Opettele täällä suomea (Leer hier Fins)

Naar aanleiding van dit topic heb ik besloten om hier een thread te openen voor liefhebbers van de Finse taal. Aangezien er naar mijn weten er nog niet zo'n dergelijk algemeen topic bestaat, vraag ik me af of dit succesvol zal zijn, maar je weet het nooit.

Ik ben dit studiejaar begonnen met Fins studeren en tot nu toe bevalt het heel erg goed. Ik ben geobsedeerd en ik val familie en vrienden vaak lastig met Finse woordjes en zinnetjes Blijkbaar ben ik niet de enige Fokker die zo houdt van Fins, maar (naar mijn weten) wel de enige die het aan de universiteit studeert. Ik wilde dit een verzameltopic maken van Fins studiemateriaal, afkomstig van internet, de uni, boeken, of wat dan ook, en vragen (+antwoorden) over Finse grammatica, spelling en uitspraak. Als je iets toe wil voegen, voel je vrij

TS trapt af:

Ten eerste de in het andere topic al eerder genoemde link: http://donnerwetter.kielikeskus.helsinki.fi/FinnishForForeigners/ Daar staat veel mooi spul op

Verder is deze site handig als je geen flauw idee hebt hoe je werkwoorden moet vervoegen (en het is best lastig, kan ik je vertellen ) Dit is een redelijk woordenboek, maar toch adviseer ik een klein Fins woordenboek te kopen. En als klap op de vuurpijl deze geniale "Microsoft Anssi", voer Finse woorden of zinnen in en ze worden uitgesproken door een stem naar keuze

Nog een woordenboeksite is http://efe.scape.net, maar het is alleen Engels/Fins en je moet alle woorden in infinitief of nominatief invullen. Het kan uitkomst bieden als je die beginvorm weet maar over het algemeen zul je de beginvorm niet weten, zeker niet als je leek bent. Veel handiger is http://www.ilmainensanakirja.fi; dat betekent 'gratis woordenboek', en het is meertalig waaronder Fins/Nederlands


Dan begin ik nu maar met een korte aanpassing van de eerste tekst die wij voor de kiezen kregen:

Hei! Minä olen Black_Tulip. Olen hollantilainen opiskelija ja asun Groningenissa. Minä opiskelen täällä suomea. Minä en ole nyt työssä. Kuka sinä olet? Missä sinä asut? Mitä sinä opiskelet? Ketkä myös pitävät suomesta?

Hoi! Ik ben Black_Tulip. Ik ben een Nederlandse student en ik woon in Groningen. Ik studeer hier Fins. Ik werk nu niet. Hoe heet je? Waar woon je? Wat studeer je? Wie houden er ook van Fins?


Olla = zijn

minä olen = ik ben
sinä olet = jij bent
hän/se on = hij/zij/het is
me olemme = wij zijn
te olette = jullie zijn
he/ne ovat = zij zijn


Ontkenning

minä en opiskele
sinä et opiskele
hän ei opiskele
me emme opiskele
te ette opiskele
he eivät opiskele


Woordenlijstje

hollantilainen = Nederlands
opiskelija = student
asua = wonen
opiskella = studeren, leren
täällä = hier
suomi = Fins
olla työssä = werken
kuka = wie
missä = waar
myös = ook
pitää = o.a. houden van


Grammatica

- Bijvoeglijk naamwoord komt voor zelfstandig naamwoord: hollantilainen opiskelija
- In/op gaat met een naamval, de inessief (-ssa of -ssä): asun Groningenissa
- Na een buitenlands woord wat met een medeklinker eindigt komt een i voordat je de naamval erachter plakt.
- Het werkwoord opiskella (studeren) gaat met de partitief: opiskelen suomea
- Het werkwoord pitää (o.a. houden van) gaat hier met de elatief (-sta, -stä): he pitävät suomesta

[ Bericht 3% gewijzigd door Isabeau op 17-05-2006 19:33:08 ]

Leuk dat er al belangstelling is. Ik heb nog een link toegevoegd in de OP

quote:

Op dinsdag 25 oktober 2005 13:39 schreef thabit het volgende:
Suodatinpussi vind ik wel een kinky woord.

