Opschaling zorg mislukt door de bureaucratie

quote:

Hoe een bejubeld personeelsplan in de zorg toch sneuvelde

Rob de Lange 12:29

Haal oud-verpleegkundigen tijdelijk terug naar de ziekenhuizen. Het klonk te mooi om waar te zijn en dat was het dan ook. Over een plan dat door iedereen werd toegejuicht maar het vlak voor de eindstreep alsnog niet haalde. ‘Er is net zo lang doorvergaderd totdat er iemand tegen was.’

In het kort:

• Zonder reservisten is het onmogelijk om de zorgcapaciteit op te schalen.
• Saim Simsek, directeur en oprichter van Sozaned, maakte een plan dat werd gesteund door de 'zorgkanonnen' • Diederik Gommers en Ernst Kuipers.
• Toch kwam het tot Simseks frustratie niet van de grond.

Na de eerste coronagolf zit bij iedereen de schrik er goed in. Ternauwernood is een ineenstorting van de ziekenhuiszorg voorkomen. Na jarenlange efficiencyslagen bleek het stelsel niet bestand tegen een acute crisis. Dat nooit weer, is de heersende gedachte.

Daarom krijgt op 18 mei 2020 het Landelijk Netwerk Acute Zorg (LNAZ) van het ministerie van Volksgezondheid (VWS) de opdracht om ‘in nauw overleg met betrokken veldpartijen, een opschalingsplan te maken om de zorg voor covid-patiënten te kunnen opvangen’ bij een mogelijke nieuwe golf.

De overvolle ziekenhuizen zet ook Saim Simsek aan het denken. Hij is directeur en oprichter van Sozaned, een sinds 2001 landelijk werkend detacheringsbureau voor personeel in het publieke domein, onder andere in de zorg. Met behulp van CBS-gegevens maakt hij een inventarisatie en slaat aan het rekenen.

Detacheerder Saim Simsek: 'Je zal hoe dan ook mensen van buiten moeten laten instromen om de capaciteit op orde te krijgen.'

Reservisten
Het leidt tot een voorstel dat kort gezegd op het volgende neerkomt: Nederland kent zo’n 20.000 mensen met een zorgachtergrond en een BIG-registratie (waarin staat beschreven wat een verpleegkundige wel en niet mag doen), maar die niet werkzaam zijn in de directe zorg. Denk aan medewerkers van opleidingsinstituten, arbodiensten, Defensie of brandweer. Haal deze mensen – na een korte bijscholing - tijdelijk terug naar de ziekenhuizen met doorbetaling van salaris zolang de crisis duurt. Ook bij volgende noodsituaties is het nuttig over zo’n groep reservisten te beschikken.

Gezien de hoge nood is het advies van Simsek om te beginnen met zo’n 2400 oud-ic-verpleegkundigen. Sozaned geeft aan geen winst te willen maken en vraagt alleen een vergoeding van de kosten, geschat op zo’n ¤25 mln.

‘Het is zwaar teleurstellend wat er tot nu toe is bereikt’
Diederik Gommers, voorzitter Nederlandse Vereniging voor Intensive Care
Simsek spreekt er in het voorjaar een aantal malen over met Diederik Gommers, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care, die op zijn beurt LNAZ-voorzitter Ernst Kuipers erbij betrekt. Gommers in een terugblik: ‘De heer Simsek had een uitstekend verhaal. Het straalde ongelooflijk veel energie uit.’

Gommers houdt het niet bij woorden, maar zet zich actief in om het plan bij anderen in werking te laten treden, ook bij het ministerie van VWS. Het departement is geïnteresseerd en Simsek heeft diverse ontmoetingen op hoog departementaal niveau, tot en met secretaris-generaal Erik Gerritsen aan toe.

Wel is er enige twijfel of het plan niet te veel concurreert met soortgelijke regionale initiatieven. Maar tot dan toe hebben die nog nauwelijks extra 'handen' opgeleverd, en een landelijke aanpak is een aanlokkelijk perspectief.

