[ Kritische ] Inleiding tot de Islam

Elke keer plaats ik een nieuwe stukje over de Islam, een inleidende kritische stukje voor de seculiere / niet-moslim users. Hopelijk dat er een OT discussie komt over mijn OP, recurrende thema vragen kunnen in onze centrale Islamtopic.

Ik begin met de Arabieren, het volk, cultuur, regio, invloeden en geloven voor de Islam.

Pre Islamitische Arabie, 6e eeuw voor Christus.

In het dorre, troosteloze bekken van Mekka, dat omsloten wordt door de kale bergen van de Arabische Woestijn, staat een klein, onbeduidend heiligdom dat door de oude Arabieren de Ka'ba wordt genoemd: de kubus. De Ka'ba is een plomp gebouw zonder dak. Het is opgebouwd uit zonder mortel gevoegde stenen en rust in het zand. De vier muren - zo laag dat naar verluidt een jonge geit eroverheen kan springen - zijn in lappen van dikke stof gewikkeld. In het grijze steen zijn twee deuren uitgehakt die toegang tot het heiligdom verschaffen. Daar, in het nauwe binnenste van het heiligdom, zetelen de goden van het voor-islamitische Arabië: Hoebal, een Syrische maangod, al-Oezza, de machtige godin die bij de Egyptenaren als Isis en bij de Grieken onder de naam Aphrodite bekend was, al-Koetba, de Nabatese god van het schrift en de waarzegkunst, en Jezus, de vleesgeworden god van de christenen en zijn heilige moeder Maria.

Naar verluidt huizen er driehonderdzestig afgoden in en om de Ka'ba. Ze vertegenwoordigen alle goden die op het Arabisch schiereiland worden vereerd. Tijdens de heilige maanden waarin de stad Mekka door tentenkampen en jaarmarkten wordt omringd, trekken pelgrims van het hele schiereiland naar dit dorre land om een bezoek aan hun stamgoden te brengen. Ze zingen godsdienstige gezangen en dansen voor de goden; ze brengen offers en bidden om een goede gezondheid. Vervolgens ontvouwt zich een opmerkelijk ritueel, waarvan de oorsprong een mysterie is. De pelgrims vormen een groep en lopen zeven keer om de Ka'­ba heen. Sommige pelgrims pauzeren een ogenblik om alle hoeken van het heiligdom te kussen, waarna ze weer in de stroom van lichamen worden opgenomen.

De rond de Ka'ba verzamelde Arabieren geloven dat hun heiligdom door Adam, de eerste mens, is gesticht. Ze geloven dat het oorspronkelijke bouwwerk van Adam door de zondvloed is vernietigd en daarna door Noach is herbouwd. Ze geloven dat de Ka'ba na Noach eeuwenlang in de vergetelheid is geraakt en pas weer is het ontdekt door Abraham, toen deze een bezoek bracht aan zijn eerstgeboren zoon Ismaël en zijn bijvrouw Hagar; zij waren op instigatie van Abrahams vrouw Sara naar deze woestenij verbannen. De pelgrims geloven ook dat Abraham op deze plaats Ismaël bijna heeft geofferd, maar dat hij werd tegengehouden door de belofte dat Ismaël net als zijn jongere broer Izaäk een grote natie zou voortbrengen - waarvan de nazaten nu als een wervelstorm over het Mekkaanse zand rondtollen.

Natuurlijk zijn deze verhalen slechts bedoeld om de betekenis van de Ka'ba kenbaar te maken, en niet zijn oorsprong. In werkelijkheid weet niemand wie de Ka'ba heeft gebouwd en hoe oud hij is. Waarschijnlijk was het heiligdom oorspronkelijk niet eens de reden waarom deze plaats als heilig gold. Dichtbij de Ka'ba ligt de bron Zam-Zam, die door een overvloedig, ondergronds reservoir wordt gevoed. Volgens de overlevering is hij daar ontsprongen om Hagar en Ismaël van water te voorzien. Er is niet veel fantasie nodig om je voor te stellen hoe een bron midden in de woestijn een heilige plaats voor de rondzwervende Arabische bedoeïenenstammen kon worden. De Ka'ba is waarschijnlijk pas veel later opgericht, niet als een soort Arabisch pantheon, maar als een veilige bergplaats voor de gewijde voorwerpen die in de rituelen bij Zam-Zam werden gebruikt. De vroegste overleveringen over de Ka'ba maken inderdaad gewag van een kuil in het zand binnen de muren, waarin 'schatten' lagen die op magische wijze door een slang werden bewaakt.

