Cultuur & Historie in het Nieuws (Deel 3)

04-11-2009

Prehistorische koningen begraven in het Noord-Brabantse zand



Museum Jan Cunen in Oss toont vanaf vandaag de resten van een uniek koningsgraf uit de IJzertijd.

Ruim 2.500 jaar geleden werd even ten zuiden van Oss een koning begraven, onder een van de grootste grafheuvels van Nederland. Archeologen van de Universiteit Leiden en medewerkers van het restauratie-instituut Restaura hebben deze heuvel de afgelopen jaren aan een nauwgezet onderzoek onderworpen en honderden minuscule bronzen voorwerpen blootgelegd en gerestaureerd. Vandaag wordt in het museum Jan Cunen in Oss een tentoonstelling geopend rond deze unieke vondst.

Het onderzoek aan de grafheuvel (langs de A50, bij knooppunt Oss-Paalgraven) vond plaats volgens een gloednieuw procédé. De resten zijn niet ter plaatse opgegraven; het complete graf werd in grote blokken gesneden en ‘gelicht’. Deze werden vervolgens in een laboratorium onderzocht door middel van röntgenstralen. Zo detecteerden de onderzoekers ruim vijfhonderd kleine, fragiele bronzen voorwerpen die met de ouderwetse onderzoeksmethode (sleuven graven, de bodem laag voor laag verwijderen) vrijwel niet intact te bergen zouden zijn. Alle voorwerpen werden verwijderd en gerestaureerd, en aan de hand daarvan kon men de prehistorische begrafenis tot in detail reconstrueren.

Ritueel landschap

Om de koning waardig te begraven bouwde men van eikenhout een grote brandstapel. Daarnaast werd met behulp van palen een ‘processieweg’ aangelegd. De overledene (een jongeman tussen de 25 en 40 jaar) werd, samen met de rijkversierde leidsels van een span paarden, op de brandstapel gelegd. Na de crematie bedekte men de resten van de brandstapel en het paardentuig met keurige rijen heideplaggen. De stoffelijke resten werden in een urn verzameld die tussen de plaggen werd geplaatst. Zo ontstond een rond grafmonument van bijna veertig meter doorsnee en minstens anderhalve meter hoog.

De grafheuvel ligt daar niet alleen; ze maakt deel uit van een uitgestrekt ‘ritueel landschap’ waar ook het beroemde Vorstengraf van Oss (dat in 1933 werd opgegraven) bij hoort. De archeologen vermoeden dat er in de buurt nog een derde koning begraven ligt.

(depers.nl)

05-11-2009

Botten middeleeuwse kinderen bij Martinitoren

GRONINGEN - Archeologen zijn bij graafwerkzaamheden op het oude Martinikerkhof, aan de voet van de Martinitoren, gestuit op de stoffelijke resten van twee jonge kinderen. De botten stammen vermoedelijk uit de jaren tussen 1400 en 1600.

© ANPDat maakte de gemeente Groningen donderdag bekend. De botten werden gevonden op een steenworp afstand van de Grote Markt op een diepte van zestig centimeter. Stadsarcheoloog Bert Tuin verwacht meer en oudere resten te vinden op het kerkhof, waar tussen 800 en 1830 mensen werden begraven in meerdere lagen, soms tot wel zes etages diep.

''Ik had alleen niet verwacht dat we zo dicht onder het oppervlak al zouden stuiten op de eerste laag'', aldus de archeoloog. Van de botten worden monsters genomen om te kunnen onderzoeken hoe oud ze zijn.


Ook hopen onderzoekers door middel van DNA-onderzoek bij deze en andere vondsten bacteriën te vinden die iets kunnen zeggen over ziekten waaraan men destijds overleed.

De graafwerkzaamheden vinden plaats in het kader van de bouw van het Groninger Forum en de herinrichting van een deel van het plein in de binnenstad. Eerder al werden een oud marktplein en resten van een oude boerderij gevonden.

© ANP

(nu.nl)

05-11-2009

17e eeuwse Nederlander zong de ganse dag

NIJMEGEN - In de zeventiende eeuw zong de gemiddelde Nederlander bijna de hele dag door. Het repertoire bestond uit vrolijke, droevige, schunnige en geestelijke liederen.

© ANPDie zaten vaak in het hoofd van de Hollanders, maar ze hadden ook de beschikking over talloze liedboeken en liedbladen. Nergens in Europa verschenen in de zeventiende eeuw zo veel liedboeken als in Nederland, zowel in aantal titels als in oplage.

Cultuurwetenschapper Natascha Veldhorst schreef er een boek over, meldt de Radboud Universiteit in Nijmegen waaraan Veldhorst is verbonden. Veldhorst bestudeerde onder meer schilderijen en prenten uit de zeventiende eeuw waarop liedboeken staan afgebeeld.


Mp3-spelers

Ze wist die boeken te identificeren en kwam tot de conclusie dat Nederlanders destijds vaak en wanneer het maar kon een lied aanhieven. De boeken en boekjes speelden een belangrijke rol in het dagelijkse leven. ''Vergelijkbaar met de huidige mp3-spelers'', aldus Veldhorst.

De zeventiende-eeuwer zong ordinaire volksdeuntjes, maar waagde zich ook aan meer hoogstaande cultuur. Ze gebruikten melodieën van componisten als Monteverdi of Marenzio waarop ze een Nederlandse tekst zetten.


Bruiloften

Volgens Veldhorst is deze werkwijze te vergelijken met speciale liederen die nu te horen zijn op bruiloften en partijen om feestvarkens toe te zingen. ''Het heeft in de zeventiende eeuw tienduizenden liederen opgeleverd'', aldus Veldhorst.

De liedboeken verschenen in allerlei formaten. Zo trokken vrouwen de buitenlucht in met hun 'mopsjestrommel' met daarin liedboekjes van het formaat iPod. Jongeren lieten zich opwinden door liederen van erotische aard te zingen.


Eenzaamheid

''Maar ook in hun eentje zongen de zeventiende-eeuwers, want zang was bij uitstek geschikt om eenzaamheid en melancholie te bestrijden', aldus Veldhorst in haar boek.

'Zingend door het leven. Het Nederlandse liedboek in de Gouden Eeuw' verschijnt maandag 9 november.

© ANP

(nu.nl)

06-11-2009

Sabeltandtijger was mietje in vergelijking met holenleeuw



Ondanks hun sabeltanden waren sabeltandtijgers eigenlijk maar doetjes in vergelijking met andere grote katten uit hun tijd en in vergelijking met de meeste die vandaag leven. Dat is de opmerkelijke conclusie van een nieuwe wetenschappelijke studie.

Smilodon fatalis of de sabeltandtijger, was iets kleiner dan een leeuw maar wat zwaarder gebouwd. Hij stierf 10.000 jaar geleden uit. Het dier had twee grote sikkelvormige slagtanden (tot 18 cm lang), sterk vergrote hoektanden in de bovenkaak, die ook bij gesloten bek naar buiten staken. U kent hem misschien nog het best als Diego in de Ice Age-films.

Panthera athrox
De echte heerser van de tijd was blijkbaar de holenleeuw (Panthera atrox), een 10.000 jaar geleden uitgestorven verwant van de huidige leeuw die zo'n 3,5 meter lang was.

