Muni bonds, een tweede kredietcrisis?

quote:

Harrisburg ten val na dertig jaar hoogmoed
Tom-Jan Meeus, NRC Handelsblad, 02-04-2011
De ramp zal zich binnen drie maanden voltrekken. Dan heeft Harrisburg, de hoofdstad van Pennsylvania (de zesde staat van de VS, ruim 12,5 miljoen inwoners) geen geld meer voor de politie, waterzuivering en scholen. ,,Alles op. Over, uit, afgelopen'', zegt Bill Cluck, bestuurder van het agentschap dat de nutsbedrijven van de stad onder zijn hoede heeft.

Hij kondigt de ramp aan op de stoep van zijn fraaie Victoriaanse woning, in het centrum van de stad. Het is een zonnige vrijdagmiddag, dromerige jongeren fietsen voorbij, Cluck schenkt nog wat thee bij. Is hij niet in paniek? ,,Och'', zegt hij, ,,als de hemel naar beneden valt, kun je maar één ding doen: de hemel zijn gang laten gaan.''

Het nakende faillissement van de stad zal in elk geval tot ver buiten Harrisburg gevoeld worden. Toenmalig gouverneur Ed Rendell van Pennsylvania zei vorig jaar dat een bankroet van de hoofdstad ook de metropolen van zijn staat - Philadelphia en Pittsburgh - zal dwingen tot uitstel van betaling: ,,Als Harrisburg valt, zijn alle gemeenten van Pennsylvania in gevaar''.

Dan treedt het scenario in werking waarvoor financieel analist Meredith Whitney drie maanden geleden waarschuwde. Zij maakte aan het begin van de kredietcrisis, in oktober 2007, naam met pessimistische rapportages over Citibank, die later uitkwamen. Na onderzoek naar de financiële huishouding van Amerika's vijftien grootste staten voorspelt ze dat dit voorjaar, als Obama's stimuleringsgeld op raakt, vijftig tot honderd gemeenten in de VS uitstel van betaling zullen aanvragen. De verzekeringsmarkt voor zogenoemde 'muni bonds' - obligaties van lagere overheden - klapt dan in elkaar. Er gaat 3.000 miljard dollar in om; ruim voldoende om de wereld een tweede kredietcrisis te bezorgen.

Whitneys waarschuwingen worden betwist. Maar in het eerste kwartaal van dit jaar, bleek deze week, viel de omzet van obligaties voor lagere overheden in de VS terug naar het niveau van 2000. Een spectaculaire daling. Maar de ware test volgt de komende drie maanden, als de meeste steden en provincies beslissen of ze, gezien hun krimpende budget, nog kans zien hun schuldenberg af te lossen.

En weinig overheden staan er zo beroerd voor als Harrisburg. De hoofdstad van Pennsylvania (50.000 inwoners) is erin geslaagd een schuld van een kleine 300 miljoen dollar op te bouwen op jaarinkomsten van ongeveer 60 miljoen dollar. Toch proberen de gouverneur, de burgemeester en de Kamer van Koophandel een faillissement tegen te gaan - omdat de stad anders te boek komt te staan als 'financieel onbetrouwbaar'. Dan C. Miller, de boekhouder van Harrisburg, lacht erom. ,,Alsof dat nog tegen te gaan is.''

Het verhaal over de financiële neergang van Harrisburg is zo Amerikaans als appeltaart. Het gaat over een ondernemende overheid en een burgemeester met een dubbelleven (inzet). Het gaat over geniale marketing en stiekeme leningen. En het gaat over burgers die elke belastingverhoging afwijzen - zelfs nu een faillissement nadert. ,,Het is'', zegt Bill Cluck, ,,a hell of a story''.

In Harrisburg ging altijd alles fantastisch, vertelt Mike Van Jura, een jonge ondernemer die tien jaar geleden in de stad verzeild raakte. Er hing een feel good sfeer. De burgemeester trok de nieuwe bedrijven bij bosjes aan. In de historische binnenstad, aan de fraaie oevers van de rivier de Susquenna, werden aan de lopende band hotels, cafés en musea geopend. Van Jura begon bandjes naar de stad te halen. Hij bouwde het uit tot een bloeiend bedrijf met twee poppodia en elke week optredens van nationaal bekende acts. Belangstelling genoeg ,,Alle hipsters van Pennsylvania willen in Harrisburg wonen.''