Het is ook mogelijk dat het oorspronkelijke heiligdom voor de oude Arabieren een bepaalde kosmologische betekenis had. Niet alleen waren veel afgoden in de Ka'ba met de planeten en de sterren verbonden, maar ook de legende dat hun aantal driehonderdzestig bedroeg wijst op associaties met de sterrenhemel. Misschien bootsten ze met de zeven omgangen om de Ka'ba - in het Arabisch tawaaf geheten en nog altijd het voornaamste ritueel van de jaarlijkse pelgrimage, de haddj - de beweging van de hemellichamen na. Bij volkeren uit de oudheid leefde immers algemeen het geloof dat hun tempels en heiligdommen aardse kopieën waren van de kosmische scheppingsberg. Misschien werd de Ka'ba, net als de Egyptische piramiden en de tempel van Jeruzalem, gebouwd als een axis mundi, een 'middelpunt der aarde': een heilige ruimte waar het heelal omheen wentelde, de schakel tussen de aarde en de massieve hemelkoepel. Dat zou verklaren waarom er eens een spijker in de vloer van de Ka'ba was aangebracht die door de oude Arabieren 'de navel van de wereld' werd genoemd. G. R. Hawting heeft aangetoond dat pelgrims in de Oudheid soms het heiligdom betraden, zich van hun kleding ontdeden en hun eigen navel tegen de spijker drukten, waarbij ze met de kosmos versmolten.

Helaas, zoals dat met zo veel aspecten van de Ka'ba het geval is, kan over zijn oorsprong alleen worden gespeculeerd. Het enige wat de wetenschap met redelijke zekerheid kan zeggen is dat dit kleine, uit leem en steen opgetrokken heiligdom rond de zesde eeuw tot het middelpunt van het religieuze leven in het voor-islamitische Arabië was uitgegroeid - in die intrigerende maar vage heidense periode die de moslims de djahiliyya, 'het tijdperk van onwetendheid', noemen.

- OT blijven.
- Niet Flamen.
- Geen verkapte tvp's.
- Geen topickapingen.
- Niet zeuren.

[ Bericht 0% gewijzigd door #ANONIEM op 22-05-2008 11:15:30 ]

quote:

Op donderdag 22 mei 2008 11:16 schreef Dibble het volgende:
Vriend, je hebt teveel vage ''wetenschappelijke'' shit gelezen. luister gewoon naar wat er in de koran staat. Niets is minder dan de waarheid, noch meer.

Dit topic gaat niet over mij, wil je discussie naar mij toe trekken, prima, doe dat dan in:
Triggershot's grote makeover topic deel 2.

[ Bericht 0% gewijzigd door #ANONIEM op 22-05-2008 11:20:55 ]

quote:

Op donderdag 22 mei 2008 11:23 schreef L.Denninger het volgende:

[..]

Dus Jezus huisde in dat gebouw, 6 eeuwen voor zijn eigen geboorte ?

Het stukje begint met 6e eeuw voor Christus en leidt het stukje de toekomst in tot de tijd van Mohammed.

quote:

Op donderdag 22 mei 2008 11:32 schreef koen_pijl het volgende:
JE doet ook geschiedenis in Utrecht? Is precies wat je in dat college te horen krijgt.

Ken ik jou?

quote:

Op donderdag 22 mei 2008 14:17 schreef koen_pijl het volgende:

[..]

Dat weet ik niet zit nu in het tweede jaar. DIt kreeg ik vorig jaar.

