Reconstructie EK 2008: Had het anders gemoeten?

quote:

Toen het verdriet toesloeg bij Oranje
Door MAARTEN WIJFFELS / CHRIS VAN NIJNATTEN

[RECONSTRUCTIE EK 2008] Voor de EK-exit tegen Rusland zijn voetbalredenen aan te voeren. Er was ook het drama-Boulahrouz, dat in geen enkel trainershandboek voorkomt. In het Beau-Rivage Palace hotel in Lausanne spelen Dirk Kuyt, Arjen Robben en André Ooijer 'Kolonisten van Catan'. Op de kamer van Kuyt volgen ze ondertussen op televisie Zweden-Rusland.

In het vijf sterrenhotel aan het Meer van Genève zitten zo meer groepjes internationals voetbal te kijken en zijn zij aan het relaxen. Het is woensdagavond 18 juni. 20.52 uur.

Kuyt heeft zoals vaker zijn deur openstaan. Net als Robben in het bordspel met twee kaarten graan en drie kaarten ijzererts een stad gaat 'bouwen', komt teammanager Hans Jorritsma binnen.

Er is wat gebeurd, zegt hij met ernstige blik.

Ontnuchtering alom als zij horen dat de pasgeboren Anissa Boulahrouz is overleden. Wat eerder op de dag nog 'een complicatie bij de zwangerschap' heette, is uitgelopen op een persoonlijk drama.

De spelers, drie jonge vaders, vallen van een roze wolk. Drie wedstrijden heeft Oranje tot dan toe gewonnen. Wereldkampioen Italië en vice-wereldkampioen Frankrijk zijn met sensationele cijfers weggeveegd. Zelfs een B-ploeg haalde het met gemak tegen Roemenië. Dit kan het toernooi van Oranje worden, met dat gevoel zaten ze te kolonisten. Het spel wordt meteen opgeborgen. De tv gaat uit.

Wat nu?

,,Ik vond dat we sowieso de eerste helft af moesten kijken,'' zegt Marco van Basten bijna een half jaar later. De bondscoach had deze avond gepland als hét moment om als groep de knop om te zetten. Zweden-Rusland viel op het perfecte tijdstip tussen alle euforie. Uit deze partij zou meteen de tegenstander voor de kwartfinale komen. Van Basten: ,,In eerste instantie vond ik het wat abrupt om meteen naar het ziekenhuis te gaan. Maar er werd met enige nadruk aangegeven dat het toch belangrijk was dat we zouden komen.''

Op dat moment is perschef Kees Jansma met aanvoerder Edwin van der Sar al onderweg. Maar de twee zijn amper vertrokken of ze krijgen een telefoontje. Ruud van Nistelrooy is ook ingelicht door Jorritsma en wil absoluut mee. ,,We zijn dus omgekeerd om hem op te halen,'' weet Jansma nog.

In het ziekenhuis van Lausanne treffen ze de familie Boulahrouz en ook Robin van Persie en Nigel de Jong. Die twee hadden 's middags met Ibrahim Afellay al toestemming gekregen om het hotel uit te gaan en Boulahrouz en zijn vrouw Sabia bij te staan. Hun dochtertje, drie maanden te vroeg geboren, is uiteindelijk anderhalf uur oud geworden.

In de rust komt Van Basten alsnog met een taxi naar het ziekenhuis. Jansma: ,,We zagen de familie Boulahrouz en het kindje, dat maakte grote indruk. Ze wilden hun verdriet erg graag met ons delen. Het was groot verdriet. Het voetbal was volledig weg. In de gang zaten Ruud en Edwin te wachten. Er kwam allemaal personeel aan dat met mobiele telefoons foto's van die twee maakte. Normaal onderga je zoiets, het hoort erbij, nu maakte dat de situatie heel raar. Ze zaten daar helemaal niet meer als voetballers.''

Een paar kilometer verderop doet Zweden - Rusland er ook in het spelershotel niet meer toe. Naast Boulahrouz zijn in deze EK-selectie slechts vier andere spelers nog zonder (jonge) kinderen.

Van der Vaart en Kuyt zijn eerder ternauwernood ontsnapt aan eenzelfde familiedrama. De vrouwen, die in twee andere hotels ook met clubjes samen zitten, worden gebeld.

,,Je wilt zoiets toch meteen delen,'' zegt Kuyt. ,,De hele groep was terneergeslagen. Zo zweefde je als het ware met z'n allen na een fantastische toernooistart. En zo stond je in één klap met beide voeten op de grond.''

Khalid Boulahrouz vindt het een half jaar na dato nog heel moeilijk, té moeilijk, om inhoudelijk te praten over de dag dat Anissa, een naam die staat voor vriendelijkheid, werd geboren en overleed. Er staat hem sowieso weinig bij. Over zijn herinneringen hangt één grote emotionele waas. ,,Ik zit nog volop in de verwerking. Over één of twee jaar, misschien dat ik het dan helder heb. Zo lang heeft het ook geduurd voordat ik kon praten over de dood van mijn vader.''

