Nederland en Turkije op ramkoers
4 uur geleden
ROTTERDAM / DEN HAAG - Met gestrekt been heeft Nederland zaterdag Turkse ministers belemmerd om hier campagne te voeren voor hun dubieuze grondwetsherziening. Een steunbetoging van Turkse Nederlanders in Rotterdam voor president Erdogan ontaardde in rellen. Een Turkse minister werd het land uitgeleid. In aanloop naar onze eigen verkiezingen escaleert de diplomatieke rel waarvan het eind nog niet in zicht is.
Auto’s rijden toeterend richting de Rotterdamse Westblaak, Turkse vlaggen uit het raam. Bij het Turkse consulaat zwelt gedurende de avond een menigte aan die gaandeweg richting de duizend gaat. De massa achter de rode vlaggen scandeert de naam van de Turkse president Erdogan en ook ’Allah Akbar’ en ’democratie’. Demonstranten maken met duim en vingers het grijze-wolvengebaar, symbool van extreem nationalisme.
Op de Turkse staats-tv is een oproep gedaan aan Turken in Nederland: ga naar Rotterdam. Nu gebeurt er precies waar Nederland steeds zo beducht voor is geweest en waarom het afgelopen week via burgemeesters toespraken van Turkse ministers heeft tegengehouden: verstoring van de openbare orde.
Paardenmiddel
De Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu had hier zaterdag willen staan om zijn ’landgenoten’ toe te spreken, om stemmen te winnen voor de grondwetsherziening die de autocratische president Erdogan nog meer macht geeft. Maar Nederland steekt daar een stokje voor en gebruikt daarvoor een paardenmiddel: het intrekken van de landingsrechten van het Turkse regeringstoestel.
Nederland kon niet anders, motiveert minister Koenders (Buitenlandse Zaken). „Het is een scherp middel. Ik had het liever niet gebruikt.” De landen waren immers gisteren nog in overleg om te zien of er toch niet een mogelijkheid was om Cavusoglu in een kleine omgeving te laten spreken. Toen Ankara zaterdag plots begon te dreigen met sancties, deed dat de deur definitief dicht. „Dan houdt het op.” Of, zoals vice-premier Asscher het verwoordt: „We laten ons niet chanteren.”
Honderden boze Turken demonstreerden voor het Nederlandse consulaat in Istanbul.
Honderden boze Turken demonstreerden voor het Nederlandse consulaat in Istanbul. Foto: EPA
Aan de Westblaak in Rotterdam roept de politie intussen versterking op. Steeds meer agenten verschijnen met helmen en schilden. In de menigte wordt geduwd en getrokken. Turkse ordebewakers moeten praten als Brugman om de menigte van overwegend mannen in bedwang te houden. Er zijn ook vrouwen met hoofddoeken en kinderen op de arm. En jongetje wijst op een politiehelikopter die in de lucht hangt. „Racisten, hè pappa. Racisten!”
De drommen zijn gekomen om de Turkse minister Kaya (Familiezaken) te ’ontvangen’. Haar poging om eerder deze week in zalen in Hengelo en Wehl te komen spreken, werd al tegengehouden door het lokale gezag. Nu is ze er alsnog. Ze is vanmiddag met de auto gekomen, via Duitsland, als antwoord op de Nederlandse weigering Cavusoglu te laten landen. Buitenlandse Zaken heeft het niet zien aankomen.
Pas in Rotterdam wordt haar konvooi tegengehouden. Ze eist toegang tot het consulaat om daar de menigte toe te spreken. Maar dit is nou net wat Nederland niet wil: dat ze Nederlandse staatsburgers mobiliseert voor de eigen politieke campagne.
„We willen ministers niet verbieden naar Nederland te komen”, verwoordde premier Rutte eerder op de dag zijn lijn. „Maar we willen niet dat ze hier groepen gaan toespreken.”
De massa aan de Westblaak heeft er geen boodschap aan. Een Turks parlementslid spreekt de menigte toe. Hij roept de aanwezigen op te blijven, „desnoods tot morgenvroeg.”
Patstelling
Het leidt deze zaterdagavond tot een patstelling, na dagen van diplomatiek vechtschaak waarvan het einde nog niet in zicht is. Natuurlijk: Nederland staat in z’n volste recht om wie dan ook de toegang tot het land te weigeren, zegt volkenrechtjurist Kenneth Manusama. „Een soeverein land gaat zelf over wie het binnenlaat.”