Dan niet

Djahiliyah, tijd van onwetendheid en invloed van andere geloven.

Moslims hebben de djahiliyya vanouds omschreven als een tijd van morele verdorvenheid en religieuze onenigheid: een tijd waarin de zonen van Ismaël het geloof in de ene, ware God van zijn glans hadden beroofd en het Arabisch schiereiland in de duisternis van de afgoderij hadden gestort. Maar toen verscheen, als de opkomende dageraad, aan het begin van de zevende eeuw de profeet Mohammed in Mekka, die een boodschap van absoluut monotheïsme en compromisloze moraal predikte. Door de wonderbaarlijke openbaringen die hij van God ontving, maakte Mohammed een einde aan het heidendom van de Arabieren en stelde hij de universele religie van de islam in de plaats van het 'tijdperk van onwetendheid'.

In werkelijkheid was de religieuze belevingswereld van de voor-islamitische Arabieren veel complexer dan deze overlevering suggereert. Zeker, het Arabisch schiereiland was voor de opkomst van de islam overheersend heidens. Maar 'heidendom' is, net als hindoeïsme, een betekenisloos en enigszins kleinerend woord dat door niet-heidenen is bedacht ter aanduiding van een in werkelijkheid bijna onbeperkte verscheidenheid aan religieuze overtuigingen en praktijken. Paganus, het Latijnse woord voor 'heiden', betekent 'dorpsbewoner' of 'boer' en werd oorspronkelijk door de christenen als scheldwoord voor aanhangers van alle andere religies gebruikt. In bepaalde opzichten is dit een toepasselijke benaming. Heidendom is, in tegenstelling tot het christendom, niet zozeer een geordend stelsel van religieuze overtuigingen en praktijken als wel een religieus gezichtspunt, dat voor vele invloeden en interpretaties ontvankelijk is. Vaak, zij het niet altijd, is heidendom polytheïstisch en streeft het universalisme noch moreel absolutisme na. Er is niet zoiets als een heidense geloofsbelijdenis of een heidense canon. Er bestaat niets wat met recht als 'heidense orthodoxie' of 'heidense heterodoxie' kan worden betiteld.

Bovendien is het, wanneer we het hebben over het heidendom van de voor-islamitische Arabieren, van belang om onderscheid te maken tussen de religieuze belevingswereld van de nomadische bedoeïenen en die van de sedentair levende stammen die zich in grote bevolkingscentra als Mekka hadden gevestigd. Het heidendom van de bedoeïenen in het zesde-eeuwse Arabië omvatte waarschijnlijk allerlei religieuze overtuigingen en praktijken - van fetisjisme tot totemisme en manisme (voorouderverering) -, maar het hield zich minder bezig met de meer metafystisch getinte vragen die in de grote sedentaire Arabische samenlevingen werden gesteld, in het bijzonder ten aanzien van kwesties als het hiernamaals. Dat wil niet zeggen dat de bedoefenen alleen primitieve afgoderij bedreven. Er is integendeel volop reden om aan te nemen dat de bedoeïenen in het voor-islamitische Arabië een rijke en gevarieerde religieuze traditie kenden. De nomadische leefwijze vereist echter een religie die direct problemen kan oplossen: welke god kan ons naar water toe brengen? Welke god kan onze kwalen genezen?

Het heidendom van de sedentaire Arabische samenlevingen ontwikkelde zich daarentegen vanuit zijn vroegere, eenvoudige gedaanten tot een complexe vorm van neo-animisme, die voorzag in een hele menigte goddelijke en halfgoddelijke bemiddelaars tussen de scheppende god en zijn schepping. Deze scheppende god heette Allah, wat geen eigennaam is maar een samentrekking van het woord al-ilah, dat simpelweg 'de god' betekent. Net als zijn Griekse tegenhanger Zeus was Allah oorspronkelijk een oude regen en hemelgod, en hij was opgeklommen tot de oppergod van de voor-islamitische Arabieren. Hoewel Allah een machtige god was, bij wie men eden zwoer, was hij net als de meeste hooggeplaatste goden door zijn verheven status in het Arabische pantheon niet bereikbaar voor de smeekbeden van gewone mensen. Alleen in tijden van groot gevaar kon men een beroep op hem overwegen. Onder andere omstandigheden was het veel verstandiger zich te wenden tot de lagere, toegankelijker godheden die als Allahs bemiddelaars optraden. De machtigsten onder hen waren zijn drie dochters al-Laat ('de godin'), al-Oezza ('de machtige') en Manaat (de godin van het noodlot, wier naam waarschijnlijk is afgeleid van het Hebreeuwse woord mana, dat 'aandeel' betekent).