Filterzakje

quote:

Op dinsdag 25 oktober 2005 20:54 schreef Take_A_Picture het volgende:
Wat betekent sa olet mukava precies dan? Zo ver ben ik nog niet

Sinä olet mukava (of sa olet mukava in spreektaal) betekent: Jij bent aardig/lief/leuk enz.

Ik voeg alvast nog maar iets toe:


Hyvää päivää. Ketkä täällä puhuvat jo vähän suomea? Minä en puhu vielä niin hyvin suomea. Puhun hyvin hollantia ja englantia ja vähän ranskaa ja saksaa. Opiskelen myös espanjaa. Minä opiskelen yliopistossa keskustassa Groningenissa. Asun Selwerdissä. Minusta yliopiston talo Broerkadulla on kaunis vanha talo.

Goedendag. Wie spreekt er hier al een beetje Fins? Ik spreek nog niet zo goed Fins. Ik spreek goed Nederlands en Engels en een beetje Frans en Duits. Ik studeer ook Spaans. Ik studeer aan de universiteit in het centrum van Groningen. Ik woon in Selwerd. Ik vind het universiteitsgebouw op de Broerstraat een mooi oud gebouw.


Zowel puhua (spreken, praten) als asua (wonen) behoren tot het eerste werkwoordtype. Dat wordt als volgt vervoegd:

Puhua - a = puhu (stam)

Minä puhu-n
Sinä puhu-t
Hän puhu-u (verdubbel de laatste klinker)
Me puhu-mme
Te puhu-tte
He puhu-vat

(dus ook asun, asut, enz.)


Olla en opiskella behoren tot het derde werkwoordtype, alleen is olla onregelmatig. Het derde werkwoordtype wordt als volgt vervoegd:

Opiskella - la + e = opiskele (stam)

Minä opiskele-n
Sinä opiskele-t
Hän opiskele-e (wederom klinkerverdubbeling)
Me opiskele-mme
Te opiskele-tte
He opiskele-vat


Woordenlijst

hyvä = goed (bijvoeglijk naamwoord)
päivä = dag
puhua = spreken, praten
jo = al
vähän = weinig, een beetje
vielä = nog
niin = zo
hyvin = goed (bijwoord)
hollanti = Nederlands
englanti = Engels
ranska = Frans
saksa = Duits
espanja = Spaans
yliopisto = universiteit
keskusta = centrum
talo = huis, gebouw
katu = straat
kaunis = mooi
vanha = oud


Grammatica

Wensen gaan in de partitief: hyvää päivää
Net als opiskella gaat puhua ook met de partitief: puhun hollantia

Partitief:
De partitief wordt, zoals je ziet, vrij vaak gebruikt. De uitgang van de partitief komt achter de nominatief. De naamval nominatief is zoals het woord gebruikt wordt als het in het onderwerp staat, 'zonder naamval' dus.
- Als een woord eindigt op een klinker (behalve de e), op ia, op ea of eä, wordt er een a of ä toegevoegd: saksa-a, historia-a (geschiedenis), vaikea-a (moeilijk), tärkeä-ä (belangrijk).
- Als een woord eindigt op twee klinkers of op een medeklinker, wordt er -ta of -tä aan toegevoegd: tie-tä (weg), mies-tä (man).
- Als een woord eindigt op een e, wordt er -tta of -ttä aan toegevoegd: osoite-tta (adres).

Gebruik inessief 2:
yliopistossa keskustassa Groningenissa
In het Nederlands wordt dit aan de universiteit in het centrum van Groningen. De Finnen zeggen dus echter: op de universiteit in het centrum in Groningen, waardoor het gehele stuk in de inessief komt.

Je mening geven:
Dit kun je het makkelijkste doen door het persoonlijk voornaamwoord in de elatief te zetten (-sta, stä). Dat gaat als volgt:

Minä - minusta (ik vind)
Sinä - sinusta (jij vindt)
Hän - hänestä (hij/zij vindt)
Me - meistä (wij vinden)
Te - teistä (jullie vinden)
He - heistä (zij vinden)

Wat je vindt blijft een normale zin: Yliopiston talo Broerkadulla on kaunis vanha talo. In feite zeg je dus: Ik vind het universiteitsgebouw op de Broerstraat is een mooi oud gebouw.


