Cultuur & Historie in het nieuws

quote:

Kaarten koloniën op internet

AMSTERDAM - In de nasleep van de tsunami kwamen ze nog van pas, de oude koloniale kaarten van het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) in Amsterdam. Hulpverleners van Artsen zonder Grenzen sloegen er vooroorlogse kaarten op na om een weg te vinden in de weggespoelde kuststrook van Atjeh.

Vanaf vandaag zijn de oude kaarten van Nederlands-Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen voor iedereen op internet te zien. ,,Die oude kaarten blijken behoorlijk nauwkeurig te zijn'', zegt Jeanine Tieleman, hoofd documentair cultureel erfgoed van het KIT. Het instituut is de eerste grote Nederlandse kaartenbewaarder die de historische collectie op internet zet: 11.500 kaarten uit de periode 1840-1950. Wel nodig ook, want de kaarten zijn na een opknapbeurt niet meer op de studiezaal te raadplegen door het grote publiek.

Het Tropeninstituut houdt ze nu op de juiste temperatuur en vochtigheid in een klimaatkamer. Plekken waar door scheuren en gaten kaartlezers het spoor van een weg of rivier kwijt dreigden te raken, zijn hersteld. Plakbandjes zijn van de kaarten afgepeuterd en de eigen bibliotheekstickers, die erg schadelijk bleken te zijn, zijn verwijderd.

Voor wetenschappelijk onderzoek is de kaartcollectie altijd al een must geweest. Op het symposium dat het KIT dinsdag houdt, vertelt onderzoeker Amrit Gomperts over zijn reis op Oost-Java, waar hij aan de hand van de oude kaarten in het voetspoor trad van de veertiende-eeuwse koning Hayam Wuruk. Hij stuitte daarbij op archeologische vondsten die een nieuw licht werpen op de geschiedenis van Indonesië voor Nederlanders er voet aan land zetten.

Maar autoriteiten van de voormalige koloniën raadplegen de kaarten ook nog geregeld om grensgeschillen te beslechten. Daarvoor hoeven ambtenaren vanaf vandaag niet meer van Jakarta of Paramaribo naar Amsterdam te komen. En dan zijn er nog de particulieren die in de kaarten willen grasduinen. Tieleman merkt dat er de laatste tijd een opleving is in wat zij het roots-onderzoek noemt: mensen die naar het Tropeninstituut komen om het koloniale verleden van hun voorouders in kaart te brengen. ,,Waar heeft de plantage van grootvader gestaan?''

ANP

quote:

Nijmegen wil referendum om herbouw toren uit 1152

NIJMEGEN (ANP) – Inwoners van Nijmegen kunnen in maart waarschijnlijk naar de stembus voor de herbouw van een toren die al 210 jaar geleden is afgebroken. Burgemeester en wethouders stellen de raad voor om Nijmegen tegelijk met de gemeenteraadsverkiezingen op 7 maart te laten stemmen over de herbouw. Inmiddels zijn 1720 handtekeningen binnen, voldoende voor het houden van een referendum.

De toren met de naam Donjon werd in 1152 gebouwd en ruim zeshonderd jaar later weer afgebroken wegens schaarste in bouwmateriaal. Ter gelegenheid van het 2000–jarig bestaan van de stad Nijmegen bouwden Nijmeegse bouwbedrijven dit jaar een replica van steigers met bedrukt steigerdoek. Bijna 80.000 bezoekers beklommen de toren in het jubileumjaar 2005.

De replica staat waar de oorspronkelijke toren ook stond: op het Valkhof waar keizer Barbarossa in 1152 de Valkhofburcht bouwde. Bij een eventuele herbouw van de toren krijgt de gemeente te maken met de nodige archeologische voorschriften. Zo mogen de bestaande burchtruïnes niet worden aangetast en is het onderliggende park beschermd als het oudste park van Nederland.

In het referendum wordt daarom alleen gevraagd of Nijmegenaren vinden dat de Donjon moet worden herbouwd. Hoe dat precies gebeurt blijft open. De gemeenteraad beslist tijdens de volgende vergadering op 21 en 22 december definitief of het referendum doorgaat.

quote:

15/12 Stoffelijk overschot in Mechels archief niet van Margareta van York

Recent DNA-onderzoek toont aan dat de beenderresten die al tientallen jaren bewaard worden in het Mechels stadsarchief niet van Margareta van York zijn. Met deze resultaten komt er een definitief einde aan een lange zoektocht naar het stoffelijk overschot van een 15de eeuwse vorstin, derde echtgenote van Karel De Stoute.
"Al eeuwen wordt er gezocht naar het graf en de resten van Margareta van York" zegt Stroobants, medewerker van de Mechelse stedelijke musea. "Er was geweten dat ze begraven lag in de voormalige Mechelse Minderbroederskerk, maar alle grafstenen in die kerk werden na haar dood in 1503 volledig vernield door de daaropvolgende godsdienstoorlogen. Sindsdien was men elk spoor kwijt. Toen er in 1937, na vele eerdere opgravingen, dan toch een skelet werd opgegraven van een vrouw die duidelijk rond haar vijftigste was overleden, was iedereen er meteen van overtuigd dat het om de beenderen van Margareta van York ging, alhoewel dat nooit met zekerheid bevestigd was." aldus Stroobants.
De aanleiding van het recente onderzoek is de zeer centrale plaats die Margareta van York heeft in het Mechelse cultuurevenement "Stad in Vrouwenhanden". De goed bewaarde beenderresten werden nog eens onder handen genomen en onderzocht op DNA. "Er werd een rechtstreekse afstammeling van Margareta van York teruggevonden in Canada waardoor het eindelijk mogelijk was om de waarheid achter de beenderen te achterhalen." gaat Stroobants verder. "De resultaten van de DNA-onderzoeken waren over de hele lijn negatief en komen dus niet overeen met het DNA van Margareta van York. Het gaat hoogst waarschijnlijk om een andere vooraanstaande vrouw uit dezelfde periode."