Voor in de bureaula
Eind juni biedt Kuipers het ministerie het opschalingsrapport aan dat ‘erin voorziet dat we een mogelijke tweede covid-golf kunnen opvangen naast de reguliere zorg’. Maar die maand ziet de wereld er een stuk rooskleuriger uit. Het aantal besmettingen is gering en het merendeel van de beleidsmakers houdt geen rekening met een tweede golf. Simsek: ‘Ik kan niet zeggen dat VWS niet meewerkte, maar gevoel van urgentie zag ik niet omgezet in daadkracht.’

Begin september: het LNAZ presenteert VWS een eerste uitwerking van de gewenste aanpak, ‘Opschalingsplan Covid-19’. Opmerkelijke ondertitel: ‘Opschaling tot 3000 IC-bedden waarvan 2400 in Nederland; een plan voor in de bureaula’. Het betreft geen cynisme van de auteurs, maar een uiting van hoop dat rapport niet zal hoeven worden gebruikt.

'Het rapport legde bloot dat opschaling altijd leidt tot interne afschaling van reguliere zorg', zegt Simsek. 'Met andere woorden: je zal hoe dan ook mensen van buiten moeten laten instromen om de capaciteit op orde te krijgen. Dat besef drong steeds scherper door en het “bureaula-rapport' is nooit uitgebracht. Toen kwamen wij van Sozaned als enige in beeld en hebben Kuipers en Gommers ons idee overgenomen.' Inderdaad presenteert LNAZ het voorstel van Sozaned als hét opschalingsplan covid-19.

Niet lang daarna blijkt de zomerse lethargie onverstandig te zijn geweest. De tweede golf dient zich wel degelijk aan en de ideeën van Sozaned lijken in een stroomversnelling te komen. Gommers vreest desastreuze toestanden door wederom een gebrek aan personeel. Begin oktober schrijft hij aan een hoge ambtenaar van VWS: ‘We zijn benaderd door Saim Simsek en hij heeft een plan geschreven om op zoek te gaan naar ex-verpleegkundigen die de zorg hebben verlaten en die werkzaam zijn bij een nieuwe werkgever. Ernst (Kuipers, red) en ik denken dat dit een goed plan is om zo snel mogelijk op te pakken. Kunnen jullie ervoor zorg dragen dat we dit project kunnen starten?'

Ivoren toren
VWS reageert verbaasd. Een hoge ambtenaar appt aan Simsek: ‘Beetje fuzzy dit. Bij VWS ligt het probleem niet. Het moet wel vanuit de uitvoering komen, anders krijgen wij het verwijt van de ivoren toren.’ De ambtenaar kaatst de bal terug en stelt dat Gommers en Kuipers zelf in actie moeten komen.

Simsek nu: ‘Hier zie je een terugkerend patroon. Geld is nooit het probleem geweest. Maar men is panisch om personeelsvraagstukken naar zich toe te trekken.’

Gommers: 'Nogmaals, ik vond het een goed plan, maar wij hebben geen tijd om te beoordelen of Jantje of Pietje een beter idee hebben. Laat staan om het allemaal op te zetten. Dat is echt een taak van het ministerie. Wij kunnen alleen helpen bij het opstellen van medische richtlijnen.'

Na wat duwen en trekken pakt het ministerie uiteindelijk toch door en sommeert een van de schier ontelbare organisaties die zich bezighouden met het werven van personeel met Sozaned om de tafel te gaan. Het gaat om Extra ZorgSamen (EZS), een door VWS gesubsidieerde stichting die als doel heeft ‘het vormen van een coalitie tussen landelijke en regionale samenwerkingspartners die de continuïteit van zorg en benodigde werkomstandigheden waarborgt ten tijde van urgente capaciteitsvragen’. Bijkomend voordeel, schrijft een ambtenaar aan Simsek, is dat de financiering ook via EZS kan lopen.