Die bewuste woensdag begon het allemaal bij de training in het Stade Olympique de la Pontaise. Boulahrouz moest met grote snelheid naar het ziekenhuis. Hij mocht in een politieauto stappen en dat werd gezien door een journalist. Prompt ontstond er een stroom aan berichten op binnen- en buitenlandse websites. Er werd druk gespeculeerd over dopinggebruik van de 26-jarige verdediger.

Perschef Jansma: ,,Om de familie te beschermen heb ik een paar uur mijn mond gehouden, maar op een bepaald moment heb ik een paar Nederlandse journalisten gebeld, en gezegd dat het met het kindje van hem te maken had.''

Boulahrouz keert die avond als enige speler nog niet terug in het hotel. Hij komt wel de volgende ochtend als Oranje vanaf elf uur achter gesloten deuren traint. Van Basten zal moeten beslissen of het EK voor Boulahrouz verdergaat of dat hij de verdediger voor de tweede keer in korte tijd naar huis stuurt. Eerder viel 'Boulah' af bij de voorselectie voor het EK, maar een blessure van Ryan Babel bracht hem op de valreep terug bij de groep van 23.

Van Basten bespreekt het met de leden van zijn staf. Zijn eerste intuïtieve gedachte is: niets mag de focus op het toernooi verstoren. Maar uiteindelijk gaat hij toch vooral af op wat hij van Boulahrouz zelf hoort.

Van Basten: ,,'Wat wil jij?', heb ik gevraagd. Khalid gaf meteen aan dat hij door wilde met het EK en dat hij ook wilde spelen tegen Rusland. Hij achtte zich in staat het verdriet een plaats te geven. Hij was heel vastberaden in wat hij wilde. Ik heb nog wel gezegd: je moet het dan ook zélf aan de groep duidelijk maken. Anders denken ze misschien dat wij het voor jou hebben beslist.''

Als hij een kwartiertje later dan de anderen het trainingsveld op komt lopen, vraagt Boulahrouz het woord. ,,Er was geen publiek, het was windstil, dus je hoorde alleen hem,'' zegt Kuyt. ,,Wat me is bijgebleven, is dat Boulah niet wilde dat we medelijden zouden hebben. Dat zei hij meteen. Hij wilde ondanks de pijn en het verdriet zo normaal mogelijk behandeld worden. Hij wilde met het team de missie afmaken die we eind mei waren gestart.''

Kees Jansma: ,,Achteraf zijn er allerlei wijze theorieën, die ik nog begrijp ook, die zeggen dat Boulahrouz meteen naar huis gestuurd had moeten worden. Maar nog afgezien van dat hij dat niet wilde, de belangrijke spelers van het Nederlands elftal wilden dat ook niet. Van der Sar en Van Nistelrooy wilden absoluut dat Khalid bleef. Dit was de eerste grote tegenvaller, en wat voor één, van een groep die in euforie had geleefd. Ze wilden elkaar juist nu niet laten zakken. Ze wilden per se niet uit elkaar.''

In de spelersgroep komt nu tot aan de kwartfinale tegen Rusland een natuurlijk proces op gang. Als Boulahrouz door wil, wordt hij ook als zodanig behandeld.

Sowieso voelt iedereen wel aan dat het geen zin heeft om met 22 man op iemands lip te zitten. De Jong, Van Persie en Afellay, de spelers die normaal het dichtst bij Boulahrouz staan, zullen waar nodig voor extra steun zorgen.

,,Ik heb geprobeerd mijn steentje bij te dragen,'' zegt Afellay daarover. ,,Gewoon door er te zijn. Want wat moet je zeggen?''

Van Basten: ,,In mijn beleving ging er op voetbalgebied daarna niets anders dan op de voorgaande toernooidagen. Het basisteam voor Rusland hadden we al staan en omdat Boulahrouz normaal en goed trainde, hoefden we niets meer te veranderen. Ik hield in de gaten hoe het met hem ging door te observeren en Khalid af en toe eens wat te vragen.''

Eén ding moet nog wel in teamverband worden besproken. Wat doet Oranje zaterdag bij de wedstrijd? Komt er een minuut stilte? Speelt de ploeg met rouwbanden?

Jansma: ,,Vanuit de familie ontstond de gedachte dat er misschien een minuut stilte moest komen. Het was een voorzichtige gedachte, maar die werd snel verlaten. Het zou te veel impact op de wedstrijd geven, dacht iedereen.''

Het dragen van rouwbanden wordt door de groep wel omarmd. Onder aanvoering van Van der Sar en Van Nistelrooy zien de spelers het als een passende manier om te laten voelen dat zij deelgenoot zijn van het verdriet van een teamgenoot.

Hans Jorritsma vist de banden op uit een van de bagagekisten. ,,Je hoopt ze nooit nodig te hebben,'' zegt hij. ,,Maar rouwbanden behoren - helaas - tot de standaarduitrusting van Oranje.''

