Het experiment waar ik aan meewerk wordt uitgevoerd door de vakgroep
Atoomfysica van het
Kernfysisch Versneller Instituut te Groningen en gaat door het leven onder de naam
Al41Catraz.
Voor kekke plaatjes en resultaten wordt naar de laatstgenoemde website verwezen.
DoelHet uiteindelijke doel van het project is het kunnen meten van de concentratie van het isotoop
41Ca in een natuurlijk calciumsample. Als je een klomp calcium zou pakken, bestaat dat namelijk niet voor 100% uit
40Ca, zoals je op het eerste gezicht misschien zou verwachten. In plaats daarvan bevat het in mindere mate ook andere isotopen.
41Ca komt in de natuur voor met een zgn. relatieve abundantie van 10
-14, in tegenstelling tot
40Ca met 0.9694.
Waarom 41Ca?Deze lage abundantie maakt
41Ca erg aantrekkelijk om te gebruiken als tracer in biomedisch onderzoek. Het kan bijvoorbeeld gebruikt worden om de stofwisseling in een organisme zichtbaar te maken. Een voorbeeld is het onderzoek naar osteoporose (botontkalking). Hierbij wordt er bij een patient aan het calcium in het bot
41Ca toegevoegd (zgn. 'labelen'). Dan wordt een poosje gewacht, zodat alle
41Ca dat niet wordt opgenomen door het bot uit het lichaam is verdwenen, en daarna is alle
41Ca die in de urine van de persoon aangetroffen wordt, afkomstig uit het bot. Zo kan gemonitord worden hoe snel de botten van die persoon ontkalken.
Een tweede mooie eigenschap van dit isotoop is zijn instabiliteit: het heeft een halfwaardetijd (Engels: half life) van pakweg 100000 jaar. Dit maakt
41Ca geschikt voor dateringen, op vergelijkbare wijze als met de bekendere
14C-methode.
OpstellingOk, hoe wordt dat isotoop nou daadwerkelijk aangetoond?
OvenDaartoe wordt eerst een natuurlijk calciumsample verhit in een oven. Deze produceert een bundel calciumatomen. De bundel gaat vervolgens een zgn. Zeemanslower in.
ZeemanslowerDeze zorgt ervoor dat de snelheden van alle atomen zo rond de 50 m/s komen te liggen. Dit gebeurt door middel van een laserstraal die precies tegen de bewegingsrichting van de atomen in beweegt. De frequentie van de laser is zo afgesteld dat de fotonen kunnen worden opgenomen door de calciumatomen. Dit gebeurt dan ook regelmatig, maar na een tijdje worden de fotonen ook weer uitgezonden. De grap is echter het volgende: de atomen worden altijd vanaf de zelfde kant geraakt door het foton, terwijl ze het foton daarna in een random richting weer uitzenden. Het opnemen van een elektron die precies tegen het atoom in beweegt zorgt ervoor dat de impuls van het atoom kleiner wordt. Het uitzenden van een elektron in een bepaalde richting zorgt voor een impulsverandering in de tegengestelde richting, maar aangezien deze richtingen random zijn zal over een aanzienlijke tijd gemiddeld dit effect 'uitmiddelen'. Wat overblijft is de impulsvermindering door het opnemen van de elektronen.
Zo worden de atomen aanzienlijk afgeremd, slechts door er met licht op te schijnen!
(Edit: dat laatste is eigenlijk iets te simpel gesteld. Zie
deze post).
Isotoop-selectieve afbuigingAls de afgeremde atoombundel uit de slower komt, word er een enkel isotoop uit de bundel afgebogen. Dit gebeurt door middel van een laser die zijn frequentie heel precies afgesteld zodat alleen een bepaald istoop de fotonen kan absorberen. Verder werkt die deflectie op dezelfde manier als in de vorige paragraaf beschreven.
Magneto-Optical TrapDe bundel met slechts één isotoop erin komt tenslotte terecht in een zgn. Magneto-Optical Trap, kortweg MOT. Deze bestaat simpelgezegd uit drie laserstralen, die ook nog eens weerkaatst worden, zodat je effectief zes bundels hebt: 2 voor elke dimensie (heen en terug). Deze laserbundels houden, wederom door middel van het boven beschreven proces, de atomen op hun plaats. Vervolgens wordt met een CCD-camera de intensiteit van het wolkje atomen gemeten, die een maat is voor de hoeveelheid atomen die er in zitten.
ConclusietjeMet de hierboven beschreven methode kan het istoop
41Ca worden gemeten, al is het experiment nog in volle gang. Als gevolg van zijn zeer lage abundantie was het tot nu toe niet mogelijk om dit calciumisotoop te gebruiken voor zaken als datering en trace analyse, maar daar komt nu wellicht verandering in!
[ Bericht 0% gewijzigd door Maethor op 03-05-2005 20:14:03 ]
The vastness of the heavens stretches my imagination — stuck on this carousel my little eye can catch one-million-year-old light. A vast pattern — of which I am a part...