Notoor / notoir
Dit woord wordt gespeld als notoir. Zowel de Franse uitspraak [nootwaar] als de uitspraak [notoor] komt voor.
Toelichting
Het woord notoir ('algemeen bekend, berucht') is net als de overige woorden die eindigen op -toir, ontleend aan het Frans. Deze laatste lettergreep heeft in algemeen gebruikte zelfstandige naamwoorden als trottoir ('verhoogd en bestraat voetpad') en abattoir ('slachthuis') een Franse uitspraak: [-twaar]. De meeste bijvoeglijke naamwoorden op -toir zijn beperkt tot juridisch taalgebruik; alleen notoir is ook buiten de rechtstaal in gebruik gekomen. Verschueren en Wolters-Koenen geven bij notoor zowel de uitspraak [nootoor] als de uitspraak [nootwaar]. In juridisch taalgebruik is de uitspraak [nootoor] gewoon. Merkwaardig genoeg behoort in dit geval de vernederlandste uitspraak dus meer dan de oorspronkelijke Franse uitspraak tot de taal van de 'ingewijden'.
De uitdrukking claer ende notoir in ouder Nederlands wijst erop, dat het woord toen nog 'op z'n Frans' als [nootwaar] werd uitgesproken, aangenomen dat de twee woorden niet alleen in betekenis, maar ook in klank op elkaar rijmden. Aangezien de spelling notoor al in de zestiende eeuw voorkwam, moeten beide uitspraken al sinds die tijd naast elkaar in gebruik zijn. Naast notoir is overigens ook het via het Duits ontleende notorisch in gebruik, alsook het zelfstandig naamwoord notoriteit, beide met de uitspraak [-toor-].
Woorden als declaratoir ('verklarend, getuigend'), obligatoir ('verplichtend, bindend, dwingend'), peremptoir ('beslissend, definitief') en preparatoir ('voorbereidend, voorlopig') zijn alle beperkt gebleven tot formeel, juridisch taalgebruik. De meeste juristen zullen de laatste lettergreep van deze woorden als [-toor] uitspreken. Bij deze woorden is de spelling met -toor in ouder Nederlands overigens zeer zeldzaam, maar peremptoor komt ook al in de zestiende eeuw voor.
Naast deze bijvoeglijke naamwoorden is ook het zelfstandig naamwoord requisitoir ('vordering, eis van het Openbaar Ministerie') in gebruik. Volgens het Groene Boekje van 1995 zijn voor dit woord twee spellingvarianten toegestaan: requisitoir en rekwisitoor. Waarschijnlijk vloeit dit voort uit het beginsel dat een woord bij uitspraakvariatie twee gelijkwaardige spellingen kan krijgen; requisitoir correspondeert dan met de uitspraak [rekwisitwaar] en rekwisitoor wordt dan uitgesproken zoals je het schrijft. Toch lijkt het goed te verdedigen requisitoir te schrijven, ook als je [rekwiesietoor] zegt.
Verjaardagen zijn gezond -
hoe meer je er hebt, des te langer je leeft