Deze goddelijke middelaars waren niet alleen in de Ka'ba vertegenwoordigd, maar hadden overal op het Arabisch schiereiland eigen heiligdommen: al-Laat in de stad Ta'if, al-Oezza in Nakhlah en Manaat in Qudayd. De Arabieren baden tot hen wanneer ze regen nodig hadden, wanneer hun kinderen ziek waren en wanneer ze ten strijde trokken of een reis ondernamen die hen ver de verradelijke woestijn in voerde waar de djinns leefden. Deze denkende onzichtbare wezens die bestonden uit vuur onder rook, werden in het Westen geesten genoemd en fungeerden als de nimfen en de elfen van de Arabische mythologie.

In het voor-islamitische Arabië waren geen priesters en heilige boeken, maar dat betekent niet dat de goden zich stilhielden. Ze openbaarden zich regelmatig via de extatische uitingen van een groep religieuze figuren die bekendstonden als de kahins. Dit waren dichters die hoofdzakelijk als waarzeggers optraden en die tegen betaling in een trance raakten waarin ze door middel van kor­te, rijmende strofen goddelijke boodschappen openbaarden. Dichters speelden in de voor-islamitische samenleving al een belangrijke rol als troubadours, tribale geschiedschrijvers, maatschappelijk commentatoren, uitdragers van de moraal en soms ook als rechtsprekers. De kahins vertegenwoordigden de meer spiritueel getinte functie van het dichterschap. Ze waren uit alle sociale en economische lagen afkomstig, en er behoorde ook een aantal vrouwen tot hen. Ze legden dromen uit, losten misdaden op, vonden verdwenen dieren terug, legden geschillen bij en gaven uiteenzettingen over ethiek. Evenals hun Griekse tegenhangers in Delphi waren de kahins in hun orakelspreuken echter vaag en opzettelijk onduidelijk; degene die hen raadpleegde moest op eigen verantwoordelijkheid bepalen wat de goden precies bedoelden.

Hoewel de kahins als schakel tussen de mensheid en het goddelijke werden beschouwd, communiceerden ze niet rechtstreeks met de goden, maar benaderden ze hen via de djinns en de andere geesten die een integraal onderdeel van de religieuze belevingswereld van de djahiliyya vormden.
Kahins noch andere mensen hadden toegang tot Allah. De god die hemel en aarde had geschapen, die de mens naar zijn eigen beeld had gevormd, was feitelijk de enige god in Arable die in de Ka'ba niet was vertegenwoordigd door een afgod. Hoewel Allah de 'koning der goden' en 'de heer des huizes' werd genoemd, stond hij als godheid in de Ka'ba niet centraal. Die eer viel toe aan Hoebal, de Syrische god die eeuwen voor de opkomst van de islam tot Mekka was doorgedrongen. Ondanks Allahs minimale rol in de religieuze eredienst van het voor-islamistische Arabië vormt zijn verheven positie in het Arabische pantheon een duidelijke aanwijzing van de enorme ontwikkeling die het heidendom in Arabië vanuit zijn eenvoudige, animistische oorsprong had doorgemaakt. Het meest treffende voorbeeld van deze ontwikkeling wordt misschien gevormd door het gezang dat de pelgrims volgens de overlevering aanhieven wanneer ze in processie de Ka'ba naderden:

Hier ben ik, o Allah, hier ben ik.
U hebt geen metgezel,
Behalve een metgezel zoals u hebt.
U bezit hem en al het zijne.