Pikant detail: Gommers is lid van de raad van toezicht bij EZS. Heeft hij actief bemiddeld? ‘Ik heb aangedrongen om samen te werken. Meer kon ik niet doen. Ik sta in principe achter ieder goed initiatief. Ik heb gewoon behoefte aan veel extra personeel.'

'Niet passend'
Voorzitter bij EZS is José Geertsema. Zij geeft op een website een karakterschets van zichzelf: 'Veranderen is gelijk aan ademhalen. Voor José betekent organiseren: samenwerken binnen een context die continu in beweging is. De vraag is daarin niet primair wat we kunnen veranderen, maar eerst vooral hoe wij mee kunnen bewegen.'

In november vindt een gesprek plaats tussen alle partijen. Simsek: 'Ik was optimistisch. Het ministerie had er echt werk van gemaakt en ter voorbereiding op de bijeenkomst hebben we op hoofdlijnen onze ideeën gestuurd. Als ze zouden instemmen kregen ze daarna ons businessplan.’

Het loopt anders. EZS voelt niets voor samenwerking. Op 23 november schrijft Geertsema: ‘Deze vraag en onze beantwoording verschilt van het plan en aanbod dat wij eerder bespraken en dat Sozaned via LNAZ heeft ingediend bij VWS. Wij gaan dan ook dusdanig andersoortige activiteiten opzetten dat uw aanbod daar niet bij past of passend te maken is.’

Simsek: ‘Dit verbaasde mij zeer. Mij is nooit verteld dat er een concurrerend, of zo je wilt alternatief plan voor een landelijke aanpak bestond. Hiermee werd het plan van LNAZ dus afgeserveerd.'

'Ik ken het plan niet'
Wat er precies 'niet past' blijft onduidelijk, blijkt uit een telefonische toelichting deze week van Geertsema: ‘Onze opdracht en de ambitie van Sozaned sloten niet op elkaar aan.’

Maar deugde het idee van Sozaned in haar ogen dan niet? ‘Ik weet het niet, ik ken het plan niet. We hebben alleen een verkennend gesprek gehad.’

Op de vraag hoe het ministerie op haar afwijzing heeft gereageerd, zegt Geertsema: ‘Daarvoor moet u bij hen zijn. Ze hebben er naar mijn weten kennis van genomen.’

Na nog wat heen en weer gesputter ontvangt Simsek op kerstavond een appje van een van de hoogste ambtenaren: ‘Er is uitgebreid contact geweest tussen mijn mensen en jou over jouw aanbod en er is besloten om er geen gebruik van te maken. De redenen hiervoor zijn jou bekend. Wat mij betreft is het dossier daarmee voor nu gesloten. Ik wens je fijne feestdagen.’

'Zwaar teleurstellend'
Na bijna een jaar crisis kraakt de zorg meer dan ooit in zijn voegen, dus weer is het land op slot. RegioPlus, het samenwerkingsverband van de veertien regionale werkgeversorganisaties in Zorg en Welzijn, kan niet zeggen hoeveel ex-zorgmedewerkers inmiddels zijn ingestroomd. 'Van 4400 weten we het zeker, maar hoogstwaarschijnlijk zijn het er meer', laat een woordvoerder weten. Driekwart daarvan betreft verzorgenden en mbo-verpleegkundigen. Dus geen medewerkers voor de ic's of de operatiekamers.

Gommers: ‘Het is zwaar teleurstellend wat er tot nu is bereikt. Het opschalen verloopt lastig. We hebben tussen de eerste en tweede golf te weinig tijd gehad om mensen intern om te scholen. Het blijft dus heel belangrijk om reservisten met ervaring te laten instromen.' Over Sozaned: 'Ik vind het heel jammer dat het niet gelukt is, maar nu kan ik niet veel meer doen.'