In het recentste Journal of Zoology leggen Julie Meachen-Samuels (National Evolutionary Synthesis Center in Durham, NC) en Wendy Binder (Loyola Marymount University in Los Angeles) uit waarom. Ze onderzochten alle fossielen en skeletten van zowel sabeltandtijgers als holenleeuwen. Bij de holenleeuwen waren de mannetjes veel groter dan de vrouwtjes. Bij smilodon waren ze even groot. Soorten waar de mannetjes veel groter zijn dan de vrouwtjes, zijn veel agressiever. Ze zijn zo geëvolueerd omdat ze moeten vechten voor de vrouwtjes. (mvl)



(HLN)

06-11-2009

"Hitler was Duitse voetbalcoach, holocaust een feest, Auschwitz een pretpark"



Eén op twintig Britse schoolkinderen denkt dat Adolf Hitler een Duitse voetbalcoach was. Nog eens één op twintig vermoedt dat de holocaust een "soort feest was om het einde van de oorlog te vieren."

Auschwitz is een pretpark
De toets, bij 2.000 11-jarigen, naar aanleiding van Wapenstilstand, bracht nog wel wat onaangename verrassingen aan het licht. Eén op zes leerlingen kruiste bij de vraag "Wat is Auschwitz?" het antwoord "een pretpark" aan.

Plan
Veertig procent van de kinderen had er geen benul van waar Wapenstilstand voor staat. Door de onthutsende resultaten van de toets is er een plan gelanceerd om in Groot-Brittannië 1.350 veteranen van oorlogsconflicten op pad te sturen naar de scholen, om daar te gaan spreken over hun ervaringen en de kinderen te wijzen op de gruwel van de oorlog. (mvl)



(HLN)

07-11-2009

De Schat van Rosslyn Chapel

Niet ver van de geheimzinnige kapel Rosslyn Chapel ligt het kleine gehucht Temple. In een 12e-eeuwse kerk hebben archeologen een mysterieuze steen met inscripties gevonden. Het zijn gebeitelde restanten die volgens de onderzoekers met de Tempeliers, in het Engels worden die Knight Templar genoemd, te maken hebben.



De steen lijkt op een deksteen van een sarcofaag. De inscripties, waaronder Vikingsymbolen, stellen de heren archeologen voor een raadsel. Ze troffen er namelijk ook Keltische symbolen op aan. Wie of wat er zich in de tombe bevindt is niet duidelijk. De ontdekkers gokken op een Tempelier, maar het kan net zo goed een gewone ridder zijn geweest. Men wacht op verder onderzoek.

Mogelijk is er niet eens sprake van een lichaam. Over het kerkje waar de vondst werd gedaan doet namelijk een spannende legende de rondte. Volgens dat verhaal ligt er nog ergens een grote schat verborgen: "Twixt the oak and the elm tree. You will find buried the millions free".

(Grenswetenschap)

09-11-2009

Vader van Sovjet-atoombom overleden



De Russische fysicus Vitali Ginzburg, een van de vaders van de Sovjetrussische atoombom en winnaar van de Nobelprijs voor Fysica in 2003, is op 93-jarige leeftijd overleden aan een hartaanval.

Ginzburg nam eind jaren '40 en begin jaren '50 deel aan het op punt stellen van de Sovjet-atoombom. Hij werkte aan de zijde van Andrej Sacharov, de man die later een icoon werd van de anticommunistische "disidentie".

Ginzburg won de Nobelprijs in 2003 samen met de Russo-Amerikaan Aleksej Abrikossov en de Amerikaan Anthony Leggett voor hun bijdrage aan de theorie van de supergeleiding. (afp/bdr)

(HLN)

10-11-2009

Bierflesje uit Hindenburg kan recordbedrag opleveren



Zaterdag gaat een flesje bier onder de hamer dat door een brandweerman achterover werd geslagen bij de ramp met het luchtschip Hindenburg in 1937,. Dat meldt de Britse omroep BBC.

Löwenbraubier
De Duitse zeppelin Hindenburg ontplofte bij de landing in New Jersey. Er vielen 38 doden en 60 gewonden. Het ongeluk luidde de neergang van de zeppelin als transportmiddel in. Bij het opruimen van het puin stootte brandweerman Leroy Smith op zes flesjes Löwenbraubier uit de Hindenburg. Hij begroef zijn vondst om de flesjes later weer op te halen. Hij schonk er vijf aan collega's en in 1966 een gaf hij zesde aan een nicht van hem.

Nu gaat het kleinood onder de hamer bij veilinghuis Henry Aldridge and Son, dat een opbrengst van 5.000 pond (5.575 euro) verwacht. Indien bevestigd, is dit een record voor een fles bier. Het vorige was voor een beperkte editie van Carlsberg, 240 pond (267 euro).

Consumptie af te raden
Voor de proevers: volgens Andrew Aldridge van het veilinghuis is consumptie van het bier af te raden. Een deel van het gerstenat is verdampt, het etiket is verbrand maar het logo is nog duidelijk. (belga/eb)

(HLN)

10-11-2009

Val van de Muur

Maandag 9 november herdacht Duitsland de val van de Berlijnse Muur. Precies twintig jaar geleden kwam er een einde aan de scheiding tussen Oost-, en West Berlijn. Maar niet alleen dat. Het vallen van de Berlijnse Muur staat ook symbool voor de val van het communisme. De vorming van de Europese Unie raakt na de val van de Muur in een stroomversnelling.


November 1989. De reikhalzende menigte heeft een gat geslagen in de Muur bij Eberswalder Straße. © Wikimedia Commons / Deutsches Bundesarchiv

Na het verliezen van Tweede Wereldoorlog ligt Duitsland zowel fysiek, als politiek en economisch in puin. Duitsland heeft in de twintigste eeuw twee keer aan de basis gestaan van een wereldoorlog. De regeringsleiders van de geallieerden organiseren een aantal conferenties om te praten over het herstel en de toekomst van Duitsland. Zij willen maatregelen treffen om er voor te zorgen dat het niet nogmaals tot een dergelijke oorlog kan komen. Democratisering, denazificatie, en demilitarisering zijn belangrijke doelstellingen.

Conferentie van Potsdam
Op 17 juli 1945 vindt de conferentie van Potsdam plaats. De drie grootmachten van de geallieerden sturen elk een afgezant naar de conferentie. De Verenigde Staten worden gerepresenteerd door president Truman, Groot-Brittannië door premier Churchill, en de Sovjet-Unie door de secretaris-generaal van de communistische partij, Stalin.

De westerse geallieerden –vooral Groot-Brittannië – kijken enigszins wantrouwend naar Stalin. Zij twijfelen aan zijn motieven. De angst heerst dat de Sovjet-Unie zijn communistische invloed verder naar het Westen uit wil breiden. Stalin vreest op zijn beurt dat het Westen hem zal aantasten in zijn invloedssfeer.

Qua cultuur, ideologie en economische opvattingen is er een gapende kloof tussen het kapitalistische Westen, en het communistische Oosten. Deze tegenstellingen tussen de twee supermachten gaan een steeds grotere rol spelen, op de conferentie van Potsdam, maar ook in de jaren die volgen.

Verdeeld Duitsland
Door het wantrouwen naar elkaar toe vinden de regeringsleiders weinig – echt bevredigende – oplossingen voor de belangrijkste vragen die centraal staan op de conferentie. De geallieerden besluiten onder andere tot het aanstellen van een controleraad om Duitsland te besturen. Duitsland wordt opgesplitst in vier sectoren: een Russische, Franse, Engelse en een Amerikaanse bezettingszone.