Volgens Stroobants wordt de zoektocht nu definitief afgesloten. "Alles wat er uit de grond van de oude Minderbroederskerk boven te halen viel, is doorheen de eeuwen ook boven gehaald. Er zijn dus geen plannen om verder te gaan zoeken. Waarschijnlijk is haar graf verplaatst of leeggeroofd, er zijn zoveel mogelijkheden. We kunnen Margareta van York voor eeuwig laten rusten." besluit Stroobants.
De beenderresten zullen van het stadsarchief worden overgebracht naar de Mechelse dienst voor archeologie.

quote:

843 tt-EEN 843 vr 16 dec 01:36:01

KUNSTEN 175 jaar weg van Oranje
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­
LEUVEN VIERT ONAFHANKELIJKHEID IN 2006
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­
De stad Leuven viert pas volgend jaar
de 175e verjaardag van de Belgische
onafhankelijkheid, onder het motto "175
jaar weg van Oranje".

Door dit een jaar later te doen dan de
rest van het land, wil Leuven wijzen op
de belangrijke rol die het speelde
tijdens de tiendaagse veldtocht waarmee
de Nederlanders ons land in augustus
1831 trachtten te heroveren.

De activiteiten in Leuven gaan op 2
februari 2006 van start. In het Stede-
lijk Museum opent dan de expo "Broe-
dertwist". In de Schouwburg wordt "De
Stomme van Portici" opgevoerd.
**************************************************

844 tt-EEN 844 do 15 dec 23:53:44

KUNSTEN 175 jaar weg van Oranje
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­
INITIATIEF IS VOORAL INFORMATIEF
­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­
Met het initiatief "175 jaar weg van
Oranje" wil Leuven vooral informeren
over wat daar in 1831 gebeurd is. De
militaire activiteiten die toen in
Leuven plaatsvonden, staan centraal.

De Leuvense burgemeester Louis Tobback
gaf ook zijn visie op de splitsing van
Nederland en België. Volgens hem is de
Belgische revolutie van 1830 een dwaas-
heid van de Brusselaars.

"Mochten beide landen en Luxemburg
samengebleven zijn, dan hadden ze in de
huidige wereld een soort grootmacht-
status gehad en een veel belangrijkere
rol kunnen spelen dan nu", zegt Tobback

quote:

’De overheid verkwanselt haar VOC-schatten’
Van onze verslaggever
Amsterdam – De wijze waarop Nederland omgaat met VOC-schatten is desastreus, zegt de Amsterdamse stadsarcheoloog en VOC-kenner Jerzy Gawronkski.

De gang van zaken rond de Rooswijk, het VOC-schip dat deze zomer in het diepste geheim werd opgegraven, is Gawronski in het verkeerde keelgat geschoten.

Want waar waren de Nederlandse onderwater-archeologen? „De Rooswijk is opgegraven door Rex Cowan, een commerciële Britse berger. Die graaft de voorwerpen keurig op en Nederland krijgt zijn part. Maar nationaal erfgoed is meer dan een paar zilverstaven. De voorwerpen vertellen samen een verhaal. Om dat te ontrafelen, heb je Nederlandse wetenschappers nodig.”

In de jaren ’80 borg Cowan bij Vlissingen het Vliegend Hert. Toen was er al discussie over. „Iedereen beloofde beterschap. Maar we zijn terug bij nul”, constateert Gawronski. Domeinen –onderdeel van Financiën– maakt, zegt hij, slechts afspraken over de verdeling van de buit: „Onze cultuurhistorie is in handen van een centenministerie.”

Dit weekeinde nam staatssecretaris Wijn van financiën in Plymouth enkele zilverbaren uit de Rooswijk in ontvangst. Een smakeloze vertoning, vond Gawronski: „Alsof deze schepen alleen maar plekken zijn waar je goud en zilver kunt vinden.”

quote:

Piramidegetjilp is bizarre echo

Gentse ingenieur verklaart eeuwenoud mysterie in Mexico
ADVERTENTIE

Ooit gehoord van de magisch tjilpende Maya-piramide van Cancun? Ze bestaat echt, en het was een Gentse wetenschapper die haar eeuwenoude mysterie ontsluierde.
Je moet het gezien en gehoord hebben om het te geloven: als de toeristen voor de Maya-piramide van Chichén Itza nabij Cancun in de handen klappen, krijgen ze als echogeluid het getjilp van de quetzal, een prachtige metaalgroene Mexicaanse vogel. Echte en pseudo-wetenschappers breken zich al eeuwen het hoofd over het fenomeen, maar het is onderzoeker Nico Declercq van de Gentse universiteit die het geheim ontrafeld heeft.

,,Volgens de lokale bevolking is er magie in het spel, want de quetzal is een goddelijke vogel. Maar ik heb die mensen moeten teleurstellen, want het gaat om een puur akoestisch fenomeen'', zegt Declercq.

,,Bij een gewone echo wordt het geluid quasi onvervormd weerkaatst. Maar op de trappen van deze piramide wordt het geluid in alle mogelijke richtingen gekaatst. Slechts een fractie keert terug naar de afzender. Het zijn net die frequenties die samen het tsjilpgeluid vormen.''

Declercq heeft op basis daarvan een simulatie op papier gezet waarmee je kan voorspellen hoe de echo van een bepaalde geluidsbron zal klinken. Bij een recent bezoek ontdekte hij trouwens dat de piramide nog een andere intrigerende echo uitstuurt.

