In de niet zo succesvol verlopen WK-kwalificatie won Nederland tweemaal van Wit-Rusland. Thuis werd er een gemakkelijke 4-1 zege geboekt maar uit wonnen 'we' met pijn en moeite met 1-3, na 85 minuten stond het nog 1-1 waarna Robben en Depay het duel beslisten. Robben is er niet meer bij maar Depay moet nu de aanvalsleider zijn van het Nederlands Elftal. Dat gaat hem voorlopig op clubniveau een stuk minder goed af dan tijdens de interlands. Afgelopen zondag bleef hij zelfs 90 minuten op de bank. In het Nederlands Elftal is hij echter prima op schot de laatste interlands. De bekendste voetballer aan de zijde van de Wit-Russen is Alexander Hleb. Inmiddels 37 jaar maar de oud-voetballer van onder andere Arsenal staat er in de belangrijke duels nog vaak in. Zondag volgt de wedstrijd in de Arena tegen Duitsland, ook om 20.45.
*Voor de duidelijkheid: Tussendoor werkte Nederland een zeer succesvolle campagne in de Nations League af. Door de groepszege mag Oranje zich in juni melden in de eindronde van het toernooi én heeft het een vangnet voor zichzelf uitgespannen als via de reguliere EK-kwalificatie naast een ticket wordt gegrepen. Om op de normale weg het EK te bereiken moet Oranje in de toptwee eindigen in een groep die verder bestaat uit Noord-Ierland, Estland en Duitsland.
*Uitgebreide uitleg:
*Vermoedelijke opstelling Nederlands elftal: Cillessen; Teté, De Ligt, Van Dijk, Blind ; De Roon, Wijnaldum, De Jong; Bergwijn, Memphis, Babel.SPOILER
Spoorboekje: hoe kan Oranje het EK halen?
741 dagen na de mislukte kwalificatie voor het WK begint het Nederlands elftal donderdagavond tegen Wit-Rusland aan de jacht op een EK-ticket. In dit artikel leggen we uit hoe Oranje zich kan plaatsen voor het eindtoernooi.
Goed nieuws: de mislukte campagnes uit het verleden hangen niet als een molensteen om de nek van het Nederlands elftal. Door de uitstekende Nations League-campagne begint Oranje zelfs als een land in bonis aan de voorronde. Daar komen we zo op terug.
Simpelste route
De EK-kwalificatie wordt afgewerkt in een tijdsbestek van slechts acht maanden. Op die manier ontstond er op de kalender ruimte voor de Nations League. In een groep met Duitsland, Noord-Ierland, Estland en Wit-Rusland moet Oranje in de toptwee zien te eindigen om zich rechtstreeks te kwalificeren voor het EK.
Als landen gelijk eindigen, kijkt de UEFA naar het onderling resultaat. Pas daarna wordt het doelsaldo erbij gepakt. Helemaal onderaan de lijst van criteria staan het aantal Fair Play-punten en de ranking in de Nations League. Hiermee sluit de UEFA het scenario van een loting uit.
Ontsnappingsroute
Eindigt Nederland onverhoopt als derde, vierde of vijfde, dan wacht in het voorjaar van 2020 sowieso een herkansing in de play-offs. Dat is allemaal te danken aan de zege in Groep 1 van Divisie A van de Nations League.
In totaal worden vier EK-tickets verdeeld via deze barrages. In principe per divisie één, maar de kans is natuurlijk groot dat alle landen uit de topcategorie zich via de normale manier kwalificeren. In dat geval worden teams uit een andere divisie erbij gehaald om tot vier deelnemers in de play-offs van de betreffende divisie te komen.
Groepshoofd
Het is nog ver weg, maar toch goed om alvast in de agenda te noteren en in het achterhoofd te houden: de loting voor de EK-eindronde. Op 30 november heeft deze ceremonie plaats. In het verleden werd bij het aanwijzen van groepshoofden vaak gekeken naar de prestaties van landen in recente kwalificatiereeksen. Oranje zou in dat geval bijna kansloos zijn geweest voor een beschermde status. Deze keer neemt de UEFA echter alleen de resultaten in de komende voorronde in beschouwing. Iedereen begint donderdag dus met een schone lei. Oranje heeft op geen enkele manier last van resultaten uit het verleden.
Bron:https://www.vi.nl/nieuws/spoorboekje-hoe-kan-oranje-het-ek-halen
(wellicht Pröpper voor de Roon)
-Uitzending NOS begint om 20.00 op NPO 3
-Nederland- Wit Rusland: 20.45.
Poll: Wat wordt de uitslag van Nederland - Wit-Rusland?
• Winst Nederland
• Gelijk
• Verlies Nederland
Tussenstand:
Ook een poll maken? Klik hier
[ Bericht 4% gewijzigd door maxi-mus op 21-03-2019 11:30:40 ]
BOHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
broek uit hoor hier
Hier maak ik alvast een reeks van!
Die moet Koeman sparen voor zondag, ook zonder die 2 moet je van Wit-Rusland (moeizaam) kunnen winnen.quote:Op dinsdag 19 maart 2019 19:05 schreef KingRoland het volgende:
Van Dijk + De Ligt
BOHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
broek uit hoor hier
ik dacht dat dat eerder door de kleine kwam i.v.m. bedtijdquote:Op dinsdag 19 maart 2019 19:24 schreef haags_kwartiertje het volgende:
Ik ga eindelijk weer eens een kwalificatie met vertrouwen kijken. Dat is onderhand toch al 5/6 jaar geleden dat ik dat kon zeggen.
Bedankt makker.quote:
Goeie OP
Hier maak ik alvast een reeks van!
Dat is mijn verwachting wel ja, Koeman koos de laatste wedstrijd voor Teté. Toen speelde hij zelden en was Dumfries in vorm. Nu speelt Teté regelmatig en is Dumfries wat minder.quote:
Kabouter Teté in de basis? Heeft Dumfries soms een blessure?
Die oranje selectie klopt niet.quote:
[..]
Bedankt makker.
[..]
Dat is mijn verwachting wel ja, Koeman koos de laatste wedstrijd voor Teté. Toen speelde hij zelden en was Dumfries in vorm. Nu speelt Teté regelmatig en is Dumfries wat minder.
Edit: klopt, zal de goede even zoeken.quote:
Aangepast. Was vrijwel hetzelfde, maar bedankt.quote:
quote:
[..]
Aangepast. Was vrijwel hetzelfde, maar bedankt.
Hlebquote:
Zijn er nog bekende namen bij de Wit-Russen?
SPOILERDonderdagavond begint het Nederlands elftal aan de kwalificatiereeks voor het EK 2020. Wit-Rusland is de eerste tegenstander, een voetbaldwerg die Oranje's zwaktes in de laatste kwalificatieronde aan de oppervlakte bracht. Het Nederlands elftal krijgt tegen Wit-Rusland de kans om te laten zien dat het onder Ronald Koeman qua spel in balbezit echte stappen heeft gemaakt.
Een 78ste plek op de FIFA-wereldranglijst. Gemiddeld 5.200 toeschouwers op de tribune bij thuiswedstrijden van de succesvolste en populairste club. Een basiselftal dat acht dertigplussers telt. In de selectie geen enkele speler die in een van de vijf grote Europese competities uitkomt - sterker, de enige international die zijn minuten maakt in West-Europa, is momenteel de reservespits bij Belgisch hekkensluiter Lokeren.
Nee, Wit-Rusland, de eerste tegenstander van het Nederlands elftal in de kwalificatiereeks voor het EK van volgend jaar, is geen groots voetballand. Maar we hoeven het cliché 'bij het moderne landenvoetbal zijn er geen kleintjes meer' niet van stal te halen om dit Wit-Rusland vanuit Oranje-oogpunt serieus te nemen. Nog geen anderhalf jaar geleden maakten de Wit-Russen een stuurloos Nederlands elftal het bijzonder lastig in een WK-kwalificatieduel, waar Oranje een penalty in de 84ste minuut nodig had om een gelijke stand van het scorebord te poetsen (einduitslag 1-3).
Hoewel Oranje in jaar één onder leiding van bondscoach Ronald Koeman flinke stappen in de juiste richting heeft gezet, vormt het bescheiden, conservatieve teamvoetbal van de Wit-Russen een interessante uitdaging. Want Nederland blinkt onder de nieuwe bonscoach vooral uit op een manier die we niet gewend zijn. Aan slechts een van de zestien treffers van het Nederlands elftal onder Koeman gingen meer dan vijf achtereenvolgende passes vooraf. Ook typerend: alleen tegen Italië, Peru, Frankrijk (thuis) en Duitsland (uit) had Oranje meer balbezit dan de tegenstander. Het is een signaal dat counteren niet langer een vies woord is in Nederland. Donderdag zal Oranje voor het overgrote deel van de wedstrijd de bal hebben, Wit-Rusland zal zich toeleggen op tegenhouden. VI PRO licht de ploeg uit die de eerste horde voor EK-plaatsing zal vormen voor Nederland.
Ja, hij speelt nog steeds. Hleb verwierf in zijn periodes bij VfB Stuttgart (2000 tot 2005) en Arsenal (2005-2008) veel fans met zijn elegante, doordachte speelstijl. Ondanks het feit dat de spelmaker slechts zeven goals maakte in 89 wedstrijden voor The Gunners, was zijn balgevoel dusdanig indrukwekkend dat hij een toptransfer naar Barcelona afdwong.
De Catalanen telden zeventien miljoen euro neer voor de stilist, maar de overstap naar Camp Nou leidde voor Hleb de neerwaartse lijn in zijn loopbaan in. Na een teleurstellend eerste seizoen bij Barça, werd hij achtereenvolgens verhuurd aan Stuttgart, Birmingham City en Wolfsburg, alvorens hij in februari 2012 transfervrij mocht vertrekken naar het Russische Krylya Sovetov Samara. Na uitstapjes bij Turkse middenmoters Gençlerbirligi en Konyaspor streek hij neer in zijn geboorteland, bij BATE Borisov, dat in 2018 voor de dertiende opeenvolgende keer kampioen werd.
Zowel bij BATE als de nationale ploeg wordt Hleb geregeld gespaard, zodat de 37-jarige in topwedstrijden mee kan doen. Afgelopen maand was hij met zijn club dichtbij een stunt, toen Arsenal in de heenwedstrijd met 1-0 werd verslagen, alvorens in Londen met een 3-0 winst een blamage te voorkomen. Bij de overwinning op zijn ex-werkgever deed Hleb een krap uur mee, waarin hij de beste speler op het veld was. Hleb, in zijn carrière vaak beschreven als een diva, kan op fitte dagen nog steeds heel goed voetballen.
Wit-Rusland moet het hebben van collectief, georganiseerd tegenhouden. Qua voetballend vermogen is de kwaliteitskloof met toplanden groot. Toch weet het doorgaans de schade tegen dit soort ploegen beperkt te houden. Aan het begin van de laatste WK-kwalificatiereeks snoepte het zelfs de latere wereldkampioen Frankrijk twee punten af, door de nul te houden in de Borisov Arena.
Recente uitslagen Wit-Rusland tegen grote tegenstanders
Tegenstander Uitslag Toernooi Datum
Frankrijk 2-1 (v) WK-kwalificatie 10-10-2017
Nederland 1-3 (v) WK-kwalificatie 7-10-2017
Nederland 4-1 (v) WK-kwalificatie 7-10-2016
Frankrijk 0-0 WK-kwalificatie 6-9-2016
Spanje 0-1 (v) EK-kwalificatie 14-6-2015
Spanje 3-0 (v) EK-kwalificatie 15-11-2014
Terwijl Nederland in de Nations League topaffiches mocht spelen tegen Frankrijk en Duitsland, de laatste twee wereldkampioenen, kwam Wit-Rusland in hetzelfde toernooi in een groep met ietwat minder internationale statuur uit. In League D, waar de kleinste Europese voetballanden het onderling mogen uitvechten, eindigde Wit-Rusland bovenaan in een groep met Luxemburg, Moldavië en San Marino.
Zelfs bij tegenstanders van dusdanig klein formaat voelt Wit-Rusland er weinig voor om fel druk te zetten. Deze ploeg verdedigt vanuit een compact, diep blok op eigen helft. Balbezit mag ze gestolen worden. De tegenstander (in boven- en onderstaande situaties is dat Luxemburg) krijgt tot over de middenlijn vrij spel in de opbouw. In een 4-1-4-1-formatie wacht Wit-Rusland geduldig op eigen helft af, en sluit het de ruimtes in het midden van het veld af doordat de onderlinge afstanden zowel in de breedte als lengte van het verdedigende blok extreem klein worden gehouden. Het liefst dwingt Wit-Rusland de tegenstander in balbezit naar de flanken. Verre voorzetten vallen namelijk te overzien met kopkrachtige centrumverdedigers Aleksandr Martynovich (aanvoerder) en Mikhail Sivakov.
In de 'dreumesen-groep' van de Nations League incasseerde Wit-Rusland in zes wedstrijden geen enkele tegentreffer. Aanvallen deed het daarentegen niet veel: van de tien treffers die Wit-Rusland scoorde, kwamen er vier voort uit corners en vrije trappen en eentje uit een penalty.
Buitenspelers en een centrale middenvelder sluiten zich aan bij de spits in het zestienmetergebied.
De vijf treffers uit open spel in de Nations League kwamen uit situaties die telkens veel op elkaar leken voort. Een van de backs trekt mee naar voren en slingert er een voorzet in richting bonkige targetman Anton Saroka, die door twee buitenspelers en een opgekomen centrale middenvelder wordt bijgestaan in het zestienmetergebied. Vervolgens is het hopen dat Saroka de bal controleert of dat de afvallende bal bij een van de toegesnelde ploeggenoten terechtkomt.
CONCLUSIE: TEST VOOR KOEMAN
Kortom, klinkt allemaal niet indrukwekkend. Maar Oranje had anderhalf jaar geleden aanzienlijke moeite tot verzorgd spel in balbezit te komen tegen dit stugge Wit-Rusland. Bondscoach Igor Kriushenko - tevens bezitter van een glorieuze snor - opteerde tegen Nederland voor een 4-2-3-1-formatie, die bij de opbouw van Oranje veranderde in een 4-4-2-blok, waarbij de twee spitsen de taak hadden de passlijn naar de twee controlerende middenvelders van Nederland af te snijden.
Oranje, toentertijd nog gecoacht door Dick Advocaat, had schrikbarend weinig antwoorden op deze simpele verdedigingsformule van de Wit-Russen. Centrumverdedigers Virgil van Dijk en Karim Rekik speelden de bal dusdanig vaak naar elkaar over, dat Wit-Rusland - een van de conservatiefst spelende landenteams - zich zelfs gesterkt voelde om zo nu en dan druk te zetten. Dit leidde in de eerste helft tot een paar klungelige momenten in de Nederlandse opbouw.
Oranje had enorm veel moeite door de as van het veld te spelen in balbezit. Het herhaaldelijke antwoord op het compact verdedigende Wit-Rusland was een crosspass naar de contrakant, waar de back buiten het defensieve blok aan de zijkant werd vrijgelaten. Het statische positiespel van Oranje leverde bar weinig kansen op, tegen een ploeg die in geen enkel opzicht overliep van kwaliteiten.
Oranje kan donderdag tonen dat het niet alleen qua defensieve organisatie progressie heeft geboekt. Het nieuwe middenveldstrio - naar alle waarschijnlijkheid met Frenkie de Jong en Marten de Roon als controleurs, met Georginio Wijnaldum in een loopgrage rol 'op tien' - zal inventiever moeten zijn qua positionering, afwisseling en looppatronen dan het drietal (Wijnaldum en Tonny Vilhena controleurs, Davy Pröpper daarvoor) in de laatste ontmoeting met Wit-Rusland was.
Bij een tegenstander als de Wit-Russen is er geen mogelijkheid tot georganiseerd achterover leunen en rekenen op de dynamiek van Memphis Depay, Steven Bergwijn en Ryan Babel bij omschakelmomenten. Oranje zal via langdurig balbezit tot kansen moeten komen.
Het is aan het geroemde verdedigingsduo bestaande uit Van Dijk en Matthijs de Ligt, de backs en de centrale middenvelders om te laten zien dat het Nederlands elftal klaar is met U-vorm-voetbal in de opbouw. De bal van centrumverdediger naar centrumverdediger, van centrumverdediger naar back en van back naar buitenspeler laten gaan op een laag tempo heeft weinig zin tegen een verdedigingsstrategie als die van Wit-Rusland. Het eerste affiche in de EK-kwalificatiereeks is niet de meest verheffende, maar zou zomaar eens de kans kunnen bieden voor een statement dat de 'Hollandse ziekte' van gevaarloos balbezit verleden tijd is bij Oranje.
Ik ook. Ik vind dat we best een prima selectie hebben.quote:
Op Zeker. Hopelijk kan onze vriend Depay zich wel onderscheiden wat hem bij Lyon momenteel niet lukt. Maar met jongens als de Ligt/van Dijk/de Jong/Bergwijn/Wijnaldum hebben we meer dan prima spelers die dit elftal moeten kunnen gaan dragen.quote:
[..]
Ik ook. Ik vind dat we best een prima selectie hebben.
Hebben aanvallend wel wat leuke spelers, maar defensief matig dus moet Oranje wel van kunnen profiteren.quote:
Vooralsnog wil het niet lukken met Duitsland tegen de Serven
Bergwijn gaat er twee maken.
Winst!quote:
Spoorboekje: hoe kan Oranje het EK halen?
741 dagen na de mislukte kwalificatie voor het WK begint het Nederlands elftal donderdagavond tegen Wit-Rusland aan de jacht op een EK-ticket. In dit artikel leggen we uit hoe Oranje zich kan plaatsen voor het eindtoernooi.
Goed nieuws: de mislukte campagnes uit het verleden hangen niet als een molensteen om de nek van het Nederlands elftal. Door de uitstekende Nations League-campagne begint Oranje zelfs als een land in bonis aan de voorronde. Daar komen we zo op terug.
Simpelste route
De EK-kwalificatie wordt afgewerkt in een tijdsbestek van slechts acht maanden. Op die manier ontstond er op de kalender ruimte voor de Nations League. In een groep met Duitsland, Noord-Ierland, Estland en Wit-Rusland moet Oranje in de toptwee zien te eindigen om zich rechtstreeks te kwalificeren voor het EK.
Als landen gelijk eindigen, kijkt de UEFA naar het onderling resultaat. Pas daarna wordt het doelsaldo erbij gepakt. Helemaal onderaan de lijst van criteria staan het aantal Fair Play-punten en de ranking in de Nations League. Hiermee sluit de UEFA het scenario van een loting uit.
Ontsnappingsroute
Eindigt Nederland onverhoopt als derde, vierde of vijfde, dan wacht in het voorjaar van 2020 sowieso een herkansing in de play-offs. Dat is allemaal te danken aan de zege in Groep 1 van Divisie A van de Nations League.
In totaal worden vier EK-tickets verdeeld via deze barrages. In principe per divisie één, maar de kans is natuurlijk groot dat alle landen uit de topcategorie zich via de normale manier kwalificeren. In dat geval worden teams uit een andere divisie erbij gehaald om tot vier deelnemers in de play-offs van de betreffende divisie te komen.
Groepshoofd
Het is nog ver weg, maar toch goed om alvast in de agenda te noteren en in het achterhoofd te houden: de loting voor de EK-eindronde. Op 30 november heeft deze ceremonie plaats. In het verleden werd bij het aanwijzen van groepshoofden vaak gekeken naar de prestaties van landen in recente kwalificatiereeksen. Oranje zou in dat geval bijna kansloos zijn geweest voor een beschermde status. Deze keer neemt de UEFA echter alleen de resultaten in de komende voorronde in beschouwing. Iedereen begint donderdag dus met een schone lei. Oranje heeft op geen enkele manier last van resultaten uit het verleden.
Bron:https://www.vi.nl/nieuws/spoorboekje-hoe-kan-oranje-het-ek-halen
NOS is al in vorm.
