Massaclaim tegen de Staat vanwege PFAS

quote:

Waarom er een massaclaim komt tegen de Staat vanwege PFAS
16-03-2024 15:55
Klimaat en energie
Auteur: Annefleur van Wanroij

Tien organisaties, waaronder de militaire vakbond en actiegroep SchipholWatch, stellen de Staat aansprakelijk voor hoge PFAS-waardes in de grond. Advocatenkantoor Knoops dient namens de organisaties een massaclaim in. "We hebben onvoldoende overzicht."

Advocaten Geert-Jan en Carry Knoops bereiden een zaak tegen de Nederlandse overheid voor om de hoge PFAS-waardes in de grond. Komende week vindt eerst nog een gesprek plaats met de overheid. Knoops wil de zaak over een aantal weken indienen. Vooralsnog hebben zich tien organisaties aangesloten bij de claim, maar dit kunnen er nog meer worden. "We zijn nog bezig met de voorbereidingen", zegt Knoops tegen EenVandaag.

In drinkwater en eieren
Op honderden plekken in Nederland zit er te veel PFAS in de bodem. "Er zijn eigenlijk heel veel plekken waar gewerkt wordt met PFAS. Soms ook zonder dat de werknemers of ook de fabrieken dat heel goed door hebben en weten", zegt hoogleraar milieu-ecologie aan de Universiteit van Amsterdam Annemarie van Wezel.

Ze snapt wel dat er onvrede is. "Drinkwaterproducenten kunnen alleen met veel meer moeite goed drinkwater produceren. Iemand die een kip in de tuin heeft, mag maar twee kippeneitjes per week eten, mensen moeten voorzichtig zijn met groenten uit hun eigen tuin", zegt ze.

Veroorzaker ziektes
Volgens het RIVM krijgen Nederlanders nu al te veel PFAS binnen, door bijvoorbeeld voedsel. Grote hoeveelheden kunnen ziektes veroorzaken. "We zijn nog veel aan het ontdekken over PFAS", zegt Wezel.

"We weten bijvoorbeeld dat het voorkomt op plekken waar de brandweer brandblusoefeningen heeft gedaan, want blusschuim bevat vaak deze stof. Denk ook aan plekken waar vuilnis verwerkt wordt."

Bij wie ligt de verantwoordelijkheid?
De vraag is dan: hoe terecht is het dat de claim van de organisaties tegen de Staat is? Milieuwetenschapper Annemarie Wezel zegt dat er veel partijen verantwoordelijk zijn voor PFAS in onze bodem. Toch vindt ze het terecht.

"Ik vind het raar om de verantwoordelijkheid alleen maar bij de industrie te leggen", zegt ze. "Uiteindelijk komt het beleid toch vanuit de Nederlandse Staat. Het maken van wetten, het toezicht en het handhaven zijn allemaal verantwoordelijkheden van de Staat."

Vergunningen
"Tijdens het verlenen van vergunningen vanuit de Staat is nou niet enorm doorgevraagd over welke stoffen er worden gebruikt", vervolgt Wezel. Ze vindt dat de Staat strengere eisen zou kunnen stellen aan de industrie, waarbij ze eisen dat ze aantonen welke stoffen ze gebruiken en welke daarvan in het milieu terecht komen.

"Dat is onvoldoende gedaan en wordt vandaag de dag nog steeds onvoldoende gedaan. We hebben onvoldoende overzicht", zegt ze.

De eis van de organisaties
De tien organisaties eisen dat er wordt ingegrepen.Voor actiegroep SchipholWatch belangrijk omdat er in de omgeving van Schiphol veel plekken zijn waar het gehalte PFAS ver boven de grenswaarden liggen. Een andere organisatie die zich aansluit is het ouderen netwerk West-Friesland. Zij doen mee met de massaclaim van Knoops omdat het in het dorp Westwoud slecht gaat met de gezondheid van bewoners.

De vakvereniging bandweervrijwilligers sluiten zich ook aan bij de claim. Jarenlang zijn brandweermensen tijdens het blussen geconfronteerd met schadelijke PFAS-chemicaliën. Het zit in rook, blusschuim en de brandweerpakken. Ze willen daarom weten wat het effect daarvan is op hun gezondheid, maar de leiding weigert zo'n onderzoek.

Schoonmaken?
Het is onmogelijk om alle PFAS die nu in de grond ligt schoon te maken, zegt Wezel. Toch is ingrijpen op andere vlakken wel mogelijk. "Je kunt ingrijpen op de bestaande plaatsen waar PFAS in het milieu komt. Die kraan kan je dicht zetten, zodat het probleem niet erger kan worden", zegt ze.