,,Toen ik aan de voet wat zat uit te rusten, hoorde ik voortdurend regendruppels in een emmer water plonzen. Het was nochtans snikheet en er viel geen druppel water uit de lucht. Ook dat is perfect verklaarbaar met mijn simulatie, want het was de echo van de voetstappen op de piramidetreden.''

Declercq is intussen vaste gast op internationale congressen en zijn bevindingen haalden ook al de toonaangevende tijdschriften Nature en National Geographic . ,,Wereldwijd zijn er tientallen dergelijke fenomenen, maar de meeste zijn al verklaard. Het bekendste is wellicht het pagode-effect in de boeddhistische tempels op Sri Lanka en India. Daar hoor je soms perfect wat een bezoeker tien meter verder vertelt, terwijl je de mensen naast je amper verstaat.''

,,Denk vooral niet dat ik mij op dit soort rariteiten wil toeleggen'', zegt Declercq. ,,Ik hou me vooral bezig met het onderzoek van ultrasone, niet hoorbare, geluidsgolven. Die zijn bij het grote publiek vooral bekend door hun toepassingen in de geneeskunde, zoals de echografie, de bestrijding van kankergezwellen en het stelpen van bloedingen.''

(wdb)

quote:

Muren van vesting in Breda ontdekt

BREDA (ANP) – Bij opgravingen in Breda is onlangs een 30 meter lange muur van de vestingwerken van deze stad ontdekt. Dat heeft de gemeente woensdagmiddag bekendgemaakt.

Volgens de archeologische dienst van de gemeente gaat het om goed bewaarde muurresten van de verbeterde verdedigingslinie waaraan in 1682 begonnen is. In 1672 werden de Nederlanden opgeschrikt door een inval van de Fransen. Om de beveiliging van de zuidgrens te verbeteren, werden de vestingwerken in Breda fors uitgebreid.

De muur is ontdekt bij de sloop van het voormalig klooster van de Franciscanessen van de van de Heilige Elisabeth. Op die plaats zullen appartementen gebouwd worden met daaronder een parkeerkelder. De muur, die daarvoor moet wijken, is drie meter diep en zeker twee meter breed met brede steunberen. Zij stond eertijds in het water van de verdedigingsgracht.

Archeologe Ria Berkens zegt dat verbeterde vestingwerken rond Breda deel uitmaakten van het Nieuw–Nederlands stelsel. Dat wordt toegeschreven aan Menno van Coehoorn. Hij ontwierp een aangesloten systeem van vestingsteden, onderwaterzettingen en veel kleine schansen, sluizen en dergelijke. Het werk rond Breda duurde ruim zestig jaar. In 1870 zijn de vestingwerken ontmanteld voor de uitbreiding van de stad. Daarbij zijn ook omvangrijke waterpartijen grotendeels gedempt.

quote:

Museum ‘mazzelt’ met kopie Jeroen Bosch

DEN BOSCH (ANP) – Het is een van de vele kopieën, maar wel een „heel goede". Het Noordbrabants Museum in Den Bosch heeft een 16e–eeuwse navolging van het middenpaneel van Jeroen Bosch’ drieluik Aanbidding door de Drie Koningen op de kop getikt voor het luttele bedrag van 52.000 euro. „We hebben enorm gemazzeld", zei directeur J. van Laarhoven donderdag.

De onbekende schilder maakte een „zeer nauwkeurige" kopie op ware grootte van het origineel, dat in het Prado in Madrid hangt. Het werk is afkomstig uit een particuliere collectie. Het museum kocht het op een veiling. Het schilderij moet nog worden schoongemaakt en gerestaureerd, maar is vanaf 6 januari (Driekoningen) alvast negen dagen te zien.

Het Noordbrabants Museum ziet in de kopie een belangrijke aanwinst voor zijn collectie rond de beroemde Bosschenaar. Jeroen Bosch (ca. 1450–1516) schilderde het origineel waarschijnlijk kort voor 1500 in opdracht van de Antwerpse schepen Peeter Scheijve. Ook het Rijksmuseum in Amsterdam bezit kopieën ervan.

quote:

Farao's respecteerden dwergen

De Egyptenaren uit de tijd van de farao's hadden een groot respect voor dwergen. Ze zagen dwergen ook als gewone mensen. Er waren zelfs twee dwerggoden, die beschermgoden waren van de seksualiteit en de jeugd. Dat blijkt uit een onderzoek van de Georgetown Universiteit uit de Verenigde Staten. Die onderzocht een aantal mummies en skeletten van 4.500 jaar en 2.500 jaar voor Christus.
Achondroplasia is een syndroom dat extreem korte ledematen veroorzaakt. Er komt één geval voor op elke 25.000 geboorten. In het oude Egypte konden dwergen hoog op de sociale ladder klimmen. Het beste bewijs daarvan is dat ze fabelachtig dure begrafenissen kregen.

quote:

Miljoenen jaren oude kies gevonden in Maastricht

Uitgegeven: 30 december 2005 13:43

MAASTRICHT - Amateurfossielverzamelaars hebben in de kalksteengroeve in Maastricht een 66 miljoen jaar oude kies gevonden van een buideldier. De vondst leidde tot beroering. Tot nu toe dachten wetenschappers dat het muisachtige diertje toen niet in Europa voorkwam. Dat heeft een woordvoerder van het Natuurhistorisch Museum in Maastricht vrijdag gezegd.

Het is de eerste keer dat er in gesteentelagen uit het dinosaurustijdperk in Europa resten van een buideldier gevonden zijn.


