Ingmar Bergman - De Menselijke Filosoof

^{Als de plaatjes het niet doen, dan staat mijn pc uit}

* Ingmar Bergman

Welkom bij het derde topic in een serie over de "vergeten" grootmeesters uit de wereldcinema. Regisseurs waar ik tot 2 jaar geleden nog nooit van had gehoord en die geweldige films maakten/maken van een kwaliteit waarvan ik 2 jaar geleden nog van durfde te dromen dat dit ook mogelijk was met het medium film.
Na topics over Andrei Tarkovsky en Federico Fellini is het nu de beurt aan Ingmar Bergman.

* Biografie

Ernst Ingmar Bergman, zoals hij voluit heet, was geboren op 14 juli 1918 in Uppsala als zoon van een priester. Aangezien zijn vader priester was, kreeg Bergman een religieuze en zeer stricte opvoeding. Als kind toonde Bergman al een actieve verbeelding en een liefde voor het theater ten spreid, welke zich ook manifesteerde tijdens zijn training als een acteur en regisseur op de Universiteit van Stockholm. Zo rolde hij de Zweedse filmindustrie, oorspronkelijk als script assistent, maar hij zou uitgroeien tot een van de grootste regisseurs.

* Zijn werk

In 1944 had Bergman voor het eerst succes als schrijver, toen hij het script schreef voor Hets (Torment), geregisseerd door Alf Sjöberg. Twee jaar later zou hij zijn regiedebuut maken met Kris. Het was geen film dit typerende is voor het latere werk van Bergman. De eerste film die qua stylistische, alswel thematische aspecten Bergman's werk zou kenmerken, zou pas in 1949 komen, met Fängelse (The Devil's Wanton). De film snijdt thema's aan als God, de Duivel, spirituele kwelling en sterfelijkheid, thema's die als leidraad voor zijn oeuvre zou kunnen dienen. Voor zijn internationale doorbraak die in 1957 zou komen, maakte hij nog een tiental films, waarvan Sommaren med Monika (Monika) (1953), Gycklarnas afton (Sawdust and Tinsel) (1953) en Sommarnattens leende (Smiles of a Summer Night) (1955) de beste waren en het groeiproces het best weergaven.

In 1957 kwam zijn grote doorbraak dus, met Det Sjunde inseglet (The Seventh Seal) (1957) en Smultronstället (Wild Strawberries) (1957) (zie voor beschrijvingen beneden). Met het maken van deze films vormde Bergman ook een vast groepje van acteurs om zich heen, die in veel van zijn films op zouden duiken. Dit illustere gezelschap bestond uit cinematograaf Gunnar Fischer, acteurs Gunnar Björnstrand, Erland Josephson, Max von Sydow, actrices Harriet Andersson, Bibi Andersson, Liv Ullman en Ingrid Thulin. Later zou cinematograaf Sven Nykvist zich hierbij voegen. Hiermee was zijn naam gevestigd en zou hij nog vele films afleveringen.
In de nadagen van zijn loopbaan maakte hij nog een aantal TV-films waarvan de laatste vorig jaar te zien was op de Zweedse televisie (Saraband). Meer dan 1 miljoen Zweden keken naar de uitzending en daarmee is er definitief een einde gekomen aan de loopbaan van de grootse regisseur. De VPRO heeft een kopie van de film en overweegt de aanschaf van de film.

* Filmografie

1. Kris (Crisis) (1946)
2. Det regnar på vår kärlek (It Rains on Our Love) (1946)
3. Skepp till India land (Ship Bound for India, A) (1947)
4. Musik i mörker (Music in Darkness) (1948)
5. Hamnstad (Port of Call) (1948)
6. Fängelse (Prison) (1949)
7. Törst (Thirst) (1949)
8. Till glädje (To Joy) (1950)
9. Sånt händer inte här (This Can't Happen Here) (1950)
10. Sommarlek (Summerplay) (1951)
11. Kvinnors väntan (Waiting Woman) (1952)
12. Sommaren med Monika (Monika) (1953)
13. Gycklarnas afton (Sawdust and Tinsel) (1953)
14. Lektion i kärlek, En (Lesson in Love, A) (1954)
15. Kvinnodröm (Dreams) (1955)
16. Sommarnattens leende (Smiles of a Summer Night) (1955)
17. Sjunde inseglet, Det (Seventh Seal, The) (1957)
18. Smultronstället (Wild Strawberries) (1957)
19. Nära livet (Brink of Life) (1958)
20. Ansiktet (Magician, The) (1958)
21. Jungfrukällan (Virgin Spring, The) (1960)
22. Djävulens öga (Devil's Eye, The) (1960)
23. Såsom i en spegel (Through a Glass Darkly) (1961)
24. Nattvardsgästerna (Winter Light) (1963)
25. Tystnaden (Silence, The) (1963)
26. För att inte tala om alla dessa kvinnor (Now About These Women) (1964)
27. Persona (1966)
28. Vargtimmen (Hour of the Wolf) (1968)
29. Skammen (Shame) (1968)
30. Passion, En (Passion of Anna, The) (1969)
31. Beröringen (Touch, The) (1971)
32. Viskningar och rop (Cries and Whispers) (1972)
33. Scener ur ett äktenskap (Scenes from a Marriage) (1973)
34. Trollflöjten (Magic Flute, The) (1975)
35. Ansikte mot ansikte (Face to Face) (1976)
36. Serpent's Egg, The (1977)
37. Höstsonaten (Autumn Sonata) (1978)
38. Aus dem Leben der Marionetten (From the Life of the Marionettes) (1980)
39. Fanny och Alexander (Fanny and Alexander) (1982)