Gaandeweg begonnen hem dingen op te vallen. De burgemeester, Stephen Reed, omringde zich graag met jonge ondernemers zoals hij. De baas van de stad, al sinds 1982 in functie, sprak gretig over zijn successen, maar zijn presentatie was telkens net iets te mooi. Harrisburg, ontdekte Van Jura, is een soort Twin Peaks: niets is wat het lijkt. Zo kwam Reed elk jaar met geweldige aantallen - 1.600! 1.700! - nieuwe bedrijven die zich in de stad hadden gevestigd. ,,Keek ik het na, bleek hij standhouders op de vlooienmarkt mee te tellen.''

Zo droomde Harrisburg zichzelf de hoogte in. In 2006 was de verkiezing van de wereldburgemeester van het jaar, en uiteraard nomineerde de stad Stephen Reed. In 2007 typeerde de lokale Patriot-News hem als ,,een levende legende''.

Hij was geen man van inspraak en procedures. Reed was een 'autocraat´ zoals hij zelf zei - het soort fikser waar Amerikanen van houden. Hij kon trots vertellen hoe hij vlak na zijn aantreden, in 1982, advies kreeg de stad failliet te laten gaan. Toen al. En hoe hij daar tegenin ging. ,,Hij zei: we gaan geld verdienen!", aldus Bill Cluck.

Aan de rand van de stad stond een vuilverbrander. Zo'n beige keet met een rode luchtpijp, omgeven door afval. Die fabriek liet Reed ombouwen, zodat energie die na verbranding vrijkwam werd omgezet in elektriciteit. Stadsverwarming zoals die in de hele westerse wereld wordt toegepast. Met dit verschil dat de burgemeester er een groeimarkt in zag. Hij eiste dramatische verhoging van de omzet. Een groot deel van Pennsylvania zou voortaan vuilnis naar Harrisburg brengen, zodat de stad een van de grootste elektriciteitsleveranciers in de staat zou worden. ,,Win-win, weet je wel'', lacht Cluck.

En terwijl de burgemeester de veronderstelde opbrengsten gebruikte om bedrijven te werven, duurde het tot 2003 voordat duidelijk werd dat er geen opbrengsten waren. De fabriek overtrad milieuregels en werd gesloten door de federale overheid. De boeken moesten geopend worden en wat bleek: een schuld van ruim 100 miljoen dollar.

Het had, vertelt boekhouder Miller, een moment van bezinning moeten zijn. Maar de burgemeester vond dat Harrisburg ,,nú de kans had te bewijzen dat het werkelijk een ondernemende overheid is''. Hij overtuigde de raad nog eens 125 miljoen dollar aan obligaties uit te schrijven, om de vuilverbrander uit te breiden en aan milieuregels te laten voldoen.

Uiteindelijk zou de gemeente elf maal nieuwe obligaties uitschrijven, voor in totaal 288 miljoen dollar, vertelt Miller. Hij vindt het onbegrijpelijk dat de raad er geen stop op zette, maar heeft evengoed vragen bij de inschrijvers en de grote spelers op de 'muni bond'-markt, zoals verzekeraar Assured Guaranty Municipal (AGM), dat de obligaties van Harrisburg verzekerde. ,,Een kwartiertje studie had uitgewezen dat dit niet in de haak was.'' Beurstoezichthouder Securities and Exchange Commission (SEC) onderzoekt de juistheid van de informatie die de stad bij het uitschrijven van de obligaties publiceerde. Inmiddels is ook gebleken dat de FBI mogelijke corruptie onderzoekt.

Reed, die niet met deze krant wilde spreken, werd uiteindelijk in 2009 weggestemd, na 27 jaar. Sindsdien breekt zijn stad zich het hoofd over de vraag of Harrisburg een faillissement aankan. ,,Het zal wel moeten'', zegt boekhouder Miller. ,,We betalen onze schulden al een jaar niet meer af. We kunnen niet eens een begroting opstellen.'' Hij begrijpt dat een bankroet gevolgen kan hebben voor de hele wereld, maar dat beïnvloedt hem niet. ,,Mijn stad is belangrijker dan al het andere.''