Benieuwd hoe ze voor de dag komen.Bron: https://www.telegraaf.nl/(...)cht-vanwege-protocolquote:Geen minuut stilte Oranje voor ’Utrecht’ vanwege protocol
ZEIST - De beslissing van de KNVB om voorafgaand aan de kwalificatie-interland van Nederland tegen Wit-Rusland donderdag in Rotterdam geen minuut stilte te houden heeft te maken met het protocol van de voetbalbond.
Daarom worden de slachtoffers van de schietpartij in Utrecht niet op deze wijze herdacht. „Wij volgen de richtlijnen.”
De bond zegt veel reacties op het besluit te hebben gekregen. „Voor herdenkingen rondom wedstrijden van Oranje bestaat een protocol. Dat geeft aan dat er herdacht wordt bij officiële interlands als de overheid een nationale dag van rouw heeft uitgeroepen - dat is nu niet gebeurd - of als het een icoon uit de voetbalwereld betreft. Maar het is zeker niet altijd even gemakkelijk om zo’n richtlijn te volgen.”
Zal vanavond wel een stroef potje worden. Weinig ruimte en dan zijn Memphis, Babel en Bergwijn niet op hun best.quote:Op donderdag 21 maart 2019 13:19 schreef onlogisch het volgende:
Wel zin in de wedstrijd
wij gaan samen juichen voor Van Dijk en De Ligtquote:
Wel zin in de wedstrijd
hopelijk kijkt onlo junior ook mee.twitter:OptaJohan twitterde op donderdag 21-03-2019 om 18:31:1724 - The Dutch national team are unbeaten in De Kuip since 2000 (24 games, W19 D5), winning each of their last 15 games at the Feyenoord Stadion (39-3). Comfort. https://t.co/QmLf9ip57Z reageer retweet
lekker hoor. de kuipgodquote:twitter:OptaJohan twitterde op donderdag 21-03-2019 om 18:31:17
@onlogisch @Scrummie2.0 @helpmefok @Caland @kapiteintje @timmmmm @Slobeend
Nou, de wedstrijd hoeft al niet meer gespeeld te worden dus.quote:twitter:OptaJohan twitterde op donderdag 21-03-2019 om 18:31:17
Die kleine boef heb ik net op bed gegooidquote:
[..]
wij gaan samen juichen voor Van Dijk en De Ligt
@Coco.
Zo vroeg al? Kolere.quote:
[..]
Die kleine boef heb ik net op bed gegooid
Prima graphic.
BOHHHHquote:
we hebben alleen een goede spits nodig en nog iemand op de vleugels.
1988 & 2022
5-0quote:
G E N O Tquote:
Daar kan Ajax nog iets van leren.quote:
Had je best met een Pröpper of Donny kunnen spelen.
Dumfries niet in vorm, Blind geen linksback, Babel slecht. Meh.quote:
Jij bent altijd zo heerlijk negatief.quote:
[..]
Dumfries niet in vorm, Blind geen linksback, Babel slecht. Meh.
Paar goede backs zijn ook geen overbodige luxequote:
[..]
BOHHHH
we hebben alleen een goede spits nodig en nog iemand op de vleugels.
1988 & 2022
Over Dumfries/Memphis maak ik mij eerlijk gezegd geen zorgen.quote:
[..]
Dumfries niet in vorm, Blind geen linksback, Babel slecht. Meh.
Blind en Babel zijn wel
mrjaJammer dat die Malacia het niet heeft doorgezet bij jullie.quote:Op donderdag 21 maart 2019 19:42 schreef Caland het volgende:
[..]
Paar goede backs zijn ook geen overbodige luxe
Belarus moet verslagen kunnen worden, daar niet van.quote:
[..]
Jij bent altijd zo heerlijk negatief.
Ik denk terug aan de wedstrijd waarin Aron Winter rood pakt en vd Sar penalty pakt.
Dat was nooit zo’n groot talentquote:
[..]
Jammer dat die Malacia het niet heeft doorgezet bij jullie.
Hopelijk herpakt Kaasdorp zich nog
Even terugkijkend zie ik wereldtoppers als Eykelkamp en de Kock in het team, lol.quote:
[..]
Belarus moet verslagen kunnen worden, daar niet van.
Ik denk terug aan de wedstrijd waarin Aron Winter rood pakt en vd Sar penalty pakt.
Misschien levert Feyenoord een goede back of een spits in voor de toekomst.quote:
[..]
Paar goede backs zijn ook geen overbodige luxe
Ja of Adoquote:
[..]
Misschien levert Feyenoord een goede back of een spits in voor de toekomst.
lolquote:
Ik acht die kans zeer klein. Ik heb van betrouwbare bronnen gehoord dat er een paar leuke talentjes zitten in de jeugd van Rotterdam.quote:
Die zal volgend jaar wel weer bij Feyenoord spelen.quote:
Er loopt daar een talentvolle back van minimaal 12 miljoen.quote:
[..]
Misschien levert Feyenoord een goede back of een spits in voor de toekomst.
Memphis is voor nu prima in de spits, hopelijk pakken Redan en Zirkzee volgend jaar speelminuten in een goede competitie.quote:
[..]
Misschien levert Feyenoord een goede back of een spits in voor de toekomst.
Ja de laatste wereldtopper op die plek stopt er na dit seizoen mee.quote:
[..]
Misschien levert Feyenoord een goede back of een spits in voor de toekomst.
Wie?twitter:NOSsport twitterde op donderdag 21-03-2019 om 19:43:49En dit zijn de 11 namen van de tegenstander, Wit-Rusland.Opstelling: Garboenov; Martynovitsj, Sjitov, Poljakov, Sivakov; Kovalev, Dragoen, Putsila, Majewski, Stasevitsj; Signevitsj. #nedwit reageer retweet
alleen die naam al
quote:Op donderdag 21 maart 2019 19:51 schreef JR-Style-93 het volgende:
Wie?twitter:NOSsport twitterde op donderdag 21-03-2019 om 19:43:49
zo hequote:Dragoen
Dan moeten we oppassen.
goede postquote:
Oei, Dragoen speelt.
Dan moeten we oppassen.
Bedankt maatquote:
(het was een gebbetje, ik ken die hele vent niet 
)Kan mij dat nou verrotten johquote:
Stelling: Belarus is een betere naam dan Wit-Rusland.
Dit schreeuwt om een poll!quote:
Stelling: Belarus is een betere naam dan Wit-Rusland.
Hallo makker.quote:
Leuk dat jij er ook bent! (Ik mag aannemen dat je hier ook voornamelijk voor het Haxball bent?)Poll: Belarus is een betere naam dan Wit-Rusland
• Eens, Belarus is inderdaad een betere naam dan Wit-Rusland
• Oneens, Ik vind Belarus géén betere naam. (dan Wit-Rusland)
• Wat kan mij dat nou verrotten joh
Tussenstand:
Ook een poll maken? Klik hier
Welkom Davyquote:
we hebben je allemaal gemist.quote:
[..]
Hallo makker.
Poll: Belarus is een betere naam dan Wit-Rusland
• Eens, Belarus is inderdaad een betere naam dan Wit-Rusland
• Oneens, Ik vind Belarus géén betere naam. (dan Wit-Rusland)
• Wat kan mij dat nou verrotten joh
Tussenstand:
[ afbeelding ]
Ook een poll maken? Klik hier
Poll: Belarus is een betere naam dan Wit-Rusland
Je hebt gestemd op: Eens, Belarus is inderdaad een betere naam dan Wit-Rusland
Poll: Belarus is een betere naam dan Wit-Rusland
Je hebt gestemd op: Wat kan mij dat nou verrotten joh
quote:
[..]
Welkom Davy
Sowiesoquote:
[..]
Hallo makker.
Poll: Belarus is een betere naam dan Wit-Rusland
• Eens, Belarus is inderdaad een betere naam dan Wit-Rusland
• Oneens, Ik vind Belarus géén betere naam. (dan Wit-Rusland)
• Wat kan mij dat nou verrotten joh
Tussenstand:
[ afbeelding ]
Ook een poll maken? Klik hier
En Stevie gaat shinenBLACKEDheniëquote:
De benaming Belarus, met de klemtoon op de laatste lettergreep, is afkomstig van de Russische woorden Белая (Belaja, dat wit betekent) en Русь (Roes', Roethenië), een oude historische benaming voor het gebied waar Oost-Slaven woonden. Dit gebied werd traditioneel onderverdeeld in Wit-Roethenië (grotendeels het huidige Wit-Rusland), Zwart-Roethenië (een gebied in het zuidwesten van Wit-Rusland), en Rood-Roethenië (een gebied in Polen en Oekraïne). Later werd de naam Roethenië beperkt tot het huidige gebied Oblast Transkarpatië in Oekraïne. De Nederlandse benaming Wit-Rusland is derhalve een letterlijke (zij het historisch gezien niet geheel correcte) vertaling van Belarus. In officiële teksten wordt in het Nederlands de naam Wit-Rusland en Belarus gebruikt.
Poll: Belarus is een betere naam dan Wit-Rusland
Je hebt gestemd op: KingFlopland
Zwart en Roet...quote:
lekker juichen straks man, als memphis ze doltquote:
Ik ga niet juichen tegen Wit-Rusland als je het niet erg vindt.quote:
[..]
lekker juichen straks man, als memphis ze dolt
quote:
heeft iemand een youtube video van de intro
![The XX Intro long version]](https://i.ytimg.com/vi/veHqJSC-9Lo/0.jpg)
https://www.youtube.com/watch?v=dQw4w9WgXcQquote:
heeft iemand een youtube video van de intro
dit vertrouw ik niet, zomaar een link die niet embedt... is vast rickquote:
[..]
https://www.youtube.com/watch?v=dQw4w9WgXcQ
quote:
WK is pas echt leuk om te pakken
Bedankt, ik ga nu een nieuw moederbord installeren.quote:
[..]
https://www.youtube.com/watch?v=dQw4w9WgXcQ
Snap ik wel, je moeder is versleten na afgelopen nacht.quote:
[..]
Bedankt, ik ga nu een nieuw moederbord installeren.
Leuke act.quote:
Roland zal wel balen dat je deze hebt verzonnen
quote:
[..]
Snap ik wel, je moeder is versleten na afgelopen nacht.
Doublepain en ik verwachten een leuk nieuw Depay gifje van jou.quote:
Beetje ordinair.quote:
Hopelijk kijkt @Karina dadelijk ook mee.
mooie vlinderquote:
na mij danquote:
quote:
SPOILERNederland is een van de samenstellende landen van het Koninkrijk der Nederlanden.[8] Het land ligt voor het overgrote deel in het noordwesten van Europa, aan de Noordzee, aangevuld met drie bijzondere gemeenten in de Caribische Zee. Europees Nederland wordt in het zuiden begrensd door België, langs de oostgrens door Duitsland en aan west- en noordzijde door de zee. De hoofdstad van Nederland is Amsterdam, de regeringszetel is Den Haag.
Nederland heeft een inwonertal van 17.084.719 (2017) en met een oppervlakte van 41.543 km² een hoge bevolkingsdichtheid van 411,3/km² (2017). Ruim 18% van het oppervlak bestaat uit water en een groot deel van het land en de bevolking bevindt zich onder zeeniveau.[9] Het land wordt beschermd tegen het water door middel van een systeem van dijken en waterwerken. Door landwinning zijn polders gecreëerd. Bestuurlijk is het land verdeeld in twaalf provincies.
Nederland werd onafhankelijk tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), waarin de gezamenlijke Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden tegen de Spaanse overheersing in opstand kwamen. In 1579 vormden de Noordelijke Nederlanden de Unie van Utrecht, waarmee een nieuwe politieke entiteit ontstond. Met de Acte van Verlatinghe van 1581 werd door de gewesten van die unie de onafhankelijkheid van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitgeroepen. Deze werd vanaf 1609, bij het begin van het Twaalfjarig Bestand, internationaal erkend, en na de Vrede van Münster (1648) ook door Spanje. Vanaf de Franse tijd (1795-1813) ontwikkelde Nederland zich tot een natiestaat, aanvankelijk als het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 1815, dat door de Belgische Revolutie in 1830 echter alweer uiteenviel. De dekolonisatie maakte in de 20e eeuw een einde aan de Nederlandse koloniën.
In 2009 behoorde Nederland als 's werelds zevende economie naar bbp tot een van de meest ontwikkelde landen per hoofd van de bevolking. Het bezette in 2013 de vierde plaats in de index van de menselijke ontwikkeling. De Nederlandse economie steunt vooral op een zeer hoog ontwikkelde land- en tuinbouwsector, de dienstensector en de internationale handel, met name op de doorvoer van goederen naar Duitsland.
Nederland is sinds 1848 een parlementaire democratie onder een constitutionele monarchie, een staatsvorm waarbij de macht gedeeld wordt door de koning(in), de ministers (onder wie de minister-president) en de twee kamers van het parlement. Nederland was medeoprichter van onder meer de Europese Unie, de G-10, de NAVO, de Wereldhandelsorganisatie en de OESO. Met België en Luxemburg vormt het de Benelux. Den Haag speelt een belangrijke internationale rol op juridisch gebied, als locatie voor vier internationale tribunalen en Europol.
Inhoud
1 Naam
2 Geografisch overzicht
2.1 Water
2.2 Geologie
2.3 Landschap
2.4 Klimaat
2.5 Flora en fauna
2.6 'Caribisch' Nederland
2.6.1 Bovenwinds
2.6.2 Benedenwinds
3 Geschiedenis
3.1 Pre- en protohistorie
3.2 Middeleeuwen
3.2.1 Landsheerlijkheden en de opkomst van steden
3.2.2 Consolidatie
3.3 Zestiende eeuw
3.4 Republiek
3.5 Bataafse tijd
3.6 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
3.7 Koninkrijk der Nederlanden
4 Bevolking
4.1 Demografische kenmerken
4.2 Talen
4.3 Religie
5 Bestuur en instellingen
5.1 Overheid
5.2 Politieke partijen
5.3 Bestuurlijke indeling
5.4 Justitie en politie
5.5 Buitenlandse betrekkingen en defensie
5.6 Onderwijs
5.7 Milieubeheer
6 Cultuur
6.1 Nationale symbolen
6.2 Tradities en feestdagen
6.3 Kunst
6.4 Cultureel en natuurlijk erfgoed
6.5 Eten en drinken
6.6 Media
6.7 Sport
7 Economie
7.1 Economische basis
7.2 Energie
7.3 Toerisme
7.4 Transport
8 Externe links
9 Literatuur
9.1 Algemeen
9.2 Geologie
9.3 Geschiedenis
Naam
1rightarrow blue.svg Zie ook benamingen van de Lage Landen en benamingen van Nederland.
In de vroege middeleeuwen vormden de Nederlandse gewesten nog geen eenheid. In de Bourgondische tijd werden de gezamenlijke Lage Landen aangeduid vanuit het oogpunt van de landsheer (toen de hertog van Bourgondië), die meestal in Vlaanderen of Brabant verbleef, namelijk als les pays de par deça, 'de landen van herwaarts over'. Dat wilde niet veel meer zeggen dan 'deze landen hier, direct om ons heen'. Dit in tegenstelling tot les pays de par delà, 'de landen van derwaarts over, de landen daar', waarmee het eigenlijke Bourgondië werd bedoeld. Ook werd de benaming 'de lage landen (bij de zee)' gebruikt.
In de vijftiende eeuw kwam de naam 'Nederlanden' in gebruik. In tegenstelling tot onder meer 'Frankrijk' en 'Engeland' had deze geen etnische oorsprong, maar was het aanvankelijk een aardrijkskundige term, die slechts het onderscheid aanduidde met een hoger gelegen gebied. Samengestelde namen met Nieder- werden op allerlei plaatsen in het Duitse taalgebied gebruikt. Niderlant was in de late middeleeuwen het gebied tussen Maas en Rijn, het nu Duitse Nederrijngebied daarbij inbegrepen. Het gebied dat als Oberland gedacht was begon dan ongeveer bij het hoger liggende Keulen.
Bij uitbreiding kon het begrip ook toepasbaar worden op de delta van Schelde, Maas en Rijn, waarbij het in de meervoudsvorm optrad. Door het grote belang van de Lage landen werd de benaming steeds meer specifiek voor dit gebied gehanteerd. Vanaf ongeveer 1490 werden hiermee ook de Bourgondisch-Habsburgse gewesten aangeduid. Naast "Vlaanderen" was "de Nederlanden" vanaf halverwege de zestiende eeuw waarschijnlijk de meest gebruikte naam. In het Frans was dit Pays-Bas, in het Italiaans Paesi Bassi en in het Duits Niederlande. In het Nederlands werd zowel het enkel- als het meervoud gebruikt, terwijl in het Frans en Engels (Pays Bas/Low Countries) uitsluitend het meervoud gebruikt werd.
In 1570 gebruikte de cartograaf Ortelius de benaming Neder-Germanië (Neder-Duitsland). De humanisten grepen terug op de naam Belgica, ontleend aan Julius Caesar. Na de Opstand bleven de benamingen Belgium en Nederlandt in gebruik voor zowel de Nederlanden als geheel als voor de beide afzonderlijke staten. De kolonie Nieuw-Nederland (Engels: New Netherland) heette in het Latijn: Nova Belgica of Novum Belgium. Voor de Spaanse en later de Oostenrijkse Nederlanden werd ook wel Belgium Regium gebruikt, terwijl met Belgium Foederatum wel de Republiek der Verenigde Provinciën werd aangeduid. Voor de Republiek werd in het buitenland steeds meer "Holland" als pars pro toto gebruikt, zoals eerder "Vlaanderen" voor de Nederlanden. Nederland werd nog in de Franse tijd en ook onder koning Willem I vertaald in het Frans als Belgique. In de Franse tijd waren de officiële namen eerst de Bataafse Republiek, daarna het Bataafs Gemenebest en voor de invoeging in het Franse keizerrijk het Koninkrijk Holland.
Geografisch overzicht
1rightarrow blue.svg Zie geografie van Nederland en Lijst van Nederlandse streken voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Nederland zonder dijken. Ongeveer 27% van de oppervlakte van Nederland, waaronder grote delen van het dichtbevolkte en economisch belangrijke westen, ligt beneden NAP.
De Oosterscheldekering, die de Oosterschelde afsluit, gezien uit de lucht. Deze stormvloedkering is onderdeel van de Deltawerken.
Nederland vanuit de ruimte gezien door de Sentinel-1A satelliet
Nederland ligt in het noordwesten van Europa en wordt begrensd door de Noordzee, Duitsland en België. De lengte van de landsgrens bedraagt 1027 km, terwijl de kustlijn 451 km lang is. Daarnaast behoren enkele eilanden rond de Caribische Zee tot Nederland. Deze verschillen geografisch sterk van het Europese deel van Nederland, en worden hier afzonderlijk behandeld.
Water
1rightarrow blue.svg Zie waterstaat in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Nederland wordt zowel in het noorden als westen omringd door de Noordzee. In het noorden wordt een duinenrij gevormd door de Waddeneilanden, een serie barrière-eilanden waarachter zich de ondiepe Waddenzee bevindt. Midden in het land ligt het IJsselmeer (de voormalige Zuiderzee), een grote binnenzee die sinds de voltooiing van de Afsluitdijk in 1932 van de Waddenzee is afgesloten en sindsdien zoet water bevat. Andere zee-armen en estuaria zijn de Dollard en de Lauwers in het noorden en het Hollandsch Diep, het Haringvliet, het Grevelingenmeer en de Ooster- en Westerschelde in het zuidwesten. De Nederlandse kust ondervindt een dubbeldaags getij waarvan de amplitude langs de kust varieert tussen 1,5-2 meter. De wind kan hier een sterke invloed op hebben. Naast de verticale waterbeweging, is er ook een horizontale waterbeweging, de getijstroom. Door een gunstige zeewatertemperatuur van 3°C in de winter en 16°C in de zomer zijn vooral de Waddenzee en de Oosterschelde belangrijk als kraamkamer van onder meer schol, tong en mosselen.