Verder kan de Staat ingrijpen door toezicht en handhaving. "Er worden vrij weinig metingen gedaan. Er moet gezorgd worden dat er gegevens komen waar PFAS in het milieu komt. Zo geef je een beter inzicht."

Grond PFAS-vrij maken
De Staat kan de industrie ook strengere regels opleggen en beter uitvragen hoe de industrie werkt: "Wat zit er nou eigenlijk in jullie afvalstromen en zorg ervoor dat die beheerst worden", zegt de milieuwetenschapper.

Hoewel schoonmaken lastig is, zou je volgens Wezel op plekken waar veel PFAS is, wel moeten ingrijpen. "Op hele erge plekken zoals waar brand werd geblust of bij een vuilstort zou je de grond PFAS-vrij kunnen maken."

quote:

Milieu-overtreders zelden gestraft
Bedrijven in Nederland kunnen vrijwel straffeloos milieu-overtredingen begaan. In grote delen van Nederland controleren de verantwoordelijke omgevingsdiensten bedrijven slechts zelden op milieuovertredingen. Als inspecteurs ondanks het gebrekkige toezicht toch een overtreding vaststellen, leggen zij bijna nooit boetes of andere strafmaatregelen op. Dat blijkt uit onderzoek van Investico voor Trouw, De Groene Amsterdammer en EenVandaag, in samenwerking met Tubantia en De Gelderlander.

Het onderzoek naar de prestaties van de 29 omgevingsdiensten in Nederland laat grote verschillen zien in het aantal controles, ontdekte overtredingen en opgelegde straffen. Die diensten zijn verantwoordelijk voor het toezicht op de naleving van milieuregels door ongeveer 280.000 bedrijven. De 500 meest risicovolle ‘Brzo’ bedrijven zijn buiten ons onderzoek gehouden: slechts enkele omgevingsdiensten houden zich hiermee bezig. In 2019 voerden milieu-inspecteurs in totaal 55 duizend bedrijfscontroles uit. Tijdens 17 duizend controles constateerden ze minstens één overtreding. Slechts 362 bedrijven kregen vervolgens een straf opgelegd: dat zijn twee straffen op elke honderd overtredingen...

quote:

Omgevingsdiensten roepen Tweede Kamer op tot strengere aanpak vervuilende bedrijven: 'De kraan moet dicht'
03-04-2024 18:40
Binnenland
Auteur: Michiel Princen

De gezondheid van omwonenden van vervuilende fabrieken wordt onvoldoende beschermd, zegt de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Morgen vergadert de Tweede Kamer hierover. Omgevingsdiensten roepen op tot een andere aanpak, waarin voorzorg voorop staat.

In april 2023 stelde de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) in een rapport vast dat de gezondheid van omwonenden van industrie onvoldoende door de overheid wordt beschermd. Dit ging met name over drie beruchte vervuilende bedrijven: Tata Steel in IJmuiden, Chemours in Dordrecht en Asfalt Productie Nijmegen.

Brief naar de Tweede Kamer
De omgevingsdiensten van Noord- en Zuid-Holland hebben in de aanloop naar het Tweede Kamerdebat een gezamenlijke brief naar de Tweede Kamer gestuurd met een oproep tot actie.

"Dat is een ongebruikelijke stap", zegt Daan Molenaar, directeur van omgevingsdienst DCMR in, die onder andere toeziet op Chemours en het Botlekgebied bij Rotterdam.

Actieplan komt 'niet van de grond'
Maar de stap is wel noodzakelijk, vindt de directeur. Zo vindt hij, net als de omgevingsdienst van Noord-Holland, dat de actieagenda van demissionair staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, Vivianne Heijnen, 'niet van de grond komt'. "Daar komt het woord 'voorzorg' helemaal niet in voor. Ze heeft vooral nog meer onderzoek aangekondigd."

Hij licht toe: "Waar het ons om gaat, is dat we wettelijke instrumenten krijgen waar we effectief mee aan de slag kunnen, waarmee we daadwerkelijk de gezondheid van omwonenden kunnen verbeteren."

Onvoldoende actie
Volgens de omgevingsdiensten straalt de actieagenda onvoldoende actie uit. "Er is geen zicht op concrete wetsvoorstellen. Dat is teleurstellend", vindt Molenaar.

"De economische belangen hebben heel lang voorrang gekregen boven de belangen van gezondheid en milieu. De samenleving gaat daar steeds minder in mee, we zijn als samenleving steeds minder tolerant voor alle risico's. Daarom kunnen we nu gelukkig dit soort discussies ook voeren."