Dit leidt tot de definitieve opsplitsing van het land in de Bundesrepublik Deutschland (BRD) in het Westen en de Deutsche Democratische Republik (DDR) in het Oosten. Ook de hoofdstad Berlijn verdelen de vier grootmachten onder elkaar. Het gebied waar Berlijn in ligt hoort bij de Sovjet-Russische zone. De Berlijnse sectoren van de overige geallieerden vormen dus een enclave in door de Sovjet-Unie bezet gebied. Rusland wil erg graag Berlijn als geheel besturen, maar dat accepteren de overige geallieerden niet. Berlijn is als stad te belangrijk voor hen om volledig in communistische handen over te geven. Hierdoor nemen de spanningen tussen het communistische Oost- en het democratische West-Europa nog verder toe. Langzaamaan wordt de Koude Oorlog een feit.

Koude Oorlog

De verdeling van Europa door het IJzeren Gordijn. © Wikimedia Commons / Christoph Lingg onder GNU Free Documentation License

.De Koude Oorlog was een periode van gewapende vrede tussen het communistische Oosten en het kapitalistische Westen. De onderlinge spanning tussen de grootmachten komt tot uiting in de wapenwedloop, waarbij beide fronten elkaar proberen te intimideren met de bouw van atoombommen. Het IJzeren Gordijn is een term die veel gebruikt wordt om de grens aan te duiden tussen de tegenover elkaar staande ideologische, economische en culturele machtsblokken. Het scheidt de twee kemphanen zowel fictief als letterlijk met mijnenvelden, een tankgracht, prikkeldraad, en wachtposten. De Berlijnse Muur is ook onderdeel van het IJzeren Gordijn.

Vluchten
De inwoners van het Oostelijke deel van Duitsland zien na een tijd dat het in het Westelijke deel veel beter gaat. Er is meer welvaart en rijkdom. De Sovjet-Unie investeert nauwelijks in Oost-Duitsland. Hierdoor verslechtert de economische situatie. Vooral in Berlijn is het verschil duidelijk te merken. Er is in Oost-Berlijn niet genoeg geld voor wegen, scholen, en de bouw van huizen. Vooral hoogopgeleide jongeren in Oost-Berlijn hebben genoeg van de situatie. Ze vluchten naar West-Berlijn in de hoop op een beter leven. Voor de economie in de DDR vormt deze uittocht een serieuze bedreiging. Door het verliezen van kennis stagneert de vooruitgang. Kennis is macht, tenslotte.

Stenen muur
In 1961 hoopt de Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov door het sluiten van de grens een einde te maken aan de leegloop. In de nacht van 12 op 13 augustus begint men met de bouw van de Berlijnse Muur. De muur heeft een hoogte van 4 meter en een totale lengte van 166 km. Gebouwen die in de weg van de muur staan, worden dichtgemetseld. De enige openingen in de muur zijn doorgangen die zwaar bewaakt zijn door de Oost-Duitse grenspolitie.

Aan de Oost-Berlijnse kant is de muur door de aanleg van mijnenvelden nauwelijks te benaderen. Bovendien hebben Oost-Duitse grenswachters de opdracht gekregen om mensen die proberen de grens over te steken dood te schieten. Tussen 1961 en 1989 doen ongeveer 6000 mensen een dappere maar levensgevaarlijke poging om de grens te passeren. In Berlijn zelf vinden daarbij ruim 260 mensen de dood, langs de grens tussen Oost- en West-Duitsland nog eens 800. Mede door de slachtoffers die vallen, en de scheiding van families en vrienden gaan de inwoners van Berlijn de Muur zien als een symbool van onvrijheid en verdeeldheid.

Vallen van de Muur
Door de jaren heen verliezen de regeringen van de communistische landen hun grip op de bevolking. Vele inwoners van het Oostblok zijn ontevreden over de economie en de levensomstandigheden. Zij willen de vrijheid om te kiezen, en vrijheid van meningsuiting. Hongarije is één van de eerste landen in het Oostblok waar het communisme verdwijnt. Het land opent het IJzeren Gordijn op de grens van Oostenrijk. Deze opening zorgt in korte tijd voor vele duizenden vluchtelingen naar het Westen. Na Hongarije openen ook andere landen hun grenzen.

Uiteindelijk ziet ook de regering van de DDR zich genoodzaakt om het IJzeren Gordijn open te stellen. De uitzinnige bevolking van Oost-Berlijn gaat massaal de Muur te lijf met hamers, beitels en pikhouwelen. De Berlijnse Muur valt op 9 november 1989. Het is voor de bevolking een emotioneel weerzien van familie en vrienden die zij 28 jaar moesten missen.



In de loop van 1990 hebben de inwoners van Berlijn het grootste gedeelte van de Muur gesloopt. Er zijn gedeeltes van de Muur die nu nog steeds overeind staan als monument, zoals op Potsdamer Platz. Met het vallen van de Muur is tevens een einde gekomen aan de DDR. De DDR houdt op 3 oktober 1990 op te bestaan en wordt onderdeel van de BRD. Op 3 oktober vieren de Duitsers sindsdien elk jaar de dag van de nationale eenheid.


De Berlijnse Muur bij Potsdamerplatz © Flickr / Shirley de Jong

.Het vallen van de Muur brengt veel veranderingen in Europa met zich mee. In de jaren die volgen op de val van de Muur ontstaat er een dialoog over de samenwerking tussen de landen in Europa. De grenzen vervagen door verdragen op militair (oprichting van de NAVO), economisch (invoering van een gemeenschappelijke munt) en politiek vlak (vorming van de Europese Unie). Nu meerdere lidstaten van Europa het ‘verdrag van Lissabon’ hebben ondertekend lijkt de weg gebaand te zijn voor de verkiezing van een Europese president.

(Kennislink)

10-11-2009

'Verdwenen leger van Cambyses teruggevonden'

AMSTERDAM – Italiaanse archeologen beweren dat ze in de Sahara de resten hebben gevonden van een Perzisch leger dat rond 525 voor Christus op mysterieuze wijze verdween in een zandstorm.

Bekijk de video.

De onderzoekers van de universiteit van Lecce stuitten op de vermoedelijke overblijfselen van het mythische leger van de Perzische koning Cambyses II nabij de Siwa-oase in de westelijke Sahara.

Ze vonden in eerste instantie slechts enkele menselijke resten, overblijfselen van wapens en een grote rots die mogelijk als schuilplaats diende voor het leger.

Na aanwijzingen van de plaatselijke bevolking slaagden ze er echter ook in om een graf met honderden botten en schedels bloot te leggen, zo meldt Discovery News.


Tempel

Volgens de onderzoekers dateren de wapens en botresten vrijwel zeker uit de tijd van Cambyses II, die van 529 tot 522 voor Christus koning was van het Perzische rijk.

De Griekse geschiedschrijver Herodotus schreef dat Cambyses rond 525 voor Christus een leger van 50.000 man de Egyptische woestijn in stuurde om daar de tempel van Amon te vernietigen.

De aanval was bedoeld als wraak voor het feit dat de priesters Cambyses niet als hun koning erkenden.


Zandstorm

De soldaten zouden spoorloos zijn verdwenen, nadat ze verzeild waren geraakt in een zandstorm.

Historici twijfelden lang aan het verhaal van Herodotus omdat de lichamen van de soldaten nooit werden teruggevonden.

De Italiaanse onderzoekers beweren nu echter dat hun bevindingen erop wijzen dat de resten van de soldaten nog steeds begraven liggen onder het zand.


Begraven

“In de desolate wildernis van de woestijn hebben we de precieze locatie kunnen bepalen waar de tragedie zich heeft afgespeeld”, aldus onderzoeker Dario del Bufalo. “Ik ben er zeker van dat het complete leger begraven ligt in het gebied dat we hebben onderzocht.”

