De poëtische pretenties van Bløf

Ik kan nergens heen,
maar in het zuiden wacht een vrouw nog steeds op mij alleen
Ze heeft flessen vol tequila en flessen vol gin
en dan neem ik mijn gitaar mee en mijn gouden ring
Er zijn vliegtuigstoelen, miljoenen bij bedoeling
en bovendien zijn er limousines
en er zijn leugens over sterren die we toch nooit zien

Bløf is de belangrijkste vertegenwoordiger van een stroming in de Nederlandstalige popmuziek die als hoofdkenmerken heeft: gedragen muziek, een licht geaffecteerde mannenstem, liefst gezongen met klein accentje want dat klinkt zo oprecht, zingend over De Liefde, De Dood ("Een mooie dag ... voor De Dood") en andere Grote Zaken. Het is ook een band die graag flirt met poëzie.

Ze wonnen de Nederlandse Popprijs, worden alom geroemd om hun dichterlijke teksten en de bandleden hebben geloof ik allemaal Nederlands gestudeerd. Hebben misschien zelfs hun bul gehaald, wie zal het zeggen. Wel vermoed ik dat ze niet zo goed hebben opgelet toen het ging over literatuurgeschiedenis en poëzieanalyse, maar misschien kunnen ze wel heel goed zinsontleden.

Ze staan momenteel in alle hitlijsten op nummer 1 met het nummer "Holiday in Spain"; (met Counting Crows). Dat steekt mij, want het is slechte muziek met een nog slechtere tekst.

***

Wat direct opvalt aan de eerste strofe van het nummer (ik concentreer mij uitsluitend op het door Bløf geschreven Nederlandse deel van het nummer) is een tamelijk gretig gebruik van poëtische stijlmiddelen als binnenrijm, assonantie en alliteratie (de oe-klanken in regel 5, de g van gitaar en gouden in regel 4, de l van limousines en leugens).

Ook een onalledaagse zinswending als "miljoenen bij bedoeling"; getuigt van poëtische intenties. We zullen nog zien dat dit streven naar het scheppen van een tekst die "dichterlijker" is dan gewoon een tekst met een bepaalde inhoud, in het hele nummer terugkomt - en overigens ook in het andere werk van de band.

Een band met zoveel pretentie (het exotisch-overdreven streepje in de o van de bandnaam getuigt er ook al van), een band wier teksten zoveel bewondering wekken bij een (overigens voornamelijk vrouwelijk) publiek, verdient het serieus genomen te worden met een tekstanalyse en - beoordeling.

Onze tekst begint in het vliegtuig. De ik-persoon is op weg naar een vrouw in het zuiden, die in het bezit is van flessen vol tequila en flessen vol gin. Let op dat woordje "vol". Hier hebben we een klassiek geval van de stoplap, een volkomen overbodig woord dus, want wie bewaart er nu een lege fles tequila, laat staan een lege fles gin?

Stoplappen werden al gebruikt door de oude Grieken. De Odyssee van Homerus begint met een stoplap. De grieken gebruikten ze vooral om aan bepaalde zeer hoogstaande metrische eisen te kunnen voldoen. In één oogopslag is echter te zien dat van metrum of ritme in "Holiday in Spain" geen sprake is. Het woordje "vol" is een eerste teken dat de tekstschrijver niets van poëzie afweet.

Wat is dat trouwens met Zuiderlingen en tequila? Alle Spanjaarden zitten aan de tequila, alle Nederlanders lopen op klompen en alle Belgen zijn dom. Het gebruik van zo'n stereotype in de allereerste regel van een tekst, duidt erop dat de ik weinig oog heeft voor andere dingen dan de meest afgekloven opvattingen.

Des te opmerkelijker is het, dat dezelfde ik die zich in de eerste regel nog bediende van een volstrekt afgeragd cliché, zich in de vijfde regel waagt aan een gedachte die zelfs als je hem tien keer overleest nog onbegrijpelijk blijft. "Vliegtuigstoelen, miljoenen bij bedoeling." Welke bedoeling? Van wie? Lees het, lees het nog een keer, en constateer het onvermijdelijke: dit is wartaal.