Wetgever nodig
"Het is ook voor ons uitermate frustrerend dat we de taak die we hebben gekregen niet helemaal kunnen volbrengen. Omwonenden verwachten van ons dat wij die gezondheidsrisico's kunnen wegnemen."

Maar Molenaar zegt dat dat niet lukt. "Met alles wat we doen, onze inzet op vergunningen, op hard handhaven, daarmee lossen we uiteindelijk het probleem niet op. De kraan staat namelijk open en wij zijn hard aan het dweilen. Maar wat we willen, is dat we de kraan kunnen dichtdraaien aan de voorkant. En daar hebben we de wetgever voor nodig", vertelt hij.

'Verbied je er eentje, dan zoeken ze een ander'
Volgens de directeur zijn er twee dingen nodig om de gezondheid van de omwonende te beschermen. Nu moet de Omgevingsdienst bewijzen dat stoffen schadelijk zijn, voordat bedrijven moeten stoppen met uitstoten. Die onderzoeken duren vaak erg lang. "Wat we van de wetgever vragen, is om het zogenaamde voorzorgsbeginsel goed in de wet vast te leggen. Dat je net als bijvoorbeeld bij elektrische stepjes eerst bewijst dat het veilig is, voordat je ermee de weg op kan."

In dat geval zouden de bedrijven zelf verantwoordelijk zijn voor het aantonen van de (on)schadelijkheid van de stoffen. Hij legt uit: "Er zijn nu ongeveer 40 stoffen aangewezen als 'zeer zorgwekkende stof', zoals we dat noemen, maar die andere 3.960 nog niet. Als je er eentje verbiedt, dan zoekt een bedrijf naar de volgende stof die bruikbaar is. Dat systeem is zodanig langdurig, dat willen we aangepast zien, zodat in één keer de hele groep voorzorg in acht genomen moet worden."

Best beschikbare technieken
En ook aan de installaties die gebruikt worden, moet iets veranderen. "We hebben voor installaties een norm dat ze moeten voldoen aan de best beschikbare technieken, ofwel dat ze zo schoon mogelijk moeten produceren. Maar die norm geldt niet voor oude installaties, die er al jaren staan."

"En dat is een rare situatie, dat je weet dat de meest vervuilende installaties zo'n 30 jaar kunnen doorgaan, zonder dat wij kunnen verplichten dat het bedrijf de installaties aanpast naar die best beschikbare technieken."

Collega's, families en vrienden
Morgen gaat de Tweede Kamer in debat, en de directeur hoopt dat zijn oproep dan meegenomen wordt. "Die omwonenden zijn voor ons geen mensen die op papier bestaan. We wonen zelf ook in die buurt, en onze collega's, onze families, onze vrienden. We spreken de mensen die er wonen dagelijks. En we horen dus dagelijks welke zorgen ze hebben en die zorgen zijn terecht."

"En dat maakt het voor ons als omgevingsdienst ook zo frustrerend dat we het niet kunnen oplossen", zegt hij tot slot.

Wat is PFAS?
PFAS is een verzamelnaam voor meer dan 4.000 verwante chemische stoffen. Ze zitten overal in, van blusschuim tot de anti-aanbaklaag van een koekenpan. Het gaat om stoffen die niet of nauwelijks afbreken in het milieu. Ze hopen zich op in het menselijk lichaam en kunnen leiden tot leverschade, schildklierziekte, obesitas, vruchtbaarheidsproblemen en verschillende vormen van kanker.

Ze kunnen zich makkelijk en snel verspreiden via het oppervlaktewater en via de lucht. Zo kunnen mensen het binnenkrijgen, via voedsel en drinkwater.

quote:

Kwaliteit oppervlaktewater bijna overal ondermaats, wekt vragen op bij Leeuwarders: 'We zijn totaal verrast'

10-04-2024 18:34
Klimaat en energie

Het oppervlaktewater in Nederland is van slechte kwaliteit. Uit onderzoek van NRC blijkt dat 96 procent van de wateren teveel chemicaliën bevatten om te voldoen aan Europese normen. In Friesland, aan de Jelsumer Feart, zijn de zorgen groot.

quote:

vandaag, 17:00
Totaalverbod staalslakken door ministerie afgezwakt vanwege economische belangen

Staatssecretaris van Infrastructuur & Waterstaat Thierry Aartsen (VVD) voerde vorige maand een tijdelijk verbod op staalslakken in om "de veiligheid van mens en milieu" beter te borgen. Het gaat om een beperkt verbod, met een aantal uitzonderingen. Uit onderzoek van Nieuwsuur blijkt echter dat de staatssecretaris aanvankelijk aanstuurde op een totaalverbod, maar hier op het laatste moment op terugkwam. Daarin speelden de economische belangen van Tata Steel een rol...