Misschien was het precies de bedoeling van de Federal Reserve. Misschien ook niet. Maar met het ongeëvenaarde steunpakket dat de centrale bank maandag uittrok om de Amerikaanse economie te redden, reikte het ook een helpende hand aan een beleggingsmarkt die in alle geweld van de afgelopen weken niet meer zo stevig op zijn benen stond: de markt van de exchange traded funds (etf's).
Etf's, ook wel indextrackers genoemd, zijn goedkoop, makkelijk verhandelbaar en leveren met één simpele aankoop direct een goed gespreide beleggingsportefeuille op: daarom zijn ze de afgelopen jaren zo populair geworden. Op de Amerikaanse effectenmarkten beslaat de handel in deze trackers al meer dan 30% van het dagelijkse totale marktvolume. In Europa is dat minder, maar ook ook hier groeit hun aandeel.
Tegelijkertijd dumpenIn opgaande markten is de goede verhandelbaarheid een pré. In de achtbaan van de afgelopen weken werkt het opeens heel hard tegen deze trackers. Sinds de uitbraak van het coronavirus de beleggingswereld beheerst, dumpen namelijk heel veel beleggers, van particulieren tot pensioenfondsen, tegelijkertijd hun etf's.
Vooral die op bedrijfsobligaties gaan eruit, ook afgelopen week. Volgens cijfers van State Street werd er in de week tot 20 maart in de Verenigde Staten $18,2 mrd aan kapitaal onttrokken uit obligatie-etf's. Europese beleggers verkochten in één week voor $9,8 mrd.
Daar hebben de etf-bouwers iets op gevonden. Als eindbeleggers weglopen, zijn er altijd marketmakers, zoals het Nederlandse Flow Traders, die de verplichting hebben etf's op te kopen. Ze kunnen die dan doorverkopen of ontbinden en de onderliggende portefeuille individueel doorverkopen. Ze kunnen zo geld verdienen aan prijsverschillen tussen de beurskoers van de etf en de koers van het pakketje effecten eronder, zeg, een portefeuille Europese bedrijfsobligaties.
Uit evenwichtAls de koers van een etf lager is dan die van het de onderliggende bedrijfsobligaties, de net asset value (nav), dan kan de marketmaker het beursgenoteerde mandje met obligaties kopen en het mandje weggooien. De obligaties die erin zaten, kan hij individueel voor een hogere totaalprijs in de markt verkopen. Door deze arbitrage moeten de prijzen van de mandjes (etf's) en hun inhoud (obligaties) weer naar elkaar toe kruipen.
Alleen: als er nauwelijks iemand is die deze bedrijfsobligaties wil afnemen, werkt dit niet meer. Dat is precies wat er de afgelopen weken gebeurde. Volgens Frederick Gentis, hoofd obligatiehandel van broker TP Icap in Amsterdam, zijn de obligatiemarkten al wekenlang uit evenwicht. 'De prijzen die ik op mijn schermen zie, zijn niet de prijzen waartegen gehandeld wordt', zegt hij. 'Als marketmakers obligaties uit etf's willen verkopen, dan lukt dat nu nauwelijks.'
Met kortingOndertussen worden de etf's, aangeprezen vanwege hun goede verhandelbaarheid, wel in de uitverkoop gedaan, tegen steeds lagere prijzen. Hierdoor zijn hun prijzen soms ver gedaald onder de waarde van het pakketje obligaties erin.
De grootste obligatie-etf ter wereld, een iShare van BlackRock met een marktkapitalisatie van $67 mrd, werd verhandeld met een korting van 4,4% op de onderliggende obligatieportefeuille: de grootste onderwaardering sinds 2008. De korting op een mandje obligaties van Van Eck liep op naar een record van 19%. Gentis zag deze week nog onderwaarderingen van 35% voorbijkomen.
Zo zitten er nu diepe scheuren in het eens zo goed gepolijste imago van de etf. De aanbieders ervan, wereldspelers als State Street, BlackRock en Vanguard, beloofden hun beleggers jarenlang dat hun mandjes altijd verhandeld zouden worden tegen de prijs van de verzameling obligaties erin. Nu blijkt die belofte steeds minder waard.