_{Deze filmografie bevat alleen de feature-length films (geen TV-films), die door hem geregisseerd zijn.}

Hieronder zal ik 5 van zijn films, de enige film die ik tot nu toe gezien heb, bespreken. In het vervolg als ik een Bergman-film gezien heb, zal ik daar ook weer een post aan wijden.

* Det Sjunde Inseglet (The Seventh Seal) (1957)

Een ridder (Max von Sydow) en zijn schildknaap (Gunnar Björnstrand) komen terug van de kruistochten. De pest zaait dood en verderf in hun land. Als ze dichter bij huis komen, verschijnt de Dood (Bengt Ekerot) voor de ridder em deze verteld hem dat zijn tijd gekomen is. De ridder dacht de Dood uit voor een spelletje schaak met als inzet zijn leven. Ze spelen hun spel, terwijl de mensen om hun heen, ieder op hun eigen manier, om proberen te gaan met de pest.

Det Sjunde Inseglet was één van de eerste films, die bewees dat film een uitermate geschikt medium was om filosofische en menselijke problemen aan te snijden en daarbij ook nog eens een groot publiek aan te spreken. Vandaar heeft deze film ook een terechte klassiekerstatus in mijn ogen. Het was daarbij ook Bergman favoriete film uit z'n eigen oeuvre.
De titel komt overigens uit de Bijbel, uit het boek Openbaring.

Dit was de allereerste film van Ingmar Bergman die ik zag. Het was overigens ook één van de eerste foreign language films die ik ik zag. Ik was anderhalf jaar geleden duidelijk nog niet klaar voor deze film, want ik was niet egt onder de indruk ervan. Ik vond hem enigszins saai en had er meer van verwacht. Ik denk egt dat wanneer ik hem nu nog een keer zou zien, dat hij me veel beter zal bevallen. Toen lette ik nog niet zo veel op hoe alles in beeld gebracht was, maar toen ik door de film zapte om screenshots te maken, viel mij meteen de prachtige cinematografie van Sven Nykvist op. Scenes die me bijgebleven zijn, zijn natuurlijk de schaakscenes tussen de ridder en de Dood en ook het clowns-optreden van de groep op het plein. Deze film is duidelijk toe aan een herziening.

Speelduur 96 minuten

Cannes Film Festival 1957
Winnaar Jury Special Price

* Smultronstrället (Wild Strawberries) (1957)

De film verkent de ontgoocheling van een dokter op leeftijd (Victor Sjöström), wanneer hij zijn leven overziet en zijn sterfelijkheid voor ogen ziet. Wanneer hij naar Lund reist om zijn ere-award voor 50 diensjaren als dokter, wordt hij herhaaldelijk getroffen door indringende dromen en hallucinatie, die zijn diepe angsten blootleggen. Hij realiseert zich langzaam dat de keuzes die hij gemaakt heeft, hem een koud en leeg leven gegeven hebben, verstoken van egte betekenis of waarde.

Victor Sjöström was eigenlijk een regisseur, die vooral in het tijdperk van de stille film furore maakte in Zweden, alswel in Amerika, met films als The Wind en He Who Gets Slapped. Dat hij ook kon acteren laat hij in deze film zien, wat hem een BAFTA nominatie opleverde. Tijdens de opnames was hij al 78 jaar oud en zijn gezondheid was slecht. Dat was de enige moeilijkheid bij het maken van deze film, want door het succes van zijn vorige film, Det Sjunde Inseglet, kreeg Bergman alle medewerking van de Zweedse film industrie, die hij kon krijgen.