Deze opmerkelijke verkondiging, die duidelijk overeenkomt met de islamitische geloofsbelijdenis - 'Er is geen god dan God' -, duidt mogelijk op de eerste voor-islamitische Arabische sporen van wat door de Duitse filoloog Max Muller henotheïsme is genoemd: het geloof in een oppergod zonder dat daarbij noodzakelijkerwijs sprake is van de afwijzing van andere, lager geplaatste goden. De vroegste aanwijzing van henotheïsme in Arabië is te vinden bij de Amir, een stam die in de tweede eeuw voor Crhristus in de buurt van, het huidige Jemen leefde. Deze stam aanbad een oppergod die dhoe-Samawi, 'de heer der hemelen', werd genoemd. Bijzonderheden over de Amir-religie zijn de loop van de geschiedenis in de vergetelheid geraakt, maar de meeste wetenschappers koesteren de overtuiging dat rond de zesde eeuw het henotheïsme het gangbare geloof van de grote meerderheid van de sedentair levende Arabieren was. Zij aanvaardden Allah niet alleen als hun oppergod, maar benadrukten ook dat hij dezelfde god was als Jahweh, de god van de joden.

[ Bericht 0% gewijzigd door #ANONIEM op 22-05-2008 15:36:12 ]

De joden en de Arabieren

De aanwezigheid van joden op het Arabisch schiereiland kan in theorie worden teruggevoerd op de Babylonische ballingschap die duizend jaar eerder had plaatsgevonden. Latere migraties hebben zich waarschijnlijk echter voorgedaan in 70 na Christus, na de plundering van de tempel van Jeruzalem door de Romeinen, en in 132, na de messianistische opstand van Simon Bar Kochba. In meerderheid vormden de joden een welvarende en uiterst invloedrijke diasporagemeenschap, met een cultuur en tradities die in maatschappelijk en religieus opzicht vergaand in het voor-islamitische Arabië waren geïntegreerd. Ongeacht of ze Arabische bekeerlingen of immigranten uit Palestina waren, op alle niveaus namen de joden aan het maatschappelijk leven in Arabië deel. Volgens Gordon Newby leefden overal in Arabië joodse kooplieden, joodse bedoeïenen, joodse boeren, joodse dichters en joodse krijgers.

Joodse mannen namen Arabische namen aan, en joodse vrouwen droegen Arabische hoofddoeken. En hoewel sommige van deze joden misschien Aramees (of een verbasterde versie daarvan) spraken, was hun eerste taal Arabisch. Hoewel de Arabische joden contacten onderhielden met belangrijke joodse centra in het hele Midden-Oosten, ontwikkelden ze hun eigen varianten op traditionele joodse geloofsinhouden en religieuze praktijken. De joden hadden veel religieuze ideeën met hun heidense Arabische omgeving gemeen, in het bijzonder ten aanzien van wat wel het 'volksgeloof' wordt genoemd: het geloof in tovenarij, het gebruik van amuletten, waarzeggerij et cetera. Zo bestaan er bewijzen van de aanwezigheid van een klein aantal officiële rabbijnen in bepaalde streken op het Arabisch schiereiland, maar er bestond ook een groep joodse zieners, de koheens. Hoewel deze laatsten in hun gemeenschappen een veel duidelijker priesterlijke functie bekleedden dan de heidense kahins, leken ze op hen doordat ze zich ook met goddelijke orakels bezighielden.

De joden en de heidense Arabieren leefden harmonieus samen. Niet alleen waren de joden sterk gearabiseerd, maar ook waren de Arabieren in belangrijke mate door joodse religieuze overtuigingen en praktijken beïnvloed. Om bewijzen van deze invloed te vinden, hoeven we alleen maar naar de Ka'ba zelf te kijken. De mythen over de oorsprong van de Ka'ba wijzen erop dat het een Semitisch heiligdom was en dat het diep in de joodse traditie was geworteld. Al lang voor de opkomst van de islam waren Adam, Noach, Abraham, Mozes en Aäron allemaal op de een of andere manier met de Ka'ba verbonden. De mysterieuze zwarte steen die tot op de dag van vandaag aan de zuidoostelijke hoek van het heiligdom zit, werd oorspronkelijk waarschijnlijk geassocieerd met de steen die Jakob tijdens de beroemde droom over de ladder onder zijn hoofd had gelegd.