Reeds opvolger, de Afro-Amerikaanse Linda Thompson, stelde vorig jaar voor het probleem te lijf te gaan met belastingverhoging; ze had geen schijn van kans. Hoewel de gemeentetarieven in Harrisburg relatief laag zijn, ziet de bevolking de stad nog liever failliet gaan dan hogere belasting te accepteren. ,,Dat laatste is zelfmoord'', zegt Eric Papenfuse, die een progressieve boekhandel in de stad heeft en enkele malen meedeed aan verkiezingen.

Extra complicatie is dat Thompson door zwak optreden geen greep meer op het bestuur lijkt te hebben. Zo stuurde ze in anderhalf jaar vier woordvoerders de laan uit. Zelfs met naaste collega's, zoals controller Miller, zijn de relaties danig bekoeld. Miller sprak haar in 2010 slechts tweemaal. ,,Ze zette me beide keren de kamer uit.''

Het is de prijs van dertig jaar hoogmoed, zegt Bill Cluck. ,,De hele wereld wacht in spanning op onze beslissingen, en wij hebben niet eens een bestuur dat functioneert.'' En dus verwacht hij dat de kladderadatsch over een paar maanden uitbreekt omdát er geen besluiten vallen. Op een dag is het geld voor de politie op, ,,en zit er niets anders op dan uitstel van betaling aanvragen''.

De vraag is intussen of de stad ook heeft geleerd van haar hoogmoed. Laatst liep hij Reed tegen het lijf. De oud-burgemeester doceert nu over 'de ondernemende overheid' op de universiteit. ,,Hij gelooft nog steeds in die onzin'', zegt Cluck. En de bevolking? ,,De bevolking ook, vrees ik.''

Burgemeester met dubbelleven
Het financiële verval van Harrisburg was vooral wanbestuur. Maar de FBI onderzoekt ook of sprake was van fraude of erger. Zo deed oud-burgemeester Stephen Reed in zijn eentje in het hele land aankopen met de gemeentelijke creditcard. Het was, zei hij achteraf, voor musea die hij wilde oprichten om wat meer toeristen te lokken. Ook bleek dat hij zijn aankopen verborg - geen grap - in een schuurtje op het terrein van de beruchte vuilverbrander. ,,We weten dat hij voor minimaal 8 miljoen dollar inkocht'', zegt Bill Cluck, die als bestuurder van de lokale nutsbedrijven de boeken mocht inzien.

De FBI heeft al sinds 2007 belangstelling voor Reed. Toen maakte boekhandelaar Eric Papenfuse bekend dat de FBI afluisterapparatuur op zijn lichaam had aangebracht in een poging de burgemeester op heterdaad te betrappen bij zijn museumaankopen. Het mislukte. Reed werd nog steeds beschouwd als lokale held, de media namen de claim niet serieus. Papenfuse: ,,'Tuurlijk Eric', zeiden ze. 'En ken je die van die groene maanmannetjes?'''

Een lokaal televisiestation bewees daarna dat Reed vier ton uitbetaalde aan een van zijn beste vrienden voor onderzoek naar een sportmuseum. De vier ton leverden alleen een naambordje voor het sportmuseum in de binnenstad op; het museum zelf kwam er niet. Maar het bordje staat er nog steeds: eenzaam symbool van de ondernemende overheid.
Probleem gemeenten stamt uit kredietcrisis

De problemen van lokale overheden in de VS hebben direct te maken met de kredietcrisis van 2007 en 2008. Destijds hadden veel lokale overheden nog leningen met een variabele rente, die op wekelijkse veilingen werd vastgesteld. Toen kopers van die schuld in de crisis verdwenen, zochten gemeenten naar nieuwe manieren om hun schuld te financieren. Dat gebeurde met behulp van de grote banken, die daarvoor grote bedragen aan fee opstreken. De looptijd van die nieuwe leningen bedragen gemiddeld zo'n twee tot drie jaar. Vandaar dat in 2011 een groot deel van die schulden afloopt en opnieuw gefinancierd moet worden. De markt voor muni bonds bedraagt zo'n 2.900 miljard dollar (2.049 miljard euro).

quote:

Op woensdag 6 april 2011 06:40 schreef Papierversnipperaar het volgende:
US budget: federal government faces shutdown over deadlock