Het Astronomie Topic #7

04-10-2012

Universum dijt ietsjes sneller uit dan gedacht



Met de Spitzer-ruimtetelescoop is het astronomen gelukt om de uitdijing van het universum preciezer te bepalen dan ooit te voren. Het blijkt dat de uitdijing iets sneller gaat dan werd gedacht: elke megaparsec aan ruimte (ongeveer 3 miljoen lichtjaar) wordt per seconde 74,3 kilometer langer.

Hoewel dat slechts marginaal sneller is dan de oude waarde van 74,2 is het astronomen wel gelukt de onzekerheid in dit getal te verkleinen van 3,6 naar 2,1. Een behoorlijke verbetering, aldus kosmologen.

Deze precisie is mogelijk doordat de Spitzer-telescoop in het infrarode spectrum dwars door kosmische stofwolken heen kan kijken. Op die manier kon de afstand tot tien zogenoemde cepheïde-sterren met grote nauwkeurigheid worden bepaald.

De bepaling van de uitdijingssnelheid van het universum vindt plaats aan de hand van deze cepheïden. Bijzonder is dat zo’n ster met een vaste regelmaat pulseert. Het tempo waarin die pulsen voorkomen is bovendien direct gekoppeld aan de gemiddelde helderheid van de ster. Door de waargenomen helderheid te vergelijken met de helderheid die het op basis van het pulstempo zou moeten hebben, kunnen astronomen de afstand tot de cepheïde bepalen. Over de loop van meerdere afstandsbepalingen kan vervolgens de uitdijing van het universum worden berekend. (Roel van der Heijden)

(allesoversterrenkunde)

10-10-2012

Astronomen ontdekken onverwachte structuur in materiaal rond oude ster



Met behulp van de ALMA-radiotelescoop hebben astronomen een totaal onverwachte spiraalstructuur ontdekt in het materiaal rond een oude ster. Dat heeft de Europese Zuidelijke Sterrenwacht ESO bekendgemaakt. M.A.T. Groenewegen van de Koninklijke Belgische Sterrenwacht maakt deel uit van het team.

In het gas rond de rode reuzenster R Sculptoris stootten de onderzoekers met de krachtige radiotelescoop verrassend op een spiraalstructuur. Het is de eerste keer dat rond een stervende ster zowel een bolvormige buitenschil als een daarbinnen gelegen spiraalstructuur is ontdekt.

Het is ook voor het eerst dat astronomen zo'n spiraal ruimtelijk in kaart konden brengen. De vreemde vorm is waarschijnlijk ontstaan doordat een (niet-waarneembare) begeleidende ster om de rode reus cirkelt, vermoedt de ESO.

De astronomen ontdekten tot hun verrassing ook dat de rode reus onverwacht veel materiaal heeft uitgestoten. Omdat ze grote hoeveelheden materiaal uitstoten, dragen rode reuzen als R Sculptoris belangrijk bij aan het stof en gas dat het leeuwendeel vormt van het ruwe materiaal waaruit toekomstige generaties van sterren, planetenstelsels en uiteindelijk ook leven ontstaan, beklemtoont de ESO.

(HLN)