Jón Kalman Stefánsson - Hemel en helVertaald door Marcel Otten
207 pagina´s
De schrijverJón Kalman Stefánsson (1963) is een IJslandse auteur. Hij werd geboren in Reykjavík en groeide op in Keflavík, de plaats waar IJslands´ grootste luchthaven zich bevindt. Hij studeerde literatuur maar maakte dat niet af, schreef voor de IJslandse krant
Morgunblaðið, woonde en werkte in Kopenhagen, keerde terug naar IJsland en was vervolgens bibliothecaris in Mosfellsbær. Daarna heeft hij zich volledig toegelegd op het schrijven. Jón heeft in het IJslands meerdere boeken en dichtbundels gepubliceerd. Hij won in 2005 de IJslandse literatuurprijs en in 2011 de Per Olov Enquist Literary Prize. In het Nederlands zijn vooralsnog twee van zijn boeken vertaald.
Wat de achterkant van het boek belooftOver vriendschap, vijandschap, armoede, rijkdom, het leven, de dood, de hemel en de hel. Een van de belangrijkste IJslandse romans van de laatste decennia.
Op een dag gaan twee vrienden, Bardur en ´de jongen´ de zee op om te vissen. Ze worden overvallen door een storm en Bardur raakt onderkoeld. De jongen probeert zijn vriend te redden, maar moet uiteindelijk machteloos toezien hoe hij sterft.
Een boek heeft indirect to de dood van Bardur geleid: Bardur was zo onder de indruk van
Het verloren paradijs van John Milton dat hij vlak voor het vertrek even naar zijn hut was teruggelopen om een paar mooie regels te lezen. Die wilde hij in de boot aan zijn vriend citeren, maar daardoor vergat hij zijn warme jas mee te nemen. Na de dood van Bardur gaat de jongen op reis om het boek terug te brengen naar de man die het uitleende.
Hemel en hel vertelt het meeslepende verhaal van iemand die zich na de dood van een vriend geen raad meer weet. Stefánsson maakt indruk door zijn beeldende en poëtische beschrijvingen.
Hemel en hel is een prachtige en aangrijpende roman, met filosofische weerspiegelingen over het leven en het geweld van de natuur. Een ogenschijnlijk simpel verhaal met een grandioze uitwerking.
Stefánsson heeft een complete wereld geschapen met de kracht van woorden en met de oneindige gratie van de vertelkunst. Een roman over de liefde voor en het belang van lezen.
Mijn meningOmdat ik me voor IJslandse literatuur interesseer en ik door de tekst op de achterkant nieuwsgierig was geworden, nam ik het boek mee. ´Over vriendschap, vijandschap, armoede, rijkdom, het leven, de dood, de hemel en de hel.´ Dat is nogal wat voor een boek van net 200 pagina´s. Zouden de verwachtingen waar kunnen worden gemaakt?
Hemel en hel speelt zich af aan het einde van de negentiende eeuw op het platteland in het westen van IJsland. Dat is belangrijk om te weten. Alhoewel IJsland tegenwoordig nog steeds de associatie van koud en guur oproept, waren de omstandigheden toen met een understatement wel wat ruiger te noemen. En dat komt terug in het boek. Door het slechte weer waarmee de personages te maken krijgen, door het en passant noemen van personages die naar Amerika of Denemarken gingen om een beter leven op te bouwen, door het taalgebruik. Waarschijnlijk is dit zo´n boek dat je óf geweldig vindt óf juist helemaal niet. Ook in de recensies komt dit naar voren. De één prijst het taalgebruik en het aangrijpende verhaal, de ander ziet de hoofdlijn te weinig terugkomen en vindt het maar pretentieus geneuzel.
Ik hoor duidelijk bij de eerste groep. Zinnen als ´Op IJsland is niets te zien behalve bergen, watervallen, grasbulten en dat licht dat dwars door je heen gaat en je tot dichter maken kan´(blz. 118)´ en ´
Jæja, oftwel zo zo, is met stelligheid het grootste woord in het IJslands, het kan in een oogwenk een band tussen twee vreemden smeden´ (blz. 133) zorgden bij mij voor een glimlach en herkenning. Het boek staat naar mijn mening vol met mooie zinnen.
Uit de omschrijving op de achterkant zou je trouwens kunnen opmaken dat het boek vooral ingaat op de reis van ´de jongen,´ die overigens consequent met ´de jongen´ aangeduid wordt gedurende het gehele verhaal. Maar dat is niet het geval. De reis van de jongen naar de eigenaar van het boek speelt eigenlijk slechts een kleine rol in het boek. Het boek is in twee gedeelten verdeeld: in het eerste gedeelte leeft Bardur nog, in het tweede gedeelte worstelt de jongen met de vraag of het leven nu wel of niet nog de moeite waard is. Dat is een vraag waar overigens meer personages mee worstelen.
Hemel en hel is het eerste deel van een trilogie. Deel 2,
Het verdriet van de engelen, verscheen in januari van dit jaar en het derde deel verscheen vorig jaar in het IJslands. Ook het tweede deel heeft dezelfde thematiek (jongen treurt om dood van vriend die op zee is omgekomen) en sommige personages keren terug. Ik verheug me er in ieder geval op het tweede deel te gaan lezen.
Sla dit boek over...als je niet houdt van ´vertakkingen´ die niets met de hoofdlijn te maken lijken te hebben en geen moeite wilt steken in het onthouden van alle namen van de personages. Er komen namelijk veel mensen voorbij in het boek. Als het je in een boek sowieso meer om de verhaallijn gaat dan om sfeerbeschrijvingen, overpeinzingen en beeldspraak zou ik dit boek ook links laten liggen.
Lees dit boek wél...als je er de tijd voor kunt nemen om zinnen soms twee keer te lezen en ze tot je door te laten dringen. Lees dit boek ook als je (langere tijd?) in IJsland bent geweest. Je zult veel van de natuurbeschrijvingen en IJslandse mentaliteit herkennen.
8,5/10