Genitief:
Yliopiston talo. Het woord yliopisto staat hier in de genitief. Je zegt: het gebouw van de universiteit. Waar de nominatief van is/toe behoort komt in de genitief. De genitief komt in het Fins altijd voor de nominatief, hoewel we in het Nederlands geneigd zijn het er juist achter te zetten.
De genitief wordt gevormd door -n achter de verbuigingsstam te plakken. Wat de verbuigingsstam is, is helaas stampwerk en het ziet er zelden logisch uit. Ik leer van ieder woord de nominatief, genitief en partitief uit mijn hoofd. Vervolgens is het vrij makkelijk om de overige 13 naamvallen te vormen (als je de uitgangen kent).

Voorbeeldje: yliopisto, yliopiston, yliopistoa is nog vrij makkelijk, maar probeer de logica te vatten van mies, miehen, miestä..


Adessief:
Net zoals de inessief duidt de adessief plaats aan. De inessief is een 'binnenlocatief' en de adessief een 'buitenlocatief'.

Voorbeeld:
Mies on talossa = de man is in het huis
Mies on kadulla = de man staat op straat

De adessief wordt gevormd door achter de verbuigingsstam -lla of -llä te plakken. Zoals je ziet is de verbuigingsstam van katu kadu-.


De volgende keer dat ik hier post, leg ik klinkerharmonie en medeklinkerwisseling uit.

[ Bericht 0% gewijzigd door Black_Tulip op 26-10-2005 12:35:16 ]

quote:

Op woensdag 26 oktober 2005 11:13 schreef Natalie het volgende:
Ik vind het Finse woord voor 'apestaartje', of ook wel '@' ook altijd zo leuk klinken.
Ben alleen vergeten wat het ook nog maar was.

Weet iemand het toevallig?

Volgens het woordenboek miukumauku of taksamerkki.

quote:

Op woensdag 26 oktober 2005 12:33 schreef nadiiii het volgende:
jag wil knulla

Is dat niet Zweeds?

quote:

Op donderdag 27 oktober 2005 15:09 schreef marsterretje het volgende:
Mijn half Deense huisgenoot noemt zich vaak bij internetspellen forgosposer (spelling zal NIET kloppen), en ik suodattinpuussi. Samen zijn we dus koffiefilter en boterhamzakje.

Het is dus suodatinpussi..

quote:

Oja, om dit topic verder op te leuken zeg ik ook maar wat in het Fins: perkele! Zo, dat moest er even uit.

Vittu!

Ik geef dit topic eindelijk maar eens een verdiende kick.

Zoals beloofd post ik nu over klinkerharmonie en medeklinkerwisseling, onderdelen van de Finse grammatica die je helaas heel vaak tegenkomt. Echt makkelijk zijn ze niet. Maar hierna zou ik voordat ik meer tijd ga verspillen met het leraresje uithangen graag willen weten wie het uberhaupt op prijs stelt dat ik met mijn onvolledige kennis tracht de Finse grammatica uit de doeken te doen. En als je echt Fins wil leren, ben ik bang dat je het toch moet gaan studeren... Ik ga hier niet ook nog eens oefeningen posten en gemaakte oefeningen vervolgens corrigeren; ik ben student, geen docent en zo goed is mijn Fins echt niet. Uitspraak kun je prima oefenen met de link die ik eerder had gepost en wellicht wat verwarrend Microsoft Anssi heb gedoopt (naar Microsoft Sam, your computer's default voice in Windows, ga er maar naar op zoek! ) en werkwoorden kun je, als je de infinitief kent, vervoegen met een andere link die hier ook al staat.

Goed, klinkerharmonie. Ook wel vocaalharmonie genoemd. Laat ik ook maar gelijk de klinkers wat uitgebreider uitleggen.


Korte klinkers

a = a als in appel
o = o als in kop
u = oe als in zoen
ä = a als in het Engelse woord man
ö = u als in duf
y = uu als in schuur
e = e als in lek
i = ie als in vies (NOOIT een i als in vis! die kennen ze niet!)


