Wie was Bartel Joris?

Wie was Bartel Joris, naar wie de Barteljorisstraat in Haarlem vernoemd is?



Niets helders kunnen vinden

Een bron welke het monopolyspel aanhaalt noemt ene Bartte Joris en ontkracht dat het om marteljoris zou gaan omdat de straat niets met het onderwerp martelen te maken zou hebben en het een volksverhaaltje zou zijn. Wel vraagt de schrijver zich af waarom Bartte Joris zo belangrijk voor Haarlem was.

Over de eerstgenoemde Bartte Joris schrijft slechts die ene bron.

Dan is er wikidata welke Batte Joris noemt:
probable Haarlem resident or benefactor which Barteljorisstraat is named after

Na zelf wat zoeken kom ik wel de heilige martelaar Joris van Cappadocia (Saint George) tegen. Gegeven de katholieke kerk er zit, een grote mogelijkheid en dan ook niet de vraag waarom hij zo belangrijk was voor Haarlem, maar het zoveelste labeltje van een heilige op iets. Maar dit wordt nergens online aangehaald.

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Joris_van_Cappadoci%C3%AB



Maar of martel joris ooit zn bijnaam was en verbasterd is tot Bartel Joris, is ook niet duidelijk.

Iemand die het weet?

[ Bericht 5% gewijzigd door Beathoven op 08-12-2022 00:55:19 ]

quote:

Op donderdag 8 december 2022 08:43 schreef DrDarwin het volgende:
Link

Dit was de bron van het eerste wat ik noemde. Niet heel erg duidelijk want het schrijft een verhaal als sage weg en komt met een onbeduidend karakter op de proppen waar werkelijk niets over te vinden is maar wel een straat in een grote stad naar vernoemd zou zijn.

Van alle verklaringen, lijkt me de heilige joris wat plausibeler. Vooral omdat het ook een vrij saaie verklaring is en kleine of grote verbasteringen in namen van alle tijden is. Maar het kan wat anders zijn ook.

quote:

Op donderdag 8 december 2022 19:16 schreef Bluesdude het volgende:
Dit moet de oplossing zijn
[ afbeelding ]

topwerk

edit: zoeken nog even verder

[ Bericht 81% gewijzigd door Beathoven op 09-12-2022 00:14:17 ]

Ik vind het wel wat vaag dat diezelfde krant vervolgens een copywriter loslaat op de historie en Batte Jorys nu ineens een vrouw is (of is vrouwe Batte Jorys de vrouw van?) .

En die ene editie waarin meer over zijn leven in zou staan is helaas (nog) niet online.

[ Bericht 12% gewijzigd door Beathoven op 08-12-2022 23:40:49 ]

quote:

Op donderdag 8 december 2022 23:41 schreef Leandra het volgende:

[..]
Sterker nog: de stukjes lijken pure Barteljorisstraat reclame.

Ik vraag me af of het klopt of dat het gewoon een reclamegezin geworden is voor de krant in 1950.

Inderdaad.. om de emotionele waarde van die straat omhoog te krikken.

De beschrijving nog even lezend is er ook niet zoveel uit te halen. Batte Jorys zou iemand (ondernemer(?)) uit de 15e eeuw zijn en iemand die het leven 'inderdaad' verstond.

Dat klinkt een beetje als die retrofittende verhaaltjes die op de oldtimerdropjes staan. Niet iets wat uit die tijd gedocumenteerd is.

Ik hou 'm toch nog even op de heilige. Binnen de kerk daar zou men het wel moeten weten.

Even wat zitten spitten op Sint Joris en Haarlem. Er zijn een paar delen vernoemd, maar ik stuitte op deze over het Proveniershof aan de Grote Houtstraat.