Uit de waterbalans van Nederland blijkt dat vooral de toevoer via de Rijn van belang is voor Nederland. Deze voert zelfs meer dan tweemaal zoveel water aan als door neerslag wordt geleverd. Een groot deel van Nederland is gevormd uit de delta van de Rijn, de Maas en de Schelde. De Maas en de Rijn vormen samen met de Waal, de Lek en de Merwede bovendien de grote rivieren, een rivierengebied dat een natuurlijke barrière tussen het noorden en zuiden van het land is. De IJssel, soms ook tot de grote rivieren gerekend, is een vertakking van de Rijn die noordwaarts stroomt en uitmondt in het IJsselmeer. Meren komen vooral in West-Nederland en Zuidwest-Friesland voor. Daarnaast zijn er door het afgraven van veen voor de turfwinning (vervening) veel plassen ontstaan. Voor de drinkwatervoorziening is met een aandeel van circa 70% vooral het grondwater van belang. Uitzondering hierop is de Randstad, die ondanks de aanwezigheid van een zoetwaterzak onder de duinen, vooral is aangewezen op oppervlaktewater.
De eeuwenlange strijd tegen het water heeft een duidelijke invloed gehad op de inrichting van Nederland. Door overstromingen en menselijk ingrijpen is de kustlijn in de loop van de geschiedenis aanzienlijk veranderd. Ingrijpende rampen waren de stormvloed van 1134, waarbij Zeeland in een archipel veranderde, de Sint-Luciavloed (1287), de Sint-Elisabethsvloed (1421) en als laatste de watersnoodramp van 1953. Bij overstromingen ontstonden nieuwe zee-armen of getijdengebieden op de plek waar eerder land lag. Om het land tegen het water te beschermen worden al sinds de Middeleeuwen langs de kust en de rivieren dijken aangelegd.[10] Een ander project in de strijd tegen het water zijn de Deltawerken, die zijn aangelegd tussen 1958 en 1997. Het hele Deltaplan omvatte het ophogen van meer dan 3000 kilometer zeedijk en meer dan 10.000 kilometer binnendijk langs kanalen en rivieren tot deltahoogte. Ook werden de zee-armen die in de loop der tijd in het zuidwesten van Nederland waren ontstaan door dijken van de zee afgesloten. Een andere vorm van menselijk ingrijpen in de natuur zijn de grote stukken land die door de mens zijn drooggelegd en gewonnen op het water, de zogenaamde polders. Bij voormalige meren of plassen worden deze nieuwe stukken land droogmakerijen genoemd. De grootste polders zijn de Zuiderzeewerken, die in de 20e eeuw zijn aangelegd en gezamenlijk meer dan 2500 vierkante kilometer nieuw land beslaan.
Geologie
1rightarrow blue.svg Zie ontstaan van de Nederlandse ondergrond en geologie van Nederland en Vlaanderen voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Het tegenwoordige Nederlandse landschap is grotendeels gevormd in de laatste 150.000 jaar. De geologische structuur van de Nederlandse ondergrond wordt gekenmerkt door een serie horsten en slenken, die onderdeel vormen van een grote tektonische structuur die dwars door Europa loopt, van de Middellandse Zee bij Marseille tot onder de Noordzee. Het zuidoosten van het land ligt boven het Beneden-Rijnslenkensysteem, waar nog steeds verzakkingen in de aardkorst plaatsvinden. In 1992 (Roermond) en 2002 (Aken, net over de grens) vonden hier nog kleine aardbevingen plaats. De Beneden-Rijnslenk gaat in het westen van Nederland over in het West-Nederlands Bekken, dat op zijn beurt overgaat in vergelijkbare slenkstructuren in de ondergrond onder de Noordzee.
Zoals de naam van het land al aangeeft, is Nederland laag gelegen. Het grootste gedeelte van Nederland bestaat uit een kustvlakte die geologisch gezien tot het Noordzeebekken behoort, een groot geologisch bekken waarvan de Noordzee zelf het centrale deel vormt. Het Noordzeebekken vormde zich vanaf het Krijt, ongeveer 60 miljoen jaar geleden. Hoewel er actievere en minder actieve fasen waren, vond gedurende deze tijd in dit bekken bodemdaling en sedimentatie plaats. De randen van het Noordzeebekken vormden, tot de mens de laatste duizend jaar een belangrijke invloed op het landschap werd, een voorbeeld van een zich op natuurlijke wijze ontwikkelend kustgebied. Terwijl het centrale deel van de Noordzee bedekt is door de zee zelf, worden de randen opgeëist door delta's van de grote rivieren die in de zee uitmonden. Op de overgang tussen water en land vormden zich door de werking van de zee stranden, duinen en waddengebieden. De kustvlaktes, die zich door de afzetting van het riviersediment vormden, bevatten ook moerassen en meren.
Verreweg het meeste gesteente dat in Nederland dagzoomt is afgezet tijdens het Kwartair. De formaties van de Boven-Noordzee Groep vormen het grootste deel van het oppervlak van Nederland. Belangrijke formaties zijn de Formatie van Naaldwijk, waarvan het zand en de klei in een groot deel van het westen en het noorden van Nederland aan de oppervlakte ligt, en de uit veen bestaande Formatie van Nieuwkoop. Het zand van de Formatie van Boxtel is te vinden in het oosten en zuiden, terwijl rond de rivieren de afzettingen van de Formatie van Echteld zijn te vinden. Alleen op kleine plekken komen oudere gesteenten aan het oppervlak. Een uitzondering is Zuid-Limburg, waar het Krijt op veel plekken aan het oppervlak ligt. Alle gesteenten uit de laatste 65 miljoen jaar, het Kwartair en Tertiair samen, worden in Nederland de Noordzee Supergroep genoemd. Deze kan in de slenken vele tientallen kilometers dik zijn en is op de horsten ook nog steeds kilometers dik.
Zoals in grote delen van West-Europa, bevindt zich in het Nederlandse Carboon steenkool, die in Zuid-Limburg tot halverwege vorige eeuw door de mijnbouw gewonnen werd. In de ondergrond van het West-Nederlands Bekken en onder de Noordzee wordt ook aardolie gewonnen, hoewel dit beperkt is vergeleken met de veel grotere Noorse reserves onder de noordelijke Noordzee. Er zijn twee soorten aardgas in de Nederlandse ondergrond te vinden: droog aardgas, dat samen met de steenkool is ontstaan (voornamelijk in het Carboon) en nat aardgas, dat samen met aardolie is ontstaan, voornamelijk in het Krijt. De eerste soort komt vooral onder het land voor, de tweede soort onder de Noordzee en in het West-Nederlands Bekken. Het grootste Nederlandse gasreservoir is het aardgasveld van Slochteren in het noorden van het land. De Slochteren Formatie maakt onderdeel uit van de Boven Rotliegend Groep.
Landschap
1rightarrow blue.svg Zie Nederlandse landschappen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Het landschap van Nederland is bijna overal vlak. Geringe hoogteverschillen komen voor in het oosten en zuiden van het land, grotendeels veroorzaakt tijdens de voorlaatste ijstijd, het Saalien van 238.000 tot 128.000 jaar geleden. De ijskap reikte zo ver naar het zuiden, dat het noorden van Nederland door gletsjers bedekt werd. Dit dwong de grote rivieren hun loop te verleggen tot de huidige oost-west lopende ligging. Tegelijkertijd werkte de stuwende kracht en het gewicht van de gletsjertongen op de ondergrond. Dit zorgde voor het ontstaan van een afwisseling van stuwwallen, zoals de Utrechtse Heuvelrug, de Veluwe, de Sallandse Heuvelrug en glaciale bekkens, zoals de Eemvallei en de IJsselvallei.
De Haarlemmermeer is een droogmakerij, een door mensen bemalen watervlakte, en daarmee de ultieme vorm van een cultuurlandschap.
Alleen het uiterste zuiden van de provincie Limburg (Zuid-Limburg) vertoont significante reliëfverschillen. De 323 meter hoge Vaalserberg in Limburg, met als top het Drielandenpunt met Duitsland en België, is de hoogste heuvel van (Europees) Nederland. Het laagste punt van Nederland bevindt zich in de buurt van Nieuwerkerk aan den IJssel en bevindt zich 6,76 meter onder NAP.
Het Nederlandse landschap bestaat grotendeels uit cultuurlandschappen en daarnaast uit beheerde natuurgebieden. In de afgelopen eeuwen is de levende natuur niet alleen veranderd, maar door verkleining en versnippering van de leefgebieden en milieuvervuiling in kwaliteit en kwantiteit ook achteruitgegaan. Via natuurbeleid en de activiteiten van particulieren wordt geprobeerd het tij te keren, onder andere via natuurontwikkeling en het herstel van min of meer oorspronkelijke landschappen. Dergelijke natuurontwikkelingsgebieden vinden we bijvoorbeeld langs de grote rivieren, onder andere bij de Gelderse Poort. Daarnaast zijn er in Nederland vele oudere natuurgebieden met onder meer bos, duin en heide. Er zijn bovendien twintig nationale parken, waarvan het Zeeuws Nationaal Park Oosterschelde het grootste is en Veluwezoom en De Hoge Veluwe in Gelderland de oudste zijn.
Het Nederlandse landschap kan worden ingedeeld op verschillen in substraat, bodem, waterhuishouding en de ontginningsgeschiedenis. Het grootste deel van het oppervlak van Nederland bestaat uit de Boven-Noordzee Groep. Belangrijke landschapstypen zijn het duinlandschap, het rivierkleilandschap, het zeekleilandschap, het veenlandschap, het zandlandschap en het krijt-lösslandschap. Andere indelingen leggen meer de nadruk op de cultuurhistorie. Zo onderscheidt men bijvoorbeeld het esdorpenlandschap en het terpenlandschap. In zogenaamde nationale landschappen worden belangrijke cultuurlandschappen beschermd zoals het Groene Hart in de Randstad.
Klimaat
1rightarrow blue.svg Zie klimaat van Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Sneeuw, zoals hier in Amsterdam, is tijdens de Nederlandse winters geen ongebruikelijk fenomeen.
Nederland heeft een zogenaamd Cfb-klimaat, een gematigd zeeklimaat met milde winters en koele zomers. Het klimaat wordt beïnvloed door de Noordzee die het gehele jaar de temperatuur matigt, waarbij zowel de dagelijkse als jaarlijkse temperatuurschommelingen toenemen richting het oosten. Hoewel er de laatste decennia een stijging van de gemiddelde temperatuur is waar te nemen, is door de grote natuurlijke temperatuurfluctuaties nog niet met zekerheid te zeggen of dit het gevolg is van een versterkt broeikaseffect en rechtstreeks samenhangt met de wereldwijde opwarming.
Met circa 1600 zonuren heeft de kust de meeste zonuren, terwijl de Achterhoek met ongeveer 1450 uur de minste zonneschijn heeft. Ondanks het imago van regenland, regent het gemiddeld slechts 8% van de tijd. In de zomer is er vooral op grasland een verdampingsoverschot, maar gemiddeld is er jaarlijks een neerslagoverschot, het grootst op de Veluwe. Het natst zijn de Veluwe, Drenthe en Zuid-Limburg, het droogst het centrale deel van Limburg met minder dan 700 mm.
Weergemiddelden voor De Bilt (1981-2010), extremen voor heel Nederland (1901-heden)
Maand jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Jaar
Hoogste maximum (°C) 17,2 20,5 25,6 32,2 35,6 38,4 38,2 38,6 35,2 30,1 22,0 17,8 38,6
Gemiddeld maximum (°C) 5,6 6,4 10,0 14,0 18,0 20,4 22,8 22,6 19,1 14,6 9,6 6,1 14,1
Gemiddelde temperatuur (°C) 3,1 3,3 6,2 9,2 13,1 15,6 17,9 17,5 14,5 10,7 6,7 3,7 10,1
Gemiddeld minimum (°C) 0,3 0,2 2,3 4,1 7,8 10,5 12,8 12,3 9,9 6,9 3,6 1,0 6,0
Laagste minimum (°C) −27,4 −26,8 −20,7 −9,4 −5,4 −1,2 0,7 1,3 −3,7 −8,5 −14,4 −22,3 −27,4
Neerslag (mm) 69,9 55,8 66,8 42,3 61,9 65,6 81,1 72,9 78,1 82,8 79,8 75,8 832,5
Bron: KNMI[11]
Flora en fauna
1rightarrow blue.svg Zie flora en fauna in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Pas sinds 1949 komt de Turkse tortel in Nederland voor.
De flora en fauna van Nederland zijn relatief goed onderzocht. Er is een lange traditie van floristisch en faunistisch onderzoek, dat uitgevoerd wordt door organisaties als SOVON, FLORON en De Vlinderstichting. Sommige verenigingen voor natuurstudie zijn al meer dan honderd jaar actief, zoals de Nederlandse Entomologische Vereniging, de Vogelbescherming Nederland, de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (Vereniging voor veldbiologie) en de Nederlandse Mycologische Vereniging. Het is bekend dat Nederland relatief erg soortenarm is, deels als gevolg van de IJstijden en deels vanwege de eenvormige geografie. Van de hogere plantensoorten komt de helft uitsluitend voor in twee uitzonderlijke gebieden: Zuid-Limburg en Oostvoorne. Het meest belangrijke natuurgebied is de Waddenzee, of, als alleen het landoppervlak beschouwd wordt, het duingebied.
Menselijk ingrijpen, zowel direct (kap van bossen, ontginningen, wegenaanleg, etc) als indirect (overbemesting) heeft grote invloed op het huidige landschap, de flora en de fauna. Veel dier- en plantensoorten dreigen te verdwijnen. Om dit te voorkomen zijn zogenaamde rode lijsten gemaakt waarop de meest bedreigde soorten staan. Sommige soorten passen zich juist aan aan de menselijke cultuur, zoals de merel en de koolmees.
In Nederland worden zogenaamde floradistricten onderscheiden op grond van verschillen in klimaat, bodem en waterhuishouding; deze districten hebben eigen plantensoorten. De 23e druk van de standaardflora Heukels' Flora van Nederland hanteert 15 floradistricten, die dan meest worden ingedeeld bij de West-Europese floraregio. In Nederland komen circa 1400 soorten hogere planten voor en 600 soorten mossen. Daarnaast zijn er duizenden soorten die niet meer tot de planten worden gerekend zoals zo'n 4000 à 5000 soorten paddenstoelen (macrofungi) of andere schimmels, en een paar duizend soorten korstmossen en algen.
Ook voor een aantal dieren worden geografische districten onderscheiden, zoals voor onder andere broedvogels. In Nederland komen ruim 50 soorten zoogdieren voor, zo'n 600 soorten broed- en trekvogels, tientallen vissoorten, ruim 50 dagvlinders (bij 2000 totaal aan vlinders) en duizenden ongewervelden. Ondanks de geringe afmetingen heeft Nederland toch endemische dieren (die alleen in Nederland voorkomen), zoals de Grote vuurvlinder en Microtus oeconomus arenicola (een ondersoort van de Noordse woelmuis).
Door de ligging in Europa en het intensieve verkeer is er een regelmatige aanvoer van adventieven, die zich soms met enig succes vestigen, zoals de halsbandparkiet en de driehoeksmossel, maar slechts vrij zelden een permanente plaag vormen; mogelijke uitzonderingen zijn de waterpest en de bospest. De soorten die hier voorkomen zijn bijna allemaal relatieve nieuwkomers (van na de IJstijden); zo zijn het konijn, de fazant en de tamme kastanje in historische tijden ingevoerd. De hier algemene soorten zijn erg concurrentiekrachtig.
Er is met enig succes 'nieuwe natuur' aangelegd, met name in het gebied de Oostvaardersplassen, waar veel soorten gedijen. Er wordt geprobeerd soorten die hier in historische tijden zijn uitgeroeid opnieuw te introduceren, soms met succes, zoals de raaf en de bever. Van andere soorten zoals de otter blijft het resultaat onzeker. Dit laatste geldt voor een Europees project voor herintroductie van de zalm. De zeearend vestigt zich, zij het aarzelend, op eigen gelegenheid. Terugkeer van wat grotere roofdieren als de wolf en de lynx blijft controversieel. Dit geldt ook voor herintroductie van plantensoorten door zaaien en herstel van natuurgebieden door ingrepen als bekalken (om de verzuring tegen te gaan).
'Caribisch' Nederland
The Quill torent boven Sint Eustatius uit.
Bonaire heeft een steppeklimaat.
Bovenwinds
De eilanden Saba en Sint Eustatius behoren tot de bovenwindse eilanden van de Kleine Antillen. Deze bovenwindse eilanden, waartoe ook Sint Maarten behoort, vormen een langgerekte groep, die zich uitstrekt tussen Puerto Rico en de Venezolaanse kust. De groep bestaat uit twee bogen, die zijn ontstaan door subductie van de Zuid-Amerikaanse Plaat onder de Caribische Plaat. De eilanden hebben hun ontstaan dan ook te danken aan vulkanische activiteit. De binnenste boog, waartoe Saba en Sint Eustatius behoren, is vulkanisch nog enigszins actief. De beide eilanden worden gedomineerd door een slapende vulkaan die het hoogste punt van ieder van de eilanden vormt. The Quill op Sint Eustatius heeft een hoogte van 601 meter, en het hoogste punt van Saba, Mount Scenery, is met 887 meter ook het hoogste punt op Nederlands grondgebied (en in het gehele Koninkrijk der Nederlanden).
Het klimaat op beide eilanden kan, afhankelijk van de hoogte, in de klimaatclassificatie van Köppen worden ingedeeld als Aw (tropisch savanneklimaat) in de laaggelegen gebieden tot Am (moessonklimaat) in de hoger gelegen gebieden, met Af (tropisch regenwoudklimaat) op Mount Scenery en wellicht ook op The Quill.[12]
Benedenwinds
Het eiland Bonaire maakt deel uit van de benedenwindse eilanden van de Kleine Antillen. Deze eilanden, die naast Bonaire ook Aruba, Curaçao en de Venezolaanse eilanden omvatten, liggen vlak voor de kust van Venezuela. Aangenomen wordt dat ze evenals de bovenwindse eilanden van vulkanische oorsprong zijn, maar alleen de oudste gesteenten zijn vulkanisch en het grootste deel van de eilanden bestaat uit kalkachtig gesteente.
Het klimaat op het westelijke deel van deze eilanden is vergelijkbaar met dat van het nabijgelegen vasteland, semi-aride tot aride. Bonaire heeft een BS-klimaat (steppeklimaat) in de classificatie van Köppen.
Geschiedenis
1rightarrow blue.svg Zie geschiedenis van Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Geschiedenis van Nederland
Tijdlijn · Bibliografie
Pieter Bruegel d. Ä. 093.jpg
Winterlandschap met schaatsers en vogelknip, Pieter Bruegel de Oude, 1565
Uitklappen
..Naar chronologie
Uitklappen
..Naar onderwerp
Uitklappen
..Naar overzeese gebieden
Uitklappen
..Naar provincie
Portaal Portaalicoon Nederland
Portaal Portaalicoon Geschiedenis
De bewoningsgeschiedenis van Nederland is sterk verbonden met het ontstaan van de Nederlandse ondergrond. De omgeving veranderde niet alleen door de verdrinkingsgeschiedenis van de Schelde, Rijn, Maas en Eems tijdens het Holoceen, maar andersom is bewoning van grote invloed geweest op het huidige Nederlandse landschap met polders en dijken, met name in de laatste 1000 jaar.
De noodgedwongen collectiviteit zorgde voor een bestuur en mentaliteit die mede bijdroegen tot het latere succes van de Nederlandse handel, waarbij ook de geografisch gunstige ligging aan zee en waterwegen van groot belang was. De Nederlandse gewesten hebben door de geschiedenis heen wisselende onderlinge relaties gehad, soms samenwerkend, soms rivaliserend. Belangrijke keerpunten zijn de Opstand met zijn onafhankelijkheidsverklaring die voorafging aan een periode van grote voorspoed, een lange periode van verval en in 1795 de Franse inval die het einde betekende van de Republiek. Als het Koninkrijk der Nederlanden bestaat Nederland sinds 1814 en in min of meer de huidige vorm vanaf 1830 na de Belgische Revolutie.