In poëzie is wartaal vaak goed. Lucebert, één van de grootste dichters die Nederland ooit gekend heeft, dichtte:

het is zwieren met de sletpop van de rotzak
stampen en zweten onder de guirlanden en je handen


Maar dit is wartaal van een geheel ander kaliber. Waar Lucebert een wereld van ideeën, associaties, vermoedens en suggesties voor je opent, zonder de precieze betekenis te verraden, roept Bløf alleen ergernis op juist door zijn volstrekte leegte en betekenisloosheid. Poëzie versus pretentie. Miljoenen bij bedoeling. Wat een onzin.

"Limousines en leugens over sterren die we toch nooit zien." Dit is Bløfs manier om te zeggen: "Ik heb de Privé gelezen".

De regels zijn gebaseerd op de al even klassieke misvatting, dat alles wat met andere woorden wordt gezegd, ook mooier, beter, is. En vooral: diepzinniger. Aan het lezen van de Privé is echter helemaal niets diepzinnigs te ontdekken. Wat Bløf hier doet is pure interessantdoenerij, maar dan zonder enige functie of betekenis. Gewoon stoerdoen. Met poëzie heeft het niets te maken. Een goede tekst is een tekst waarin oog is voor detail, voor het alledaagse, en het aardse, het specifieke:

Hé
Er is geen bal op de tv
Alleen een film met Doris Day
En wat dacht je van net twee
Ein Wiener operette

Zouden we deze meesterlijke tekst twintig jaar na dato nog zingen, als Doe Maar dit had geschreven:

Filmster, liefde van Hitchcock en mannen
Achter de andere knop zie ik tragiek in de stad van Mozart

God verhoede het.

***

We gaan door naar de tweede strofe.

Misschien
Neem ik Spanje als besluit en laat mijn schepen achter
Ik ga er stiekem tussen uit
Een vluchtweg naar een nieuw begin

"Ik neem Spanje als besluit." Als besluit? Ik neem Spanje tot besluit. Als ik een land überhaupt tot besluit zou kunnen nemen, wat niet zo is. Bedoeld wordt vermoedelijk: ik kies voor Spanje. Hoe het ook zij: hier hebben we weer dat manische streven om dingen "op zijn dichters"; te zeggen. Poëtisch is het niet, wel erg lelijk.

Toegegeven, we kunnen ons beter op de inhoud richten, want de vorm verdient onze aandacht niet.

"Ik laat mijn schepen achter." Dat is Bløf-Nederlands. Iedere andere Nederlander zou zeggen: "Ik verbrand mijn schepen achter me", maar dat spreekwoord heeft al een lange baard (net als die Spaanse tequila en die gouden ring dus eigenlijk). Daar valt geen eer meer aan te behalen voor het behaagzieke Bløf. Dat je er tussen uit gaat met een vluchtweg naar een nieuw begin is eigenlijk ook drie keer hetzelfde zeggen, maar hey, origineel is het wel, toch?

Maar waar vlucht de ik eigenlijk voor? Laten we snel verder lezen.

Mijn schoenen zijn gejat
Maar ik hoef niet meer naar buiten want er is nog wel wat

De ik vlucht misschien omdat zijn schoenen zijn gejat? Of zou hij gewoon bedoelen dat zijn schoenen gejat zijn? Je weet het niet.

Hij hoeft trouwens ook niet meer naar buiten, want er is nog wel wat. Wat wat? Wat tequila? Wat gin? We krijgen het niet te horen. Dit heeft met poëzie niets te maken, laten we zelfs ophouden het een poging tot poëzie te noemen.

Misschien is het humor? Als het humor is, dan wel onbegrijpelijke humor. Want waarom zingt de zanger dan op zo'n bloedserieuze toon, alsof hij een grafrede houdt, alsof hij de Nieuwe Kerk toespreekt, alsof hij de wereld moet redden en alsof hij nog nooit om zichzelf gelachen heeft?

"Er is nog wel wat." Helaas wel, namelijk dit:

We gaan meteen naar Barcelona want we moeten hier weg

De schrijver van deze tekst vond kennelijk niet dat hij iets kon schrijven over Spanje zonder tenminste één keer op de kaart te hebben gekeken. (Dat hij er nooit geweest is blijkt uit die Spaanse tequila en gin.) Dus wees iemand hem aan waar Spanje lag, en zei erbij: "Barcelona schijnt heel mooi te zijn".