Lange klinkers

aa, oo, uu, ää, öö, yy, ee, ii
Een algemene regel voor deze dubbele klinkers is dat je ze hetzelfde uitspreekt als de korte, maar dan langer aangehouden. Dit is heel anders dan in het Nederlands en daar moet je erg mee uitkijken. De Finse aa is NIET zoals de aa in kaas en de Finse ee is NIET zoals de ee in zee, maar eerder zoals de ee in meel (de Finse ee ligt heel dicht tegen onze i in vis aan). Het lijkt een beetje op het lang uitgerekte geluid wat je krijgt als de tandarts vraagt om eens a te zeggen Het is echter dan ook heel belangrijk om de dubbele klinkers lang aan te houden, omdat als je dat niet doet, het betekenisverschil kan opleveren:

Tapaan sinut huomenna = Ik zie je morgen.
Tapan sinut huomenna = Ik dood je morgen.


Diftongs

In het Fins hoor je bij tweeklanken vaak duidelijk dat het een samengestelde klank is, soms is het zo erg dat als je een woord in lettergrepen zou verdelen op basis van de uitspraak, de twee klinkers die in het Nederlands heel duidelijk 1 klank zouden zijn, in twee verschillende lettergrepen zouden komen te staan. Er zijn in het Fins tweeklanken die in het Nederlands hetzelfde worden uitgesproken, al kan het dus in het Fins geen kwaad om de tweede klinker net wat langer te rekken.

ei = ee als in zee
äi = ij als in ijs (ja, die hebben ze! )
oi = .. oi..
ai = aï als in maïs
ui = oei
öi = u als in duf + ie als in vies
yi = uu als in schuur + ie als in vies
au = au als in lauw
ou = oo als in stoom
eu = een beetje als het Nederlandse eeuw: ee als in meel + oe als in zoen
iu = een beetje als het Nederlandse ieuw: ie als in vies + oe als in zoen
äy = ui als in muis
öy = eu als in zeug
ie = ie als in vies + e als in lek
uo = oe als in zoen + o als in kop
yö = uu als in schuur + u als in duf


Klinkerharmonie:

Fins maakt onderscheid tussen achter- (a, o, u), voor- (ä, ö, y) en neutrale (e en i) klinkers. In de regel komen achterklinkers nooit in hetzelfde niet samengestelde woord voor als voorklinkers. Dit is belangrijk om te weten als je woorden gaat verbuigen/vervoegen. Zo zijn de uitgangen van naamvallen -a of ä (achter- of voorklinker) en de perfectum uitgang enkelvoud is -nut of -nyt.

Voorbeelden:

kaupasta (uit de winkel): a en u zijn achterklinkers, dus a
Helsingissä (in Helsinki): e en i zijn neutrale klinkers, dus ä
väsynyt (moe): ä en y zijn voorklinkers, dus y
masentunut (depressief): a en u zijn achterklinkers, dus u

maar:

kansainvälisessä (in de internationale -huppelepup-)

Wat? Er staat toch een a (=achterklinker) in? Waarom staat er dan aan het eind een ä (voorklinker)? Dit is een samengesteld woord. Het bestaat uit kansa (volk) en väli (relatie). Aangezien in -välisess- geen achterklinkers voorkomen, komt er een ä achter en niet een a.


Medeklinkerwisseling (ofwel consonantgradatie)

Voor medeklinkerwisseling is het van belang of een lettergreep gesloten of open is. Daarom is het ook handig om te weten hoe je een woord in lettergrepen verdeelt. Dat gaat als volgt, de lettergrepen worden gescheiden:

Voor een medeklinker: o-soi-te (adres)
Tussen twee medeklinkers: kaup-pa (winkel)
Voor de laatste van drie medeklinkers: kort-ti (kaart)
Tussen twee klinkers als het geen lange klinker of tweeklank is: vai-ke-a (moeilijk), tär-ke-ä (belangrijk)

Een lettergreep is open als er twee klinkers in voorkomen, of als de laatste letter een klinker is.

o = open, soi = open, te = open
kaup = open, pa = open
kort = gesloten, ti = open
vai = open, ke = open, a = open
tär = gesloten, ke = open, ä = open

Het probleem met Fins is dat bij de verbuiging of vervoeging van woorden een open lettergreep vaak verandert in een gesloten lettergreep, of andersom. Dit heeft allerlei nare gevolgen voor medeklinkers in het woord. Dit heet medeklinkerwisseling.