De heidens-Arabische band met het jodendom is begrijpelijk wanneer we bedenken dat de Arabieren zich net als de joden als nakomelingen van Abraham beschouwden. Ze schreven niet alleen de herontdekking van de Ka'ba aan Abraham toe, maar ook de instelling van de bedevaartsriten bij de Ka'ba. Abraham werd in Arabië zo intens vereerd dat hij een eigen afgodsbeeld in de Ka'­ba kreeg, dat hem op traditioneel heidense wijze afbeeldde als een sjamaan met wichelroeden. Dat Abraham geen god en ook geen heiden was, was voor de Arabieren van even geringe betekenis als de band van hun god Allah met de joodse god Jahweh. In het zesde-eeuwse Arable was het joodse monotheïsme de heidenen geenszins een doorn in het oog. Zoals gezegd konden zij moeiteloos een rijke hoeveelheid zeer uiteenlopende religieuze denkrichtingen omhelzen. De heidense Arabieren beschouwden het jodendom waarschijnlijk als een andere uitingsvorm van vergelijkbare religieuze gevoelens.

[ Bericht 0% gewijzigd door #ANONIEM op 22-05-2008 19:32:23 ]

quote:

Op donderdag 22 mei 2008 17:03 schreef Papierversnipperaar het volgende:

[..]

Op TV ziet die kubus er een stuk groter uit! Is er iets omheen gebouwd of zo?

De Kaba is ondertussen deels afgebrand/gebrokkeld, verbouwd, versterkt, vernieuwd etc.

Arabië, Christendom Zoroastrisme en de supermachten.

Hetzelfde kan worden gezegd over de Arabische perceptie van het christendom, dat net als het jodendom op het Arabisch schiereiland aanwezig was en daar grote invloed had. De Arabische stammen waren letterlijk door christenen omringd: door Syrische christenen in het noordwesten, door Mesopotamische christenen in het noordoosten en door Abessijnse christenen in het zuiden. Omstreeks de zesde eeuw werd Jemen zetel van de christelijke aspiraties in Arabië. De stad Najran werd alom beschouwd als de spil van het Arabische christendom, terwijl in San'a een enorme kerk was gebouwd die Mekka enige tijd naar de kroon stak als voornaamste bedevaartsplaats in de regio.

Het christendom was echter een geloof met grote bekeringsijver en nam daarom geen genoegen met een verblijf in de grensstreken van het Arabisch gebied. Dankzij een verwoede poging het evangelie over het schiereiland te verbreiden, was een aantal Arabische stammen massaal tot het christendom bekeerd. De grootste van deze stammen werd gevormd door de Ghassanieden, die het grensgebied tussen de Romeinse en de Arabische wereld bewoonden en als buffer tussen het Byzantijnse rijk en de 'onbeschaafde' bedoeïenen optraden. De Ghassanieden ondersteunden het missiewerk in Arabië actief, terwijl de Byzantijnse keizers tegelijkertijd bisschoppen diep de woestijn in stuurden om de overige heidense Arabieren bij hun Kerk in te lijven. De Ghassanieden en de Byzantijnen droegen echter verschillende vormen van het christendom ult.