Dat kan ik gebruiken, dacht de schrijver, en hij stopte deze plaatsnaam in zijn tekst. Couleur locale, heet dat in de literatuur. Zeg maar Hella Haasse die de binnenlanden van Indonesië beschrijft, Emily Brontë die de Yorkshire Moors bezingt. Barcelona. Een naam zegt meer dan duizend woorden. Gelukkig hebben we die duizend woorden niet van Bløf gekregen, want de woorden die we hebben zijn al erg genoeg.

"Want we moeten hier weg". Ook vreemd. In de vorige strofe overwoog de ik nog om Spanje als besluit te nemen, nu moet hij weer weg. Een regel later zegt de ik overigens toch weer dat hij Spanje als besluit wil nemen, en daar blijft hij goddank bij totdat het nummer uit is.

***

Wat moeten we hier nu mee? Wie, zoals ik, op een objectieve, rustige, literatuurwetenschappelijke manier naar deze tekst (en andere teksten van de band) kijkt moet wel concluderen dat we hier te maken hebben met bombastische, hoogdravende, quasi-poëtische maar in werkelijkheid volslagen ridicule en irritante onzin.

"Ach, maak je niet druk, het is maar een liedje" zullen verdedigers van Bløf hooguit zeggen - bij gebrek aan tegenargumenten, uiteraard. Dat mag zo zijn, feit is dat de teksten van deze band hoog worden aangeslagen door veel mensen. Feit is ook dat veel mensen oprecht ontroerd lijken te raken van dergelijke nonsens. Dat is verbazingwekkend, ergerniswekkend maar vooral ook treurig, want het betekent dat de lat bepaald niet hoog gelegd wordt.

Er is zoveel prachtige, rijke en interessante poëzie en literatuur geschreven in Nederland. Wie dat leest, wil nooit meer lezen of horen wat Bløf te melden heeft.

Als niemand de platen van Bløf nog koopt, blijven we voortaan hopelijk verschoond van deze psuedo-literaire opschepperij, humbug en bluf. Pardon Bløf.

[ Bericht 2% gewijzigd door tokkie op 12-07-2004 17:43:53 ]

quote:

Op maandag 12 juli 2004 17:37 schreef Abbadon het volgende:
haha...op zich heb je gelijk, maar deze tekst is niet echt een goed voorbeeld

Hoezo niet? En welke tekst zou je dan als voorbeeld gebruiken? Mijn punt is nu juist dat dit voor (vrijwel) alle nummers van Blof geldt...

quote:

Op maandag 12 juli 2004 17:48 schreef Abbadon het volgende:
mijn punt is dat dit nummer een in 10 minuten gemaakte, semi-letterlijke, geforceerd rijmende vertaling is van het origineel van de Counting Crows...het is dus in essentie geen blof-tekst

Inderdaad zie ik nu het origineel. Dat is wel iets beter, maar niet veel, en net zo onbegrijpelijk. Toch blijf ik 100% bij mijn standpunt dat Blof ook in dit nummer pretentieus pseudo-literair broddelwerk aflevert, al is het dan qua vertaling en interpretatie.
Dat komt omdat ze nu eenmaal niets van poezie afweten.

quote:

Op maandag 12 juli 2004 19:31 schreef methodmich het volgende:
CC is geen Amerikaanse Blöf hoor, tokkie.

Laat ik het zo zeggen: ik hoop niet dat dit nummer (en de tekst!) representatief zijn voor de rest van het werk van Counting Crows....

quote:

Op dinsdag 13 juli 2004 15:22 schreef IdlersDream het volgende:
de uitzonderingen daargelaten natuurlijk he: ik noem een Bob Dylan en een Morrissey die toch wel degelijk als dichters kunnen worden bestempeld

De teksten van Dylan zijn stukken beter dan Blof of de meeste andere tekstschrijvers. In muziekland is Dylan inderdaad een vermaard tekstschrijver, maar in literatuurland wordt er toch wat kritischer gekeken naar zijn werk. Zonder muziek erbij valt het vaak toch wat tegen.

quote:

Op dinsdag 13 juli 2004 20:34 schreef IdlersDream het volgende:
ja tokkie zijn er in jou ogen ook muzikanten die literatuur technisch wel groots zijn... ken je morrissey van the smiths? is dat wat?