Voorbeeldje:

Kauppa staat in de nominatief, maar als het genitief wordt, dus 'van de winkel', moet er een n achter: kaup-pa wordt kaup-pan. Zoals je ziet is de open lettergreep -pa veranderd in de gesloten lettergreep -pan. Een van de p's verdwijnt plotseling: kaupan. De illatief, echter, waarbij de laatste klinker wordt verdubbeld en er een n achter komt, is kauppaan (naar de winkel). De lettergreep -paan is immers open door de dubbel a.

Andere wisselingen:

k - 0: lukea (lezen) - luen (ik lees)
p - v: leipä (brood) - leivän (van het brood)
t - d: katu (straat) - kadulla (op straat)
nk - ng: Helsinki - Helsingissä (in Helsinki)
kk - k: kirkko (kerk) - kirkon (van de kerk)
tt - t: tyttö (meisje) - tytön (van het meisje)

Vooral bij de werkwoordsvervoeging is medeklinkerwisseling verraderlijk:

tietää = weten

tiedän = ik weet
tiedät = jij weet
hän tietää = hij weet
tiedämme = wij weten
tiedätte = jullie weten
he tietävät = zij weten

EDIT: persoonlijke voornaamwoorden mag je altijd weglaten, met uitzondering van hän (hij/zij/het) en he (zij), en als je ergens nadruk op wilt leggen: sinä käyt kaupassa (jij gaat boodschappen doen, niet ik)

De graad in een open lettergreep heet de sterke graad. De graad in een gesloten lettergreep heet een zwakke graad. Soms vereist een grammaticale constructie een zwakke graad wanneer je een sterke graad zou verwachten, zoals in de ontkenning: en tiedä (ik weet niet), of juist andersom, maar dat ga ik nu niet uitgebreid uitleggen.

[ Bericht 1% gewijzigd door Black_Tulip op 10-11-2005 21:41:13 ]

quote:

Op vrijdag 28 oktober 2005 15:15 schreef Take_A_Picture het volgende:
LOL, Vittu weet ik, Perkele niet

Perkele is 'duivel', maar dan heidens Ze zeggen ook wel Saatana.

quote:

Op donderdag 10 november 2005 21:06 schreef Onderbroek het volgende:
heb het topic snelsnel doorgelezen dus niet echt alles meegekregen dus excuses als mijn vraag al eerder beantwoord is:
Fins heeft connecties met het Hongaars _toch?, mijn vraag is nu: lijkt het echt véél op elkaar (zoals Nederlands/Duits bijv.) en kan je Hongaars (geschreven) begrijpen als je Fins beheerst?

Fins heeft verwantschap met het Hongaars.. wat helaas zo'n 3000 tot 5000 jaar teruggaat. In die tijd hebben de talen zich onafhankelijk van elkaar ontwikkeld, met als gevolg dat ze nu haast niet meer op elkaar lijken. De enige eigenschap die ze gemeen lijken te hebben is dat ze allebei enorm monotoon zijn. Verder kent Hongaars een overvloed aan k's als uitgang, die vroeger ook in het Fins bestonden, maar nu verdwenen zijn.

Dus nee, als je Fins beheerst, kan je geen Hongaars begrijpen De connectie tussen Fins en Hongaars is vergelijkbaar met, maar eigenlijk nog veel vager dan, die tussen bijvoorbeeld Nederlands en Zweeds.

Dat betekent niet dat Fins geen talen kent die er erg op lijken. Estisch (yep, niet Ests, maar Estisch) is een taal die erg sterk op Fins lijkt. Ik heb een studiegenote die een jaar in Estland heeft gezeten en vloeiend Estisch spreekt. Zij zei dat ze Estisch goed verstond, maar dat ze soms toch met haar oren stond te klapperen: was haar begrip van het Estisch plotseling hard achteruit gegaan, of was dat Fins wat ze hoorde? De verwantschap tussen Fins en Estisch is wel vergelijkbaar met die tussen Nederlands en Duits.