Na het Concilie van Nicaea in het jaar 325 - waarop werd bepaald dat Jezus zowel volledig goddelijk als volledig menselijk was - en het Concilie van Chalcedon in 451 - waarop de leer van de Drie-eenheid in de christelijke theologie werd verankerd - had de Romeinse orthodoxie een groot deel van de christenen in het Midden-Oosten tot ketters omgevormd. Omdat het concept van de Drie-eenheid niet expliciet in het Nieuwe Testament vermeld staat (het woord werd aan het begin van de derde eeuw door Tertullianus van Carthago, een van de oudste en ontzagwekkendste kerkvaders, gemunt), werd het door de vroege christelijke gemeenschappen niet algemeen overgenomen en universeel toegepast. Zo geloofden montanistische christenen als Tertullianus dat Jezus wel dezelfde goddelijke kwaliteit als God bezat, maar niet in dezelfde kwantiteit. Modalistische christenen beschouwden de Drie-eenheid als een representatie van God in drie opeenvolgende toestanden: eerst als de Vader, vervolgens als de Zoon en ten slotte voorgoed als de Heilige Geest. Nestoriaanse christenen, de volgelingen van Nestorius, patriarch van Constantinopel (sterfjaar 451), meenden dat Jezus twee volledig gescheiden naturen had - een menselijke en een goddelijke. Gnostische christenen, in het bijzonder de docetisten, beweerden dat Jezus alleen menselijk leek maar in feite volledig goddelijk was. En natuurlijk waren er kerkvaders, zoals Arius (sterfjaar 336), die de Drie-eenheid volledig afwezen.

Nadat het christendom staatsgodsdienst van het Romeinse rijk was geworden, werden al deze opvattingen over Jezus' natuur vervangen door één orthodox standpunt. Dit werd het duidelijkst verwoord door Augustinus van Hippo (sterfjaar 430), die betoogde dat de Zoon 'van dezelfde zijnssubstantie' als de Vader was - een God in drie personen. Opeens werden de montanisten, de modalisten, de nestorianen, de gnostici en de arianen allemaal tegelijk tot ketters uitgeroepen, en werd hun leer verboden. De Ghassanieden waren, net als veel andere christenen die niet in de steeds klemmender greep van Constantinopel verkeerden, monofysieten. Dit hield in dat ze het in Nicaea aangenomen leerstuk over Jezus' dubbele natuur afwezen. De monofysieten geloofden daarentegen dat Jezus slechts één, tegelijk menselijke en goddelijke natuur had, maar afhankelijk van de stroming waartoe ze behoorden legden ze meer nadruk op het ene of het andere aspect. Over het algemeen benadrukten de Antiochiërs Jezus' menselijkheid en de Alexandrijnen zijn goddeljkheid. De Ghassanieden mochten dan christenen zijn en als ondergeschikten van het Byzantijnse rijk optreden, ze deelden de theologische opvattingen van hun meesters niet.

Opnieuw hoeven we alleen maar een blik in de Ka'ba te werpen om te kunnen nagaan welke variant van het christendom in Arabië aansloeg. Volgens de overlevering had de koptische christen (dat wil zeggen: Alexandrijnse monofysiet) Baqura het beeld van Christus in het heiligdom geplaatst. Als dat juist is, moet Jezus' aanwezigheid in de Ka'ba misschien als een bevestiging van het monofysitische geloof in Christus als volledig goddelijke godmens worden beschouwd - een visie op Christus die voor de heidense Arabieren volkomen aanvaardbaar was.

De christelijke aanwezigheid op het Arabisch schiereiland - in orthodoxe en heterodoxe vorm - moet een belangrijke invloed op heidense Arabieren hebben gehad. Vaak is opgemerkt dat de in de koran vertelde bijbelverhalen, in het bijzonder die over Jezus, bekendheid met de tradities en verhalen van het christelijk geloof suggereren. Er zijn ook treffende overeenkomsten in de koran en de bijbel wat betreft de beschrijvingen van de apocalyps, het laatste oordeel en het paradijs dat de geredde zielen wacht. Deze overeenkomsten zijn beslist niet in tegenspraak met het islamitische geloof dat de koran door God geopenbaard is. Ze wijzen er echter wel op dat het visioen van de apocalyps zoals beschreven in de koran via een aantal hun al bekende symbolen en metaforen aan de heidense Arabieren werd geopenbaard - deels dankzij het feit dat het christendom in de regio wijdverbreid was.
Beveiligden de Ghassanieden de grenzen van het Byzantijnse rijk, een andere Arabische stam, de Lachmiden, verleende dezelfde dienst aan het andere grote imperium van die dagen: het Sassanidische rijk. De Sassanieden hadden het oude Perzische rijk van Cyrus de Grote, dat Centraal-Azië bijna een millennium lang had overheerst, beërfd en waren de zoroastrische leer toegedaan: ze waren volgelingen van het geloof dat bijna vijftienhonderd jaar eerder was gesticht door de Perzische profeet Zarathoestra. De scheppingsleer, de kosmologie en de eschatologie van dit geloof hadden een diepgaande invloed op de andere religies uit de regio, in het bijzonder op het jodendom en het christendom.