Bekend was dat het tien centimeter grote zoogdiertje ongeveer zeventig miljoen jaar geleden in het huidige Noord-Amerika voorkwam. Tot dusver dachten paleontologen dat die buideldiertjes pas in het Eoceen, ruim tien miljoen jaar ná de vorming van de Maastrichtse kalksteen, de oversteek uit Amerika hadden gemaakt.

quote:

Russen wilden Nederland veroveren

WARSCHAU (ANP) – De voormalige Sowjet-Unie wilde Nederland veroveren. Tankdivisies moesten oprukken tot de Noordzee na een aanval met kernwapens op het toenmalige West–Duitsland.

Dit blijkt uit uiterst geheime documenten die door de Poolse regering openbaar zijn gemaakt. De papieren komen uit het archief van het Warschaupact, de verdwenen communistische tegenhanger van het NAVO–bondgenootschap.

In 1979 oefende de commandostaf van het pact een atoomaanval op de NAVO. Alle grotere West–Duitse steden moesten in de as worden gelegd, meldde de Duitse televisie woensdag. Daarna zouden tankdivisies het nucleair vervuilde gebied, inclusief Nederland en België, gaan bezetten.

quote:

Sloop oud DDR-parlement wordt ’openbare executie’
door Eric Brassem
Binnenkort begint de sloop van het ’Palast der Republik’ in Berlijn, het parlement van de DDR. Tot woede van velen.

Op de resten van een tribune hinkt een mank vosje: één van de twee vossen die de kolos van beton en staal in hartje Berlijn bevolken, vertelt de gids aan de toeristen die hij rondleidt. De beesten zijn niet de enigen die het pand zullen missen. Twee decennia herbergde het niet alleen het (tandeloze) parlement van het communistische Oost-Duitsland, maar ook enkele uitgaanscentra. Zo rijk geïllumineerd was de ontvangsthal, dat het gebouw de bijnaam ’Erichs Lampenladen’ kreeg.

De ’lampenwinkel’ van DDR-leider Erich Honecker, al jarenlang onttakeld, is brandpunt van ’ostalgie’ – weemoed naar alles wat mét de Muur na 1989 verdween. De verwaarlozing staat symbool voor de onhandige omgang met het DDR-verleden. Lelijk, mooi of ’camp’: dit ’paleis’ is hoe dan ook een historisch pand. Hier besloten de afgevaardigden van het eerste (en laatste) vrij gekozen DDR-parlement tot aansluiting bij de Bondsrepubliek.

De sloop geldt óók als toonbeeld van wanbestuur. Minimaal 20 miljoen gaat het kosten. Het gevaarte rust op een (Nederlandse) betonnen bak. Als die op het grondwater gaat drijven, vallen de heipalen onder de nabijgelegen Dom en diverse musea droog. Die dreigen te verzakken.

Niemand schijnt meer te weten waarom besloten is tot sloop, en niet tot een nieuwe bestemming. Eerst komt op dit centrale stadspunt een grasweide. Over 15 jaar moet er het Berliner Schloss herrijzen. Dit slot van de Hohenzollern werd in de oorlog zwaar beschadigd. Het DDR-regime liet het slopen. Maar de 1,2 miljard euro voor de herbouw zijn nog niet gevonden.

Tegenstanders van de sloop organiseerden vele manifestaties in en rond het gebouw: exposities waaraan toonaangevende kunstenaars deelnamen, toneelvoorstellingen en ludieke manifestaties. Deze week collecteerden ze 10000 euro bij elkaar voor een advertentiecampagne.

Dat zal waarschijnlijk niet helpen. Deze maand nog moet de sloop beginnen. Het stadsbestuur laat webcamera’s plaatsen, zodat iedereen kan meegenieten. „Een openbare executie op het internet”, kankeren de critici over dit idee.
Volkspaleis in Berlijn wijkt voor herbouw slot

1973: Besluit tot bouw en eerste steenlegging

1976: Feestelijke opening van het gebouw. Daarin zijn gevestigd het parlement, een theaterzaal, publieke ontvangsthal, dertien restaurants en cafés, een disco en een kegelbaan.

1989: Val van de Muur.

1990: Het parlement besluit dat de DDR zal opgaan in de Bondsrepubliek Duitsland. Het gebouw blijkt vergeven van de asbest. Daarom wordt het gesloten.

1998: Begin van de asbest-sanering: de kolos wordt geheel van zijn interieur ontdaan. Die operatie zal vijf jaar duren.

2001: Een parlementscommissie wil het Paleis voorlopig een culturele bestemming geven.

2002: De Bondsdag besluit tot wederopbouw van het ’Berliner Schloss’ op zijn historische plek, waar nu het Paleis staat.

2003: De Bondsdag besluit tot de sloop, ondanks hoge kosten en omvangrijke protesten.

quote:

'Geheime archieven' Vaticaan op internet
Externe links bij dit artikel

* www.vatican.va

VATICAANSTAD - De "geheime archieven" van het Vaticaan zijn voortaan ook via internet te raadplegen. Ze staan op de Engelstalige startpagina van de website van het Vaticaan, onder de link 'Vatican Secret Archives'.
Je kan er onder meer een virtuele wandeling maken "tussen de documenten en fresco's". Er zijn onder meer de verslagen van het proces tegen Galileo Galileï te vinden. Voor vele landen zijn de documenten ook de oudste teksten of zelfs het begin van hun geschiedenis.

Het Vaticaan bevat naar schatting 85 kilometer archieven. De oudste bewaarde documenten uit het archief dateren uit de 8ste eeuw en vanaf 1198 is het archief vrijwel volledig. In 1881 stelde paus Leo XIII de archieven ook open voor geleerden. Onlangs begon het Vaticaan ook met de stapsgewijze vrijgave voor wetenschappers van zijn "oorlogsarchieven".

