Een nieuwe derdegeneratie methodiek bij stressgerelateerde klachten, is ‘Mindfulness’. Mindfulness is een trend in de GGZ-instellingen. Het zou jammer zijn als ik hierover geen topic open in R&P, dacht ik
In België krijgen depressieve patiënten op grote schaal
mindfulness based cognitive therapy aangeboden. Deze nieuwe therapievorm, die gebruik maakt van oosterse technieken, traint cliënten om op een niet-veroordelende manier naar negatieve gevoelens en gedachten te kijken. Ook in Nederland ontdekt men de kracht van mindfulness.
De
mindfulness based cognitive therapy (MBCT) of wel aandachtgerichte cognitieve therapie, is een nieuwe methode die sinds het verschijnen van het boek Mindfulness Based Cognitive Therapy van Segal, Williams en Teasdale in 2002 in steeds meer ggz-instellingen wordt toegepast. In eerste instantie is de methode ontwikkeld als terugvalpreventie-module voor mensen met terugkerende depressie.
Mindfulness is een Engelse vertaling van het pali-woord: sati-patthana. Het betekent letterlijk: direct gewaar-zijn (sati) van moment-tot-moment (pathana). In het Nederlands gebruik we de woorden ‘aandacht’, ‘opmerkzaamheid’, ‘gewaar-zijn’, of ‘achtzaamheid’. Het doel is: het ontwikkelen van opmerkzaamheid (mindfulness) met een niet-oordelende milde houding. De methode is ontwikkeld door Jon Kabat-Zinn, een moleculair bioloog die werkzaam was in een ziekenhuis in Massachusetts. Vanuit zijn theoretische kennis over stress enerzijds, en zijn ervaring met yoga en meditatie anderzijds, ontwikkelde hij een stressreductie-training voor mensen met ernstige lichamelijke pijnklachten. Kabat-Zinn wist dat pijn toeneemt als we ons ertegen verzetten. Toch zetten we ons automatisch schrap tegen de pijn en willen die niet ervaren. Niet alleen lichamelijke pijn, ook psychologische pijn.
Hij baseerde zich op boeddhistische wijsheid, waarin gesteld wordt dat we de pijn niet uit ons leven kunnen bannen, maar dat we ons er wel anders toe kunnen verhouden. Dat kun je leren, onder andere door meditatie en het ontwikkelen van mindfulness.
MethodiekMindfulness verwijst naar een houding van volledig bewustzijn van het moment in het hier en nu, zonder te oordelen of te interpreteren, en het accepteren van alle ervaringen, warbij het bv. kan gaan om piekergedachten, spanningspijn of emoties als verdriet of angst. In andere woorden opmerkzaam in het heden zijn door de aandacht te richten op ervaringen en deze te observeren en te scheiden van ‘het zelf’. De nadruk in de benadering ligt op aanvaarding en verschilt daarmee wezenlijk van cognitieve gedragstherapeutische interventies, waarbij de nadruk ligt op het veranderen van gedachten, gevoelens en gedrag. Vanuit het bewustzijn dat ontstaat en het aannemen van een andere houding ten opzichte van alle gewaarwordingen, kunnen keuzes tot verandering gemaakt worden. Cliënten leren om anders met hun automatische negatieve gevoelens en gedachten om te gaan. Zo leren ze om die in een vroegtijdig stadium te herkennen, en ze bewust te maken door er aandacht aan te geven op een niet-reactieve en niet-oordelende manier. Door meditatie leren ze om gedachten te beschouwen als voorbijgaande gebeurtenissen in de geest. Daardoor kunnen ze afstand nemen van de gedachte en heeft die geen vat meer op hun stemming.
IndicatieMindfulness is geschikt voor bijna alle stressgerelateerde stoornissen, zoals milde depressies, angststoornissen en psychosomatische klachten. Veel cliënten zijn hersteld van een (vitale) depressie en/of willen depressie voorkomen. De depressie moet niet zo ernstig zijn dat mensen niet dagelijks kunnen oefenen. Voor eetstoornissen, alcohol- en drugsverslavingsproblematiek, worden speciale modules ontworpen. Hierin leert men om de drang te verdragen.
Voor mensen met bijvoorbeeld een depressie houdt dit in dat ze eerst hun eigen ‘automatische’ dysfunctionele reacties leren kennen en dat via een aantal stappen vervolgens veranderen in bewust reageren. Dat kan getraind worden in een acht weken durende training waarin een heel scala van aandachtsoefeningen aangeboden wordt. Belangrijk is dat de oefeningen ook thuis gedaan worden. Iedere dag 45 minuten.
Dagelijkse training is nodig om onze automatische dysfunctionele reacties te deconditioneren. In de oefeningen worden de deelnemers uitgenodigd en aangespoord een milde, vriendelijke houding aan te nemen ten aanzien van zichzelf en van alles wat zich aandient in het bewustzijn. Geen afwijzing en veroordeling, maar acceptatie en ‘laten zijn’.
DoelDoel van de therapie is preventie van terugval in depressieve episoden door cliënten in staat te stellen op een andere wijze te reageren op stress, zodat zij niet vervallen in de mentale reacties die de stress vaak vergroten en een effectieve probleemoplossing in de weg staan. Ontspanning van zowel lichaam als geest kan gezien worden als een bijverschijnsel van deze vernieuwde houding.
Subdoelen:
-Mensen van moment tot moment bewuster maken van hun lichamelijke gewaarwordingen, gevoelens en gedachten.
-Mensen helpen om ongewenste gewaarwordingen, gevoelens en gedachten met aandacht tegemoet te treden en toe te laten.
-Mensen helpen te reageren op gewaarwordingen, gevoelens en gedachten vanuit een bewuste keuze, in plaats van met ingesleten, voorgeprogrammeerde, automatische reacties die problemen doorgaans in stand houden.
Wetenschappelijk onderzoekWetenschappelijk onderzoek toonde al aan dat meditatie leidt tot een aantal fysiologische veranderingen in het lichaam als vertraagde ademhaling, verlaagde bloeddruk, verlaagde ademhaling, verminderde spierspanning, en psychische veranderingen als vermindering van slapeloosheid, verbeterde concentratie, grotere perceptuele gevoeligheid, grotere innerlijke rust en groter introspectief bewustzijn.
Sinds 1982 wordt onderzoek uitgevoerd naar de effectiviteit van aandachtstrainingen (o.a. Kabat-Zinn, 1982, Segal, Williams & Teasdale, 2000, 2002). Uit onderzoek is gebleken dat patiënten met angst- en depressieve klachten veel baat hebben bij de stressreductietraining van Kabatt-Zinn. Segal, Teasdale en Williams onderzochten in 2002 de effectiviteit van de door hen ontwikkelde training Aandachtgerichte Cognitieve Therapie en vonden dat maar 37% van de cliënten, tegenover 66% na een conventionele behandeling (antidepressiva of cognitieve gedragstherapie), terugviel in depressie.
Verhaal is duidelijk, lijkt me. Onderzoek wijst uit dat het werkt. Zijn er mensen die ervaring hebben met Mindfulness? Wat vind je ervan? Heb je er baat bij? Persoonlijk vind ik het heel interessant en ik zou me meer in willen verdiepen.
"Amo, ergo sum. I love, therefore I am"
"Niet de dingen zelf maken je ongelukkig, maar je denkbeelden erover"