De resultaten van het Italiaanse onderzoek naar het verdwenen leger van Cambyses zijn gepresenteerd op het archeologisch filmfestival van Rovereto.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

[ Bericht 2% gewijzigd door ExperimentalFrentalMental op 11-11-2009 00:59:32 ]

quote:

Op woensdag 11 november 2009 19:44 schreef Lord_Vetinari het volgende:
Nieuwe dinosauriër ontdekt in Zuid-Afrika
JOHANNESBURG - Wetenschappers van de Zuid-Afrikaanse Universiteit van Witwatersrand hebben een tot op heden onbekende dinosaurus ontdekt. Dat maakten zij woensdag bekend in het wetenschappelijke tijdschrift Proceedings of the Royal Society B.

Botten van de dinosauriër zijn opgegraven in de Zuid-Afrikaanse provincie Vrijstaat, in de omgeving van de stad Bloemfontein. „We wisten dat er waarschijnlijk fossielen lagen, maar we hadden nooit verwacht dat we iets van deze omvang zouden vinden”, zei hoofdonderzoeker Adam Yates.

De gevonden dinosaurus, die Aardonyx celestae is genoemd, leefde ongeveer 195 miljoen jaar geleden en was ongeveer 7 meter lang. „De dinosauriër liep waarschijnlijk op zijn achterpoten, maar kon ook op alle vier poten uit de voeten. Het dier had platte voeten met grote klauwen die zijn gewicht konden dragen”, aldus Yates.

De aardonyx is volgens de onderzoekers verwant aan de sauropoden. Deze dinosauriërs leefden ongeveer honderd miljoen jaar later en konden tot dertig meter lang worden. Bekende sauropoden zijn de apatosaurus, de brachiosaurus en de diplodocus.

De dinosaurusbeenderen die in Zuid-Afrika gevonden werden


Zo zou de dino er hebben uitgezien.




(HLN)

11-11-2009

Rijk vorstengraf uit de prehistorie

Honderden minuscule bronzen voorwerpen hebben archeologen van de Universiteit Leiden gevonden in het ongewoon rijke graf van een prehistorische vorst. Het graf ligt ten zuiden van Oss onder een van de grootste grafheuvels van Nederland. De jonge vorst is hier 2600 jaar geleden midden in een uniek en uitgestrekt ritueel landschap uit de late prehistorie met veel uiterlijk vertoon begraven. Donderdag 5 november worden in Museum Jan Cunen in Oss de vondsten gepresenteerd.

Crime Scene Investigation
De vondsten zijn uniek en de CSI-achtige wijze van onderzoek is dat ook. De resten zijn niet ter plaatse opgegraven, maar het graf is in blokken gelicht. De archeologen van de Universiteit Leiden en restauratoren van Restaura hebben de blokken vervolgens in een laboratorium onderzocht. Door middel van röntgenonderzoek vonden ze maar liefst 525 minuscule en zeer fragiele bronzen voorwerpen die normaal gesproken vrijwel niet te bergen zouden zijn. Een voor een zijn de voorwerpen uitgeprepareerd en geconserveerd. Zo konden ze de details van een prehistorische begrafenis uit de vroege ijzertijd reconstrueren zoals dat maar zelden lukt.

Prehistorische begrafenis
Van eikenhout bouwde men een grote brandstapel, na eerst op een hoger gelegen punt in het landschap de begroeiing weggehaald te hebben. Met palen markeerden ze een kleine processieweg. Op de brandstapel lag de overledene – een jongeman van tussen de 25 en 40 jaar – samen met de rijkelijk met brons en tin beslagen leidsels van een span paarden. Na de crematie ruimden zijn nazaten de processieweg op en bedekten de resten van de brandstapel en het paardentuig met zorgvuldig geschikte heideplaggen. Ze verzamelden zijn stoffelijke resten in een urn die ze tussen de plaggen plaatsten. Uiteindelijk werd de plek een rond grafmonument van bijna 40 m in doorsnee en minstens 1,5 m hoog.


Je zou er zo overheen kijken. Grafheuvels zijn vaak zo geďntegreerd met het landschap dat ze nauwelijks opvallen. © wikimedia Commons / Wammes Waggel

.Ritueel landschap
De grafheuvel ligt in een uitgestrekt ritueel landschap waarvan ook het beroemde Vorstengraf van Oss deel uitmaakt. De vorst in dit graf is in 1933 opgegraven. Hij lag onder de grootste grafheuvel van Nederland. De archeologen vermoeden dat er een derde vorst ligt onder een grafheuvel die in 2004 is onderzocht. Opmerkelijk is dat deze vorst kennelijk met een minimalistisch grafritueel is begraven. Het voorkomen van meerdere vorstengraven uit het begin van de ijzertijd is uniek voor Nederland, net als de tientallen meters lange palenrijen die tussen de grafheuvels zijn opgericht en waarvan de functie moeilijk is vast te stellen.

Zevenbergen
De spectaculaire vondst is gedaan langs de A50 bij het verkeersknooppunt Oss-Paalgraven, in een gebied dat van oudsher wordt aangeduid als Zevenbergen. De grafheuvels die liggen ingeklemd tussen snelwegen, zijn na het onderzoek gerestaureerd. In de nabije toekomst wordt het unieke stukje prehistorisch landschap ontsloten voor bezoekers.


Vanaf 5 november worden hier alle vondsten van Zevenbergen gepresenteerd. © Wikimedia Commons / M.Minderhoud

(Kennislink)

quote:

Op woensdag 11 november 2009 00:38 schreef ExperimentalFrentalMental het volgende:
10-11-2009

'Verdwenen leger van Cambyses teruggevonden'

AMSTERDAM – Italiaanse archeologen beweren dat ze in de Sahara de resten hebben gevonden van een Perzisch leger dat rond 525 voor Christus op mysterieuze wijze verdween in een zandstorm.

Bekijk de video.

De onderzoekers van de universiteit van Lecce stuitten op de vermoedelijke overblijfselen van het mythische leger van de Perzische koning Cambyses II nabij de Siwa-oase in de westelijke Sahara.

Ze vonden in eerste instantie slechts enkele menselijke resten, overblijfselen van wapens en een grote rots die mogelijk als schuilplaats diende voor het leger.

Na aanwijzingen van de plaatselijke bevolking slaagden ze er echter ook in om een graf met honderden botten en schedels bloot te leggen, zo meldt Discovery News.


Tempel

Volgens de onderzoekers dateren de wapens en botresten vrijwel zeker uit de tijd van Cambyses II, die van 529 tot 522 voor Christus koning was van het Perzische rijk.

De Griekse geschiedschrijver Herodotus schreef dat Cambyses rond 525 voor Christus een leger van 50.000 man de Egyptische woestijn in stuurde om daar de tempel van Amon te vernietigen.

De aanval was bedoeld als wraak voor het feit dat de priesters Cambyses niet als hun koning erkenden.


Zandstorm

De soldaten zouden spoorloos zijn verdwenen, nadat ze verzeild waren geraakt in een zandstorm.

Historici twijfelden lang aan het verhaal van Herodotus omdat de lichamen van de soldaten nooit werden teruggevonden.

De Italiaanse onderzoekers beweren nu echter dat hun bevindingen erop wijzen dat de resten van de soldaten nog steeds begraven liggen onder het zand.