Toch is de harde houding van Nederland opmerkelijk. Donderdag had Nederland al naar een stevig diplomatiek middel gegrepen. Koenders had zijn collega Cavusoglu te verstaan gegeven dat ons land niet mee zou werken aan een eventueel bezoek, een ongekende stap tussen bevriende landen in het NAVO-bondgenootschap. Het betekende: geen ontvangst door de minister, geen auto met chauffeur, geen door Nederland geleverde beveiliging.
Het was al een teken dat Nederland er met gestrekt been in ging. Duitsland, dat nota bene een journalist heeft vastzitten in een Turkse cel, wilde ook geen Turks ministersbezoek om Duitse Turken voor Erdogans doel te mennen. Maar ook al gaf Cavusoglu tegen de wens van Berlijn in tóch een toespraak op Duitse bodem, de minister van Buitenlandse Zaken Gabriel ontving zijn Turkse ambtgenoot keurig volgens de codes van diplomatiek verkeer.
’Facisten’
Turkije zette zijn ministersbezoek aan Nederland tegen alle tegenwerking in gewoon door, met de streep door het landingsrecht als gevolg. President Erdogan had zijn oordeel gauw klaar. ,,Nederland moet gaan nadenken over hoe hun vliegtuigen gaan landen in Turkije. Ze zijn nazi-overblijfselen en fascisten.”
Premier Rutte reageerde onderkoeld: „Bizar en ongepast.” En: „Nederland laat zich niet chanteren.” Ankara kondigde vervolgens aan dat de Nederlandse ambassadeur voorlopig moet ’wegblijven’. Gedurende de dag werden de dreigementen steeds indringender. Terugkerend in de slagzinnen: ’serieuze gevolgen’.
,Ik vind het onverstandig om het zo op de spits te drijven”, oordeelt oud-minister Ben Bot van Buitenlandse Zaken. „We lezen Turkije de les. Tegelijk zijn we op een oneigenlijke manier de vrijheid van vereniging en vergadering aan het uitleggen.’’
Dat is namelijk het probleem, legt volkenrechtjurist Manusama uit: Nederland heeft het volste recht iedereen te weigeren die het wil. „Maar als iemand uitzetten die er eenmaal is, dat wordt toch wat lastiger.”
De Mobiele Eenheid was massaal paraat, tot in het centrum van Rotterdam gold de noodverordening.
De Mobiele Eenheid was massaal paraat, tot in het centrum van Rotterdam gold de noodverordening. Foto: AFP
In Rotterdam wagen ordebewakers het erop. De Dienst Speciale Interventies van de politie pacificeert eerst beveiligers van minister Kaya. Dan wordt haar een escorte terug naar Duitsland aangeboden. De minister weigert. De ogen van Turkse tv-camera’s volgen alles. Lange tijd weigert ze, blijft in haar auto zitten. Als er een kraanwagen verschijnt, stapt de minister alsnog uit en wordt ze met een andere auto het land ’uitgeleid’, naar Duitsland.
Er is daarvoor op hoog niveau getelefoneerd, Rutte met ambtenoot Yildirim, Koenders met Cavosoglu. Het lijkt erop dat de landen ergens op de escalatieladder toch zijn gestopt.
Maar de sfeer onder de overgebleven demonstranten is dan al omgeslagen. Ze belagen de politie, gooien met spullen en stenen, richten vernielingen aan. De ME voert charges uit, ook te paard. Het waterkanon wordt ingezet. Even later is het Churchillplein schoongeveegd. Na een flink uur rellen, lijkt de sfeer in het stadscentrum te bedaren.
Sancties
Volgens Bot hadden Koenders en Rutte veel rustiger gereageerd als er geen stembusgang in het verschiet lag. ,,Ik denk dat de aankomende verkiezingen zeker een rol spelen.” Hoe het nu verder gaat? ,,Ik ben wel bang dat Nederlandse bedrijven het hard te verduren krijgen”, zegt Bot, die een scenario van sancties over en weer al voor zich ziet.
Bovendien: was de integratie van Turken in Nederland al politiek gevoelig, met de escalatie van de rel met het ’moederland’ is dat het helemaal. Of, zoals Wilders het op scherp zette: „De meeste Turken in Nederland hebben een dubbele nationaliteit. Nu moeten ze bewijzen aan wie ze loyaal zijn: aan Nederland of aan Erdogan.”
http://www.telegraaf.nl/z(...)e_op_ramkoers__.htmlHet wachten is op het staartje.