Pre- en protohistorie
1rightarrow blue.svg Zie prehistorisch Nederland en Romeinen in Nederland voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Met het einde van de laatste ijstijd begon het huidige tijdperk, het Holoceen (9700 v.Chr. - heden). Hierin steeg de temperatuur met een zeespiegelstijging tot gevolg en het volstromen van de Noordzee. De moerassige rivierdelta die later Nederland genoemd zou worden, was echter nog weinig aantrekkelijk en bewoning bleef aanvankelijk beperkt tot passerende jager-verzamelaars. Vanuit Zuidwest-Azië verspreidde de landbouw zich tussen 8000 en 6700 jaar geleden over geheel Europa. Als randgebied begon het neolithicum in de delta relatief laat en dan nog vooral op de hogere lössgronden. Nederzettingen begonnen zich te vormen, maar steden zoals die zich in het centrum van de oude wereld voorzichtig begonnen te vormen, waren nog ver weg.
Door de introductie van nieuwe technologieën als metaalbewerking kon voedsel efficiënter vergaard worden, wat een elite vrijmaakte die zich bezighield met andere zaken. De belangrijkste specialisatie was die van spirituele leiders die gevaren konden duiden of zelfs afwenden. Rondom hen ontstonden centra van toenemende welvaart, aanvankelijk om de goden tevreden te stellen. Ter bescherming werden tijdelijk krijgers als leider aangesteld die echter gaandeweg meer macht verkregen. Relatief egalitaire samenlevingen werden op die manier adellijk met een aristocratisch bestuur. Dit gold onder meer voor de Kelten voor wie het latere Nederland een randgebied was en de La Tène-cultuur daarna (ca. 450 v.Chr. tot de Romeinse periode in de eerste eeuw v.Chr.). Aangetrokken door Keltische welvaart, trokken in de tweede eeuw voor Christus Germanen — waarvan overigens het onderscheid met de Kelten niet goed duidelijk is — naar het westen.
Met de komst van de Romeinen in 57 v.Chr. begon de protohistorie van de Lage Landen. Na aanvankelijke pogingen om het rijk uit te breiden tot aan de Elbe, werd vanaf 47 n.Chr. de Rijn de noordgrens of limes. Na de onderdrukking van de Bataafse Opstand in het vierkeizerjaar (68 - 69) was het gedurende twee eeuwen, tot ongeveer 250, rustig in de Rijnprovincies. Met de opname in het Romeinse Rijk brak een periode van economische expansie en sterke bevolkingstoename, de pax Romana, aan. Door de uitbreiding van het wegennet en de scheepvaart nam de mobiliteit en daarmee de handel toe, geholpen door de toenemende beschikbaarheid van muntgeld. Het Romeinse pantheon werd geïntroduceerd, maar voordat het christendom de overheersende godsdienst werd, was er vooral een mengelmoes van heidense culten.
Middeleeuwen
De Germaanse druk op de limes nam echter toe. De volksverhuizingen, die al met al zo'n twee eeuwen duurden, luidden een periode van instabiliteit in. In 406 werd de Rijngrens doorbroken. Er volgde een periode van neergang, waarvan het Romeinse Rijk zich niet meer herstelde, en versnippering van Europa die tot op heden herkenbaar is. De bevolking en de handel namen af; geld raakte in onbruik.
Keizer Karel de Grote (768-814) wist naast de Friezen in het noorden uiteindelijk ook de Saksen in het oosten aan zich te onderwerpen; de zogenaamde tweede kerstening vond plaats. In de volgende eeuwen zou het christelijk geloof zich aanpassen en volledig doordringen in de samenleving. Onder Karel de Grote waren de Lage Landen geen randgebied meer, maar lagen zij nabij het centrum van het Frankische rijk.
Landsheerlijkheden en de opkomst van steden
Het leenstelsel — waarbij vazallen bij ontbreken van een geldeconomie beloond werden door hun grond in leen te geven — verzwakte het centraal gezag. Ten gevolge van invallen van de Vikingen en delingen van het Frankische Rijk was het een instabiele periode. In de tiende eeuw kwam er een einde aan de invasies van Europa door Vikingen, Moren en Aziatische steppevolkeren. De hierop volgende stabiliteit had vanaf de elfde eeuw een expansiebeweging tot gevolg. Venen en moerassen werden drooggelegd, bossen gerooid en grond werd ontgonnen. Door verbeteringen in de landbouw konden meer mensen zich aan het primaire productieproces onttrekken. Nu de dreiging van buitenaf was weggevallen, richtte de klasse van krijgers zich tegen elkaar en de lokale bevolking. Een aantal feodale heren wist hun gezag uit te breiden ten koste van hun buren. Uit een onoverzichtelijke lappendeken van gebiedjes ontwikkelden zich wereldlijke en geestelijke landsheerlijkheden. Het graafschap Vlaanderen onder de aanvankelijk zwakke koning van Frankrijk was lange tijd het belangrijkste gewest. In Lotharingen was de Duitse keizer een stuk machtiger, doordat hij met het rijkskerkenstelsel bisschoppen met wereldlijke macht bedeelde en daarmee dynastievorming tegenging. Desondanks groeiden de wereldlijke landsheerlijkheden vanaf ca. 1100 uit tot praktisch onafhankelijke vorstendommen.
De verovering van Rhenen door Jan II van Kleef in 1499, Meester van Rhenen.
De hertogen, graven en andere heren betwistten de zwakke macht van de keizer, maar ook elkaar. De relatieve onafhankelijkheid ten opzichte van de keizer was voor het gewone volk niet noodzakelijkerwijs een zegen.
De bevolkingsgroei in deze periode had zijn weerslag op de handel en daarmee op de steden, die vooral door hun muren een machtsfactor van betekenis werden. Dit was het begin van de afbraak van het feodale stelsel. De steden waren niet alleen een inkomstenbron voor de landsheer, maar werden later ook een concurrerende machtsfactor. In gebieden met weinig steden bleef de adel echter nog eeuwenlang een belangrijke rol spelen. Er ontstond een structuur om het werk aan de dijken en sluizen te coördineren, waartoe waterschappen en heemraadschappen werden opgericht. Door dit alles veranderde de sociale en economische structuur en kon men zich ook gaan richten op de visserij, de lakennijverheid en overzeese handel. Met de groeiende macht van de burgerij werd het culturele monopolie van de Kerk doorbroken. De culturele opleving in deze periode, waarin ook de eerste scholen en universiteiten werden gesticht, wordt wel de renaissance van de twaalfde eeuw genoemd.
Consolidatie
De veertiende eeuw was voor Europa een periode van crises in velerlei opzicht, met onder andere de Zwarte Dood (1347-1351) en de Honderdjarige Oorlog. In economisch opzicht was er zelfs sprake van een algemene malaise die tot ca. 1475 duurde. Voor de Nederlanden ging dit echter niet op en was er eerder sprake van economische expansie. Waar de positie van de Franse koning in de voorgaande eeuwen versterkt was en Frankrijk een eigen identiteit ontwikkelde, ontwikkelde een sterke Duitse identiteit zich pas láng nadat dit in de Lage Landen was opgetreden. Deze ontwikkeling was een van de factoren die maakte dat de Nederlanden uiteindelijk geen deel meer zouden uitmaken van het Heilige Roomse Rijk.
De expansiedrang van de landsheren uitte zich in verscheidene onderlinge oorlogen, maar vooral de huwelijkspolitiek zorgde ervoor — vaak door toevalligheden — dat grote delen van de Lage Landen onder buitenlandse vorstenhuizen vielen. Het succes van de huwelijkspolitiek bleek vooral bij de hertogen van Bourgondië. Die wisten tussen 1384 en 1428 een aantal noordelijke en vrijwel alle zuidelijke gebieden voor het eerst sinds de Karolingische tijd te verenigen.
Onder de Bourgondiërs werd getracht meer greep te krijgen op de particularistische gewesten. Ondanks de interne zwakheden en lokaal opspelende onrust profiteerden de gewesten van het wegvallen van de onderlinge rivaliteit van de voorgaande eeuwen en begon er een periode van welvaart.
Zestiende eeuw
Ook voor de Habsburgers daarna waren de economische sterke Nederlanden van belang. Onder keizer Karel V (1515-1555) werd het gebied onderdeel van het Spaanse wereldrijk. Het zwaartepunt verschoof naar vooral Spanje, waarbij het bestuur van de Nederlanden werd overgelaten aan een landvoogd. Dat de Nederlanden deel uitmaakten van het Habsburgse rijk betekende ook dat deze gewesten betrokken raakten in reeds lang aan de gang zijnde Italiaanse Oorlogen tussen Frankrijk en de Habsburgers. Frankrijk zag zich, nadat Karel V ook koning van Spanje geworden was, voor een groot deel omsingeld door het Habsburgse Huis. De Italiaanse Oorlogen beheersten de Europese politiek tot aan 1559 en de Frans-Habsburgse rivaliteit nog twee eeuwen langer. De zogenoemde XVII Provinciën werden in deze periode tot een vergaand onafhankelijke eenheid gemaakt.
De protestantse reformatie sloeg vanaf de jaren twintig aan in dit gebied dat al lang een kritische houding aannam ten opzichte van de rooms-katholieke kerk. In economisch en demografisch opzicht was er vanaf het einde van de vijftiende eeuw sprake van een sterke groei. De oorlogen, met hoge belastingen en handelsblokkades als gevolg, drukten echter zwaar op de bevolking. Deze keer kwam er door de reformatie en vooral de harde vervolging daarvan nog een nieuwe factor bij. Dit explosieve mengsel zou leiden tot de Opstand. De eerste opstand in 1567-1568 kon nog de kop ingedrukt worden, maar het harde beleid riep opnieuw veel weerstand op. Op 1 april 1572 slaagden de geuzen erin om Den Briel in te nemen en begon een tweede opstand. Op 26 juli 1581 werd door de Staten-Generaal van de Nederlanden het op 22 juli opgestelde Plakkaat van Verlatinghe opgesteld. Hierin werd Filips II afgezet als heerser van de Nederlanden. Het plakkaat wordt gezien als de officiële onafhankelijkheidsverklaring die het begin inluidde van een autonoom Nederland. Hoewel de staatsvorm in de geschiedenis meerdere malen veranderd is, wordt dit door velen als het begin van Nederland gezien. De val van Antwerpen in 1585 bezegelde daarna in militaire zin de scheiding van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden. Bij gebrek aan een geschikte andere landsheer ontstond in 1588 de Republiek.
[ Bericht 0% gewijzigd door GGMM op 21-03-2019 20:20:11 ]
Zo, hopelijk heb je nu last van een swipeduim.quote:
hahaquote:
[..]
Nederland is een van de samenstellende landen van het Koninkrijk der Nederlanden.[8] Het land ligt voor het overgrote deel in het noordwesten van Europa, aan de Noordzee, aangevuld met drie bijzondere gemeenten in de Caribische Zee. Europees Nederland wordt in het zuiden begrensd door België, langs de oostgrens door Duitsland en aan west- en noordzijde door de zee. De hoofdstad van Nederland is Amsterdam, de regeringszetel is Den Haag.
Nederland heeft een inwonertal van 17.084.719 (2017) en met een oppervlakte van 41.543 km² een hoge bevolkingsdichtheid van 411,3/km² (2017). Ruim 18% van het oppervlak bestaat uit water en een groot deel van het land en de bevolking bevindt zich onder zeeniveau.[9] Het land wordt beschermd tegen het water door middel van een systeem van dijken en waterwerken. Door landwinning zijn polders gecreëerd. Bestuurlijk is het land verdeeld in twaalf provincies.
Nederland werd onafhankelijk tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), waarin de gezamenlijke Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden tegen de Spaanse overheersing in opstand kwamen. In 1579 vormden de Noordelijke Nederlanden de Unie van Utrecht, waarmee een nieuwe politieke entiteit ontstond. Met de Acte van Verlatinghe van 1581 werd door de gewesten van die unie de onafhankelijkheid van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitgeroepen. Deze werd vanaf 1609, bij het begin van het Twaalfjarig Bestand, internationaal erkend, en na de Vrede van Münster (1648) ook door Spanje. Vanaf de Franse tijd (1795-1813) ontwikkelde Nederland zich tot een natiestaat, aanvankelijk als het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 1815, dat door de Belgische Revolutie in 1830 echter alweer uiteenviel. De dekolonisatie maakte in de 20e eeuw een einde aan de Nederlandse koloniën.
In 2009 behoorde Nederland als 's werelds zevende economie naar bbp tot een van de meest ontwikkelde landen per hoofd van de bevolking. Het bezette in 2013 de vierde plaats in de index van de menselijke ontwikkeling. De Nederlandse economie steunt vooral op een zeer hoog ontwikkelde land- en tuinbouwsector, de dienstensector en de internationale handel, met name op de doorvoer van goederen naar Duitsland.
Nederland is sinds 1848 een parlementaire democratie onder een constitutionele monarchie, een staatsvorm waarbij de macht gedeeld wordt door de koning(in), de ministers (onder wie de minister-president) en de twee kamers van het parlement. Nederland was medeoprichter van onder meer de Europese Unie, de G-10, de NAVO, de Wereldhandelsorganisatie en de OESO. Met België en Luxemburg vormt het de Benelux. Den Haag speelt een belangrijke internationale rol op juridisch gebied, als locatie voor vier internationale tribunalen en Europol.
Inhoud
1 Naam
2 Geografisch overzicht
2.1 Water
2.2 Geologie
2.3 Landschap
2.4 Klimaat
2.5 Flora en fauna
2.6 'Caribisch' Nederland
2.6.1 Bovenwinds
2.6.2 Benedenwinds
3 Geschiedenis
3.1 Pre- en protohistorie
3.2 Middeleeuwen
3.2.1 Landsheerlijkheden en de opkomst van steden
3.2.2 Consolidatie
3.3 Zestiende eeuw
3.4 Republiek
3.5 Bataafse tijd
3.6 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
3.7 Koninkrijk der Nederlanden
4 Bevolking
4.1 Demografische kenmerken
4.2 Talen
4.3 Religie
5 Bestuur en instellingen
5.1 Overheid
5.2 Politieke partijen
5.3 Bestuurlijke indeling
5.4 Justitie en politie
5.5 Buitenlandse betrekkingen en defensie
5.6 Onderwijs
5.7 Milieubeheer
6 Cultuur
6.1 Nationale symbolen
6.2 Tradities en feestdagen
6.3 Kunst
6.4 Cultureel en natuurlijk erfgoed
6.5 Eten en drinken
6.6 Media
6.7 Sport
7 Economie
7.1 Economische basis
7.2 Energie
7.3 Toerisme
7.4 Transport
8 Externe links
9 Literatuur
9.1 Algemeen
9.2 Geologie
9.3 Geschiedenis
Naam
1rightarrow blue.svg Zie ook benamingen van de Lage Landen en benamingen van Nederland.
In de vroege middeleeuwen vormden de Nederlandse gewesten nog geen eenheid. In de Bourgondische tijd werden de gezamenlijke Lage Landen aangeduid vanuit het oogpunt van de landsheer (toen de hertog van Bourgondië), die meestal in Vlaanderen of Brabant verbleef, namelijk als les pays de par deça, 'de landen van herwaarts over'. Dat wilde niet veel meer zeggen dan 'deze landen hier, direct om ons heen'. Dit in tegenstelling tot les pays de par delà, 'de landen van derwaarts over, de landen daar', waarmee het eigenlijke Bourgondië werd bedoeld. Ook werd de benaming 'de lage landen (bij de zee)' gebruikt.
In de vijftiende eeuw kwam de naam 'Nederlanden' in gebruik. In tegenstelling tot onder meer 'Frankrijk' en 'Engeland' had deze geen etnische oorsprong, maar was het aanvankelijk een aardrijkskundige term, die slechts het onderscheid aanduidde met een hoger gelegen gebied. Samengestelde namen met Nieder- werden op allerlei plaatsen in het Duitse taalgebied gebruikt. Niderlant was in de late middeleeuwen het gebied tussen Maas en Rijn, het nu Duitse Nederrijngebied daarbij inbegrepen. Het gebied dat als Oberland gedacht was begon dan ongeveer bij het hoger liggende Keulen.
Bij uitbreiding kon het begrip ook toepasbaar worden op de delta van Schelde, Maas en Rijn, waarbij het in de meervoudsvorm optrad. Door het grote belang van de Lage landen werd de benaming steeds meer specifiek voor dit gebied gehanteerd. Vanaf ongeveer 1490 werden hiermee ook de Bourgondisch-Habsburgse gewesten aangeduid. Naast "Vlaanderen" was "de Nederlanden" vanaf halverwege de zestiende eeuw waarschijnlijk de meest gebruikte naam. In het Frans was dit Pays-Bas, in het Italiaans Paesi Bassi en in het Duits Niederlande. In het Nederlands werd zowel het enkel- als het meervoud gebruikt, terwijl in het Frans en Engels (Pays Bas/Low Countries) uitsluitend het meervoud gebruikt werd.
In 1570 gebruikte de cartograaf Ortelius de benaming Neder-Germanië (Neder-Duitsland). De humanisten grepen terug op de naam Belgica, ontleend aan Julius Caesar. Na de Opstand bleven de benamingen Belgium en Nederlandt in gebruik voor zowel de Nederlanden als geheel als voor de beide afzonderlijke staten. De kolonie Nieuw-Nederland (Engels: New Netherland) heette in het Latijn: Nova Belgica of Novum Belgium. Voor de Spaanse en later de Oostenrijkse Nederlanden werd ook wel Belgium Regium gebruikt, terwijl met Belgium Foederatum wel de Republiek der Verenigde Provinciën werd aangeduid. Voor de Republiek werd in het buitenland steeds meer "Holland" als pars pro toto gebruikt, zoals eerder "Vlaanderen" voor de Nederlanden. Nederland werd nog in de Franse tijd en ook onder koning Willem I vertaald in het Frans als Belgique. In de Franse tijd waren de officiële namen eerst de Bataafse Republiek, daarna het Bataafs Gemenebest en voor de invoeging in het Franse keizerrijk het Koninkrijk Holland.
Geografisch overzicht
1rightarrow blue.svg Zie geografie van Nederland en Lijst van Nederlandse streken voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Nederland zonder dijken. Ongeveer 27% van de oppervlakte van Nederland, waaronder grote delen van het dichtbevolkte en economisch belangrijke westen, ligt beneden NAP.
De Oosterscheldekering, die de Oosterschelde afsluit, gezien uit de lucht. Deze stormvloedkering is onderdeel van de Deltawerken.
Nederland vanuit de ruimte gezien door de Sentinel-1A satelliet
Nederland ligt in het noordwesten van Europa en wordt begrensd door de Noordzee, Duitsland en België. De lengte van de landsgrens bedraagt 1027 km, terwijl de kustlijn 451 km lang is. Daarnaast behoren enkele eilanden rond de Caribische Zee tot Nederland. Deze verschillen geografisch sterk van het Europese deel van Nederland, en worden hier afzonderlijk behandeld.
Water
1rightarrow blue.svg Zie waterstaat in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Nederland wordt zowel in het noorden als westen omringd door de Noordzee. In het noorden wordt een duinenrij gevormd door de Waddeneilanden, een serie barrière-eilanden waarachter zich de ondiepe Waddenzee bevindt. Midden in het land ligt het IJsselmeer (de voormalige Zuiderzee), een grote binnenzee die sinds de voltooiing van de Afsluitdijk in 1932 van de Waddenzee is afgesloten en sindsdien zoet water bevat. Andere zee-armen en estuaria zijn de Dollard en de Lauwers in het noorden en het Hollandsch Diep, het Haringvliet, het Grevelingenmeer en de Ooster- en Westerschelde in het zuidwesten. De Nederlandse kust ondervindt een dubbeldaags getij waarvan de amplitude langs de kust varieert tussen 1,5-2 meter. De wind kan hier een sterke invloed op hebben. Naast de verticale waterbeweging, is er ook een horizontale waterbeweging, de getijstroom. Door een gunstige zeewatertemperatuur van 3°C in de winter en 16°C in de zomer zijn vooral de Waddenzee en de Oosterschelde belangrijk als kraamkamer van onder meer schol, tong en mosselen.