De rubriek 'Geheime Vaticaanse Archieven' is voorlopig alleen in het Italiaans en Engels beschikbaar.

quote:

Eerste Nederlandse schip wordt in Amerika herbouwd

door Egbert Stoel, ANP

Slechts een paar plaatsnamen aan de huidige Amerikaanse oostkust herinneren aan de geschiedenis van de Nederlanders in wat ooit de kolonie Nieuw Nederland was.Bijna vierhonderd jaar nadat kapitein Adriaen Block er als eerste Nederlander een volledig schip bouwde, moet een replica de verre en vergeten geschiedenis achter namen als Adriaens Landing en Block Island oppoetsen.

WEST-TERSCHELLING - Hulpeloos en kwetsbaar, zo moeten Block en zijn bemanning zich hebben gevoeld toen tijdens de winter van 1613-1614 na een ongeluk voor hun ogen het handelsschip De Tijger uitbrandde en zonk. De ontdekkingsreiziger en pelshandelaar had weliswaar goede contacten met de lokale indianenstam, maar kon geen kant meer uit. Toch bleef de bemanning niet bij de pakken neerzitten. In wat nu het zuidpuntje van Manhattan is, bouwden ze diezelfde winter nog een nieuw jacht: De Onrust.

Al te veel moeten we ons daar niet bij voorstellen, aldus G. de Weerdt, directeur-conservator van museum 't Behouden Huys op Terschelling en een van de initiatiefnemers van het replicaproject. Met een mast, twee zeilen en een lengte van ongeveer vijftien meter was De Onrust meer ,,een soort handzaam verkenningsscheepje''. De bemanning wilde de kust verder onderzoeken en wist dat in datzelfde gebied ook andere Nederlandse schepen rondvoeren.

Dat de opvarenden met wat geredde spullen en vermoedelijke hulp van indianen in een paar maanden tijd een nieuwe boot wisten te bouwen, was niet ongebruikelijk. ,,Nederlanders hadden in de 16e eeuw een scheepsbouwmethode ontwikkeld die heel pragmatisch was'', stelt De Weerdt. ,,Technisch was het niet van hoog niveau, maar de schepen waren wel razendsnel klaar. Die productiesnelheid zat de Nederlandse ontdekkingsreizigers in de vingers.''

Pronkstukken
In mei moet in Albany, hoofdstad van de staat New York, de kiel gelegd worden van het 350.000 dollar (bijna 300.000 euro) kostende vaartuig. Als alles volgens plan verloopt, wordt het schip uiteindelijk onder het oog van het publiek afgebouwd in Manhattan zelf. Het jacht moet een van de pronkstukken worden als New York in 2009 herdenkt dat het vierhonderd jaar geleden door de Engelse avonturier Henry Hudson (in dienst van de Vereenigde Oost-Indische Compagnie) werd ontdekt. Daarna gaat het dienst doen als museumschip.

Voor de vraag hoe het schip er precies uitzag - van De Onrust zijn geen resten bewaard - moeten de herbouwers niet aan de oevers van de Hudson zijn, maar bij archeologische vondsten uit de klei van de Flevopolder. ,,In hun situatie zullen ze geen luxueus statenjacht hebben gebouwd, maar een werkboot met weinig opsmuk - zoals ze die van huis kenden. We zitten er zeker niet ver vanaf'', stelt De Weerdt, die ook betrokken was bij de bouw van het VOC-schip Batavia en de Kamper Kogge, een replica van een uit 1336 stammend handelsschip.

Dat De Onrust een succesvol schip werd, blijkt uit archieven. De bemanning verkende als eerste een aantal rivieren, zoals de Connecticut River. Door de ontdekkingsreizen die Block met het schip maakte, kon hij ook de eerste gedetailleerde zeekaart van de Amerikaanse oostkust produceren.

De Weerdt vermoedt dat het schip nog jaren dienst heeft gedaan tussen Nederlandse nederzettingen langs de Hudson. Op den duur verdwijnt het schip echter uit de annalen. ,,Het zal niet meer echt opvallende daden hebben verricht.'' Waarschijnlijk was het vaartuig na verloop van tijd versleten en is het als brandhout opgegaan in rook.

,,De Nederlandse geschiedenis in het gebied is door de latere Engelse overheersing weggepoetst en grotendeels vergeten'', stelt De Weerdt. Daar moet verandering in komen, niet alleen door de bouw van De Onrust. Er zijn ook plannen voor de vestiging van een nieuw museum in zuidelijk Manhattan. Dat moet de sporen van Nederlandse kolonisten weer tot leven brengen. ,,Ze zijn met serieuze partners bezig'', stelt De Weerdt. ,,Ik geef het een goede kans.''

quote:

Type De Bie fout in de oorlog
^{lid van een Nazi-organisatie}

In een artikel in de Vlagteropper Krant van gisteravond wordt Wim de Bie ervan beschuldigd op de Nederlandse televisie jarenlang een type te hebben vertolkt, dat er in de Tweede Wereldoorlog zeer dubieuze ideeën op nahield.

Deze 'Ir. Walter de Rochebrune', zoals hij zich noemde, heeft zich zelfs aan daadwerkelijke collaboratie schuldig gemaakt - schrijft onderzoeksjournalist Deef de Latter in zijn opzienbarende artikel - want hij is lid geweest van de NJS, de Nationale Jeugdstorm, de jeugdbeweging van de NSB.

'Ik heb twee getuigen gevonden, die bij hoog en laag volhouden De Bie in het lichtblauwe uniform van de NJS te hebben gezien,' aldus De Latter, wiens boek over deze affaire 'De Bie De Sigaar' volgende week uitkomt.