De conclusie van Simsek, na ruim acht maanden overleggen en afwachten, is bitter. ‘Met enige overdrijving kun je zeggen: er is net zo lang vergaderd tot iemand tegen was. Maar in het grotere geheel gezien is er nu geen enkel opschalingsplan dat niet ten koste gaat van de reguliere zorg.’

Zorgdoolhof
Opnieuw doemt het beeld op van het zorglandschap als een doolhof waarin zelfs het ministerie als zogeheten stelselverantwoordelijke de uitgang niet weet te vinden.

Na bijna een jaar coronapandemie ontbreekt een goed functionerende landelijke aanpak nog steeds. En dus ook een stevige pool met reservisten die bij crises kunnen worden ingeschakeld. Simsek heeft inmiddels met een aantal zorginstellingen afspraken gemaakt om zijn voorstel alsnog in de praktijk te brengen. ‘We beginnen klein. Als het werkt kunnen we het makkelijk opschalen. Wat mij betreft landelijk.’

Reactie VWS
Het ministerie van VWS gaat slechts gedeeltelijk in op vragen van het FD en laat weten verschillende gesprekken over het plan van Sozaned te hebben gevoerd die hebben geleid 'tot de conclusie dat het plan zoals beoogd door Sozaned, niet door VWS zal worden gefinancierd.' Een deel van het plan van Sozaned, het in andere delen van de economie opsporen en overhalen om op tijdelijke basis in de zorg bij te springen in geval van crisis, 'komt namelijk overeen met de ideeën van het ministerie. VWS bereidt daar een zorgvuldige, transparante en marktconforme procedure voor, die zal worden uitgezet. Zodra die opdracht openbaar wordt, kan Sozaned daar ook op meedingen.'

'Ik ben niet één keer gebeld'
Verpleegkundige Karin van der Stelt is net met pensioen, maar was bereid een paar dagen per week in te springen. Ze belde naar een ziekenhuis in Amsterdam en kreeg een sollicitatie-uitnodiging. 'Het was een behoorlijke procedure tot en met het uploaden van oude diploma's'. Ze kreeg een nul-urencontract van april tot oktober. 'Maar ik ben niet één keer gebeld en nu heb ik geen zin meer.' De belangrijkste mismatch betreft het aantal beschikbare uren. Veel instromers willen slechts twee of drie dagen werken. Voor instellingen levert dat te veel extra administratief werk op. Bovendien kampen veel zorginstellingen door de crisis al met een hoog ziekteverzuim en hebben de overgebleven medewerkers geen tijd om instromers te begeleiden. Vergrijzing verergert het probleem. Vorig jaar stroomden evenveel mensen uit de zorg dan er bijkwamen. Ook het aantal mensen dat zich laat omscholen naar de zorg of weer terugkomt daalde de afgelopen tijd. Carla (niet haar echte naam) studeert sinds kort weer. Ze was negen jaar uit het vak, maar vond de crisis belangrijk genoeg om weer in te stromen. Ze heeft naar eigen zeggen al ¤900 uitgegeven om weer aan de slag te kunnen in de zorg. 'Verzekeringen om als zzp'er te werken, examens om weer bevoegd te zijn, enzovoort.' Ze begrijpt dat ze ondanks alle inspanningen die ze heeft verricht nu weliswaar bevoegd, maar nog niet voldoende bekwaam is. ‘Ik ben best bereid om eerst een tijdje mee te lopen zonder zonder daarvoor betaald te krijgen.' Tot nu toe vangt ze overal bot. 'Functionarissen met wie ik te maken krijg zijn allemaal heel lief, maar het gaat allemaal zo langzaam.' Ze geeft niet op. 'Ik heb er nu een sport van gemaakt om brieven te blijven schrijven.'

quote:

Op vrijdag 8 januari 2021 16:22 schreef sjorsie1982 het volgende:
Bij een verdubbeling in de tig dagen is capaciteitsvergroting niet de oplossing.