Meer dan duizend jaar voor Christus sprak Zarathoestra in zijn prediking over het bestaan van een hemel en een hel, over de opstanding van het lichaam na de dood, over de belofte van een universele verlosser die eens op wonderbaarlijke wijze uit een jonge maagd zou worden geboren, en over de verwachting van een kosmische strijd die aan het einde der tijden tussen de engelen van het goede en de demonen van het kwaad zou worden gevoerd. Centraal in Zarathoestra's leer stond een uniek monotheïstisch stelsel dat uitging van een god, Mazda, die hemel en aarde, dag en nacht, en licht en duisternis had geschapen. Zoals de meeste denkers uit de Oudheid kon Zarathoestra zich zijn god echter niet indenken als de oorsprong van goed en kwaad. Hij ontwikkelde daarom een ethisch dualisme waarin de twee tegengestelde geesten Spenta Mainioe ('de goedgunstige geest') en Angra Mainioe ('de vijandige geest') voor goed en kwaad verantwoordelijk waren. Hoewel ze de 'tweelingzonen' van Mazda werden genoemd, waren deze geesten geen goden, maar de spirituele belichamingen van de waarheid (asha) en de leugen (droeg).

Ten tijde van de Sassanieden was Zarathoestra's primitieve monotheïsme tot een gedegen dualistisch stelsel omgevormd, waarin de beide oergeesten waren uitgegroeid tot godheden die in een eeuwige strijd om de zielen van de mensen verwikkeld waren. Het waren Ohrmazd (Ahoera Mazda), de god van het licht, en Ahriman, de god van de duisternis en het archetype van het christelijke concept van Satan. Deze religie trachtte zich niet te verbreiden en het gold - gezien de strakke, hiërarchische sociale structuur en de bijna dweepzieke obsessie met rituele zuiverheid - als erg moeilijk om je ertoe te bekeren. Desondanks had de Sassanidische militaire aanwezigheid op het Arabisch schiereiland ertoe geleid dat een paar stammen zich tot het zoroastrisme hadden bekeerd, met name tot het mazdetsme en het manicheïsme, de minst strenge sekten.Uit deze korte schets van de voor-islamitische Arabische religieuze belevingswereld rijst het beeld op van een tijdperk waarin het zoroastrisme, het christendom en het jodendom vrij naast elkaar bestonden in een van de laatste gebieden in het Midden-Oosten die nog door het heidendom werden beheerst - zij het dan door een uitgesproken henotheïstisch heidendom. Door de betrekkelijk grote afstand tot de centra van deze drie grote religies kon men hier de geloofsovertuigingen en rituelen tot frisse, vernieuwende ideologieen ontwikkelen.

Vooral in Mekka, het centrum van de religieuze belevingswereld van de djahiliyya, ontpopte dit levendige, pluralistische milieu zich als kweekvijver voor gedurfde nieuwe denkbeelden en fascinerende religieuze experimenten. Het belangrijkste experiment werd gevormd door het haniefisme, een obscure monotheïstische Arabische beweging die rond de zesde eeuw opkwam en die zich voorzover bekend uitsluitend heeft gemanifesteerd in het westen van Arabië-, in een streek die door de Arabieren de Hijaz werd genoemd.

[ Bericht 0% gewijzigd door #ANONIEM op 22-05-2008 19:41:29 ]