Uit de waterbalans van Nederland blijkt dat vooral de toevoer via de Rijn van belang is voor Nederland. Deze voert zelfs meer dan tweemaal zoveel water aan als door neerslag wordt geleverd. Een groot deel van Nederland is gevormd uit de delta van de Rijn, de Maas en de Schelde. De Maas en de Rijn vormen samen met de Waal, de Lek en de Merwede bovendien de grote rivieren, een rivierengebied dat een natuurlijke barrière tussen het noorden en zuiden van het land is. De IJssel, soms ook tot de grote rivieren gerekend, is een vertakking van de Rijn die noordwaarts stroomt en uitmondt in het IJsselmeer. Meren komen vooral in West-Nederland en Zuidwest-Friesland voor. Daarnaast zijn er door het afgraven van veen voor de turfwinning (vervening) veel plassen ontstaan. Voor de drinkwatervoorziening is met een aandeel van circa 70% vooral het grondwater van belang. Uitzondering hierop is de Randstad, die ondanks de aanwezigheid van een zoetwaterzak onder de duinen, vooral is aangewezen op oppervlaktewater.
De eeuwenlange strijd tegen het water heeft een duidelijke invloed gehad op de inrichting van Nederland. Door overstromingen en menselijk ingrijpen is de kustlijn in de loop van de geschiedenis aanzienlijk veranderd. Ingrijpende rampen waren de stormvloed van 1134, waarbij Zeeland in een archipel veranderde, de Sint-Luciavloed (1287), de Sint-Elisabethsvloed (1421) en als laatste de watersnoodramp van 1953. Bij overstromingen ontstonden nieuwe zee-armen of getijdengebieden op de plek waar eerder land lag. Om het land tegen het water te beschermen worden al sinds de Middeleeuwen langs de kust en de rivieren dijken aangelegd.[10] Een ander project in de strijd tegen het water zijn de Deltawerken, die zijn aangelegd tussen 1958 en 1997. Het hele Deltaplan omvatte het ophogen van meer dan 3000 kilometer zeedijk en meer dan 10.000 kilometer binnendijk langs kanalen en rivieren tot deltahoogte. Ook werden de zee-armen die in de loop der tijd in het zuidwesten van Nederland waren ontstaan door dijken van de zee afgesloten. Een andere vorm van menselijk ingrijpen in de natuur zijn de grote stukken land die door de mens zijn drooggelegd en gewonnen op het water, de zogenaamde polders. Bij voormalige meren of plassen worden deze nieuwe stukken land droogmakerijen genoemd. De grootste polders zijn de Zuiderzeewerken, die in de 20e eeuw zijn aangelegd en gezamenlijk meer dan 2500 vierkante kilometer nieuw land beslaan.
Geologie
1rightarrow blue.svg Zie ontstaan van de Nederlandse ondergrond en geologie van Nederland en Vlaanderen voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Het tegenwoordige Nederlandse landschap is grotendeels gevormd in de laatste 150.000 jaar. De geologische structuur van de Nederlandse ondergrond wordt gekenmerkt door een serie horsten en slenken, die onderdeel vormen van een grote tektonische structuur die dwars door Europa loopt, van de Middellandse Zee bij Marseille tot onder de Noordzee. Het zuidoosten van het land ligt boven het Beneden-Rijnslenkensysteem, waar nog steeds verzakkingen in de aardkorst plaatsvinden. In 1992 (Roermond) en 2002 (Aken, net over de grens) vonden hier nog kleine aardbevingen plaats. De Beneden-Rijnslenk gaat in het westen van Nederland over in het West-Nederlands Bekken, dat op zijn beurt overgaat in vergelijkbare slenkstructuren in de ondergrond onder de Noordzee.
Zoals de naam van het land al aangeeft, is Nederland laag gelegen. Het grootste gedeelte van Nederland bestaat uit een kustvlakte die geologisch gezien tot het Noordzeebekken behoort, een groot geologisch bekken waarvan de Noordzee zelf het centrale deel vormt. Het Noordzeebekken vormde zich vanaf het Krijt, ongeveer 60 miljoen jaar geleden. Hoewel er actievere en minder actieve fasen waren, vond gedurende deze tijd in dit bekken bodemdaling en sedimentatie plaats. De randen van het Noordzeebekken vormden, tot de mens de laatste duizend jaar een belangrijke invloed op het landschap werd, een voorbeeld van een zich op natuurlijke wijze ontwikkelend kustgebied. Terwijl het centrale deel van de Noordzee bedekt is door de zee zelf, worden de randen opgeëist door delta's van de grote rivieren die in de zee uitmonden. Op de overgang tussen water en land vormden zich door de werking van de zee stranden, duinen en waddengebieden. De kustvlaktes, die zich door de afzetting van het riviersediment vormden, bevatten ook moerassen en meren.
Verreweg het meeste gesteente dat in Nederland dagzoomt is afgezet tijdens het Kwartair. De formaties van de Boven-Noordzee Groep vormen het grootste deel van het oppervlak van Nederland. Belangrijke formaties zijn de Formatie van Naaldwijk, waarvan het zand en de klei in een groot deel van het westen en het noorden van Nederland aan de oppervlakte ligt, en de uit veen bestaande Formatie van Nieuwkoop. Het zand van de Formatie van Boxtel is te vinden in het oosten en zuiden, terwijl rond de rivieren de afzettingen van de Formatie van Echteld zijn te vinden. Alleen op kleine plekken komen oudere gesteenten aan het oppervlak. Een uitzondering is Zuid-Limburg, waar het Krijt op veel plekken aan het oppervlak ligt. Alle gesteenten uit de laatste 65 miljoen jaar, het Kwartair en Tertiair samen, worden in Nederland de Noordzee Supergroep genoemd. Deze kan in de slenken vele tientallen kilometers dik zijn en is op de horsten ook nog steeds kilometers dik.
Zoals in grote delen van West-Europa, bevindt zich in het Nederlandse Carboon steenkool, die in Zuid-Limburg tot halverwege vorige eeuw door de mijnbouw gewonnen werd. In de ondergrond van het West-Nederlands Bekken en onder de Noordzee wordt ook aardolie gewonnen, hoewel dit beperkt is vergeleken met de veel grotere Noorse reserves onder de noordelijke Noordzee. Er zijn twee soorten aardgas in de Nederlandse ondergrond te vinden: droog aardgas, dat samen met de steenkool is ontstaan (voornamelijk in het Carboon) en nat aardgas, dat samen met aardolie is ontstaan, voornamelijk in het Krijt. De eerste soort komt vooral onder het land voor, de tweede soort onder de Noordzee en in het West-Nederlands Bekken. Het grootste Nederlandse gasreservoir is het aardgasveld van Slochteren in het noorden van het land. De Slochteren Formatie maakt onderdeel uit van de Boven Rotliegend Groep.
Landschap
1rightarrow blue.svg Zie Nederlandse landschappen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Het landschap van Nederland is bijna overal vlak. Geringe hoogteverschillen komen voor in het oosten en zuiden van het land, grotendeels veroorzaakt tijdens de voorlaatste ijstijd, het Saalien van 238.000 tot 128.000 jaar geleden. De ijskap reikte zo ver naar het zuiden, dat het noorden van Nederland door gletsjers bedekt werd. Dit dwong de grote rivieren hun loop te verleggen tot de huidige oost-west lopende ligging. Tegelijkertijd werkte de stuwende kracht en het gewicht van de gletsjertongen op de ondergrond. Dit zorgde voor het ontstaan van een afwisseling van stuwwallen, zoals de Utrechtse Heuvelrug, de Veluwe, de Sallandse Heuvelrug en glaciale bekkens, zoals de Eemvallei en de IJsselvallei.
De Haarlemmermeer is een droogmakerij, een door mensen bemalen watervlakte, en daarmee de ultieme vorm van een cultuurlandschap.
Alleen het uiterste zuiden van de provincie Limburg (Zuid-Limburg) vertoont significante reliëfverschillen. De 323 meter hoge Vaalserberg in Limburg, met als top het Drielandenpunt met Duitsland en België, is de hoogste heuvel van (Europees) Nederland. Het laagste punt van Nederland bevindt zich in de buurt van Nieuwerkerk aan den IJssel en bevindt zich 6,76 meter onder NAP.
Het Nederlandse landschap bestaat grotendeels uit cultuurlandschappen en daarnaast uit beheerde natuurgebieden. In de afgelopen eeuwen is de levende natuur niet alleen veranderd, maar door verkleining en versnippering van de leefgebieden en milieuvervuiling in kwaliteit en kwantiteit ook achteruitgegaan. Via natuurbeleid en de activiteiten van particulieren wordt geprobeerd het tij te keren, onder andere via natuurontwikkeling en het herstel van min of meer oorspronkelijke landschappen. Dergelijke natuurontwikkelingsgebieden vinden we bijvoorbeeld langs de grote rivieren, onder andere bij de Gelderse Poort. Daarnaast zijn er in Nederland vele oudere natuurgebieden met onder meer bos, duin en heide. Er zijn bovendien twintig nationale parken, waarvan het Zeeuws Nationaal Park Oosterschelde het grootste is en Veluwezoom en De Hoge Veluwe in Gelderland de oudste zijn.
Het Nederlandse landschap kan worden ingedeeld op verschillen in substraat, bodem, waterhuishouding en de ontginningsgeschiedenis. Het grootste deel van het oppervlak van Nederland bestaat uit de Boven-Noordzee Groep. Belangrijke landschapstypen zijn het duinlandschap, het rivierkleilandschap, het zeekleilandschap, het veenlandschap, het zandlandschap en het krijt-lösslandschap. Andere indelingen leggen meer de nadruk op de cultuurhistorie. Zo onderscheidt men bijvoorbeeld het esdorpenlandschap en het terpenlandschap. In zogenaamde nationale landschappen worden belangrijke cultuurlandschappen beschermd zoals het Groene Hart in de Randstad.
Klimaat
1rightarrow blue.svg Zie klimaat van Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Sneeuw, zoals hier in Amsterdam, is tijdens de Nederlandse winters geen ongebruikelijk fenomeen.
Nederland heeft een zogenaamd Cfb-klimaat, een gematigd zeeklimaat met milde winters en koele zomers. Het klimaat wordt beïnvloed door de Noordzee die het gehele jaar de temperatuur matigt, waarbij zowel de dagelijkse als jaarlijkse temperatuurschommelingen toenemen richting het oosten. Hoewel er de laatste decennia een stijging van de gemiddelde temperatuur is waar te nemen, is door de grote natuurlijke temperatuurfluctuaties nog niet met zekerheid te zeggen of dit het gevolg is van een versterkt broeikaseffect en rechtstreeks samenhangt met de wereldwijde opwarming.
Met circa 1600 zonuren heeft de kust de meeste zonuren, terwijl de Achterhoek met ongeveer 1450 uur de minste zonneschijn heeft. Ondanks het imago van regenland, regent het gemiddeld slechts 8% van de tijd. In de zomer is er vooral op grasland een verdampingsoverschot, maar gemiddeld is er jaarlijks een neerslagoverschot, het grootst op de Veluwe. Het natst zijn de Veluwe, Drenthe en Zuid-Limburg, het droogst het centrale deel van Limburg met minder dan 700 mm.
Weergemiddelden voor De Bilt (1981-2010), extremen voor heel Nederland (1901-heden)
Maand jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Jaar
Hoogste maximum (°C) 17,2 20,5 25,6 32,2 35,6 38,4 38,2 38,6 35,2 30,1 22,0 17,8 38,6
Gemiddeld maximum (°C) 5,6 6,4 10,0 14,0 18,0 20,4 22,8 22,6 19,1 14,6 9,6 6,1 14,1
Gemiddelde temperatuur (°C) 3,1 3,3 6,2 9,2 13,1 15,6 17,9 17,5 14,5 10,7 6,7 3,7 10,1
Gemiddeld minimum (°C) 0,3 0,2 2,3 4,1 7,8 10,5 12,8 12,3 9,9 6,9 3,6 1,0 6,0
Laagste minimum (°C) −27,4 −26,8 −20,7 −9,4 −5,4 −1,2 0,7 1,3 −3,7 −8,5 −14,4 −22,3 −27,4
Neerslag (mm) 69,9 55,8 66,8 42,3 61,9 65,6 81,1 72,9 78,1 82,8 79,8 75,8 832,5
Bron: KNMI[11]
Flora en fauna
1rightarrow blue.svg Zie flora en fauna in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Pas sinds 1949 komt de Turkse tortel in Nederland voor.
De flora en fauna van Nederland zijn relatief goed onderzocht. Er is een lange traditie van floristisch en faunistisch onderzoek, dat uitgevoerd wordt door organisaties als SOVON, FLORON en De Vlinderstichting. Sommige verenigingen voor natuurstudie zijn al meer dan honderd jaar actief, zoals de Nederlandse Entomologische Vereniging, de Vogelbescherming Nederland, de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (Vereniging voor veldbiologie) en de Nederlandse Mycologische Vereniging. Het is bekend dat Nederland relatief erg soortenarm is, deels als gevolg van de IJstijden en deels vanwege de eenvormige geografie. Van de hogere plantensoorten komt de helft uitsluitend voor in twee uitzonderlijke gebieden: Zuid-Limburg en Oostvoorne. Het meest belangrijke natuurgebied is de Waddenzee, of, als alleen het landoppervlak beschouwd wordt, het duingebied.
Menselijk ingrijpen, zowel direct (kap van bossen, ontginningen, wegenaanleg, etc) als indirect (overbemesting) heeft grote invloed op het huidige landschap, de flora en de fauna. Veel dier- en plantensoorten dreigen te verdwijnen. Om dit te voorkomen zijn zogenaamde rode lijsten gemaakt waarop de meest bedreigde soorten staan. Sommige soorten passen zich juist aan aan de menselijke cultuur, zoals de merel en de koolmees.
In Nederland worden zogenaamde floradistricten onderscheiden op grond van verschillen in klimaat, bodem en waterhuishouding; deze districten hebben eigen plantensoorten. De 23e druk van de standaardflora Heukels' Flora van Nederland hanteert 15 floradistricten, die dan meest worden ingedeeld bij de West-Europese floraregio. In Nederland komen circa 1400 soorten hogere planten voor en 600 soorten mossen. Daarnaast zijn er duizenden soorten die niet meer tot de planten worden gerekend zoals zo'n 4000 à 5000 soorten paddenstoelen (macrofungi) of andere schimmels, en een paar duizend soorten korstmossen en algen.
Ook voor een aantal dieren worden geografische districten onderscheiden, zoals voor onder andere broedvogels. In Nederland komen ruim 50 soorten zoogdieren voor, zo'n 600 soorten broed- en trekvogels, tientallen vissoorten, ruim 50 dagvlinders (bij 2000 totaal aan vlinders) en duizenden ongewervelden. Ondanks de geringe afmetingen heeft Nederland toch endemische dieren (die alleen in Nederland voorkomen), zoals de Grote vuurvlinder en Microtus oeconomus arenicola (een ondersoort van de Noordse woelmuis).
Door de ligging in Europa en het intensieve verkeer is er een regelmatige aanvoer van adventieven, die zich soms met enig succes vestigen, zoals de halsbandparkiet en de driehoeksmossel, maar slechts vrij zelden een permanente plaag vormen; mogelijke uitzonderingen zijn de waterpest en de bospest. De soorten die hier voorkomen zijn bijna allemaal relatieve nieuwkomers (van na de IJstijden); zo zijn het konijn, de fazant en de tamme kastanje in historische tijden ingevoerd. De hier algemene soorten zijn erg concurrentiekrachtig.
Er is met enig succes 'nieuwe natuur' aangelegd, met name in het gebied de Oostvaardersplassen, waar veel soorten gedijen. Er wordt geprobeerd soorten die hier in historische tijden zijn uitgeroeid opnieuw te introduceren, soms met succes, zoals de raaf en de bever. Van andere soorten zoals de otter blijft het resultaat onzeker. Dit laatste geldt voor een Europees project voor herintroductie van de zalm. De zeearend vestigt zich, zij het aarzelend, op eigen gelegenheid. Terugkeer van wat grotere roofdieren als de wolf en de lynx blijft controversieel. Dit geldt ook voor herintroductie van plantensoorten door zaaien en herstel van natuurgebieden door ingrepen als bekalken (om de verzuring tegen te gaan).
'Caribisch' Nederland
The Quill torent boven Sint Eustatius uit.
Bonaire heeft een steppeklimaat.
Bovenwinds
De eilanden Saba en Sint Eustatius behoren tot de bovenwindse eilanden van de Kleine Antillen. Deze bovenwindse eilanden, waartoe ook Sint Maarten behoort, vormen een langgerekte groep, die zich uitstrekt tussen Puerto Rico en de Venezolaanse kust. De groep bestaat uit twee bogen, die zijn ontstaan door subductie van de Zuid-Amerikaanse Plaat onder de Caribische Plaat. De eilanden hebben hun ontstaan dan ook te danken aan vulkanische activiteit. De binnenste boog, waartoe Saba en Sint Eustatius behoren, is vulkanisch nog enigszins actief. De beide eilanden worden gedomineerd door een slapende vulkaan die het hoogste punt van ieder van de eilanden vormt. The Quill op Sint Eustatius heeft een hoogte van 601 meter, en het hoogste punt van Saba, Mount Scenery, is met 887 meter ook het hoogste punt op Nederlands grondgebied (en in het gehele Koninkrijk der Nederlanden).
Het klimaat op beide eilanden kan, afhankelijk van de hoogte, in de klimaatclassificatie van Köppen worden ingedeeld als Aw (tropisch savanneklimaat) in de laaggelegen gebieden tot Am (moessonklimaat) in de hoger gelegen gebieden, met Af (tropisch regenwoudklimaat) op Mount Scenery en wellicht ook op The Quill.[12]
Benedenwinds
Het eiland Bonaire maakt deel uit van de benedenwindse eilanden van de Kleine Antillen. Deze eilanden, die naast Bonaire ook Aruba, Curaçao en de Venezolaanse eilanden omvatten, liggen vlak voor de kust van Venezuela. Aangenomen wordt dat ze evenals de bovenwindse eilanden van vulkanische oorsprong zijn, maar alleen de oudste gesteenten zijn vulkanisch en het grootste deel van de eilanden bestaat uit kalkachtig gesteente.
Het klimaat op het westelijke deel van deze eilanden is vergelijkbaar met dat van het nabijgelegen vasteland, semi-aride tot aride. Bonaire heeft een BS-klimaat (steppeklimaat) in de classificatie van Köppen.
Geschiedenis
1rightarrow blue.svg Zie geschiedenis van Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Geschiedenis van Nederland
Tijdlijn · Bibliografie
Pieter Bruegel d. Ä. 093.jpg
Winterlandschap met schaatsers en vogelknip, Pieter Bruegel de Oude, 1565
Uitklappen
..Naar chronologie
Uitklappen
..Naar onderwerp
Uitklappen
..Naar overzeese gebieden
Uitklappen
..Naar provincie
Portaal Portaalicoon Nederland
Portaal Portaalicoon Geschiedenis
De bewoningsgeschiedenis van Nederland is sterk verbonden met het ontstaan van de Nederlandse ondergrond. De omgeving veranderde niet alleen door de verdrinkingsgeschiedenis van de Schelde, Rijn, Maas en Eems tijdens het Holoceen, maar andersom is bewoning van grote invloed geweest op het huidige Nederlandse landschap met polders en dijken, met name in de laatste 1000 jaar.
De noodgedwongen collectiviteit zorgde voor een bestuur en mentaliteit die mede bijdroegen tot het latere succes van de Nederlandse handel, waarbij ook de geografisch gunstige ligging aan zee en waterwegen van groot belang was. De Nederlandse gewesten hebben door de geschiedenis heen wisselende onderlinge relaties gehad, soms samenwerkend, soms rivaliserend. Belangrijke keerpunten zijn de Opstand met zijn onafhankelijkheidsverklaring die voorafging aan een periode van grote voorspoed, een lange periode van verval en in 1795 de Franse inval die het einde betekende van de Republiek. Als het Koninkrijk der Nederlanden bestaat Nederland sinds 1814 en in min of meer de huidige vorm vanaf 1830 na de Belgische Revolutie.
