gebaseerd op een farce, een imaginaire causale relatie, en er wordt gewoon verwacht dat niemand zijn plicht verzaakt en dat het de avond ervoor vertoonde gedrag daar geen enkele invloed op heeft. Dus wanneer iemand u ter verantwoording roept met het zinnetje dat zojuist
als drogreden is ontmaskerd, mag u diegene daar op aanspreken. Hiermee draait u dus de rollen om.
Maar helaas zal er waarschijnlijk niets gebeuren met dit moeizaam verworven inzicht, want deze volksonwetendheid is te zeer ingeburgerd en mensen hebben reeds hun gedrag erop aangepast dat deze feitelijke misvatting een waarheid als een koe zou zijn. (Dus gaan ze braaf, na 's avonds een vent geweest te zijn, 's morgens aan het werk - hetgeen de ochtenddefinitie van 'vent' blijkt te zijn). En zoals dat gaat met rommelen aan fundamenten, het bouwwerk dat mensen hebben opgetrokken op de foute grond is hen te lief om de waarheid over de kwaliteit van hun fundament onder ogen te zien en om der waarheids wil het bouwwerk af te breken en een ander op te bouwen op een nieuw te kiezen fundament dat meer steekhoudend is dan het huidige. Mocht iemand bedenken dat deze waarheid niet is in te passen zonder levenszekerheden die gekoesterd worden te moeten laten vallen, neem ik het niemand kwalijk dat zij mijn alhier getamboereerde onthulling ter zijde schuiven en doorgaan met wat zij normaal doen, voordat dit inzicht zich aandiende. Zij verkeren daarmee in gerenommeerd gezelschap. Want dat is toch wat de hele westerse wetenschap doet met waarheden die te zeer aan de fundamenten van hun theorieën rammelen. Zo is Vaskoslav Drasic (toch een gevierd wetenschapper tot zijn gewraakte dissertatie!) als een paria behandeld nadat hij om der waarheids wil publiceerde over de fout die Einstein heeft gemaakt bij zijn relativiteitstheorie (het 'vergeten' van een minnetje in de zestiende stap van zijn berekening om tot zijn E= MC2 te komen). Omdat E= MC2 dus niet waar is, zou veel, heel veel opnieuw onderzocht moeten worden (bouwwerk op een fout fundament) en daarom is er niets mee gedaan en zijn Drasic' bevindingen doodgezwegen. De westerse wetenschap hangt zo aan deze 'waarheid', dat de baten (de waarheid, de hele waarheid en niets dan de waarheid) bij lange na niet opwegen tegen de kosten (het gezichtsverlies van de wetenschap en het moeten herzien van fundament en bouwwerken)! Sneu voor Drasic en een wereld die gelooft in de logisch-analytische waarheid van de wetenschap. Maar ik dwaal af.
Het kan dus een schok geven nu gebleken is dat ook clichés niet altijd waar hoeven te zijn. Want het is nogal wat om te constateren dat een zinnetje dat door het veelvuldig gebruik zelfs versleten is, ondeugdelijk blijkt. Terwijl juist in de lijn der verwachtingen ligt dat de betreffende zinsnede de werkelijkheid correct weergeeft, omdat het anders nooit zo ingeburgerd zou kunnen raken. De autoriteit van clichés is toch voor een groot deel gelegen in het feit dat deze waarheid(?) de tand des tijds heeft doorstaan en al die tijd als waarheid(!) is aangemerkt. Een herbezinning over het waarheidsgehalte van volkswijsheden is dus noodzakelijk. Maar wederom, wanneer iemand het niet aandurft de eigen fundamenten te toetsen, respecteer ik dat. Het is jammer want 'it takes two to tango', maar wanneer er hardcore know-nothings zijn die deze dans niet aandurven in de angst op andermans tenen te trappen of aan eigen fundamenten te tornen, dan zij dat zo. Voor wie nog niet overtuigd is omdat zij van mening zijn dat één gefalsificeerd cliché niet voldoende aanleiding is om alle volkswijsheden in twijfel te trekken, het volgende: Wanneer de boom geen appelboom is, valt de appel er wel ver van. Amicae amicique, er is nog veel te doen. We staan nog maar aan het begin.