Begraven

“In de desolate wildernis van de woestijn hebben we de precieze locatie kunnen bepalen waar de tragedie zich heeft afgespeeld”, aldus onderzoeker Dario del Bufalo. “Ik ben er zeker van dat het complete leger begraven ligt in het gebied dat we hebben onderzocht.”

De resultaten van het Italiaanse onderzoek naar het verdwenen leger van Cambyses zijn gepresenteerd op het archeologisch filmfestival van Rovereto.

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

16-11-2009

Onbekend werk Rubens ontdekt

LONDEN - Sotheby's in Londen veilt 9 december een tot nu toe onbekend vrouwenportret dat Peter Paul Rubens in 1606 zou hebben geschilderd.

© ANP Het werk is de voorbije vierhonderd jaar altijd in privébezit geweest, was zelden of nooit in het openbaar te zien en was ook bij Rubensspecialisten niet bekend. Zondag dook het op uit het niets.

'Portret van een jonge vrouw' is naar verluidt in uitstekende staat. Het schilderij is een vroeg werk van Rubens en stamt vermoedelijk uit de Italiaanse periode van de Antwerpse schilder.

Sotheby's schat de waarde op 6,7 miljoen euro. Het Rubenshuis, waar veel werken van Rubens hangen, dingt niet mee.


Passen

''Wanneer het om die bedragen gaat, moet het Rubenshuis passen'', zegt Steven Thielemans, algemeen directeur Musea Antwerpen in de krant De Standaard.

''Onze beperkte middelen dwingen ons tot creativiteit. We kunnen nog altijd nieuwe tekeningen of prenten van Rubens kopen. Op die manier houden we een grote variatie in ons aanbod.''

© ANP

(nu.nl)

18-11-2009

Al 12.300 jaar geleden liepen er mensen rond in Amerika
Werktuig uit grot in Oregon is oudste vondst


De jagers die met deze speerpunten jaagden, werden beschouwd als de eerste Amerikanen. De vondst van een benen krabber laat echter zien dat er al eerder mensen op het westelijk halfrond woonden. Foto Reuters

De eerste Amerikanen waren er eerder dan lang werd gedacht. Dat blijkt uit de vondst van een benen krabber in de Amerikaanse staat Oregon.Door Dirk Vlasblom

Er is weer een Amerikaans record gesneuveld. In een grot in Oregon hebben archeologen een benen werktuig gevonden dat lijkt op een krabber om dierenhuiden schoon te maken. Het bot heeft een kartelrand en is, afgaande op koolstofdatering en op de afzettingslaag waarin het is aangetroffen, 12.300 jaar oud.

Daarmee is dit het oudste door mensen gemaakte voorwerp dat is gevonden op het westelijk halfrond. De vondst laat zien dat er in Noord-Amerika duizend jaar eerder mensen woonden dan lang is aangenomen.

Leider van het onderzoeksteam is archeoloog Dennis Jenkins, verbonden aan de afdeling antropologie van de universiteit van Oregon (UO). Hij onthulde de vondst vorige maand in een lezing. Het wetenschappelijke tijdschrift Nature wijdde er vorige week een bericht aan.

Jenkins’ team doet al jaren onderzoek in de Paisley Caves, acht grotten in een rotswand, 1.500 meter boven de oevers van Lake Summer. Zo’n 12.000 jaar geleden stond het water veel hoger en woonden de grotbewoners aan de oever van dit bergmeer in het zuiden van Oregon.

Archeoloog Luther Cressman onderzocht deze grotten al in 1938. Hij vond er beenderen van kamelen en bizons uit het late Pleistoceen, samen met door mensen gemaakte werktuigen. Cressman vermoedde dat dit sporen waren van de oudste Amerikanen, maar de vondsten zijn niet goed gedocumenteerd.

Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw bestaat over de kolonisatie van Amerika de volgende theorie. Zo’n 13.000 jaar geleden ontstond een doorgang tussen de twee ijskappen die Noord-Amerika bedekten. Via een landbrug waar nu de Beringstraat ligt en door de ijsvrije Canadese corridor zouden zo’n 11.500 jaar geleden de eerste mensen vanuit Azië Amerika zijn binnengetrokken. Ze liepen naar het zuiden en verspreidden zich over het continent.

Deze jagers ontwikkelden in Noord-Amerika een eigen cultuur. Die jagerscultuur kreeg de naam Clovis, naar een gehucht in New Mexico, waar in 1928 voor het eerst hun sporen werden gevonden – speerpunten tussen mammoetbotten. Sindsdien zijn op tientallen plaatsen verspreid over de VS soortgelijke speer- en pijlpunten gevonden. De jagers werden voortaan beschouwd als de eerste Amerikanen. Iedere indiaan zou van hen afstammen.

De laatste jaren is deze Clovis-theorie door nieuwe vondsten en nieuwe dateringen aan het wankelen gebracht. Antropoloog Michael Waters van Texas A & M University publiceerde in 2007 in het tijdschrift Science de resultaten van een nauwkeurige 14C-datering van Clovis-artefacten. Daaruit bleek dat vroege indianen maar drie eeuwen de tijd zouden hebben gehad om van Clovis-vindplaatsen te migreren naar Chili, waar bijna even oude artefacten zijn gevonden. Onmogelijk, zei Waters.

Vorig jaar droeg het team van Jenkins nieuwe munitie aan in de Clovis-discussie. In de Paisley Caves vonden zij 14 versteende uitwerpselen (coprolieten). In drie ervan werd menselijk DNA geďsoleerd van 12.300 jaar oud, 1.200 jaar ouder dan de oudste benen speerpunten van de Clovis-cultuur. Het mitochondriaal DNA in de menselijke coprolieten had een genetische structuur die uniek is voor inheemse Amerikanen.

De Clovis-theorie heeft hardnekkige aanhangers in de Amerikaanse archeologenwereld en Jenkins heeft er zowel voor- als tegenstanders. Eerder dit jaar schreef een groep van zeven antropologen en archeologen dat de versteende uitwerpselen jonger zouden zijn dan het sediment waarin ze waren aangetroffen. Jenkins c.s. bestreden dat en met de vondst van het benen werktuig hebben ze een nieuw argument.

Archeoloog Jon Erlandson, ook van de UO, vindt de vondst „dodelijk” voor de Clovis-theorie. Als er eerder dan 13.000 jaar geleden mensen van Azië naar Amerika zijn getrokken, kwamen zij via de kust en niet over land, want die route was toen afgesloten door ijs.

(nrc)

19-11--2009

Vijf krokodillen uit oertijd ontdekt in Noord-Afrika


Onderzoeker Paul Sereno.

In de Sahara hebben Amerikaanse wetenschappers de fossiele resten van krokodillen met slagtanden en eendensnavels uit de tijd van de dinosaurussen ontdekt. Dat staat in het novembernummer van het blad National Geographic.



Drie van de vijf krokosoorten waren tot nu toe onbekend. De tot zeven meter lange reptielen leefden zowat 100 miljoen jaar geleden op het oercontinent Gondwana.

Genaamd naar uitzicht
De vondst gebeurde door een team rondom paleontoloog Paul Sereno van de Universiteit van Chicago. De wetenschappers gaven de reptielen een naam op basis van hun 'voorkomen' dat deed denken aan wilde varkens, eenden, ratten, honden en pannenkoeken. De beestjes kregen zodoende schilderachtige namen als 'BoarCroc', 'DuckCroc', 'RatCroc', 'DogCroc' en 'PancakeCroc'. Zij stelden ook een zesde verwante soort voor in het blad. (dpa/eb)

(HLN)

19-11-2009

Belgische verzetsheldin Monique de Bissy overleden

In de Franse stad Montpellier is dinsdag op 86-jarige leeftijd de Belgische verzetsheldin Monique de Bissy overleden. Dat blijkt uit een overlijdensbericht van haar familie in de Franse krant Le Figaro. Zij heeft een twintigtal neergehaalde geallieerde vliegeniers helpen ontsnappen uit België naar Spanje.