In de vijftiende eeuw stond op de plek van het Proveniershofje het katholieke vrouwenklooster Sint Michiel. In 1578 - ten tijde van de reformatie - werden de nonnen door de protestanten verjaagd. Drie jaar later werd het klooster en het omliggende terrein door de Prins van Oranje toegewezen aan de stad Haarlem als vergoeding voor de schade die de stad tijdens het Beleg van Haarlem had geleden. Het terrein werd in gebruik genomen door de Schutterij Sint Joris die het kloosterhof als oefenveld gebruikte; zo'n oefenveld heette in die tijd 'De Doelen'. Daarmee had de stad Haarlem twee 'Doelen':de Cloveniersdoelen en de Sint Jorisdoelen. In 1592 werd het kloostergebouw vervangen door een nieuw 'Doelengebouw' volgens ontwerp van stadsbouwmeester Lieven de Key; dit gebouw staat er nog steeds en doet dienst als poortgebouw van het hofje. In 1681 besloot de stad Haarlem dat één Doelen voor de schutterij voldoende was. De Sint Jorisdoelen werd in 1682 verbouwd tot 'heerenlogement', een herberg voor mannen. De meeste huizen van het huidige Proveniershof dateren ook uit de 17e eeuw. Deze huizen, gebouwd achter het toenmalige heerenlogement, hadden niets met de herberg te maken, ze waren eigendom van de stad Haarlem en werden verhuurd aan particulieren.


bron: wiki

Gegeven dat de Katholieke kerk daar meer rondom Sint Joris liet draaien is er denk ik wel met enige zekerheid te stellen dat het de heilige was en Martel(aar) in de volksmond mogelijk verbasterd werd tot bartel op uitspraak.

Sint Joris zou overigens zelf een draak verslagen hebben volgens een legende....

Je werd nogal snel heilig in die tijd.

[ Bericht 0% gewijzigd door Beathoven op 09-12-2022 01:03:42 ]

aanvulling: wel heilig maar niet bestaand

Er zijn geen historische gegevens over Sint-Joris bekend. De enige bron waarin hij wordt genoemd is een verzameling legenden over heiligen, de Legenda aurea. Daarin zijn meerdere verhalen uit de Griekse mythologie in een aangepaste vorm herverteld waarbij een - al dan niet werkelijk bestaande - christen de rol van de Griekse held overneemt. In de Griekse mythen komen diverse draken voor en één ervan wordt door Perseus verslagen

quote:

Op donderdag 8 december 2022 19:12 schreef Bluesdude het volgende:
[ afbeelding ]
Reeds in 1685

en vernoemd naar een bewoner van de straat ?

Omdat het volgens deze oude bron de Battejorisstraat was een zoekopdracht op "batte", wat volgens de bron een oud Romeins leenwoord is.

https://www.dbnl.org/teks(...)07198301_01_0009.php

1. Batte en varianten in de Nederlandse dialekten

De paragraaf ‘Wegen en toegangen (tot akker of weiland)’ in de eerste aflevering van het WVD, waaraan de jarige tot zijn genoegen hard heeft meegewerkt, bevat op verschillende plaatsen het woord badde, batte, telkens gelokaliseerd in zuidelijk Vlaanderen, en telkens in een toepassing uit de betekenissfeer die we veralgemenend kunnen omschrijven als ‘toegang, doorgang waarlangs men een terrein kan betreden’, nl. (1) oprit van een akker of weide over een sloot, bepaaldelijk zo'n oprit over een dam (p. 236), (2) houten bruggetje, al of niet wegneembaar, breed genoeg voor een gespan (p. 239), (3) voetpad door de velden (p. 207; overgenomen uit De Bo), (4) deel van de (prikkel-)draadomheining dat geopend kan worden en dat dus dienst doet als weidehek (p. 227

quote:

Op vrijdag 9 december 2022 09:12 schreef Leandra het volgende:
De toegang/weg tot Sint Joris?

De Sint joris doorgang misschien?

Haarlem en Sint Joris

- Sint-Jorisveld
- Sint Joris Militie
- Sint Jorisdoelen

zullen mogelijk meer geweest zijn.

Sint Joris als drakendoder werd de beschermheilige van de militairen en in Haarlem zijn die doelen van het leger naar 'm vernoemd.





Een van de gebouwen waar leden van de militie van Sint-Joris bijeenkwamen, gebouwd in 1592.

Omdat de betekenissen van Batte eerder wel wat meer in de vlaamse hoek zaten zou het hier misschien ook wel iets als batterij betekent kunnen hebben in legertermen.

[ Bericht 8% gewijzigd door Beathoven op 09-12-2022 12:11:45 ]