[Kerkrecensie] Jeruzalemkerk

Vroeg uit de veren om een kerkdienst in West te bezoeken. Gelegen vlakbij het Mercatorplein is de Jeruzalemkerk een interessante vertoning in de wijk. Geen klassiek kerkgebouw, maar vervaardigd in de stijl van de Amsterdamse School is het naar verluid uniek in zijn soort. Ik moet bekennen dat ik niet al te lang het gebouw heb lopen bewonderen, maar een liefhebber van bijzondere architectuur moet hier zeker een kijkje nemen.

De gemeente is een gemźleerd gezelschap met jong en oud en niet compleet hagelwit, dus BIJ1 is helemaal tevreden. Zo'n gezelschap betekent dat er ook een moment voor de kinderen is die tijdens de kindernevendienst vanuit Nehemia iets over Jeruzalem te horen kregen. De schriftlezing voor de gemeente ging over Jesaja 40:12-20 en Romeinen 11:25-36, dus wat de kinderen voor de kiezen kregen was wat anders dan wat de gemeente voor haar kiezen kreeg.

Het vertrekpunt voor de preek was een doordenking over mysterium tremendum et fascinans. Een Latijnse uitspraak die Rudolf Otto in zijn boek Das Heilige behandeld heeft. Het legt God als een mysterie voor, een mysterie dat tweeledig wordt opgevat: tremendum, denk hier aan het Engelse trembling, iets wat ontzag inboezemt, waar de opvatting van de vreze Gods vandaan komt en tegelijkertijd ook fascinans, wat fascineert, waar een zekere aantrekkingskracht van uitgaat. Het is liefde en vrezen, waarbij vrezen niet dient te verwijzen naar angst (of iets waar je bang voor moet zijn), maar dus naar ontzag.

Mijn gedachten gingen hierbij direct naar de opvatting over het sublieme die ontwikkeld worden door Longinus, Burke, Kant, Bataille en Lyotard, maar dus ook door Otto zo blijkt nu ik de aantekeningen doorspit van de colleges die ik destijds over het sublieme heb gehad. Het sublieme wordt bij deze denkers begrepen vanuit de ervaring van een onweersstorm: wie op een veilige afstand staat van dergelijk natuurgeweld wordt overweldigd door gevoelens van vrees, maar tegelijkertijd bestaat er een fascinatie voor wat daar gebeurt. Er zit een bepaalde schoonheid in het sublieme dat niet de schoonheid is die we associėren met een mooi muziekstuk of een mooie film. Het is niet schitterend, maar ontzagwekkend. We weten dat de onweersstorm ons niet zal treffen en toch zijn we bevreesd.

Vanuit deze gedachte wordt opgemerkt dat die vrees, dat ontzag, in het geloofsleven bij veel mensen weg lijkt te zijn. Sommige gelovigen denken dat God blij moet zijn dat er ten minste nog enkelen zijn die een geloofsbelijdenis aanhangen, maar dit vertrekt vanuit de mens en spreekt zodoende niet van eerbied. Het ontbreken van eerbied is ook terug te vinden bij het oude volk Israėl, die constant de weg naar God verlaat. Echter, schrijft Paulus: "Want God heeft hen allen in hun ongehoorzaamheid opgesloten om Zich over allen te ontfermen." (Rom. 11:32) Hier zit een bepaald mysterie in, iets wat uitgaat boven ons verstand en het is niet voor niets dat Paulus daarna overgaat tot een lofprijzing van God.

De lofprijzing van God ligt in Gods rijkdom die verwijst naar genade en majesteitelijkheid, in Gods wijsheid die verwijst naar het plan van God en in de relatie van God tot jou: God kent jou. Paulus sluit af met "Want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen." (Rom. 11:36) wat in de NBV21 wordt uitgelegd door te vertalen "Alles is uit Hem ontstaan, alles is door Hem geschapen, alles heeft in Hem zijn doel." Hier wordt God neergezet als het leidende principe van de wereld, als het teleologische grondbeginsel van alle dingen.

U begrijpt: dit is geen preek voor een ongelovige. Hier geen boodschap gericht aan de zoekende, maar aan degene die proclameert al gevonden te hebben maar in zijn bevindingen zichzelf centraal heeft gesteld. Een stimulerende preek, maar mocht je op de agnostische toer zijn, dan kan ik me voorstellen dat het gevoelens van ongemak naar voren brengt. Toch is het ook goed voor de ongelovige om zichzelf niet centraal te stellen, om te breken met het egoļsme. Wie niet denkt over een Godgegeven natuur, zal toch moeten erkennen dat we het met deze aarde, deze Natuur moeten doen, dat je niet de enige op deze aardkloot bent en dat ontzag voor de Natuur geboden is. Zoals mijn vader pleegt te zeggen op het moment dat we een bergwandeling aan het doen zijn en de paden plots in moeilijkheidsgraad omhoog gaan: respecteer de berg. Hoogmoed komt in zo'n geval immers letterlijk voor de val.

Een lange uitweiding over een preek, dus als tegengif gaan we de volgende keer naar een katholieke mis.