Witte brigade
De Bissy werd op 13 maart 1923 in Schaarbeek geboren en behoorde tot verzetsorganisaties zoals de Witte Brigades. Zij waren gespecialiseerd in het helpen ontkomen van neergehaalde geallieerde piloten. Die verzetsnetwerken zorgden onder meer voor het huisvesten en voeden van de vliegeniers alsmede valse documenten, opdat ze uiteindelijk over de Pyreneëen Spanje zouden bereiken.

Onderscheidingen
De vrouw werd verklikt en gevangen gezet in Maastricht. Het Amerikaanse leger bevrijdde haar na vier maanden gevangenschap, waarna Monique de Bissy zich in het Franse leger engageerde als hulpverleenster. Ze verhuisde naar Montpellier. Zij kreeg in meerdere landen hoge onderscheidingen voor haar rol in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. (afp/adb)

(HLN)

20-11-2009

Italiaan koopt per ongeluk vingers en tand van Galilei



Galilei Galileo.
In Italië zijn twee vingers en een tand teruggevonden van Galileo Galilei, de Italiaanse natuur- en sterrenkundigde die leefde van 1564 tot 1642. Al meer dan honderd jaar werd er gedacht dat ze verloren gegaan waren.

Anonieme vinder
De vondst werd gedaan dankzij een verzamelaar, die anoniem wenst te blijven. "De man belde ons twee dagen geleden", vertelt Paolo Galluzzi, directeur van het Historisch Instituut voor de Wetenschappen in Firenze. "Hij vertelde ons dat hij zonder het te beseffen twee vingers en een tand van Galilei dacht gekocht te hebben tijdens een recente veiling. Wij hebben dat onmiddellijk onderzocht en het bleek te kloppen".

De vingers en de tand zullen vanaf de lente van 2010 tentoongesteld worden. "De laatste keer dat de bewuste vingers en de tand gezien waren, was in 1905. We dachten eigenlijk dat ze voor altijd verloren waren", vertelt Galluzzi. (afp/adb)

(HLN)

quote:

Op zaterdag 21 november 2009 01:00 schreef Lord_Vetinari het volgende:
Ik ben overigens momenteel de docu van NGC over die Japanse subs aan het downloaden. Ben wel benieuwd.

22-11-2009

Kostbaar Darwin-boek gevonden op wc

AMSTERDAM - Op een boekenplank in een toilet van een gastenverblijf in een woning in Oxford is een zeldzame eerste editie van Charles Darwins 'On the origin of species' gevonden.

© ANP Dat heeft het veilinghuis Christie's zondag bekendgemaakt. Het boek, dat mogelijk zestigduizend pond (73 duizend euro) waard is, wordt dinsdag geveild.

Het boek is van een druk van 1250 exemplaren uit 1859. De veiling vindt plaats op de 150ste verjaardag van de publicatie van Darwins meesterwerk, waarin de theorie van natuurlijke selectie uit de doeken wordt gedaan.


Dit jaar wordt in tal van landen herdacht dat Darwin tweehonderd jaar geleden werd geboren.

© Novum

(nu.nl)

quote:

Op maandag 23 november 2009 10:00 schreef Lord_Vetinari het volgende:
Luchtfoto's uit WO2 en erna:

http://www.dailymail.co.u(...)Hitlers-weapons.html

Cool

23-11-2009

Romeinse nederzetting in Zuid-Portugal

SILVES - Duitse archeologen zijn bij de Zuid-Portugese plaats Silves op een Romeinse villa gestuit.

© ANP Het gebied stond niet bekend als een streek waar de Romeinen zich vestigden.

De wetenschappers uit Jena en uit Hamburg stellen op grond van hun vondst dat de streek tussen de eerste eeuw voor Christus tot in de vijfde eeuw door Romeinen moet zijn bewoond. De bij het onderzoek betrokken Friedrich Schiller Universiteit heeft dit maandag bekendgemaakt.

© ANP

(nu.nl)

26-11-2009

Eeuwenoude schedel onder politiebewaking naar Leiden

LEIDEN - Een politie-escorte begeleidt vrijdagmorgen de tocht van een 1,8 miljoen jaar oude schedel van Schiphol naar Naturalis in Leiden. De mensenschedel is uniek in de wereld en nog nooit eerder aan het publiek getoond.

© ANP Zodra de schedel in de Schatkamer van Naturalis ligt, wordt die ruimte verzegeld totdat de expositie 'Gezicht van de evolutie. Verdwaalde voorouder?' zaterdagmiddag opengaat.

Professor David Lordkipanidze, directeur van het Georgisch Nationaal Museum, brengt het kostbare fossiel naar Nederland. De schedel is in 2002 gevonden bij de plaats Dmanisi in Georgië en heeft het evolutionaire denken wereldwijd op zijn kop gezet.


Het fossiele hoofd bewees namelijk dat de mens veel ouder moet zijn dan tot nu toe werd aangenomen en dat de mensheid zich ook niet vanuit Afrika heeft verspreid. De schedel lag tot nu toe in een bewaakte kluis in het Georgische museum.


Koffertje

Lordkipanidze arriveert op Schiphol met het koffertje met daarin de schedel vastgeketend aan zijn pols. Hij stapt daar in een gepantserde bestelbus en rijdt onder bewaking naar Leiden. In Naturalis mogen de organisatoren van de expositie de kostbaarheid even zien.

Daarna plaatst de professor de schedel in de Schatkamer, die wordt verzegeld. De Georgische presidentsvrouw, de Nederlandse Sandra Roelofs, komt de tentoonstelling zaterdag openen.

De expositie is tot en met 28 februari 2010 te zien.

© ANP

(nu.nl)

27-11-2009

'Mengele niet verantwoordelijk voor tweelinggolf in Brazilië'

AMSTERDAM – Nazi-arts Josef Mengele was niet verantwoordelijk voor de opmerkelijke geboortegolf van tweelingen in een Braziliaanse dorpje dat hij na de oorlog zou hebben bezocht. Dat beweren wetenschappers in een nieuwe studie.

De onderzoekers van de Universiteit Federal do Rio Grande do Sul verzamelden in het geboortearchief van het dorp Cândido Godói zo veel mogelijk gegevens over het opvallend hoge aantal tweelingen dat daar in de loop der jaren is geboren.

Uit de studie bleek dat de geboortegolf van tweelingen al begon in de jaren dertig, ver voordat de Nazi-arts Josef Mengele naar Brazilië vluchtte om zijn straf voor zijn misdaden in de Tweede Wereldoorlog te ontlopen.

Verder worden er in Cândido Godói nog steeds buitengewoon veel tweelingen geboren, terwijl Mengele al lang is overleden. Dat meldt National Geographic News.


Zwangerschappen

Gemiddeld een op de vijf zwangerschappen in het dorpje Cândido Godói eindigt in de geboorte van een tweeling. Normaal gesproken is die kans ongeveer 1 op 80.

De Argentijnse historicus Jorge Camarasa bracht de tweelingengolf in het dorp eerder dit jaar in verband met Josef Mengele in zijn boek Mengele: The Angel of Death in Sout America.