Dit was de tweede film die ik van Ingmar Bergman zag, na Det Sjunde Inseglet. Deze beviel mij toen beter dan zijn eerste, voor de openingsscene is geweldig. De thema's van de film, onder andere leven, dood, geluk, spijt, God en het verleden, worden op een prachtige wijze in beeld gebracht aan de hand van dromen, hallucinaties en herinneringen van de oude man. De cinematografie, deze keer van Gunnar Fischer, is weer prachtig, zoals in alle films van Bergman het geval is.

Speelduur 91 minuten

Academy Awards 1960
Nominatie Best Writing, Story and Screenplay - Written Directly for the Screen

BAFTA Awards 1959
Nominatie Best Film from any Source
Nominatie Best Foreign Actor (Victor Sjöström)

Berlin Film Festival 1958
Winnaar Golden Bear

Golden Globes 1960
Winnaar Best Foreign Film

* Nattvardgästerna (Winter Light) (1963)

Op een koude winterse zondag, houdt een priester van een kleine kerkgemeenschap (Gunnar Björnstrand) een mis voor de kleine opkomst, ondanks dat hij last heeft van verkoudheid en een ernstige crisis in zijn geloof in God. Na de mis, probeert hij een lokale visser (Max von Sydow) te helpen, maar hij kan alleen maar praten over zijn eigen problemen. Een onderwijzeres (Ingrid Thulin) biedt hem haar liefde aan, als troost voor zijn verlies in het geloof. Dat weigert hij echter net zo wanhopig, als dat zij het men aan biedt.

Dit is het tweede deel uit Bergman's trilogie, die handelt over de relatie tussen mens en God. De trilogie wordt gecompleteerd door Såsom i en spegel (Through a Glass Darkly) (1961) en Tystnaden (Silence, The) (1963). Het was voor hem een manier om zich af te schudden van zijn religeuze opvoeding, in de film wordt bijvoorbeeld de gebedsdiensten enigszins geridiculiseerd. Je zou het een soort exorcisme-proces kunnen noemen, maar dan wordt ipv de duivel, het geloof verbannen.
Iemand schreef Bergman ooit over deze film: "Ingmar, een meesterwerk, maar een saai meesterwerk", waarop Bergman zich verdedigde met: "Daar zit iets in, maar we moeten de betekenis van saaiheid in de kunst niet onderschatten."
Andrei Tarkovsky had deze film overigens op de tweede plaats in zijn top 10 allertijden staan, toen hij die maakte in 1972.

Dit is een erg sterke film. De cinematografie van Sven Nykvist is weer erg mooi, wat bijdraagt aan de kille, maar menselijk sfeer van de film. Het is egt een film over mensen en de relaties tussen elkaar en die met God. Dankzij het fantastische acteerwerk komen de emoties sterk over en je kunt haast niet meegesleept worden in de innerlijke strijd die de hoofdpersonages met zichzelf uitvechten. Vooral de scene waarin Martha de brief voorleest is geweldig.

Speelduur 81 minuten

IMDb

* Persona (1966)

Een jonge zuster, Alma (een geweldige rol van Bibi Andersson), krijgt de opdracht om voor Elisabeth Vogler (Liv Ullman) te zorgen; Een actrice die er op het eerste gezicht kerngezond uitziet, maar om onbegrijpelijke reden niet wil praten. Terwijl ze samen tijd doorbrengen in een strandhuis, praat Alma constant tegen Elisabeth, maar ze krijgt nooit antwoord, totdat ze uiteindelijk haar geheim verteld.

Ingmar Bergman was voorafgaand aan het schieten van deze film vrij ernstig ziek, hoge koorts, longontsteking, vergiftiging en infectie aan het oor. Na deze periode van ziekte is hij begonnen met het schrijven van deze film. Hij twijfelde aan zichzelf en vroeg zich dingen af als: Waarom doe ik dit? Waarom interesseert het me zo veel? Is de rol van het theater afgelopen? Is de missie van kunst overgenomen door een andere kracht? Vanuit deze crisis ontstond deze complexe film, die nu nog steeds niets aan kracht en frisheid heeft ingeboet.
De shoot ging ook niet zonder horden of stoten. De pre-productie werd stilgelegd omdat Bergman weer ziek werd. Toen hij vervolgens weer beter werd, legde hij de laatste hand aan het script. De eerste shoots in Stockholm verliepen desastreus en er kwam niets goeds uit. Maar toen ze vervolgens naar Faro gingen begon het te lopen. Na deze shoots werden in Stockholm nog een heel aantal re-takes gemaakt om zodoende tot dit eindresultaat te komen.
Ingmar Bergman zei ooit over deze film: "At some time or other, I said that Persona saved my life that is no exaggeration. If I had not found the strength to make that film, I would probably have been all washed up. Today i feel that in Persona, and later in Cries and Whispers, i had go as far as i could go. And that in these two, when working in total freedom, i touched wordless secrets that only the cinema can discover"