De krachtmeting met de Russen van Guus Hiddink nadert nu met rasse schreden. Op vrijdag is het Nederlands elftal van Lausanne afgezakt naar Bazel, waar ’s avonds nog een laatste keer wordt getraind. Letterlijk in de laatste seconde van die sessie blesseert Robben zijn lies. De enige Oranje-speler met diepgang gaat het duel met de verrassende Russen niet halen. In het strijdplan van Van Basten valt een belangrijke troef weg.

Hiddink heeft Oranje tot op het bot geanalyseerd. Als trainer van de tegenstander maakt hij gebruik van de euforie. Hoe groot die is, merkt hij aan zijn eigen mobiele telefoon. Zelfs Hiddink krijgt na Frankrijk-Nederland sms’jes uit alle werelddelen met felicitaties. Aan zijn spelers laat hij echter ook de mindere momenten uit Oranjes pouleduels zien.

Hiddink wil zijn spelmaker Arshavin vrij krijgen ‘tussen de linies’. En hij weet dan al dat hij Boulahrouz op de Nederlandse rechterflank zo veel mogelijk gaat laten opbouwen, omdat die daar moeite mee heeft. Achteraf opvallend is een quote van sportpsychologe Afke van der Wouw in deze krant. Ze ziet op afstand in Boulahrouz een sterke speler, maar ze kaart ook het risico op blessures aan bij mensen die net een ‘big life event’ hebben meegemaakt. ,,Door de mentale tik kunnen zij fysiek minder aan.’’

Toevallig of niet ruimt Boulahrouz tegen de Russen na 54 minuten geblesseerd het veld. Maar Van Basten wisselt zijn rechtsback ook omdat hij al geel heeft gekregen en opbouwend inderdaad moeite heeft. Zo eindigt het EK voor hem nog wat eerder dan voor de rest van de spelers, over wie Freek de Jonge na het 3-1 verlies zegt dat de rouwbanden knelden.

De keuzes die zijn gemaakt en de impact ervan; iedereen heeft er zijn eigen gedachten bij. Boulahrouz zelf zegt een half jaar na dato nog steeds achter alle beslissingen te staan. Hij put steun uit de vele blijken van medeleven. Bij het EK ontving hij zelfs condoleances van premier Balkenende en van de Italiaanse nationale ploeg. Zijn dochtertje werd op de ochtend van de wedstrijd begraven.

Was bij de Russische ploeg hetzelfde gebeurd als met Boulahrouz, dan had Guus Hiddink ook aan de betreffende speler overgelaten of hij bij de groep zou blijven. Wel had hij dan naar één moment gezocht waarop alle emoties konden worden geuit.

Hiddink: ,,Houd je verdriet en rouwverwerking binnen de ploeg, of maak je ook de grote wereld deelgenoot? Ik had voor een intiem moment van rouw gekozen, met de spelers en familie erbij. Ik had niet met rouwbanden gespeeld. Maar Marco heeft ongetwijfeld heel goede redenen waarom hij het anders heeft gedaan.’’

,,Het was een toernooi waarin er vanaf dag één veel familiesentimenten speelden, als je er op terugkijkt,’’ zegt Kees Jansma. ,,De kinderen werden van de tribune gehaald. Maar dat kwam ook door het stadion in Bern. Je hoorde je familie gewoon roepen, ze zaten vooraan. Je had je kind in je armen voor je het wist. Zoiets is moeilijk te sturen of bij te sturen. En dan stond Boulahrouz ook nog eens op een aparte manier in de groep. Hij was er bij, viel af en kwam erbij. Het wás al een apart verhaal. De focus moest weer vol op het toernooi, maar dat ging gewoon niet meer. Hoe ga je met zoiets om? Dit overvalt je en het zal je de volgende keer ook weer overvallen.’’

Van Basten gelooft evenmin dat er één standaardprotocol te maken valt voor een gebeurtenis als deze. ,,Als dit over tien jaar nog een keer zou gebeuren, maak je toch weer een afweging op basis van de omstandigheden van dát moment. De locatie, de spelers, alles zal weer anders zijn. Je moet je verstand gebruiken en je gevoel laten meespelen en dan beslissen. Je kunt oeverloos discussiëren. Maar alles afwegende geloof ik toch dat we juist hebben gehandeld.

,,Als we van de Russen hadden gewonnen, was het credo geweest: ze hebben het voor Boulahrouz gedaan en het heeft de groep nog dichter bij elkaar gebracht. Zoiets kán ook een mooie ervaring zijn. Wat de wedstrijd betreft, denk ik dat het ontbreken van Robben een grotere impact heeft gehad op het verloop. Op voetbalgebied dan, hè. Oké, een wedstrijd is meer dan alleen technisch/tactisch. Maar dat blijft wel altijd de basis.’’

Het AD.