Pre- en protohistorie
1rightarrow blue.svg Zie prehistorisch Nederland en Romeinen in Nederland voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Met het einde van de laatste ijstijd begon het huidige tijdperk, het Holoceen (9700 v.Chr. - heden). Hierin steeg de temperatuur met een zeespiegelstijging tot gevolg en het volstromen van de Noordzee. De moerassige rivierdelta die later Nederland genoemd zou worden, was echter nog weinig aantrekkelijk en bewoning bleef aanvankelijk beperkt tot passerende jager-verzamelaars. Vanuit Zuidwest-Azië verspreidde de landbouw zich tussen 8000 en 6700 jaar geleden over geheel Europa. Als randgebied begon het neolithicum in de delta relatief laat en dan nog vooral op de hogere lössgronden. Nederzettingen begonnen zich te vormen, maar steden zoals die zich in het centrum van de oude wereld voorzichtig begonnen te vormen, waren nog ver weg.
Door de introductie van nieuwe technologieën als metaalbewerking kon voedsel efficiënter vergaard worden, wat een elite vrijmaakte die zich bezighield met andere zaken. De belangrijkste specialisatie was die van spirituele leiders die gevaren konden duiden of zelfs afwenden. Rondom hen ontstonden centra van toenemende welvaart, aanvankelijk om de goden tevreden te stellen. Ter bescherming werden tijdelijk krijgers als leider aangesteld die echter gaandeweg meer macht verkregen. Relatief egalitaire samenlevingen werden op die manier adellijk met een aristocratisch bestuur. Dit gold onder meer voor de Kelten voor wie het latere Nederland een randgebied was en de La Tène-cultuur daarna (ca. 450 v.Chr. tot de Romeinse periode in de eerste eeuw v.Chr.). Aangetrokken door Keltische welvaart, trokken in de tweede eeuw voor Christus Germanen — waarvan overigens het onderscheid met de Kelten niet goed duidelijk is — naar het westen.
Met de komst van de Romeinen in 57 v.Chr. begon de protohistorie van de Lage Landen. Na aanvankelijke pogingen om het rijk uit te breiden tot aan de Elbe, werd vanaf 47 n.Chr. de Rijn de noordgrens of limes. Na de onderdrukking van de Bataafse Opstand in het vierkeizerjaar (68 - 69) was het gedurende twee eeuwen, tot ongeveer 250, rustig in de Rijnprovincies. Met de opname in het Romeinse Rijk brak een periode van economische expansie en sterke bevolkingstoename, de pax Romana, aan. Door de uitbreiding van het wegennet en de scheepvaart nam de mobiliteit en daarmee de handel toe, geholpen door de toenemende beschikbaarheid van muntgeld. Het Romeinse pantheon werd geïntroduceerd, maar voordat het christendom de overheersende godsdienst werd, was er vooral een mengelmoes van heidense culten.
Middeleeuwen
De Germaanse druk op de limes nam echter toe. De volksverhuizingen, die al met al zo'n twee eeuwen duurden, luidden een periode van instabiliteit in. In 406 werd de Rijngrens doorbroken. Er volgde een periode van neergang, waarvan het Romeinse Rijk zich niet meer herstelde, en versnippering van Europa die tot op heden herkenbaar is. De bevolking en de handel namen af; geld raakte in onbruik.
Keizer Karel de Grote (768-814) wist naast de Friezen in het noorden uiteindelijk ook de Saksen in het oosten aan zich te onderwerpen; de zogenaamde tweede kerstening vond plaats. In de volgende eeuwen zou het christelijk geloof zich aanpassen en volledig doordringen in de samenleving. Onder Karel de Grote waren de Lage Landen geen randgebied meer, maar lagen zij nabij het centrum van het Frankische rijk.
Landsheerlijkheden en de opkomst van steden
Het leenstelsel — waarbij vazallen bij ontbreken van een geldeconomie beloond werden door hun grond in leen te geven — verzwakte het centraal gezag. Ten gevolge van invallen van de Vikingen en delingen van het Frankische Rijk was het een instabiele periode. In de tiende eeuw kwam er een einde aan de invasies van Europa door Vikingen, Moren en Aziatische steppevolkeren. De hierop volgende stabiliteit had vanaf de elfde eeuw een expansiebeweging tot gevolg. Venen en moerassen werden drooggelegd, bossen gerooid en grond werd ontgonnen. Door verbeteringen in de landbouw konden meer mensen zich aan het primaire productieproces onttrekken. Nu de dreiging van buitenaf was weggevallen, richtte de klasse van krijgers zich tegen elkaar en de lokale bevolking. Een aantal feodale heren wist hun gezag uit te breiden ten koste van hun buren. Uit een onoverzichtelijke lappendeken van gebiedjes ontwikkelden zich wereldlijke en geestelijke landsheerlijkheden. Het graafschap Vlaanderen onder de aanvankelijk zwakke koning van Frankrijk was lange tijd het belangrijkste gewest. In Lotharingen was de Duitse keizer een stuk machtiger, doordat hij met het rijkskerkenstelsel bisschoppen met wereldlijke macht bedeelde en daarmee dynastievorming tegenging. Desondanks groeiden de wereldlijke landsheerlijkheden vanaf ca. 1100 uit tot praktisch onafhankelijke vorstendommen.
De verovering van Rhenen door Jan II van Kleef in 1499, Meester van Rhenen.
De hertogen, graven en andere heren betwistten de zwakke macht van de keizer, maar ook elkaar. De relatieve onafhankelijkheid ten opzichte van de keizer was voor het gewone volk niet noodzakelijkerwijs een zegen.
De bevolkingsgroei in deze periode had zijn weerslag op de handel en daarmee op de steden, die vooral door hun muren een machtsfactor van betekenis werden. Dit was het begin van de afbraak van het feodale stelsel. De steden waren niet alleen een inkomstenbron voor de landsheer, maar werden later ook een concurrerende machtsfactor. In gebieden met weinig steden bleef de adel echter nog eeuwenlang een belangrijke rol spelen. Er ontstond een structuur om het werk aan de dijken en sluizen te coördineren, waartoe waterschappen en heemraadschappen werden opgericht. Door dit alles veranderde de sociale en economische structuur en kon men zich ook gaan richten op de visserij, de lakennijverheid en overzeese handel. Met de groeiende macht van de burgerij werd het culturele monopolie van de Kerk doorbroken. De culturele opleving in deze periode, waarin ook de eerste scholen en universiteiten werden gesticht, wordt wel de renaissance van de twaalfde eeuw genoemd.
Consolidatie
De veertiende eeuw was voor Europa een periode van crises in velerlei opzicht, met onder andere de Zwarte Dood (1347-1351) en de Honderdjarige Oorlog. In economisch opzicht was er zelfs sprake van een algemene malaise die tot ca. 1475 duurde. Voor de Nederlanden ging dit echter niet op en was er eerder sprake van economische expansie. Waar de positie van de Franse koning in de voorgaande eeuwen versterkt was en Frankrijk een eigen identiteit ontwikkelde, ontwikkelde een sterke Duitse identiteit zich pas láng nadat dit in de Lage Landen was opgetreden. Deze ontwikkeling was een van de factoren die maakte dat de Nederlanden uiteindelijk geen deel meer zouden uitmaken van het Heilige Roomse Rijk.
De expansiedrang van de landsheren uitte zich in verscheidene onderlinge oorlogen, maar vooral de huwelijkspolitiek zorgde ervoor — vaak door toevalligheden — dat grote delen van de Lage Landen onder buitenlandse vorstenhuizen vielen. Het succes van de huwelijkspolitiek bleek vooral bij de hertogen van Bourgondië. Die wisten tussen 1384 en 1428 een aantal noordelijke en vrijwel alle zuidelijke gebieden voor het eerst sinds de Karolingische tijd te verenigen.
Onder de Bourgondiërs werd getracht meer greep te krijgen op de particularistische gewesten. Ondanks de interne zwakheden en lokaal opspelende onrust profiteerden de gewesten van het wegvallen van de onderlinge rivaliteit van de voorgaande eeuwen en begon er een periode van welvaart.
Zestiende eeuw
Ook voor de Habsburgers daarna waren de economische sterke Nederlanden van belang. Onder keizer Karel V (1515-1555) werd het gebied onderdeel van het Spaanse wereldrijk. Het zwaartepunt verschoof naar vooral Spanje, waarbij het bestuur van de Nederlanden werd overgelaten aan een landvoogd. Dat de Nederlanden deel uitmaakten van het Habsburgse rijk betekende ook dat deze gewesten betrokken raakten in reeds lang aan de gang zijnde Italiaanse Oorlogen tussen Frankrijk en de Habsburgers. Frankrijk zag zich, nadat Karel V ook koning van Spanje geworden was, voor een groot deel omsingeld door het Habsburgse Huis. De Italiaanse Oorlogen beheersten de Europese politiek tot aan 1559 en de Frans-Habsburgse rivaliteit nog twee eeuwen langer. De zogenoemde XVII Provinciën werden in deze periode tot een vergaand onafhankelijke eenheid gemaakt.
De protestantse reformatie sloeg vanaf de jaren twintig aan in dit gebied dat al lang een kritische houding aannam ten opzichte van de rooms-katholieke kerk. In economisch en demografisch opzicht was er vanaf het einde van de vijftiende eeuw sprake van een sterke groei. De oorlogen, met hoge belastingen en handelsblokkades als gevolg, drukten echter zwaar op de bevolking. Deze keer kwam er door de reformatie en vooral de harde vervolging daarvan nog een nieuwe factor bij. Dit explosieve mengsel zou leiden tot de Opstand. De eerste opstand in 1567-1568 kon nog de kop ingedrukt worden, maar het harde beleid riep opnieuw veel weerstand op. Op 1 april 1572 slaagden de geuzen erin om Den Briel in te nemen en begon een tweede opstand. Op 26 juli 1581 werd door de Staten-Generaal van de Nederlanden het op 22 juli opgestelde Plakkaat van Verlatinghe opgesteld. Hierin werd Filips II afgezet als heerser van de Nederlanden. Het plakkaat wordt gezien als de officiële onafhankelijkheidsverklaring die het begin inluidde van een autonoom Nederland. Hoewel de staatsvorm in de geschiedenis meerdere malen veranderd is, wordt dit door velen als het begin van Nederland gezien. De val van Antwerpen in 1585 bezegelde daarna in militaire zin de scheiding van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden. Bij gebrek aan een geschikte andere landsheer ontstond in 1588 de Republiek.
WOW DIT IS ECHT TOEVALLIGquote:
quote:
huhquote:
Goedenavond maatquote:
.Hallo makkerquote:
Leuk dat je er bent!(Nederland B tegen Spanje A was dat toen)
gelachen
Als je dat al ordinair vindtquote:
[..]
Beetje ordinair.
Hopelijk kijkt @:Karina dadelijk ook mee.
Gewoon lekker vrolijk.Insgelijks. Hopelijk gaan we een goede wedstrijd tegemoet.quote:
Vooruit danquote:Op donderdag 21 maart 2019 20:22 schreef Karina het volgende:
[..]
Als je dat al ordinair vindt
Zeer leerzaamquote:SPOILER[..]
Nederland is een van de samenstellende landen van het Koninkrijk der Nederlanden.[8] Het land ligt voor het overgrote deel in het noordwesten van Europa, aan de Noordzee, aangevuld met drie bijzondere gemeenten in de Caribische Zee. Europees Nederland wordt in het zuiden begrensd door België, langs de oostgrens door Duitsland en aan west- en noordzijde door de zee. De hoofdstad van Nederland is Amsterdam, de regeringszetel is Den Haag.
Nederland heeft een inwonertal van 17.084.719 (2017) en met een oppervlakte van 41.543 km² een hoge bevolkingsdichtheid van 411,3/km² (2017). Ruim 18% van het oppervlak bestaat uit water en een groot deel van het land en de bevolking bevindt zich onder zeeniveau.[9] Het land wordt beschermd tegen het water door middel van een systeem van dijken en waterwerken. Door landwinning zijn polders gecreëerd. Bestuurlijk is het land verdeeld in twaalf provincies.
Nederland werd onafhankelijk tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), waarin de gezamenlijke Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden tegen de Spaanse overheersing in opstand kwamen. In 1579 vormden de Noordelijke Nederlanden de Unie van Utrecht, waarmee een nieuwe politieke entiteit ontstond. Met de Acte van Verlatinghe van 1581 werd door de gewesten van die unie de onafhankelijkheid van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden uitgeroepen. Deze werd vanaf 1609, bij het begin van het Twaalfjarig Bestand, internationaal erkend, en na de Vrede van Münster (1648) ook door Spanje. Vanaf de Franse tijd (1795-1813) ontwikkelde Nederland zich tot een natiestaat, aanvankelijk als het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden in 1815, dat door de Belgische Revolutie in 1830 echter alweer uiteenviel. De dekolonisatie maakte in de 20e eeuw een einde aan de Nederlandse koloniën.
In 2009 behoorde Nederland als 's werelds zevende economie naar bbp tot een van de meest ontwikkelde landen per hoofd van de bevolking. Het bezette in 2013 de vierde plaats in de index van de menselijke ontwikkeling. De Nederlandse economie steunt vooral op een zeer hoog ontwikkelde land- en tuinbouwsector, de dienstensector en de internationale handel, met name op de doorvoer van goederen naar Duitsland.
Nederland is sinds 1848 een parlementaire democratie onder een constitutionele monarchie, een staatsvorm waarbij de macht gedeeld wordt door de koning(in), de ministers (onder wie de minister-president) en de twee kamers van het parlement. Nederland was medeoprichter van onder meer de Europese Unie, de G-10, de NAVO, de Wereldhandelsorganisatie en de OESO. Met België en Luxemburg vormt het de Benelux. Den Haag speelt een belangrijke internationale rol op juridisch gebied, als locatie voor vier internationale tribunalen en Europol.
Inhoud
1 Naam
2 Geografisch overzicht
2.1 Water
2.2 Geologie
2.3 Landschap
2.4 Klimaat
2.5 Flora en fauna
2.6 'Caribisch' Nederland
2.6.1 Bovenwinds
2.6.2 Benedenwinds
3 Geschiedenis
3.1 Pre- en protohistorie
3.2 Middeleeuwen
3.2.1 Landsheerlijkheden en de opkomst van steden
3.2.2 Consolidatie
3.3 Zestiende eeuw
3.4 Republiek
3.5 Bataafse tijd
3.6 Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
3.7 Koninkrijk der Nederlanden
4 Bevolking
4.1 Demografische kenmerken
4.2 Talen
4.3 Religie
5 Bestuur en instellingen
5.1 Overheid
5.2 Politieke partijen
5.3 Bestuurlijke indeling
5.4 Justitie en politie
5.5 Buitenlandse betrekkingen en defensie
5.6 Onderwijs
5.7 Milieubeheer
6 Cultuur
6.1 Nationale symbolen
6.2 Tradities en feestdagen
6.3 Kunst
6.4 Cultureel en natuurlijk erfgoed
6.5 Eten en drinken
6.6 Media
6.7 Sport
7 Economie
7.1 Economische basis
7.2 Energie
7.3 Toerisme
7.4 Transport
8 Externe links
9 Literatuur
9.1 Algemeen
9.2 Geologie
9.3 Geschiedenis
Naam
1rightarrow blue.svg Zie ook benamingen van de Lage Landen en benamingen van Nederland.
In de vroege middeleeuwen vormden de Nederlandse gewesten nog geen eenheid. In de Bourgondische tijd werden de gezamenlijke Lage Landen aangeduid vanuit het oogpunt van de landsheer (toen de hertog van Bourgondië), die meestal in Vlaanderen of Brabant verbleef, namelijk als les pays de par deça, 'de landen van herwaarts over'. Dat wilde niet veel meer zeggen dan 'deze landen hier, direct om ons heen'. Dit in tegenstelling tot les pays de par delà, 'de landen van derwaarts over, de landen daar', waarmee het eigenlijke Bourgondië werd bedoeld. Ook werd de benaming 'de lage landen (bij de zee)' gebruikt.
In de vijftiende eeuw kwam de naam 'Nederlanden' in gebruik. In tegenstelling tot onder meer 'Frankrijk' en 'Engeland' had deze geen etnische oorsprong, maar was het aanvankelijk een aardrijkskundige term, die slechts het onderscheid aanduidde met een hoger gelegen gebied. Samengestelde namen met Nieder- werden op allerlei plaatsen in het Duitse taalgebied gebruikt. Niderlant was in de late middeleeuwen het gebied tussen Maas en Rijn, het nu Duitse Nederrijngebied daarbij inbegrepen. Het gebied dat als Oberland gedacht was begon dan ongeveer bij het hoger liggende Keulen.
Bij uitbreiding kon het begrip ook toepasbaar worden op de delta van Schelde, Maas en Rijn, waarbij het in de meervoudsvorm optrad. Door het grote belang van de Lage landen werd de benaming steeds meer specifiek voor dit gebied gehanteerd. Vanaf ongeveer 1490 werden hiermee ook de Bourgondisch-Habsburgse gewesten aangeduid. Naast "Vlaanderen" was "de Nederlanden" vanaf halverwege de zestiende eeuw waarschijnlijk de meest gebruikte naam. In het Frans was dit Pays-Bas, in het Italiaans Paesi Bassi en in het Duits Niederlande. In het Nederlands werd zowel het enkel- als het meervoud gebruikt, terwijl in het Frans en Engels (Pays Bas/Low Countries) uitsluitend het meervoud gebruikt werd.
In 1570 gebruikte de cartograaf Ortelius de benaming Neder-Germanië (Neder-Duitsland). De humanisten grepen terug op de naam Belgica, ontleend aan Julius Caesar. Na de Opstand bleven de benamingen Belgium en Nederlandt in gebruik voor zowel de Nederlanden als geheel als voor de beide afzonderlijke staten. De kolonie Nieuw-Nederland (Engels: New Netherland) heette in het Latijn: Nova Belgica of Novum Belgium. Voor de Spaanse en later de Oostenrijkse Nederlanden werd ook wel Belgium Regium gebruikt, terwijl met Belgium Foederatum wel de Republiek der Verenigde Provinciën werd aangeduid. Voor de Republiek werd in het buitenland steeds meer "Holland" als pars pro toto gebruikt, zoals eerder "Vlaanderen" voor de Nederlanden. Nederland werd nog in de Franse tijd en ook onder koning Willem I vertaald in het Frans als Belgique. In de Franse tijd waren de officiële namen eerst de Bataafse Republiek, daarna het Bataafs Gemenebest en voor de invoeging in het Franse keizerrijk het Koninkrijk Holland.
Geografisch overzicht
1rightarrow blue.svg Zie geografie van Nederland en Lijst van Nederlandse streken voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Nederland zonder dijken. Ongeveer 27% van de oppervlakte van Nederland, waaronder grote delen van het dichtbevolkte en economisch belangrijke westen, ligt beneden NAP.
De Oosterscheldekering, die de Oosterschelde afsluit, gezien uit de lucht. Deze stormvloedkering is onderdeel van de Deltawerken.
Nederland vanuit de ruimte gezien door de Sentinel-1A satelliet
Nederland ligt in het noordwesten van Europa en wordt begrensd door de Noordzee, Duitsland en België. De lengte van de landsgrens bedraagt 1027 km, terwijl de kustlijn 451 km lang is. Daarnaast behoren enkele eilanden rond de Caribische Zee tot Nederland. Deze verschillen geografisch sterk van het Europese deel van Nederland, en worden hier afzonderlijk behandeld.
Water
1rightarrow blue.svg Zie waterstaat in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Nederland wordt zowel in het noorden als westen omringd door de Noordzee. In het noorden wordt een duinenrij gevormd door de Waddeneilanden, een serie barrière-eilanden waarachter zich de ondiepe Waddenzee bevindt. Midden in het land ligt het IJsselmeer (de voormalige Zuiderzee), een grote binnenzee die sinds de voltooiing van de Afsluitdijk in 1932 van de Waddenzee is afgesloten en sindsdien zoet water bevat. Andere zee-armen en estuaria zijn de Dollard en de Lauwers in het noorden en het Hollandsch Diep, het Haringvliet, het Grevelingenmeer en de Ooster- en Westerschelde in het zuidwesten. De Nederlandse kust ondervindt een dubbeldaags getij waarvan de amplitude langs de kust varieert tussen 1,5-2 meter. De wind kan hier een sterke invloed op hebben. Naast de verticale waterbeweging, is er ook een horizontale waterbeweging, de getijstroom. Door een gunstige zeewatertemperatuur van 3°C in de winter en 16°C in de zomer zijn vooral de Waddenzee en de Oosterschelde belangrijk als kraamkamer van onder meer schol, tong en mosselen.