De openingssequentie is subliem, zijn tijd ver vooruit. Zelf noemde hij het een gedicht en zoals elk gedicht zijn er meerdere interpretaties denkbaar. Veel critica zijn het er over eens dat Bergman hiermee duidelijk wilde maken dat we naar een film keken en niet naar de realiteit, maar daarmee valt niet alles te verklaren. Later is er ook nog een herinnering dat we naar een film zitten te kijken, wanneer de filmrol in twee-en lijkt te splijten.
Voor mij zet het meteen een juiste toon. Dit is een film zoals je waarschijnlijk maar één keer in je leven zult zien. Niet alleen de openingssequentie is multi-interpretabel, de hele film is multi-interpretabel. Het is een zoektocht in de menselijke ziel, zoals veel van de films van Bergman.
Zoals altijd is ook hier het gebruik van geluid erg goed en slim. Vaak hoor je heel subtiel geluiden op de achtergrond, die enorm veel bijdragen aan de sfeer van de film (druppels op de achtergrond tijdens het voorlezen van de brief bijvoorbeeld, of het kreukende geluid van Alma's jas in de auto).
Mijn persoonlijke favoriet van Ingmar Bergman en mijn nummer twee allertijden .

Speelduur 85 minuten

BAFTA Awards 1968
Nominatie Best Foreign Actress (Bibi Andersson)

National Society of Film Critics Awards, USA 1968
Winnaar Best Actress (Bibi Andersson)
Winnaar Best Director (Ingmar Bergman)
Winnaar Best Film

IMDb

* Viskningar och Rop (Cries and Whispers) (1972)

Viskningar och Rop is een familiedram wat zich afspeelt in een landhuis in de laatste jaren van de 19e eeuw. Karin (Ingrid Thulin) en Maria (Liv Ullman) waken over hun zuster Agnes (Harriet Andersson), die doodziek op bed licht. Ze worden daarin bijgestaan door de bediende Anna (Kari Sylwan). Door middel van flashbacks worden de levens van de twee zusters beschreven, die vol zijn van leugen, bedrog, ongevoeligheid, zelfverafschuwing, schuld en verboden liefde. Agnes' slopende ziektebed wakkert alleen maar de aversie tussen de twee aan. Beide gaan ze daar op hun eigen manier mee om.

Wat meteen opvalt aan de film is de prachtige cinematografie en aankleding. Het interieur van het landhuis is haast geheel rood. In het screenplay staat: "Red presents for me the interior of the soul. When I was a child, I imagined the soul to be a dragon, a shadow floating in the air like blue smokea huge winged creature, half bird, half fish. But inside the dragon, everything was red."

Behalve de fantastisch cinematografie is ook een verhaal erg sterk. De film maakt een enorme impact en wordt als Bergman's zwaarste film gezien. De ontwrichte familiebanden zijn hartverscheurend in beeld gebracht, net als het lijden van de doodzieke zuster. De sterkste scene was voor mij de fluisterscene, waarin je niet hoort wat ze zeggen, maar alleen de begeleidende muziek. Alle actrices laten andermaal erg sterk acteerwerk zien, vooral in die scene.

Speelduur 106 minuten

Academy Awards 1974
Winnaar Best Cinematography
Nominatie Best Costume Design
Nominatie Best Director
Nominatie Best Picture
Nominatie Best Writing, Story and Screenplay Based on Factual Material or Material Not Previously Published or Produced

BAFTA Awards 1974
Nominatie Best Actress (Ingrid Thulin)
Nominatie Best Cinematography

Cannes Film Festival 1973
Winnaar Technical Grand Prize

Golden Globes 1973
Nominatie Best Foreign-Language Foreign Film

National Society of Film Critics Awards, USA
Winnaar Best Cinematography
Winnaar Best Screenplay

DVD-tips
De meeste films van Ingmar Bergman zijn verkrijgbaar als R2, uitgegeven door de maatschappij Tartan. Allemaal erg mooie uitgaves, hoewel de extra's ietwat karig zijn. Hieronder staan wat betere uitgaves qua extra's, ze zijn echter wel R1.