De Nazi-arts zou in de jaren zestig onder een valse identiteit hebben gewerkt in de omgeving van Cândido Godói.


Hormonaal medicijn

Camarasa speculeerde dat Mengele een hormonaal medicijn had voorgeschreven aan veel vrouwen, waardoor ze vaker dan gemiddeld zwanger raakten van tweelingen.

Het is algemeen bekend dat Mengele gefascineerd was door tweelingen. Hij voerde tijdens de Tweede Wereldoorlog gruwelijke tweeling-experimenten uit in het concentratiekamp Auschwitz.

De resultaten van de nieuwe studie wijzen echter niet op betrokkenheid van de Nazi-arts bij de geboortes van de vele tweelingen in Cândido Godói.


Omgevingsfactoren

“Zelfs als Mengele de beschikking had over medicijnen die de ovulatie beďnvloedden, dan zouden die middelen slechts invloed hebben gehad op een enkele generatie”, zo verklaart onderzoeker Gary Steinman op National Geographic News.

De wetenschappers vermoeden nu dat de tweelingengolf in Cândido Godói wordt veroorzaakt door een genetische mutatie die is opgetreden bij veel bewoners van het geďsoleerde dorpje. Ook omgevingsfactoren zouden mogelijk een rol kunnen spelen.


Melk

“We weten dat de geboorte van tweelingen gerelateerd kan zijn aan de omgeving”, aldus hoofdonderzoeker Lavinia Schuler-Faccini. “Sommige studies suggereren bijvoorbeeld dat vrouwen die veel melkproducten consumeren een grotere kans hebben om tweelingen te krijgen.”

© NU.nl/Dennis Rijnvis

(nu.nl)

30-11-2009

Eeuwenoude onderzoeken Mozart en Newton online

Naar aanleiding van zijn 350-jarig bestaan plaatst de Royal Society, een Britse club van wetenschappers, zestig historische verslagen en onderzoeken op hun website. En onderzoek naar de genialiteit van Mozart behoort tot een van de topstukken.


Mozart tijdens een van zijn laatste bezoeken aan München in 1790

Amadeus, de film over het leven van Mozart

In 2010 worden de stukken op Trailblazing gezet, een onderdeel van de website van de Royal Society.

Barrington
Onderzoeker Daines Barrington kreeg in 1764 de kans om Mozart te onderzoeken. Mozart is dan acht jaar en op bezoek in Londen. Barrington heeft zijn twijfels over de genialiteit die Mozart schijnt te hebben en onderzoekt deze. Het resultaat is Barrington's 'Verslag van een heel opmerkelijke jonge muzikant'. Dit publiceerde hij in 1770 in Philosophical Transaction, het wetenschappelijke tijdschrift van de Royal Society.

Hoogtepunten
Binnenkort staan deze en andere onderzoeken van vele beroemde wetenschappers op het internet. Ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van de Royal Society. De collectie op de website bevat ook andere hoogtepunten uit de geschiedenis van de wetenschap.

Onder meer de ontdekking van de structuur van DNA door James Watson, Benjamin Franklin’s onderzoek naar het licht, Newtons ontdekking van het lichtspectrum en Stephen Hawkings onderzoek naar zwarte gaten in het heelal.

Verklaring
Alle zestig stukken zijn gekozen door een panel van onderzoekers en historici. Ze zijn eerder gepubliceerd in Philosophical Transaction en bevatten een bijlage waarin een hedendaagse wetenschapper het onderzoek en het belang ervan uitlegt.

‘Ieder stuk is een spannend moment uit de geschiedenis van de wetenschap, dat ons beter laat begrijpen en verder leert kijken,’ aldus Lord Rees, directeur van de Royal Society.

Door Roseline Lemoine

(Elsevier)

02-12-2009

'Ötzi werd gedood na achtervolging'



Aan de dood van Ötzi, de ijsmummie die in 1991 in de Italiaanse Alpen werd gevonden, ging een langdurige achtervolging vanaf. Dat beweert Markus Egg, die de gletsjerman heeft onderzocht.

Volgens Egg, die als onderzoeker verbonden is aan het museum voor Romeinse en Germaanse geschiedenis in Mainz, had Ötzi, die uiteindelijk stierf aan een pijlwond, zijn eigen boog al verloren op het moment dat hij dodelijk werd getroffen door zijn achtervolgers. Ötzi's eigen pijlen waren allemaal kapot, zegt Egg. Daarnaast blijkt dat iemand Ötzi hooguit 24 uur voor zijn dood een wond aan de hand heeft toegebracht.

Al met al rechtvaardigt dat volgens Egg de conclusie dat Ötzi werd gedood na een langdurige achtervolging. Vervolgens werd zijn lichaam 5300 jaar lang goed geconserveerd door het ijs in de gletsjer waarin hij lag. Uiteindelijk werd hij ontdekt door bergwandelaars. Momenteel is Ötzi te bezichtigen in het museum in Bolzano, in Noord-Italië.

(depers.nl)

02-12-2009

Vader des Vaderlands

Ons nationale volkslied is bijzonder, dat zal iedereen met een beetje ‘Oranjegevoel’ beamen. Het is niet alleen het oudste volkslied, het is ook het enige volkslied dat niet gaat over natuur, of religie, maar over een persoon. Kennislink peilde vorige week of het ook bekend is over wie het Wilhelmus gaat. 65 % Gaf het juiste antwoord; Willem de Zwijger. Kennelijk zijn we redelijk goed op de hoogte van onze vaderlandse geschiedenis. Wat heeft Willem de Zwijger gedaan dat hij het verdient om als onderwerp te dienen in ons volkslied, en de titel ‘Vader des Vaderlands’ te dragen?

Willem de Zwijger is geboren als Willem van Nassau op 24 april 1533 te Dillenburg, Duitsland (Ben ik van Duitsen bloed). Hij is de zoon van Graaf Willem van Nassau en Juliana van Stoltenberg. Als elf jarig jongetje komt hij in aanmerking voor een aanzienlijke erfenis en een prinselijke titel wanneer zijn neef, René van Chalon, overlijdt. Willem erft onder andere het prinsdom Orange in Frankrijk, bezit en landerijen in Nederland, en een aanzienlijke hoeveelheid geld. De prinselijke titel is overigens niet helemaal hetzelfde als wat we er tegenwoordig onder verstaan. Het is een adellijke titel verbonden aan het bezit van land. Het verwijst niet perse naar koninklijke afstamming.

Voorwaarde die aan de erfenis verbonden wordt, is dat de jonge Willem –die uit een protestants gezin komt – met het katholieke geloof wordt opgevoed. Hij wordt naar het hof van Brussel gestuurd om onderwezen te worden. Hij valt daar onder de hoede van de katholieke landvoogdes Maria van Hongarije.


Willem van Oranje had als bijnaam ‘de Zwijger’. De reden waarom weten we eigenlijk niet helemaal zeker. Volgens sommigen is zijn bijnaam te wijten aan het feit dat Willem zo lang zijn mond had gehouden over het onrecht van de Spaanse heerschappij in de Nederlandse Gewesten. Anderen zeggen dat Willem ‘de Zwijger’ werd genoemd omdat hij niet gauw het achterste van zijn tong liet zien. Afbeelding: © Wikimedia commons / Staatliche Museen, Kassel

.Willem ontpopt zich door de jaren heen als een verstandige jongeman. Hij is welbespraakt, kan goed leren, en heeft een goed gevoel voor politieke verhoudingen. Naarmate hij ouder wordt krijgt hij meer en meer verantwoordelijkheden toebedeeld. Zijn aanzien groeit, en hij is geliefd bij het hof van Karel V. Hij gaat belangrijke posities vervullen zoals militair opperbevelhebber, lid van de Raad van State, ridder van het Orde van de Gulden Vlies en stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. Zo wordt Willem een belangrijke en invloedrijke edelman.

