De tent staat in de fik, maar het vuur is voor de show

Vandaag nam Pieter Omtzigt officieel afscheid, met scherpe woorden over de staat van de politiek. Zijn boodschap? De aandacht gaat naar het verkeerde vuur.

Hieronder mijn reflectie op zijn afscheid en op de business case van symboolpolitiek anno 2025. Ik ben benieuwd hoe anderen dit zien.

De tent staat in de fik, maar het vuur verteert niets van waarde, of toch?

Pieter Omtzigt vertrekt uit de Kamer met een scherpe waarschuwing: "De tent staat in de fik als er vijf lintjes niet worden ondertekend, terwijl echte crises als het toeslagenschandaal en chaos bij het UWV blijven voortduren." Het politieke klimaat noemt hij giftig, en dat lijkt niet overdreven.

Onze politiek draait tegenwoordig grotendeels op symboliek, emoties en zichtbaarheid. Politici schrijven moties voor het journaal, roepen om duidelijkheid terwijl ze rookgordijnen creëren, en vullen talkshows met verhitte discussies terwijl achter de schermen weinig gebeurt. Is dat erg?

Misschien niet. De politieke business case van symboolpolitiek blijkt op korte termijn namelijk uitstekend te kloppen. Politici krijgen aandacht, media krijgen clicks, burgers krijgen hun shot dopamine, en instituties blijven nét functioneren. Waarom zouden politici dat veranderen als het systeem zichzelf toch steeds weer recht trekt?

Maar Omtzigt laat ons zien dat dit systeem niet gratis is. De prijs wordt elders betaald: door (uiteindelijk dus toch) afgehaakte burgers, opgebrande volksvertegenwoordigers, en steeds grotere problemen die weggestopt worden achter tijdelijke symbooloplossingen. De politiek blijft doorgaan, de kijkcijfers blijven stijgen, maar ondertussen verzakken langzaam onze funderingen.

Er lijkt dus niets aan de hand, totdat het plotseling wél zo is. De vraag die Omtzigt ons achterlaat is daarom ongemakkelijk eenvoudig: hoe lang kunnen we het ons veroorloven om echte problemen te negeren, terwijl we geboeid blijven kijken naar een vuur van schijn en spektakel dat alleen brandt in de headlines en niets van waarde verteert... totdat het overslaat?

quote:

Op dinsdag 13 mei 2025 19:41 schreef capricia het volgende:
Hallo @:Hallulama
Heb je deze tekst zelf geschreven of met ChatGTP, zoals sommige van je andere topics?

Kun je aangeven of je Omtzigt zelf ook niet onderdeel het probleem vindt, en waarom?

En welke funderingen heb je het over?

Met ChatGPT, maar denk a.u.b. niet dat dat neerkomt op: "Schrijf effe een leuk stukkie proza over Omtzigt en de tent die in de fik staat, en maak het maar fijn!". Er komt meer bij om de hoek kijken dan dat.

En als je het stuk goed bekijkt, dan zie je dat het eigenlijk helemaal niet over Omtzigt gaat, maar over dat wat hij aan de kaak stelde tijdens zijn afscheid. Dat was voor mij de aanleiding om met ChatGPT in te zoomen op het fenomeen symboolpolitiek.

De funderingen betreffen de dragende structuren van een gezonde democratische rechtsstaat en samenleving (vertrouwen in de rechtsstaat, kwaliteit van de uitvoerende macht, integriteit van het parlementair proces, collectief geheugen en langetermijndenken, psychologische veerkracht van burgers), en de vraag is hoe symboolpolitiek daaraan morrelt, direct, of indirect door een negatieve impact op hoe politiek door burgers wordt gepercipieerd.

Wat betreft je vraag over of Omtzigt zelf ook niet onderdeel was van het probleem: ik denk het wel, maar misschien op een andere manier dan dat je wellicht zou denken: ik vond hem té betrokken, hij miste pragmatiek, en dan krijg je het heel erg zwaar als hervormer.

Heb speciaal voor jou ook ChatGPT nog even gevraagd om een analyse met betrekking tot je vraag (en heb de reactie daarna nog aan Gemini voorgelegd ter controle, en die moest zijn gegevens even updaten, het is erg vers van de pers voor een LLM):

In plaats van afscheid nemen van de politiek, had Omtzigt niet beter kunnen proberen om iets te doen aan die symboolpolitiek? Anders gezegd: was hij zelf ook niet onderdeel van het probleem? Waarom wel of waarom niet?

Hieronder het antwoord:

Waarom Omtzigt niet onderdeel was van het probleem:

1. Dossierpolitiek i.p.v. zichtbaarheidspolitiek
• Hij las wetsteksten zelf, dook in de uitvoering, stelde technische Kamervragen — vaak over onderwerpen die niet sexy zijn: WIA, AOW-lek, fiscaliteit.
• Geen media-hype, maar vasthoudende inhoudelijke controle.

2. Hij ging juist tegen het beeld-denken in
• Zijn centrale punt: “Er is onvoldoende aandacht voor inhoud, uitvoering en rechtsstatelijkheid.”
• Hij schreef een boek (Een nieuw sociaal contract) over structurele versterking van de instituties, niet over snelle oplossingen.

3. Hij werd erdoor verbrand
• Juist zijn verzet tegen oppervlakkigheid maakte hem fysiek en mentaal kwetsbaar — het systeem duwde hem eruit.

Waarom Omtzigt toch óók onderdeel was van het systeem:

1. Hij speelde het mediacircus soms mee
• Hij wist hoe je timing, beeldvorming en sociale media inzet voor impact. Bijvoorbeeld bij onverwachte moties, scherpe interrupties of dwingende quotes.
• Dat was niet per se onoprecht, maar toonde mediabewustzijn.

2. Hij bleef opereren binnen een systeem dat hij bekritiseerde
• Hoewel hij riep om structurele hervormingen, bleef hij moties indienen, spoeddebatten aanvragen, en op de inhoud hameren in een kamer die daar geen ruimte voor bood.
• Hij was als het ware de idealist in een gebroken machine — en bleef die machine wel draaiende houden.

3. Zijn moraliteit werd onderdeel van zijn merk
• Of hij het wilde of niet: ‘Omtzigt de gewetensstem’ werd een politieke identiteit. Ook dat is branding. En het systeem gebruikt dat soort “merken” graag — zolang ze behapbaar blijven.

Dus hoe zit het nu echt?

Omtzigt probeerde het systeem van binnenuit te veranderen, maar moest er uiteindelijk voor buigen. Hij wás onderdeel van het systeem, maar probeerde het te bevragen en te hervormen — met steeds meer weerstand. En toen hij uiteindelijk afstand moest nemen, liet hij zien dat dit systeem zelfs de hervormer opbrandt.

Conclusie

Hij was geen dader van de symboolpolitiek, maar hij kon — of wilde — het ook niet helemaal ontlopen. Daarmee is zijn vertrek geen hypocrisie, maar een tragisch bewijs van zijn gelijk.

Hij probeerde het beter te doen. Maar zelfs wie zich aan de rand van de draaikolk houdt, wordt uiteindelijk moe van het zwemmen tegen de stroom.

PS: En wat die business case concreet betreft, symboolpolitiek kost de belastingbetaler jaarlijks 150 miljoen euro (en uiteraard is dat op een bierviltje, maar laat het een van de big five consulting firms maar eens onderzoeken, ben serieus zeer benieuwd).