Criterion Collection DVD's
Van de volgende films zijn Criterion Collection DVD's (R1) verkrijgbaar:
Smultronstället (Wild Strawberries) (1957) (CC-DVD)
Sjunde inseglet, Det (Seventh Seal, The) (1957) (CC-DVD)
Viskningar och rop (Cries and Whispers) (1972) (CC-DVD)
Trolflöjten (Magic Flute, The) (1975) (CC-DVD)
Vanaf maart:
Scener ur ett äktenskap (Scenes from a Marriage) (CC-DVD)

MGM Ingmar Bergman Collection (R1) (vanaf 10 februari 2004 verkrijgbaar)
6-DVD Boxset met de volgende 5 films en een bonus-DVD met extra's
Persona (1966)
Skammen (Shame) (1968)
Vargtimmen (Hour of the Wolf) (1968)
En Passion (The Passion of Anna) (1969)
Serpent's Egg, The (1977)
^{Films zijn ook los verkrijgbaar}

Criterion Collection: A Film Trilogy by Ingmar Bergman (R1)
4-DVD Boxset met de volgende 3 films en een documentaire.
Såsom i en spegel (Through a Glass Darkly) (1961)
Nattvardsgästerna (Winter Light) (1963)
Tystnaden (Silence, The) (1963)
^{Films zijn ook los verkrijgbaar}

quote:

---

Op zondag 25 januari 2004 00:41 schreef Sai het volgende:
In mijn laatste jaar M&C kopieer ik gewoon al deze topics, lever ze in als scriptie en ik promoveer met vlag en wimpel. .

---

Overdrijven is ook een vak

* Höstsonaten (Autumn Sonata) (1978)



Nadat ze haar kinderen voor jaren heeft genegeerd, bezoekt de wereldberoemde pianiste Charlotte (Ingrid Bergman) haar dochter Eva (Liv Ullman). Tot haar verbazing komt ze tot de ontdekking dat haar andere dochter, Helena (Lena Nyman), ook aanwezig is. Helena is geestelijk gestoord. Eva heeft haar uit de psychiatrische instelling gehaald, waar haar moeder haar geplaatst had. De spanningen tussen Charlotte en Eva lopen langzaam op, tot een nachtelijk gesprek, waarin beide de dingen zeggen, die ze al jaren opgekropt hebben.



De film betekende het uitkomen van een wens en het afscheid van het witte doek van filmlegende Ingrid Bergman. Ze wilde al heel lang een film maken met haar naamgenoot. De voorafgaande jaren waren niet de meeste glorieuze van de actrice die ooit naast Humphrey Bogart schitterde in Casablanca. De critici beschuldigde haar ervan dat ze geen egte actrice zou zijn, maar meer een marketing- en merchandiseobject. Met de geweldige tour-de-force die ze in deze film laat zien, snoert ze alle critici de mond.



Het eerste wat opvalt is het kleurgebruik van de film. Cinematograaf Sven Nykvist weet met prachtige herfstkleuren de mooie setting te creeëren voor dit verhaal over een vrouw in de herft van haar carriere (en leven?). Niet alleen in de film, maar ook erbuiten, want voor zowel Ingrid als Ingmar Bergman zou dit één van hun laatste films zijn op het witte doek.
Het acteerwerk van beide hoofdrolspeelster is subliem, Bergman als de egoīstische moeder en Ullman als de integere dochter. Dat komt het meest tot uiting in de nachtelijke conversatie, de sluitelscene van de film. Behalve deze scene is ook de scene waarin zowel moeder als dochter, elk op hun eigen manier, Prelude #2a van Chopin spelen fantastisch. Prachtige film.



Speelduur 99 min

Academy Awards 1979
Nominatie Best Actress (Ingrid Bergman)
Nominatie Best Writing, Screenplay Written Directly for the Screen

Golden Globes 1979
Winnaar Best Foreign Film
Nominatie Best Actress (Ingrid Bergman)

IMDb

[ Bericht 2% gewijzigd door Gorro op 26-02-2004 15:40:32 ]

quote:

Op woensdag 25 februari 2004 13:19 schreef Sai het volgende:

[..]

Eigenlijk zou je die dus moeten zien voor The Silence, maar Bergman heeft aan het einde van zijn carriere ook weer gezegd dat de films juist niet als trilogie zouden moeten worden gezien. Ach, het kan dus allebei.

De films hebben behalve dat ze dezelfde themathiek hebben ook niet veel met elkaar gemeen. Het is niet zo dat in elke film dezelfde personages voorkomen. De volgorde dat je ze kijkt maakt dus ook niet zo veel uit.

_{Which reminds me. Ik moet nog een post gaan maken over Jungfrukällan}