The Smiths zijn inderdaad wel aardig. Ben er geen groot fan van. Zelf houd ik erg van Pj Harvey en Kate Bush (m.n. 'Hounds of Love' is geweldig): aantrekkelijke onbegrijpelijkheid die toch talloze associaties, vermoedens en gedachten oproept. Verder bepaalde teksten van The Sisters of Mercy, The Doors (lang niet alle). De teksten van Doe Maar zijn (zeker voor Nederlandse begrippen) ook vaak heel goed. Goede poezie hoeft helemaal niet moeilijk te zijn: dat kunnen alleen de allerbesten. Blof hoort daar niet bij.
Goede klassieke dichters in Nederland zijn: Nijhoff, Elsschot, Achterberg, Lucebert, Campert. Moderner: Mustafa Stitou en Astid Lampe.
Succes!

quote:

Op vrijdag 16 juli 2004 08:53 schreef Ceriel het volgende:
Maar goed. Bløf heeft ook wel degelijk op een concretere manier mooie teksten gemaakt.
Ik zou het bijvoorbeeld knap vinden als je een Liefs Uit Londen op dezelfde manier treffend 'onderuit' weet te halen.

"Liefs uit Londen" is inderdaad een betere tekst, althans het eerste gedeelte, want het onderwerp is kleiner - al vind ik het bepaald geen mooie tekst, laat staan een diepe of bewonderenswaardige.
Ook dit nummer ontleent een deel van zijn aantrekkelijkheid aan het feit dat er een aantal plaatsnamen in voorkomt die iedereen wel kent. Barcelona (in het nummer met CC), Londen, Lissabon, Moskou, het zijn de allerverschrikkelijkste cliche-steden die je je maar kunt voorstellen. Geen onbekende plaatsnamen natuurlijk, want dat klinkt een stuk minder interessant en herkenbaar, en dan snapt 'het grote publiek' het niet meer.
Het suggereert wereldburgerschap, in dit geval niet van de 'ik', maar van degene die in dit nummer bezongen wordt, maar het is niet meer dan interessantdoenerij. Ik moet ook denken aan dat nummer van Klein Orkest, "Over de Muur", waarin de Kuerfuerstendamm en Unter den Linden zonder enige reden genoemd worden, alleen om een illusie van 'sfeer' te creeeren.
Bij mij wekt het alleen ergernis op omdat het zo oppervlakkig is om alleen de allerbekendste steden/locaties te noemen.
Maar goed, het nummer dus.
Overbodigheid kenmerkt de eerste twee strofes. In feite zegt de ik alleen: "ik ken alleen mijn eigen stad", de rest illustreert dit maar voegt niets nieuws toe. Hier gelukkig geen alliteraties, geen binnenrijm of wat dan ook. Dat scheelt al een stuk. Blijft dat de tekst volkomen leeg is en geen associaties of gedachtes bij mij oproept.
Het is een beetje als "rozen verwelken, schepen vergaan, maar mijn liefde voor jou blijft altijd bestaan" - zij het dat die schepen en die rozen interessanter zijn en in elk geval meer beelden oproepen dan wat de ik in dit nummer te melden heeft.
Het refrein is feitelijk volstrekt oninteressant: het is een verdere illustratie van het feit dat 'zij' kaarten stuurt. En wat daar dan opstaat. Tsja, de bekende cliches, het is jammer dat daar niets mee gedaan wordt.


Als een mooi en groot geloof
Aan de muur van mijn gedachten
Hangt een wereldkaart te wachten
Tot ze terugkomt

Met haar reizen in m'n hoofd
Steek ik vlaggen in de aarde
Dezelfde kleur dezelfde waarde