De Bie wijst alle beschuldigingen van de hand.
'Belachelijke opgeklopte historie van een flutjournalist,' zegt De Bie lachend, 'ikzelf heb al in 1988 het verleden van deze figuur onthuld in het boek Schoftentuig.
De Rochebrune geeft daarin ruiterlijk toe lid te zijn geweest van de NJS en in die hoedanigheid de leider van de NSB, Ir. Anton Mussert, de hand te hebben geschud.
Maar na de oorlog heeft hij volledig afstand van zijn verleden genomen. Niet hij, maar zijn vader nam dienst in de Waffen-SS en is in 1942 gesneuveld aan het Oostfront.'

Volgens De Bie is het de eerste keer in de vaderlandse geschiedenis dat een schrijver/acteur wordt afgerekend op het verleden van een door hem gespeeld karakter.

'De twee getuigen die mij in een NSB-uniform hebben gezien, zijn haatzaaiers, of niet goed bij het hoofd,' zegt De Bie, die overweegt bij Justitie een klacht wegens smaad in te dienen.

quote:

Schokland krijgt vuurtoren
ANP


NOORDOOSTPOLDER - Het voormalige eiland Schokland in de gemeente Noordoostpolder krijgt een nieuwe vuurtoren. Dat maakte een woordvoerder van het Flevo Landschap in Lelystad gisteren bekend. De toren wordt een exacte replica van de laatste vuurtoren van Schokland.De vergunningen voor de bouw moeten nog worden goedgekeurd. De zegsman kan daardoor niet vertellen wanneer wordt begonnen met de bouw. De tien meter hoge toren komt op het noordpunt, vlakbij de oude haven van het voormalige eiland.

Het baken is een onderdeel van een project van het Flevo Landschap. Deze organisatie wil enkele historische elementen van Schokland weer zichtbaar maken. ,,Wij merken dat veel recreanten dit waarderen'', zegt de woordvoerder. ,,Daarbij is Schokland cultureel werelderfgoed dat kan worden ontwikkeld.''

Het Flevo Landschap heeft ook de zuidpunt helemaal gerestaureerd. Daarnaast is de oude begraafplaats nog aanwezig, waar een hekwerk omheen komt. Hierop komen de namen van alle Schokker families die op het voormalige eiland woonden.

De kosten voor het hele project bedragen ongeveer 550.000 euro. De financiering wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de provincie Flevoland en de gemeente Noordoostpolder.

quote:

Tudorkapel in Londense Greenwich ontdekt

Archeologen hebben in Greenwich (Londen) de resten ontdekt van de Tudorkapel.

De kapel werd oorspronkelijk door koning Hendrik VII gebouwd. Ze werd door hem en zijn opvolgers Hendrik VIII en Elisabeth I gebruikt. De kapel maakte oorspronkelijk deel uit van het koninklijk Tudorpaleis van Placentia (wat zoveel betekent als een "aangename plaats om te verblijven"). Het was de geliefde verblijfplaats van verschillende koningen uit de Tudordynastie, maar het Placentiapaleis overleefde de zeventiende eeuw niet.

Volgens de archeologen werd de kapel zo'n vier weken geleden bij graafwerken met een bulldozer ontdekt. De vondst was niet meteen een echte verrassing, omdat het bestaan van de kapel bekend was. Een team van vier archeologen van het Museum van Londen ging ter plaatse. Ondertussen werd het deel rond de oostelijke muur, met een stuk vloer met zwarte en witte tegels, blootgelegd. Wellicht stond daar het altaar.

De archeologen sluiten niet uit dat dit de plaats is waar koning Hendrik VIII met twee van zijn vrouwen - Katherina van Aragon en Anne van Cleve - huwde. Archeoloog Simon Thurly van het Museum van Londen verklaarde wel erg verbaasd te zijn dat de resten van de kapel de tand des tijds zo goed doorstonden. "Hier konden we ooit Hendrik VIII en Elisabeth I zien. We sluiten niet uit dat dit een nieuw licht werpt op de werking van het Tudorhof". Thurly spreekt van "de belangrijkste ontdekking van het Museum van Londen in tien jaar tijd".

quote:

Piramide van Cheops bijna afgebroken

KAIRO - De piramide van Cheops, de grootste van Egypte, werd twee eeuwen geleden bijna afgebroken. Men dacht er aan de stenen van het bouwwerk te gebruiken voor de bouw van een stuwdam op de Nijl.
De krant Al Ahram heeft vandaag onuitgegeven documenten gepubliceerd over de geschiedenis van de irrigatie in Egypte. Daaruit blijkt dat Mehemet Ali, die in 1805 werd aangeduid als gouverneur van Egypte, beslist had dat de piramide moest worden ontmanteld.

Ali wordt beschouwd als de stichter van het moderne Egypte. Hij was de grondlegger van modernisatieprojecten in het vervoer, onderwijs, landbouw en stedenbouwkunde.

Volgens de historische documenten had Mehemet Ali aan een Franse ingenieur gevraagd om een stuwdam op de Nijl te bouwen en daarvoor de grote stenen van de piramide van Cheops te gebruiken.

De Egyptische krant stelt dat de ingenieur, waarschijnlijk Linant, met de hulp van de Franse consul geprobeerd heeft om Ali te doen terugkomen op zijn beslissing en de piramide te sparen. De ingenieur zei dat het transport van de piramidestenen veel te duur zou zijn en dat er stenen voorhanden waren nabij de plaats waar de dam moest worden gebouwd. Mehemet Ali kon worden overtuigd en de piramide bleef heel.

Met een hoogte van 147 meter was die piramide tot de 19de eeuw het hoogste monument. Ze werd opgetrokken voor farao Cheops. Vandaag is het bouwwerk een van de belangrijkste toeristische trekpleisters van Egypte.