Uit de waterbalans van Nederland blijkt dat vooral de toevoer via de Rijn van belang is voor Nederland. Deze voert zelfs meer dan tweemaal zoveel water aan als door neerslag wordt geleverd. Een groot deel van Nederland is gevormd uit de delta van de Rijn, de Maas en de Schelde. De Maas en de Rijn vormen samen met de Waal, de Lek en de Merwede bovendien de grote rivieren, een rivierengebied dat een natuurlijke barrière tussen het noorden en zuiden van het land is. De IJssel, soms ook tot de grote rivieren gerekend, is een vertakking van de Rijn die noordwaarts stroomt en uitmondt in het IJsselmeer. Meren komen vooral in West-Nederland en Zuidwest-Friesland voor. Daarnaast zijn er door het afgraven van veen voor de turfwinning (vervening) veel plassen ontstaan. Voor de drinkwatervoorziening is met een aandeel van circa 70% vooral het grondwater van belang. Uitzondering hierop is de Randstad, die ondanks de aanwezigheid van een zoetwaterzak onder de duinen, vooral is aangewezen op oppervlaktewater.
De eeuwenlange strijd tegen het water heeft een duidelijke invloed gehad op de inrichting van Nederland. Door overstromingen en menselijk ingrijpen is de kustlijn in de loop van de geschiedenis aanzienlijk veranderd. Ingrijpende rampen waren de stormvloed van 1134, waarbij Zeeland in een archipel veranderde, de Sint-Luciavloed (1287), de Sint-Elisabethsvloed (1421) en als laatste de watersnoodramp van 1953. Bij overstromingen ontstonden nieuwe zee-armen of getijdengebieden op de plek waar eerder land lag. Om het land tegen het water te beschermen worden al sinds de Middeleeuwen langs de kust en de rivieren dijken aangelegd.[10] Een ander project in de strijd tegen het water zijn de Deltawerken, die zijn aangelegd tussen 1958 en 1997. Het hele Deltaplan omvatte het ophogen van meer dan 3000 kilometer zeedijk en meer dan 10.000 kilometer binnendijk langs kanalen en rivieren tot deltahoogte. Ook werden de zee-armen die in de loop der tijd in het zuidwesten van Nederland waren ontstaan door dijken van de zee afgesloten. Een andere vorm van menselijk ingrijpen in de natuur zijn de grote stukken land die door de mens zijn drooggelegd en gewonnen op het water, de zogenaamde polders. Bij voormalige meren of plassen worden deze nieuwe stukken land droogmakerijen genoemd. De grootste polders zijn de Zuiderzeewerken, die in de 20e eeuw zijn aangelegd en gezamenlijk meer dan 2500 vierkante kilometer nieuw land beslaan.
Geologie
1rightarrow blue.svg Zie ontstaan van de Nederlandse ondergrond en geologie van Nederland en Vlaanderen voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Het tegenwoordige Nederlandse landschap is grotendeels gevormd in de laatste 150.000 jaar. De geologische structuur van de Nederlandse ondergrond wordt gekenmerkt door een serie horsten en slenken, die onderdeel vormen van een grote tektonische structuur die dwars door Europa loopt, van de Middellandse Zee bij Marseille tot onder de Noordzee. Het zuidoosten van het land ligt boven het Beneden-Rijnslenkensysteem, waar nog steeds verzakkingen in de aardkorst plaatsvinden. In 1992 (Roermond) en 2002 (Aken, net over de grens) vonden hier nog kleine aardbevingen plaats. De Beneden-Rijnslenk gaat in het westen van Nederland over in het West-Nederlands Bekken, dat op zijn beurt overgaat in vergelijkbare slenkstructuren in de ondergrond onder de Noordzee.
Zoals de naam van het land al aangeeft, is Nederland laag gelegen. Het grootste gedeelte van Nederland bestaat uit een kustvlakte die geologisch gezien tot het Noordzeebekken behoort, een groot geologisch bekken waarvan de Noordzee zelf het centrale deel vormt. Het Noordzeebekken vormde zich vanaf het Krijt, ongeveer 60 miljoen jaar geleden. Hoewel er actievere en minder actieve fasen waren, vond gedurende deze tijd in dit bekken bodemdaling en sedimentatie plaats. De randen van het Noordzeebekken vormden, tot de mens de laatste duizend jaar een belangrijke invloed op het landschap werd, een voorbeeld van een zich op natuurlijke wijze ontwikkelend kustgebied. Terwijl het centrale deel van de Noordzee bedekt is door de zee zelf, worden de randen opgeëist door delta's van de grote rivieren die in de zee uitmonden. Op de overgang tussen water en land vormden zich door de werking van de zee stranden, duinen en waddengebieden. De kustvlaktes, die zich door de afzetting van het riviersediment vormden, bevatten ook moerassen en meren.
Verreweg het meeste gesteente dat in Nederland dagzoomt is afgezet tijdens het Kwartair. De formaties van de Boven-Noordzee Groep vormen het grootste deel van het oppervlak van Nederland. Belangrijke formaties zijn de Formatie van Naaldwijk, waarvan het zand en de klei in een groot deel van het westen en het noorden van Nederland aan de oppervlakte ligt, en de uit veen bestaande Formatie van Nieuwkoop. Het zand van de Formatie van Boxtel is te vinden in het oosten en zuiden, terwijl rond de rivieren de afzettingen van de Formatie van Echteld zijn te vinden. Alleen op kleine plekken komen oudere gesteenten aan het oppervlak. Een uitzondering is Zuid-Limburg, waar het Krijt op veel plekken aan het oppervlak ligt. Alle gesteenten uit de laatste 65 miljoen jaar, het Kwartair en Tertiair samen, worden in Nederland de Noordzee Supergroep genoemd. Deze kan in de slenken vele tientallen kilometers dik zijn en is op de horsten ook nog steeds kilometers dik.
Zoals in grote delen van West-Europa, bevindt zich in het Nederlandse Carboon steenkool, die in Zuid-Limburg tot halverwege vorige eeuw door de mijnbouw gewonnen werd. In de ondergrond van het West-Nederlands Bekken en onder de Noordzee wordt ook aardolie gewonnen, hoewel dit beperkt is vergeleken met de veel grotere Noorse reserves onder de noordelijke Noordzee. Er zijn twee soorten aardgas in de Nederlandse ondergrond te vinden: droog aardgas, dat samen met de steenkool is ontstaan (voornamelijk in het Carboon) en nat aardgas, dat samen met aardolie is ontstaan, voornamelijk in het Krijt. De eerste soort komt vooral onder het land voor, de tweede soort onder de Noordzee en in het West-Nederlands Bekken. Het grootste Nederlandse gasreservoir is het aardgasveld van Slochteren in het noorden van het land. De Slochteren Formatie maakt onderdeel uit van de Boven Rotliegend Groep.
Landschap
1rightarrow blue.svg Zie Nederlandse landschappen voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Het landschap van Nederland is bijna overal vlak. Geringe hoogteverschillen komen voor in het oosten en zuiden van het land, grotendeels veroorzaakt tijdens de voorlaatste ijstijd, het Saalien van 238.000 tot 128.000 jaar geleden. De ijskap reikte zo ver naar het zuiden, dat het noorden van Nederland door gletsjers bedekt werd. Dit dwong de grote rivieren hun loop te verleggen tot de huidige oost-west lopende ligging. Tegelijkertijd werkte de stuwende kracht en het gewicht van de gletsjertongen op de ondergrond. Dit zorgde voor het ontstaan van een afwisseling van stuwwallen, zoals de Utrechtse Heuvelrug, de Veluwe, de Sallandse Heuvelrug en glaciale bekkens, zoals de Eemvallei en de IJsselvallei.
De Haarlemmermeer is een droogmakerij, een door mensen bemalen watervlakte, en daarmee de ultieme vorm van een cultuurlandschap.
Alleen het uiterste zuiden van de provincie Limburg (Zuid-Limburg) vertoont significante reliëfverschillen. De 323 meter hoge Vaalserberg in Limburg, met als top het Drielandenpunt met Duitsland en België, is de hoogste heuvel van (Europees) Nederland. Het laagste punt van Nederland bevindt zich in de buurt van Nieuwerkerk aan den IJssel en bevindt zich 6,76 meter onder NAP.
Het Nederlandse landschap bestaat grotendeels uit cultuurlandschappen en daarnaast uit beheerde natuurgebieden. In de afgelopen eeuwen is de levende natuur niet alleen veranderd, maar door verkleining en versnippering van de leefgebieden en milieuvervuiling in kwaliteit en kwantiteit ook achteruitgegaan. Via natuurbeleid en de activiteiten van particulieren wordt geprobeerd het tij te keren, onder andere via natuurontwikkeling en het herstel van min of meer oorspronkelijke landschappen. Dergelijke natuurontwikkelingsgebieden vinden we bijvoorbeeld langs de grote rivieren, onder andere bij de Gelderse Poort. Daarnaast zijn er in Nederland vele oudere natuurgebieden met onder meer bos, duin en heide. Er zijn bovendien twintig nationale parken, waarvan het Zeeuws Nationaal Park Oosterschelde het grootste is en Veluwezoom en De Hoge Veluwe in Gelderland de oudste zijn.
Het Nederlandse landschap kan worden ingedeeld op verschillen in substraat, bodem, waterhuishouding en de ontginningsgeschiedenis. Het grootste deel van het oppervlak van Nederland bestaat uit de Boven-Noordzee Groep. Belangrijke landschapstypen zijn het duinlandschap, het rivierkleilandschap, het zeekleilandschap, het veenlandschap, het zandlandschap en het krijt-lösslandschap. Andere indelingen leggen meer de nadruk op de cultuurhistorie. Zo onderscheidt men bijvoorbeeld het esdorpenlandschap en het terpenlandschap. In zogenaamde nationale landschappen worden belangrijke cultuurlandschappen beschermd zoals het Groene Hart in de Randstad.
Klimaat
1rightarrow blue.svg Zie klimaat van Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Sneeuw, zoals hier in Amsterdam, is tijdens de Nederlandse winters geen ongebruikelijk fenomeen.
Nederland heeft een zogenaamd Cfb-klimaat, een gematigd zeeklimaat met milde winters en koele zomers. Het klimaat wordt beïnvloed door de Noordzee die het gehele jaar de temperatuur matigt, waarbij zowel de dagelijkse als jaarlijkse temperatuurschommelingen toenemen richting het oosten. Hoewel er de laatste decennia een stijging van de gemiddelde temperatuur is waar te nemen, is door de grote natuurlijke temperatuurfluctuaties nog niet met zekerheid te zeggen of dit het gevolg is van een versterkt broeikaseffect en rechtstreeks samenhangt met de wereldwijde opwarming.
Met circa 1600 zonuren heeft de kust de meeste zonuren, terwijl de Achterhoek met ongeveer 1450 uur de minste zonneschijn heeft. Ondanks het imago van regenland, regent het gemiddeld slechts 8% van de tijd. In de zomer is er vooral op grasland een verdampingsoverschot, maar gemiddeld is er jaarlijks een neerslagoverschot, het grootst op de Veluwe. Het natst zijn de Veluwe, Drenthe en Zuid-Limburg, het droogst het centrale deel van Limburg met minder dan 700 mm.
Weergemiddelden voor De Bilt (1981-2010), extremen voor heel Nederland (1901-heden)
Maand jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Jaar
Hoogste maximum (°C) 17,2 20,5 25,6 32,2 35,6 38,4 38,2 38,6 35,2 30,1 22,0 17,8 38,6
Gemiddeld maximum (°C) 5,6 6,4 10,0 14,0 18,0 20,4 22,8 22,6 19,1 14,6 9,6 6,1 14,1
Gemiddelde temperatuur (°C) 3,1 3,3 6,2 9,2 13,1 15,6 17,9 17,5 14,5 10,7 6,7 3,7 10,1
Gemiddeld minimum (°C) 0,3 0,2 2,3 4,1 7,8 10,5 12,8 12,3 9,9 6,9 3,6 1,0 6,0
Laagste minimum (°C) −27,4 −26,8 −20,7 −9,4 −5,4 −1,2 0,7 1,3 −3,7 −8,5 −14,4 −22,3 −27,4
Neerslag (mm) 69,9 55,8 66,8 42,3 61,9 65,6 81,1 72,9 78,1 82,8 79,8 75,8 832,5
Bron: KNMI[11]
Flora en fauna
1rightarrow blue.svg Zie flora en fauna in Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Pas sinds 1949 komt de Turkse tortel in Nederland voor.
De flora en fauna van Nederland zijn relatief goed onderzocht. Er is een lange traditie van floristisch en faunistisch onderzoek, dat uitgevoerd wordt door organisaties als SOVON, FLORON en De Vlinderstichting. Sommige verenigingen voor natuurstudie zijn al meer dan honderd jaar actief, zoals de Nederlandse Entomologische Vereniging, de Vogelbescherming Nederland, de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging (Vereniging voor veldbiologie) en de Nederlandse Mycologische Vereniging. Het is bekend dat Nederland relatief erg soortenarm is, deels als gevolg van de IJstijden en deels vanwege de eenvormige geografie. Van de hogere plantensoorten komt de helft uitsluitend voor in twee uitzonderlijke gebieden: Zuid-Limburg en Oostvoorne. Het meest belangrijke natuurgebied is de Waddenzee, of, als alleen het landoppervlak beschouwd wordt, het duingebied.
Menselijk ingrijpen, zowel direct (kap van bossen, ontginningen, wegenaanleg, etc) als indirect (overbemesting) heeft grote invloed op het huidige landschap, de flora en de fauna. Veel dier- en plantensoorten dreigen te verdwijnen. Om dit te voorkomen zijn zogenaamde rode lijsten gemaakt waarop de meest bedreigde soorten staan. Sommige soorten passen zich juist aan aan de menselijke cultuur, zoals de merel en de koolmees.
In Nederland worden zogenaamde floradistricten onderscheiden op grond van verschillen in klimaat, bodem en waterhuishouding; deze districten hebben eigen plantensoorten. De 23e druk van de standaardflora Heukels' Flora van Nederland hanteert 15 floradistricten, die dan meest worden ingedeeld bij de West-Europese floraregio. In Nederland komen circa 1400 soorten hogere planten voor en 600 soorten mossen. Daarnaast zijn er duizenden soorten die niet meer tot de planten worden gerekend zoals zo'n 4000 à 5000 soorten paddenstoelen (macrofungi) of andere schimmels, en een paar duizend soorten korstmossen en algen.
Ook voor een aantal dieren worden geografische districten onderscheiden, zoals voor onder andere broedvogels. In Nederland komen ruim 50 soorten zoogdieren voor, zo'n 600 soorten broed- en trekvogels, tientallen vissoorten, ruim 50 dagvlinders (bij 2000 totaal aan vlinders) en duizenden ongewervelden. Ondanks de geringe afmetingen heeft Nederland toch endemische dieren (die alleen in Nederland voorkomen), zoals de Grote vuurvlinder en Microtus oeconomus arenicola (een ondersoort van de Noordse woelmuis).
Door de ligging in Europa en het intensieve verkeer is er een regelmatige aanvoer van adventieven, die zich soms met enig succes vestigen, zoals de halsbandparkiet en de driehoeksmossel, maar slechts vrij zelden een permanente plaag vormen; mogelijke uitzonderingen zijn de waterpest en de bospest. De soorten die hier voorkomen zijn bijna allemaal relatieve nieuwkomers (van na de IJstijden); zo zijn het konijn, de fazant en de tamme kastanje in historische tijden ingevoerd. De hier algemene soorten zijn erg concurrentiekrachtig.
Er is met enig succes 'nieuwe natuur' aangelegd, met name in het gebied de Oostvaardersplassen, waar veel soorten gedijen. Er wordt geprobeerd soorten die hier in historische tijden zijn uitgeroeid opnieuw te introduceren, soms met succes, zoals de raaf en de bever. Van andere soorten zoals de otter blijft het resultaat onzeker. Dit laatste geldt voor een Europees project voor herintroductie van de zalm. De zeearend vestigt zich, zij het aarzelend, op eigen gelegenheid. Terugkeer van wat grotere roofdieren als de wolf en de lynx blijft controversieel. Dit geldt ook voor herintroductie van plantensoorten door zaaien en herstel van natuurgebieden door ingrepen als bekalken (om de verzuring tegen te gaan).
'Caribisch' Nederland
The Quill torent boven Sint Eustatius uit.
Bonaire heeft een steppeklimaat.
Bovenwinds
De eilanden Saba en Sint Eustatius behoren tot de bovenwindse eilanden van de Kleine Antillen. Deze bovenwindse eilanden, waartoe ook Sint Maarten behoort, vormen een langgerekte groep, die zich uitstrekt tussen Puerto Rico en de Venezolaanse kust. De groep bestaat uit twee bogen, die zijn ontstaan door subductie van de Zuid-Amerikaanse Plaat onder de Caribische Plaat. De eilanden hebben hun ontstaan dan ook te danken aan vulkanische activiteit. De binnenste boog, waartoe Saba en Sint Eustatius behoren, is vulkanisch nog enigszins actief. De beide eilanden worden gedomineerd door een slapende vulkaan die het hoogste punt van ieder van de eilanden vormt. The Quill op Sint Eustatius heeft een hoogte van 601 meter, en het hoogste punt van Saba, Mount Scenery, is met 887 meter ook het hoogste punt op Nederlands grondgebied (en in het gehele Koninkrijk der Nederlanden).
Het klimaat op beide eilanden kan, afhankelijk van de hoogte, in de klimaatclassificatie van Köppen worden ingedeeld als Aw (tropisch savanneklimaat) in de laaggelegen gebieden tot Am (moessonklimaat) in de hoger gelegen gebieden, met Af (tropisch regenwoudklimaat) op Mount Scenery en wellicht ook op The Quill.[12]
Benedenwinds
Het eiland Bonaire maakt deel uit van de benedenwindse eilanden van de Kleine Antillen. Deze eilanden, die naast Bonaire ook Aruba, Curaçao en de Venezolaanse eilanden omvatten, liggen vlak voor de kust van Venezuela. Aangenomen wordt dat ze evenals de bovenwindse eilanden van vulkanische oorsprong zijn, maar alleen de oudste gesteenten zijn vulkanisch en het grootste deel van de eilanden bestaat uit kalkachtig gesteente.
Het klimaat op het westelijke deel van deze eilanden is vergelijkbaar met dat van het nabijgelegen vasteland, semi-aride tot aride. Bonaire heeft een BS-klimaat (steppeklimaat) in de classificatie van Köppen.
Geschiedenis
1rightarrow blue.svg Zie geschiedenis van Nederland voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Geschiedenis van Nederland
Tijdlijn · Bibliografie
Pieter Bruegel d. Ä. 093.jpg
Winterlandschap met schaatsers en vogelknip, Pieter Bruegel de Oude, 1565
Uitklappen
..Naar chronologie
Uitklappen
..Naar onderwerp
Uitklappen
..Naar overzeese gebieden
Uitklappen
..Naar provincie
Portaal Portaalicoon Nederland
Portaal Portaalicoon Geschiedenis
De bewoningsgeschiedenis van Nederland is sterk verbonden met het ontstaan van de Nederlandse ondergrond. De omgeving veranderde niet alleen door de verdrinkingsgeschiedenis van de Schelde, Rijn, Maas en Eems tijdens het Holoceen, maar andersom is bewoning van grote invloed geweest op het huidige Nederlandse landschap met polders en dijken, met name in de laatste 1000 jaar.
