De Duitse of Teutoonse Ridderorde

Geschiedenis
De Duitse Ridderorde is ontstaan ten tijde van de kruistochten. Vanaf 1189 werd de havenstad Akko (in Palestina) belegerd. In de kamplaatsen waren veel epidemieen, en in 1190 werd door burgers uit Lubeck en Bremen een veldhospitaal gebouwd, met als tentdoeken de zeilen van de schepen waarmee ze aangekomen waren. In 1198 werd dit hospitaal, naar het voorbeeld van de Tempeliers en de Johannieters, omgevormd tot een ridderorde. Deze "Duitse Orde" had als pijlers ziekenverzorging en ridderidealen, en bestonddus zowel uit ridders als uit priesters.
De Duitse Orde kreeg van verschillende adellijke families bezittingen over de hele wereld, als dank voor hun verzorging in het heilige land, om religieuze redenen, of als steun. Zo groeide de orde snel uit tot een grote invloed in het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. Ook in de lage landen hadden ze bezittingen. In Brabant stonden twee commanderijen, in Gemert en Vught. Commanderijen waren kastelen van waaruit het omliggende grondgebied werd bestuurd. Deze twee commanderijen vielen, samen met verschillende kerken en kleinere gebieden, onder de hoodcommanderij Alden Biesen in het huidige Belgisch Limburg.

Landcommanderij Alden Biessen

Ook in Utrecht lag een commanderij, achter voor zover ik kon nagaan zonder al te veel ondercommanderijen. Zo waren de bezittingen van de duitse orde verdeeld in verschillende provincies, genaamd balijen. _{Ik heb ooit eens een overzichtskaart van deze balijen gezien, maar ik kan hem helaas niet meer vinden. Mocht iemand die hebben, dan houd ik me aanbevolen}
Naast de over het rijk verspreid liggende gebieden wilde de Duitse Orde ook een eigen staat. In het Heilige Land lukte dit niet, maar aan de Oostzee hadden ze meer succes. Uiteindelijk kwam daar, in Pruissen en Lijland, dan ook de Duitse Ordestaat te liggen. Profiterend van het Hanzesysteem kende de staat in de 14e eeuw grote voorspoed. De zetel van de grootmeester van de orde, het staatshood, was in 1309 verlegd naar Marienborg (het huidige Malbork in Polen), een - nu nog steeds - imposante burcht

Hoodcommanderij Marienburg/Malbork

Na de glorijdagen van de 14e eeuw ging het snel slechter met de orde. Polen-Litouwen aasden op het grondgebied van de ordestaat, en in 1466 verviel het westelijke deel van Pruissen aan Polen. In 1525 capituleerde grootmeester Albrecht von Brandenburg aan Polen, stapte uit de orde en werd zo de eerste Hertog van Pruissen. Het centrum van de orde werd verplaats naar (Bad) Mergentheim (waar in het plaatselijke slot een museum over de Orde zit).

Albrecht von Brandenburg

Wegens het wegvallen van de kruistochten had de orde haar bestaansrecht eigenlijk verloren, maar in de 17e eeuw kregen de ordeleden nieuwe doelstellingen: om commandeur te worden moest elke ridder drie veldtochten tegen de Turken vervuld hebben, of drie jaar garnizoensdienst aan de grenzen van het rijk. Op deze manier bleef de orde in de gunst van de Habsburgse machthebbers, die veel last hadden van de invallen van de Turken. En voor de ridders waren de inkomstem van een commanderij een mooie beloning voor hun geleverde diensten. Zo kwam de orde steeds meer afhankelijk van de habsburgers. Vama eind 16e eeuw was de grootmeester dan ook vrijwel altijd een Habsburger. Dankzij deze allianie kende de orde weer tijden van voorspoed, hetgeen zich uit in de verbouwing van verschillende commanderijen tot barokke residenties.
Het einde van de orde in de lage landen kwam met name door de schijding van Kerk en Staat die de Franse revolutie met zich meebracht. In 1809 verdween de Duitse Orde vrijwel geheel, alleen in de Habsburgse landen bleef zij overeind. Dit duurde nog tot 1938-39, toen de inval van Hitler in Oostenrijk en Tsjecho-slowakije de orde ook aldaar verbood.

Na de tweede wereldoorlog werd de orde opnieuw gestart in Oostenrijk. Ook in Duitsland is de orde in 1945 opnieuw begonnen, opgericht door een uit Dachau bevrijd ordelid uit het Sudetenland. En in de derde plaats bestaat er nog steeds een afscheiding van de Duitse Orde in Utrecht, die al in de 17e eeuw van de orde was afgescheiden.

Waarom?
Ik heb deze post geschreven omdat het me opviel hoe weinig inormatie er eigenlijk beschikbaar is over de Duitse Orde, terwijl ze toch een grote rol hebben gespeeld in de geschiedenis, met name in de middeleeuwen. En ik ben benieuwd of er iemand aanvullende informatie heeft. Zeker die overzichtskaart zou ik graag willen hebben


Bron/zie ook:

Gids voor de Landcommanderij Alden Biessen

De homepage van de huidige duitse orde

Het Duitse Orde Museum in Bad Mergentheim