De stenen voor de dam van Qanatir kwamen uiteindelijk van de steengroeve van Shalkan, 25 kilometer ten noorden van Kairo.

quote:

Geven om terug te krijgen

door onze redacteur Rien van den Berg

GRONINGEN - De kloof tussen arm en rijk in de oude Romeinse wereld was enorm. Tegelijk gaven rijke Romeinen grote bedragen aan 'de publieke zaak'. Een voorloper van de christelijke armenzorg, denken sommige wetenschappers. Arjan Zuiderhoek gelooft daar niets van.Arjan Zuiderhoek promoveerde afgelopen week op het geefgedrag van de Romeinse elite in de eerste twee, drie eeuwen van de jaartelling. Hij onderzocht speciaal de regio Klein-Azië. Dat was de bakermat van het christendom, dus is het niet zo gek dat wetenschappers de vormen van vrijgevigheid met elkaar vergelijken.

In de tweede eeuw na Christus nam de weldoenerij een enorme vlucht. Schatrijke Romeinen gaven grote sommen geld voor feesten en sportevenementen, voor de bouw van gymnasia, tempels en theaters. Waarom eigenlijk? vroeg Zuiderhoek zich af. ,,De meeste wetenschappers geven een economische verklaring. De lagere overheid had zelf nauwelijks inkomen, doordat het Rijk alle belastinginkomsten wegsnoepte. De rijke stedelingen droegen de stad op hun schouders.''

Maar die verklaring deugt niet, zegt Zuiderhoek. Hij berekende eenvoudig het totale budget van een gemiddelde Romeinse provinciestad. Vervolgens rekende hij uit wat een stad maximaal aan goededoelengeld binnen kon slepen. ,,De particuliere vrijgevigheid vormt hooguit een paar procent van het jaarinkomen van een stad. Steden waren wel degelijk in staat het grootste deel van hun publieke voorzieningen te betalen uit andere inkomsten.''

Volgens Zuiderhoek betaalde de overheid het grootste deel van de publieke voorzieningen, en droegen particulieren (soms fors) bij. In zijn proefschrift noemt Zuiderhoek als voorbeeld de bouw van een tempel, waarbij een weldoener een paar zuilen voor zijn rekening nam.

Charitas
De vrijgevigheid van de Romeinen was volgens Zuiderhoek ook geen voorbode van de latere christelijke charitas en van de verzorgingsstaat, zoals sommige wetenschappers denken. Om dat duidelijk te maken legt de historicus uit hoe die vrijgevigheid in elkaar zat. ,,De steden in Klein-Azië waren van oorsprong Grieks. Het Griekse idee van politieke gelijkheid van de burgers, een soort van democratie, leefde nog sterk. Maar in werkelijkheid werden de steden steeds nadrukkelijker beheerst door een heel klein aantal schatrijke mensen. Hoe moesten die hun positie verantwoorden?''

Daar komt bij dat de sterfte in die tijd hoog en onvoorspelbaar was. Zuiderhoek: ,,Er zijn maar een paar families die echt een tijdje een dynastie konden vormen. Er moesten steeds nieuwe mensen die elite in. Als groep hadden ze toch baat bij een zekere continuïteit. Het gaat hier om een speciale groep mensen, die wilden uitstralen dat ze beter waren dan hun medeburgers.''

Dat was de reden van hun vrijgevigheid, zegt Zuiderhoek: ,,In ruil voor hun vrijgevigheid kregen ze standbeelden, ere-inscripties, status, prestige, sociale voordelen en zelfs publieke huldigingen.'' De historicus geeft aan dat de persoonsverheerlijking tamelijk extreem was. ,,Als je een Grieks-Romeinse stad binnenging, kwam je eerst door de dodenstad, waar de graven van de elite lagen, voorzien van allerlei inscripties. In de stad zelf, vooral op de marktplaatsen en bij de tempels, stonden overal standbeelden. Je wist echt onmiddellijk wie de big-shots van de stad waren. We hebben nog steeds duizenden van die ere-inscripties over. Er moeten er nog veel meer geweest zijn.''

Teruggeven
Zelfs in Klein-Azië, waar het christendom het vroegst en het sterkst opkwam, kan Zuiderhoek geen verband ontdekken met de latere christelijke charitas. ,,Ik geloof niet in een link. Antieke weldoenerij richt zich op de burgerij, niet op de armen. De giften zijn niet bedoeld om de nood van de armen te lenigen. Het zijn prestigeprojecten.''

Maar er werd toch ook wel eens geld, graan of olie uitgedeeld? ,,Ja, maar ook die uitdelingen gingen heel hiërarchisch. Als je bij de burgerij hoorde kreeg je meer. Degenen die het het hardst nodig hadden, kregen het minst. Zij konden namelijk geen tegenprestatie leveren.''

De belangeloze armenzorg is echt iets uit de joods-christelijke traditie, denkt Zuiderhoek. ,,Heidense weldoenerij gaat uit van het principe: 'ik geef iets aan iemand die iets terug kan geven'. De christelijke charitas is juist bestemd voor mensen die niets terug kunnen geven. In het heidense denken is dat een ondenkbaar model.''

Zuiderhoek vermoedt dat er juist een link ligt tussen de afloop van de heidense weldoenerij en de opkomst van het christendom. Hij heeft een heleboel inscripties geprobeerd te dateren, en daarvan een grafiekje gemaakt. Het blijkt dat in de tweede eeuw de heidense vrijgevigheid sterk opkomt, maar na het midden van de derde eeuw is het daarmee gedaan. ,,Dat is toevallig ook de tijd dat het christendom definitief opkomt. De bisschoppen nemen een centrale plaats in, de maatschappelijke orde verandert.''