De noodgedwongen collectiviteit zorgde voor een bestuur en mentaliteit die mede bijdroegen tot het latere succes van de Nederlandse handel, waarbij ook de geografisch gunstige ligging aan zee en waterwegen van groot belang was. De Nederlandse gewesten hebben door de geschiedenis heen wisselende onderlinge relaties gehad, soms samenwerkend, soms rivaliserend. Belangrijke keerpunten zijn de Opstand met zijn onafhankelijkheidsverklaring die voorafging aan een periode van grote voorspoed, een lange periode van verval en in 1795 de Franse inval die het einde betekende van de Republiek. Als het Koninkrijk der Nederlanden bestaat Nederland sinds 1814 en in min of meer de huidige vorm vanaf 1830 na de Belgische Revolutie.
Pre- en protohistorie
1rightarrow blue.svg Zie prehistorisch Nederland en Romeinen in Nederland voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.
Met het einde van de laatste ijstijd begon het huidige tijdperk, het Holoceen (9700 v.Chr. - heden). Hierin steeg de temperatuur met een zeespiegelstijging tot gevolg en het volstromen van de Noordzee. De moerassige rivierdelta die later Nederland genoemd zou worden, was echter nog weinig aantrekkelijk en bewoning bleef aanvankelijk beperkt tot passerende jager-verzamelaars. Vanuit Zuidwest-Azië verspreidde de landbouw zich tussen 8000 en 6700 jaar geleden over geheel Europa. Als randgebied begon het neolithicum in de delta relatief laat en dan nog vooral op de hogere lössgronden. Nederzettingen begonnen zich te vormen, maar steden zoals die zich in het centrum van de oude wereld voorzichtig begonnen te vormen, waren nog ver weg.
Door de introductie van nieuwe technologieën als metaalbewerking kon voedsel efficiënter vergaard worden, wat een elite vrijmaakte die zich bezighield met andere zaken. De belangrijkste specialisatie was die van spirituele leiders die gevaren konden duiden of zelfs afwenden. Rondom hen ontstonden centra van toenemende welvaart, aanvankelijk om de goden tevreden te stellen. Ter bescherming werden tijdelijk krijgers als leider aangesteld die echter gaandeweg meer macht verkregen. Relatief egalitaire samenlevingen werden op die manier adellijk met een aristocratisch bestuur. Dit gold onder meer voor de Kelten voor wie het latere Nederland een randgebied was en de La Tène-cultuur daarna (ca. 450 v.Chr. tot de Romeinse periode in de eerste eeuw v.Chr.). Aangetrokken door Keltische welvaart, trokken in de tweede eeuw voor Christus Germanen — waarvan overigens het onderscheid met de Kelten niet goed duidelijk is — naar het westen.
Met de komst van de Romeinen in 57 v.Chr. begon de protohistorie van de Lage Landen. Na aanvankelijke pogingen om het rijk uit te breiden tot aan de Elbe, werd vanaf 47 n.Chr. de Rijn de noordgrens of limes. Na de onderdrukking van de Bataafse Opstand in het vierkeizerjaar (68 - 69) was het gedurende twee eeuwen, tot ongeveer 250, rustig in de Rijnprovincies. Met de opname in het Romeinse Rijk brak een periode van economische expansie en sterke bevolkingstoename, de pax Romana, aan. Door de uitbreiding van het wegennet en de scheepvaart nam de mobiliteit en daarmee de handel toe, geholpen door de toenemende beschikbaarheid van muntgeld. Het Romeinse pantheon werd geïntroduceerd, maar voordat het christendom de overheersende godsdienst werd, was er vooral een mengelmoes van heidense culten.
Middeleeuwen
De Germaanse druk op de limes nam echter toe. De volksverhuizingen, die al met al zo'n twee eeuwen duurden, luidden een periode van instabiliteit in. In 406 werd de Rijngrens doorbroken. Er volgde een periode van neergang, waarvan het Romeinse Rijk zich niet meer herstelde, en versnippering van Europa die tot op heden herkenbaar is. De bevolking en de handel namen af; geld raakte in onbruik.
Keizer Karel de Grote (768-814) wist naast de Friezen in het noorden uiteindelijk ook de Saksen in het oosten aan zich te onderwerpen; de zogenaamde tweede kerstening vond plaats. In de volgende eeuwen zou het christelijk geloof zich aanpassen en volledig doordringen in de samenleving. Onder Karel de Grote waren de Lage Landen geen randgebied meer, maar lagen zij nabij het centrum van het Frankische rijk.
Landsheerlijkheden en de opkomst van steden
Het leenstelsel — waarbij vazallen bij ontbreken van een geldeconomie beloond werden door hun grond in leen te geven — verzwakte het centraal gezag. Ten gevolge van invallen van de Vikingen en delingen van het Frankische Rijk was het een instabiele periode. In de tiende eeuw kwam er een einde aan de invasies van Europa door Vikingen, Moren en Aziatische steppevolkeren. De hierop volgende stabiliteit had vanaf de elfde eeuw een expansiebeweging tot gevolg. Venen en moerassen werden drooggelegd, bossen gerooid en grond werd ontgonnen. Door verbeteringen in de landbouw konden meer mensen zich aan het primaire productieproces onttrekken. Nu de dreiging van buitenaf was weggevallen, richtte de klasse van krijgers zich tegen elkaar en de lokale bevolking. Een aantal feodale heren wist hun gezag uit te breiden ten koste van hun buren. Uit een onoverzichtelijke lappendeken van gebiedjes ontwikkelden zich wereldlijke en geestelijke landsheerlijkheden. Het graafschap Vlaanderen onder de aanvankelijk zwakke koning van Frankrijk was lange tijd het belangrijkste gewest. In Lotharingen was de Duitse keizer een stuk machtiger, doordat hij met het rijkskerkenstelsel bisschoppen met wereldlijke macht bedeelde en daarmee dynastievorming tegenging. Desondanks groeiden de wereldlijke landsheerlijkheden vanaf ca. 1100 uit tot praktisch onafhankelijke vorstendommen.
De verovering van Rhenen door Jan II van Kleef in 1499, Meester van Rhenen.
De hertogen, graven en andere heren betwistten de zwakke macht van de keizer, maar ook elkaar. De relatieve onafhankelijkheid ten opzichte van de keizer was voor het gewone volk niet noodzakelijkerwijs een zegen.
De bevolkingsgroei in deze periode had zijn weerslag op de handel en daarmee op de steden, die vooral door hun muren een machtsfactor van betekenis werden. Dit was het begin van de afbraak van het feodale stelsel. De steden waren niet alleen een inkomstenbron voor de landsheer, maar werden later ook een concurrerende machtsfactor. In gebieden met weinig steden bleef de adel echter nog eeuwenlang een belangrijke rol spelen. Er ontstond een structuur om het werk aan de dijken en sluizen te coördineren, waartoe waterschappen en heemraadschappen werden opgericht. Door dit alles veranderde de sociale en economische structuur en kon men zich ook gaan richten op de visserij, de lakennijverheid en overzeese handel. Met de groeiende macht van de burgerij werd het culturele monopolie van de Kerk doorbroken. De culturele opleving in deze periode, waarin ook de eerste scholen en universiteiten werden gesticht, wordt wel de renaissance van de twaalfde eeuw genoemd.
Consolidatie
De veertiende eeuw was voor Europa een periode van crises in velerlei opzicht, met onder andere de Zwarte Dood (1347-1351) en de Honderdjarige Oorlog. In economisch opzicht was er zelfs sprake van een algemene malaise die tot ca. 1475 duurde. Voor de Nederlanden ging dit echter niet op en was er eerder sprake van economische expansie. Waar de positie van de Franse koning in de voorgaande eeuwen versterkt was en Frankrijk een eigen identiteit ontwikkelde, ontwikkelde een sterke Duitse identiteit zich pas láng nadat dit in de Lage Landen was opgetreden. Deze ontwikkeling was een van de factoren die maakte dat de Nederlanden uiteindelijk geen deel meer zouden uitmaken van het Heilige Roomse Rijk.
De expansiedrang van de landsheren uitte zich in verscheidene onderlinge oorlogen, maar vooral de huwelijkspolitiek zorgde ervoor — vaak door toevalligheden — dat grote delen van de Lage Landen onder buitenlandse vorstenhuizen vielen. Het succes van de huwelijkspolitiek bleek vooral bij de hertogen van Bourgondië. Die wisten tussen 1384 en 1428 een aantal noordelijke en vrijwel alle zuidelijke gebieden voor het eerst sinds de Karolingische tijd te verenigen.
Onder de Bourgondiërs werd getracht meer greep te krijgen op de particularistische gewesten. Ondanks de interne zwakheden en lokaal opspelende onrust profiteerden de gewesten van het wegvallen van de onderlinge rivaliteit van de voorgaande eeuwen en begon er een periode van welvaart.
Zestiende eeuw
Ook voor de Habsburgers daarna waren de economische sterke Nederlanden van belang. Onder keizer Karel V (1515-1555) werd het gebied onderdeel van het Spaanse wereldrijk. Het zwaartepunt verschoof naar vooral Spanje, waarbij het bestuur van de Nederlanden werd overgelaten aan een landvoogd. Dat de Nederlanden deel uitmaakten van het Habsburgse rijk betekende ook dat deze gewesten betrokken raakten in reeds lang aan de gang zijnde Italiaanse Oorlogen tussen Frankrijk en de Habsburgers. Frankrijk zag zich, nadat Karel V ook koning van Spanje geworden was, voor een groot deel omsingeld door het Habsburgse Huis. De Italiaanse Oorlogen beheersten de Europese politiek tot aan 1559 en de Frans-Habsburgse rivaliteit nog twee eeuwen langer. De zogenoemde XVII Provinciën werden in deze periode tot een vergaand onafhankelijke eenheid gemaakt.
De protestantse reformatie sloeg vanaf de jaren twintig aan in dit gebied dat al lang een kritische houding aannam ten opzichte van de rooms-katholieke kerk. In economisch en demografisch opzicht was er vanaf het einde van de vijftiende eeuw sprake van een sterke groei. De oorlogen, met hoge belastingen en handelsblokkades als gevolg, drukten echter zwaar op de bevolking. Deze keer kwam er door de reformatie en vooral de harde vervolging daarvan nog een nieuwe factor bij. Dit explosieve mengsel zou leiden tot de Opstand. De eerste opstand in 1567-1568 kon nog de kop ingedrukt worden, maar het harde beleid riep opnieuw veel weerstand op. Op 1 april 1572 slaagden de geuzen erin om Den Briel in te nemen en begon een tweede opstand. Op 26 juli 1581 werd door de Staten-Generaal van de Nederlanden het op 22 juli opgestelde Plakkaat van Verlatinghe opgesteld. Hierin werd Filips II afgezet als heerser van de Nederlanden. Het plakkaat wordt gezien als de officiële onafhankelijkheidsverklaring die het begin inluidde van een autonoom Nederland. Hoewel de staatsvorm in de geschiedenis meerdere malen veranderd is, wordt dit door velen als het begin van Nederland gezien. De val van Antwerpen in 1585 bezegelde daarna in militaire zin de scheiding van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden. Bij gebrek aan een geschikte andere landsheer ontstond in 1588 de Republiek.
[ Bericht 0% gewijzigd door GGMM op 21-03-2019 20:23:35 ]
quote:
Je moederquote:
wie wordt hier ook vrolijk van?
[ afbeelding ]
quote:
Heeft liever een balletje saté.
picsquote:
Ik heb 'pittige' Doritos gehaald @:KingRoland
dat is toch die lekkere zwarte?quote:
Ik heb 'pittige' Doritos gehaald @:KingRoland
quote:
ik hou ook van die zwarte. die is erg lekker
Zie appquote:
Ja maar deze lijkt paars donkerquote:
[..]
dat is toch die lekkere zwarte?
Black powerquote:
[..]
dat is toch die lekkere zwarte?
Saté op je balletje is heiligschennisquote:
Rafael heeft een hekel aan balletje breed en terug.
Heeft liever een balletje saté.
Zwarte chipsquote:
[..]
dat is toch die lekkere zwarte?
je hebt ook doritos roulettequote:
daar ga je echt bijna dood van joh. er zitten een paar hele hete erin.
10 minuten nog steeds branden. nooit meer @Doublepain
nah wel van vd Vaart dat is een aardige kerel.quote:
wie wordt hier ook vrolijk van?
[ afbeelding ]
quote:
nee verpakking is zwartquote:
Behalve als je hem aanspreekt op zijn frikandellengebruik.quote:
[..]
nah wel van vd Vaart dat is een aardige kerel.
quote:
[..]
nah wel van vd Vaart dat is een aardige kerel.
wtfquote:
Die valt wel meequote:
[..]
je hebt ook doritos roulette
daar ga je echt bijna dood van joh. er zitten een paar hele hete erin.
10 minuten nog steeds branden. nooit meer @:doublepain
Ik schaam me dat ik hierom moest lachen.quote:
Hoe kan dit?quote:
helemaal nietquote:
dronk toen 1 hele pak melk
Beetje kanker kan geen kwaadquote:
lachen is gezondquote:
[..]
Ik schaam me dat ik hierom moest lachen.
Poll: Balletje met
• Mosterd
• Mayo
Tussenstand:
Ook een poll maken? Klik hier
Ik leef voor pittig eten (en je pittige moeder)quote:
[..]
helemaal niet
dronk toen 1 hele pak melk
TR gemachtquote:
GGMM weet waarom ik deze poll afkeur.quote:Op donderdag 21 maart 2019 20:31 schreef Caland het volgende:
NOG EEN LEVENSVRAAG
Poll: Balletje met
• Mosterd
• Mayo
Tussenstand:
[ afbeelding ]
Ook een poll maken? Klik hier
TR gezetquote:
Mensen die mayo stemmen graag kenbaar maken via DM.quote:
NOG EEN LEVENSVRAAG
Poll: Balletje met
• Mosterd
• Mayo
Tussenstand:
[ afbeelding ]
Ook een poll maken? Klik hier
Dan kan ik jullie blokken
Effect.quote:
NOG EEN LEVENSVRAAG
Poll: Balletje met
• Mosterd
• Mayo
Tussenstand:
[ afbeelding ]
Ook een poll maken? Klik hier
quote:
Wil je zeggen dat het gezond is?quote:
Op Deze manquote:
[..]
Mensen die mayo stemmen graag kenbaar maken via DM.
Dan kan ik jullie blokken
Ik mis optie: Kingflopland, niet gekliktquote:
NOG EEN LEVENSVRAAG
Poll: Balletje met
• Mosterd
• Mayo
Tussenstand:
[ afbeelding ]
Ook een poll maken? Klik hier
Hallo picoquote:
iedereen heeft zijn dingetje natuurlijk. vind ook dat hij het best leuk doet zo dat analyseren.quote:
[..]
Behalve als je hem aanspreekt op zijn frikandellengebruik.
mayo!quote:
NOG EEN LEVENSVRAAG
Poll: Balletje met
• Mosterd
• Mayo
Tussenstand:
[ afbeelding ]
Ook een poll maken? Klik hier
Kijk je mee of ga je WoW spelen?quote:
[..]
iedereen heeft zijn dingetje natuurlijk. vind ook dat hij het best leuk doet zo dat analyseren.
Hallo Ronaldquote:
quote:
Dit is mijn land niet meer
moet ie ook geschoren zijn?quote:
ik kijk mee, net eventjes gespeeld.quote:
Mosterd for life.quote:
NOG EEN LEVENSVRAAG
Poll: Balletje met
• Mosterd
• Mayo
Tussenstand:
[ afbeelding ]
Ook een poll maken? Klik hier
Here, suck a cock!quote:
Wat een film
Hij trapt voornamelijk open deuren in.quote:
[..]
iedereen heeft zijn dingetje natuurlijk. vind ook dat hij het best leuk doet zo dat analyseren.
haha raap me opquote:
M'n telefoon maakte er Ronald vanquote:
Het land uitquote:
quote:
lolquote:
Echtquote:
Classicquote:
hij babbelt wel lekker. ik vond de 4-0 van pier wel een beetje overdreven trouwens.quote:
[..]
Hij trapt voornamelijk open deuren in.
Vieze troep inderdaad.quote:
Satesaus en ui is het beste maar niet altijd zin in.
Ik luister nooit naar Pierre.quote:
[..]
hij babbelt wel lekker. ik vond de 4-0 van pier wel een beetje overdreven trouwens.
Watquote:
Broodje gehaktbal altijd met mosterd, mayo, ketchup en rauwe ui.
Satesaus en ui is het beste maar niet altijd zin in.
wtfquote:
Dit neem je terug
smerige varkensquote:
nou ja het staat op dan hoor ik het.Overrated vind je nietquote:
twitter:aad300 twitterde op donderdag 21-03-2019 om 20:31:31Ben wel benieuwd naar @OnsOranje vanavond #nedbel #voorspelling 3-0 reageer retweet
geheid een roker waarbij smaak er niet meer isquote:
Oké, het is geen vieze troep.quote:
Maar ik vind het niet zo lekker. Best jammer want het ziet er wel lekker uit.
Verbazingwekkend
nutella op een pannenkoekquote:
dat lijkt mij nou vies.quote:
Eensquote:
Legioen is met pensioenquote:
Niet eens uitverkocht. Man man man
Ze geven weer eens niet thuis!!!quote:
ja man het begint om kwart voor 9 moet je daarna nog naar huis. gewoon een rottijd.quote:
Niet eens uitverkocht. Man man man
WOOO HOOOquote:
Wooeohoooeooeoequote:
MAN MAN MAN! Dit zou niet gebeurd zijn onder minister-president Thieryquote:
Niet eens uitverkocht. Man man man
Wat een zwak kut excuus!quote:
[..]
ja man het begint om kwart voor 9 moet je daarna nog naar huis. gewoon een rottijd.
Flikker op met politiek in dit topicquote:
[..]
MAN MAN MAN! Dit zou niet gebeurd zijn onder minister-president Thiery
En niet alleen voor hax maar ook voor de wedstrijd natuurlijk.
Smoesjes.quote:
[..]
ja man het begint om kwart voor 9 moet je daarna nog naar huis. gewoon een rottijd.
Het is weekend, moedig je land aan.
weekend? het is morgen vrijdag he.quote:
[..]
Smoesjes.
Het is weekend, moedig je land aan.
3e ring in Feyenoord city wordt straks gemaakt voor de sier.quote:
Niet eens uitverkocht. Man man man
Waar zit jij nu?quote:
[..]
Smoesjes.
Het is weekend, moedig je land aan.
bohbohbohbohboh, wat een baas was dat zeg. Altijd met schoon broekje van het veld af.quote:
Ik dacht even dat ik WIm JOnk zag maar dat was de aanvoerder van wit rusland.
Morgen weer 6 uur opquote:
poeh ik gelukkig pas kwart over 7quote:
Hoe cool is dat!quote:
Gouden koppel met Dennis Bergkampquote:
[..]
bohbohbohbohboh, wat een baas was dat zeg. Altijd met schoon broekje van het veld af.
Daar zou ik ook geen broodje bal bestellen.quote:
Als jr style ooit in een voetbalkantine komt wordt hij er horizontaal uitgegooid
PWC SPONSOR VAN ORANJE??? JAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA
Werken op vrijdagquote:
Ik ken hem het beste van zijn Eindhovense periode.quote:
[..]
Gouden koppel met Dennis Bergkamp
niet iedereen wil erachter zittenquote:
?quote:
Ik wil echt zo graag bij PwC werken. keihard mijn best doen
lekker juist man! er is op vrijdag amper iemand. ik ben altijd op donderdag vrij.quote:
quote:
[..]
lekker juist man! er is op vrijdag amper iemand.
idd, zo slecht tegen Frankrijkquote:
Op de bank met een glaasje cola zero.quote:
Jij bent goed in feitjesquote:
quote:
Tief toch op met die volksliederen.
Is koeltuur.quote:
Tief toch op met die volksliederen.
Kosovo is Servië
Ik val net binnen.quote:
Zipportal, wat zei Scrummie nou net?
Saai land ook.quote:
dit is wel een heel saai volkslied hoor.
Uiteraard.quote:
Eensquote:
slotje