Moeilijke prijsvormingVolgens Martijn Rozemuller, directeur Europa van Van Eck, komt de onderwaardering met name voor bij obligatie-etf's en dan vooral die van lagere overheden en bedrijfsobligaties. Ook hij ziet dat de prijsvorming in de obligatiemarkten de afgelopen weken moeilijk tot stand komt. 'De prijzen van de bedrijfsobligaties worden afgegeven door verschillende marketmakers. Die nemen een positie in waarvan ze niet zeker weten op welk niveau ze hem kunnen sluiten. Die onzekerheid leidt ertoe dat ze een hogere risico-opslag hanteren. Gezien de volatiliteit in de markt is dat begrijpelijk.'
Volgens de etf-aanbieders is het allemaal geen probleem. Er zijn nog geen marketmakers bezweken onder de verkoopdruk, ondanks dat de volumes in de etf-handel naar ongekende hoogten stegen. Op 28 februari werd er in de SPDR op de Amerikaanse S&P 500, de meest verhandelde etf ter wereld, een handelsomzet gemaakt van $114 mrd. 'Er is nog nooit zo'n handelsvolume geweest in één effect op één dag', zegt Philippe Roset van State Street, dat de SPDR uitgeeft. 'Het laat zien dat etf's juist voor een extra bron van liquiditeit zorgen. Als de stress toeneemt in de markt, neemt het handelsvolume in etf's toe. Dat geeft aan dat beleggers er vertrouwen in hebben.'
'Donkere toekomst'Voor nu dan, maar kenners zijn het erover eens dat het verschil tussen de liquiditeit in de obligatiemarkt en die in de etf-markt niet heel veel langer had moeten duren voor de marketmakers en aanbieders. Eric Balchunas, ETF-strateeg van Bloomberg: 'Ze leefden in een hel van illiquiditeit. De toekomst zag er donker voor hen uit.'
Ook Gentis zag het de verkeerde kant opgaan. 'Wij zien de problemen, want ze willen ook via ons obligaties verkopen', zegt hij. 'Maar dan moet er wel een bieder zijn. Anders blijf je met die obligaties zitten. En als dat vaak gebeurt, hoopt het probleem zich op en kan het een keer fout gaan.'
De Fed grijpt inMaar toen opeens was er licht, afkomstig van de Fed. De Amerikaanse centrale bank maakte afgelopen maandag bekend dat het een Secondary Market Corporate Credit Facility gaat oprichten. Met dat speciaal opgerichte vehikel gaat de Fed bedrijfsobligaties kopen én etf's op Amerikaanse bedrijfsobligaties. Het doel is de liquiditeit op deze markt te garanderen en bedrijven toegang te bieden tot financiering. Hiervoor stelt het Amerikaanse ministerie van financiën vooralsnog $10 mrd ter beschikking.
Meteen nadat het nieuws van de Fed bekend werd, schoot de koers van een van de grootste etf's op Amerikaanse bedrijfsobligaties met ruim 6% omhoog. Dat was de grootste stijging sinds september 2008. De beweging laat zien dat de ingreep van de Fed kan helpen de onttrekkingen uit obligatie-etf's te stoppen en de prijsverschillen met bedrijfsobligaties te verkleinen. Bovendien geeft de centrale bank de Amerikaanse wereldspelers op deze markt, State Street, Vanguard en BlackRock, een steuntje in de rug.
'Uitstel van executie'Wel kan de Fed, als er weer een verkoopgolf komt, tegen dezelfde problemen aanlopen als andere etf-beleggers nu: prijsdalingen van etf's en het risico dat ze op de obligatiemarkt niet meer afgewikkeld kunnen worden.
Philippe Roset van State Street zegt de ingreep van de Fed goed te begrijpen. 'Etf’s bieden efficiënte toegang tot specifieke segmenten van de obligatiemarkt en ik denk dat de Fed zichzelf tekort zou doen als ze etf’s links zouden laten liggen.'
Volgens Gentis van TP Icap heeft de Fed slechts gezorgd voor uitstel van executie. 'De aanbieders van etf's zullen heel blij zijn dat het probleem van de liquiditeit nu vooruit wordt geschoven. De ingrepen van centrale banken nemen nu even de stress weg. Maar het probleem van het verschil in verhandelbaarheid tussen de etf's en hun onderliggende waarden lossen ze er natuurlijk niet mee op.'
Bron