Vooralsnog kan Zuiderhoek niet meer doen dan constateren dat er een korrelatie is: de heidense weldoenerij eindigt, de christelijke charitas komt op. ,,Maar het is nog te vroeg om te spreken van een causaal verband. Daar wil ik graag mijn vervolgonderzoek aan wijden.'' Zuiderhoek vermoedt dat wortels van de huidige Europese verzorgingsstaten eerder liggen in de christelijke gedachten over stads- en staatsinrichting dan in de heidense.

Amerika
Er is ook een andere vergelijking die zich opdringt. Een elite die op zoek is naar erkenning en stabiliteit, en die juist daarom grote sommen aan goede doelen geeft - dat doet modern-Amerikaans aan. Ook filmsterren komen en gaan, en hebben er dus behoefte aan om 'naam te maken'.

Zuiderhoek haalt eens diep adem. Deze vergelijking valt ver buiten zijn promotieonderzoek, en hij moet dus oppassen wat hij erover zegt. Maar de vergelijking ligt toch voor de hand? ,,Een verschil met het antieke geven is in elk geval dat de steenrijke Amerikanen ook wel degelijk aan charitas doen.''

Maar in de psychologie van de rijke gevers kon wel eens eenzelfde mechanisme spelen, erkent Zuiderhoek. ,,Een zakenman heeft vaak behoefte aan cultureel prestige. Hij richt dan bijvoorbeeld een bibliotheek op, of een kunstverzameling. Hij maakt deel uit van een onzekere groep, die op deze manier toch een vorm van legitimatie probeert te verwerven.''

Opvallender vindt Zuiderhoek dat vrijgevige multimiljonairs in Europa bijna niet voorkomen. ,,Ik heb het idee dat dit aan de verzorgingsstaat ligt. Het teruggeven van geld aan de minder bedeelden is bij ons sterk verankerd in het staatsmodel.''

Toch zijn ook hier wel restjes te zien van gebruiken uit het antieke Klein-Azië. ,,De traditie van 'eerste stenen' in gebouwen bestaat nog steeds, compleet met inscripties. De huidige cultuur is een product van het verleden.''

quote:

Vervolging Jehovah's Getuigen onbekend

ANP

VUGHT - Een onbekend hoofdstuk in de geschiedschrijving over de Tweede Wereldoorlog heet de felle vervolging van de Jehovah's Getuigen te zijn. ,,Na de Joden waren de getuigen de zwaarst getroffen geloofsgemeenschap'', memoreerde R. van den Heuvel van het Wachttorengenootschap gisteren bij de opening van een tentoonstelling over hun lot in Nationaal Monument Kamp Vught.In Duitsland kregen de Jehovah's Getuigen al snel na de machtsovername door de nazi's in 1933 te maken met vervolging. Op grond van hun geloofsovertuiging weigerden ze onder meer lid te worden van de nationaalsocialistische NSDAP, de Hitlergroet te brengen, krijgsdienst te verrichten, te werken in de oorlogsindustrie en een gelofte van gehoorzaamheid aan de staat af te leggen. ,,Die principiële houding wordt nog steeds als voorbeeldig ervaren'', aldus Van den Heuvel.

In Nederland kwamen tijdens de bezetting 93 Jehovah's Getuigen in kamp Vught terecht. Van de ongeveer vijfhonderd leden die het Wachttorengenootschap in 1940 telde, hebben de Duitsers er 456 opgepakt en 317 naar vernietigingskampen gedeporteerd. Van die laatste groep zijn er 130 omgekomen.

De expositie 'Trouw aan hun geloof', die tot en met 23 april te zien is, laat onder meer zien hoe de Jehovah's Getuigen tijdens de bezetting tegen de verdrukking in doorgingen met prediken. ,,De innerlijke drang tot verkondiging maakte het extra gevaarlijk'', zei Van den Heuvel. De Getuigen strooiden ook heimelijk pamfletten uit met teksten als 'Jahweh is het heil der vromen, niet Hitler' of plakten die 's nachts aan lantaarnpalen.

Jo Wildschut, een overlevende van Vught en Ravensbrück, sloot zich in 1941 bij de Jehovah's Getuigen aan. Dat die vervolgd werden, was voor haar juist een stimulans. ,,Ik was daar eigenlijk wel blij mee. Jezus heeft gezegd dat wie hem navolgt, vervolgd zal worden. Ik wist dus dat ik op de goede weg was'', zei ze bij de opening van de tentoonstelling.

In kamp Vught ging ze, met op haar kleren de paarse driehoek die voor Jehovah's Getuigen was gereserveerd, door met prediken. Met een zuster ging ze in de barakken van bed tot bed om het geloof te verkondigen. ,,Ik ben nooit bang geweest. We waren als schapen tussen de wolven, maar vertrouwden volledig op Jehovah.'' Het was volgens haar ook aan Jehovah te danken dat ze op een dag in Vught een Bijbel ontving die in een brood was verstopt.

Joop van der Haar, een andere overlevende, sloot zich in het kamp bij de Jehovah's aan. Hij kwam uit een gereformeerd gezin en zat als politieke gevangene in Vught. Bij de Jehovah's Getuigen kon hij terecht met de vragen die gereformeerde predikanten afwimpelden, zei hij dinsdag. Het lukte de broeders zelfs om hem in het kamp in een zinken teil te dopen.

Kamp Vught heeft bij de samenstelling van de expositie nauw samengewerkt met het Wachttorengenootschap, dat de meeste panelen heeft geleverd. De titel is ontleend aan een boek van historica Tineke Piersma uit 2005, dat het lot van de Jehovah's Getuigen in de oorlog beschrijft.