Filips II
Met de opvolger van Karel V, Filips II (koning van onder andere Spanje, Portugal en heer der Nederlanden), kan Willem het minder goed vinden. Filips II is een fanatiek katholiek. Hij wil de protestantse ketterij in de Lage Landen flink aanpakken door middel van een bloederige inquisitie.

Willem ziet de maatregelen van Filips II met lede ogen aan. Hoewel hij zelf trouw aanhanger is van de katholieke kerk heeft hij ook bewondering voor het gedachtegoed van Erasmus, die streeft naar vrijheid van godsdienst. Hij bevindt zich in een tweestrijd. Vooralsnog blijft Willem trouw aan Filips II (De koning van Hispanje heb ik altijd geëerd) en doet hij niets aan diens politiek.

Alva

Don Fernando Álvarez de Toledo, hertog van Alva, bijgenaamd ‘de IJzeren Hertog’ heeft volgens overlevering tegen Filips II gezegd slechts 6 maanden nodig te hebben om de opstand in Nederland neer te slaan. Er zouden “enkel wat koppen moeten rollen”. Afbeelding: © Wikimedia Commons

.In 1566 arriveert de beruchte hertog van Alva in de Lage Landen met een leger van 10.000 man om orde op zaken te stellen. De Beeldenstorm en de onrust onder de Nederlandse adel is een doorn in het oog van de Spaanse koning. En Alva is dé man bij uitstek om ’doortastend’ op te treden. Dit doet hij dan ook met harde hand. Hij voert belastingverhogingen (Tiende penning) door, stelt Spaanse ambtenaren aan om streken te besturen, en ontneemt de adel verschillende privileges.

Opstand
De gewetensbezwaren bij Willem wegen uiteindelijk zwaarder dan zijn band met Spanje als hij de Spaanse onderdrukking gade slaat. Hij kiest definitief voor het Nederlandse volk. Samen met andere edelen (Filips van Montmorency, graaf van Horne, en Lamoraal, graaf van Egmont) komt Willem in opstand. Vanuit zijn ouderlijk slot Dillenburg in Duitsland roept hij het volk op om zich te verzetten tegen de Spaanse overheersing. Vanaf 1568 zet Willem met behulp van verschillende edelen militaire invallen in de Nederlanden op touw om een einde te maken aan het bewind van Alva. Ook via propaganda (pamfletten, strijdliederen, prenten) voert hij deze strijd. Hiermee staat Willem aan de voet van de Tachtigjarige Oorlog.

Vaarwel, graaf zonder hoofd
De graven van Egmont en Horne vormen samen met Willem het Driemanschap ter verdediging van de vrijheden. Net zoals Willem zijn ook zij in eerste instantie trouw aan hun vorst Filips II. Maar niet tot het uiterste. Ze zijn het niet eens met Filips’ fanatieke vervolging van de protestanten.

Op de samenwerking tussen de heren is het volgende beroemde citaat gebaseerd. Als Willem van Oranje en de graaf van Egmont afscheid van elkaar nemen op slot Dillenburg, zou de graaf van Egmont tegen Willem hebben gezegd:“Vaarwel, prins zonder land.” Willem antwoordde hierop:“Vaarwel, graaf zonder hoofd.”

Of deze gebeurtenis werkelijk ooit heeft plaatsgevonden is onzeker. Maar Willem blijkt in deze uitspraak wel gelijk te krijgen. Wanneer Alva de beide graven onder valse voorwendselen uitnodigt voor een diner en een goed gesprek, lopen ze met open ogen in de val. Op beschuldiging van majesteitsschennis worden ze in 1568 op de Brusselse Grote Markt onthoofd.

Onderlinge onenigheid
De Tachtigjarige Oorlog staat bekend als één van de bloederigste uit onze geschiedenis. Vele Nederlanders vinden de dood op slagvelden. Zo ook de twee broers van Willem, Lodewijk en Hendrik van Nassau, in het jaar 1574. Willem heeft niet alleen te kampen met Alva, ook onder zijn eigen gelederen is er sprake van onenigheid. Het hebben van een gezamenlijke vijand is niet voldoende om de Nederlandse gewesten te verbinden. Onderling is er ook strijd tussen edelen (wie mag heersen als het land eenmaal verenigd is?) en geloofsovertuigingen (protestantisme en katholicisme). Toch blijft Willem streven naar één verenigd land, ondanks tegenslag, aanslagen en verraad.


De lijfspreuk van Willem van Oranje was Je maintiendrai, oftewel Ik zal handhaven. Deze lijfspreuk vinden we nog steeds terug in het Nederlandse wapenschild, en op het Nederlands paspoort. Afbeelding: © Flickr / Dimormar

.Willems ideaal lijkt bereikt met het sluiten van de Pacificatie van Gent in 1576. In dit verdrag wordt het herstel van de zeventien Bourgondische Nederlanden onder adellijk bestuur vastgelegd. De religieuze verschillen worden opgelost door op te roepen tot verdraagzaamheid. De nieuwe eenheid houdt helaas geen stand. De calvinisten, die heer en meester zijn in Holland en Zeeland, willen in hun streken geen vrijheid voor de katholieken. Andersom willen de katholieken in de gewesten waar zij in de meerderheid zijn geen godsdienstvrijheid voor de calvinisten.

Na het mislukken van de Pacificatie van Gent ontstaat er opnieuw een poging tot samenwerking. De noordelijke gewesten sluiten onderling de Unie van Utrecht. Dit verdrag heeft als voornaamste doel om een eenheid te vormen tegen het Spaanse gevaar uit het zuiden. In het verdrag staat dat niemand vervolgd mag worden vanwege zijn geloofsbeleving. De zuidelijke gewesten sluiten eveneens een verdrag; de Unie van Atrecht. Hierin verklaren zij zich trouw aan de Spaanse koning Filips II.

Vader des Vaderlands vermoord
Willem heeft zich door zijn daden niet populair gemaakt bij het Spaanse gezag. Hij wordt door hen “de pest van de gehele christelijkheid en vijand van het menselijk geslacht” genoemd. Een prijs wordt op zijn hoofd gezet. Diegene die Willlem vermoordt mag rekenen op een som van maar liefst 25.000 kronen en wordt in de adelstand verheven. Uiteindelijk slaagt Balthasar Gerards er in om te doen wat andere profiteurs niet lukt; op dinsdag 10 juli 1584 vermoordt hij Willem door drie kogels op hem af te vuren in De Prinsenhof te Delft.

Willem heeft zijn droom van één verenigd land nooit in vervulling zien gaan. Pas jaren na zijn dood komt het tot de vorming van een Nederlandse staat. Maar vanwege zijn inzet en grote invloed op dit proces, en zijn oproep tot verdraagzaamheid staat hij nu -en ook tijdens zijn leven al – bekend als de Vader des Vaderlands.



Het verhaal van Willem van Oranje en zijn tragische dood staat nog steeds volop in de belangstelling. Vorig jaar stelde museum Het Prinsenhof en Delft Forensics een onderzoek in naar de moord op Willem. Een andere moordenaar zal waarschijnlijk niet de conclusie zijn, maar misschien zijn er wel andere mysteries omtrent zijn dood die opgehelderd kunnen worden.

(Kennislink)