Maar


De eigenlijke clou zit hem dus in de laatste twee strofes. Deze zinnen zijn weer bijzonder ergerniswekkend, omdat ze zo pretentieus zijn.
"Aan de muur van mijn gedachten" - waarom zegt de ik niet gewoon "in mijn hoofd" ? Want dat bedoelt hij gewoon. Poetisch schrijven is geen kruiswoordraadseltje bedenken, en als je de oplossing gevonden hebt dan heb je het 'gedicht' begrepen.
"Als een mooi een groot geloof (...) hangt een wereldkaart te wachten." Dit suggereert dat religies kunnen liggen te wachten. Hoezo? Waarop?
Het idee wordt niet uitgewerkt, maar je krijgt er ook geen interessante gedachten bij omdat de vergelijking gewoon nergens op slaat. Mensen, of dieren, of dingen, die kunnen liggen te wachten, maar een religie? En waarom is die religie 'mooi en groot'? Waarom kan daar niet 'lelijk en klein' staan? Poezie is noodzakelijkheid, urgentie, geen enkel woord moet vervangbaar kunnen zijn. Maar waarom het geloof groot moet zijn, wordt niet duidelijk.
Sterker nog, een kleine religie heeft meer reden tot wachten, namelijk totdat hij groot wordt. Maar dit terzijde.
"Met haar reizen in mijn hoofd, steek ik vlaggen in de aarde." De aarde? Een wereldkaart is iets van papier, niet van aarde. Dit is gewoon slordig taalgebruik, niet goed lezen wat je zelf schrijft. Of bedoelt de ik nu opeens de echte aarde? Maar waar komt die dan vandaan? Als de ik de aarde letterlijk neemt, dan ook het vlaggensteken.
"Dezelfde kleur dezelfde waarde". Vreemder en vreemder. Wat hebben die kleuren en waardes met het voorafgaande te maken? Bij kleuren en landkaarten kunnen we ons nog wel wat voorstellen, maar waar slaan die 'waardes' op? Moeten we denken aan hoogteverschillen, isotopen of meridianen? We weten het niet. Dit is Blof op zijn slechtst en het haalt de rest van de tekst volledig onderuit.
Het nummer eindigt met het quasi-diepzinnige 'Maar' (althans in mijn uitvoering). Dat suggereert een tegenstelling. Welke tegenstelling? Tussen het hoofd van de ik en de reizen van de zij? Tussen het niet-kennen van de wereld van de ik, en het wel-kennen van de zij? We weten het niet.
En wat erger is: Blof weet het ook niet.
In plaats van gewoon een leuk liefdesliedje te schrijven, waar het in de eerste regels naar uitziet, moeten ze zo nodig toch weer diepzinnig doen.
Maar dat doen ze niet. Ze doen maar wat.

[ Bericht 0% gewijzigd door tokkie op 20-07-2004 00:06:02 ]

quote:

Op maandag 19 juli 2004 16:55 schreef methodmich het volgende:
Ben jij trouwens Wimpie of Wesley Tokkie?

Nee. Ik ben Tokkie Tor.

quote:

Op dinsdag 20 juli 2004 12:17 schreef TXC het volgende:
Tja ik ben het wel emt je eens dat deze tekst niet bijzonder is, maar zoals eerder gezegd is dit gewoon vertaald vanaf het origineel. En die vertaling vind ik best leuk gedaan, Engels is lastig te vertalen zonder dat het de emotionele waarde verliest (en het moet een blof tintje hebben).

Als je echt goed naar de vertaling gaat kijken (wat ik niet gedaan heb in mijn eerste stukje) zie je juist dat die vertaling erg verwarrend en onnauwkeurig is.
Ten eerste is in het nummer van Counting Crows sprake van 'Mexico', wat dat tequila en gin al een stuk begrijpelijker maakt want tequila is een typisch mexicaans drankje.
Dat maakt het ook begrijpelijker dat de 'ik' een holiday naar Spanje overweegt 'and drive this little girl insane' (namelijk het Mexicaanse meisje, dwz door naar iemand anders te gaan!). Dat is door Blofs vertaling van Mexico in 'zuiden' (lees: Spanje) niet duidelijk meer.
Sterker nog: de betekenis van het liedje verandert door de verhaspeling van Blof volkomen, en wordt onlogisch en onbegrijpelijk, zoals ik hierboven aantoon.
De tekst van CC is tenminste nog coherent, want er is sprake van twee verschillende situaties, maar Blof heeft de tekst gewoon niet goed begrepen.

Daarnaast is de tekst van Blof echt een slechte vertaling van de tekst van Counting Crows, die de gevoelswaarde juist [i]niet[/] goed weergeeft. "California drowning out the windowside" heeft als zin een zekere vaart, het 'bekt lekker', het is een strakke spreektaalzin zonder rare grammaticale poespas of poetische bijbedoelingen, en het is een stuk concreter dan dat afzichtelijke, vage 'er zijn vliegtuigstoelen, miljoenen bij bedoeling'.
De beeldspraak van CC is ook niet erg origineel, maar wel effectief, want je ziet meteen voor je wat er bedoeld wordt. Dat is bij Blof niet het geval.