Gereedschap restaureren

Ik heb ondertussen aardig wat oud gereedschap liggen / gekocht. Tijdens het kopen let je er op dat het niet mishandelt is. Het moet nog recht zijn, niet gescheurd zijn, beitels nog voldoende leng om ze te kunnen slijpen, enz.

Maar zoals je waarschijnlijk wel kunt begrijpen zal er wat aan gedaan moeten worden om het weer goed te kunnen gebruiken. Een schaaf zul je op zijn minst moeten slijpen. Maar er is meer te dooen!

Tegenwoordig wordt alles gepoedercoat of met lak gespoten. Vroeger deed men dit anders. De minst duurzame maar makkelijke manier was inwrijven van het ijzer met olie en daarna de olie in branden in een vlam. Het ijzer wordt blauw van kleur en roest de komende paar jaar niet. Dit gereedschap is ondertussen weggeroest en zul je vrijwel niet tegen komen.

De andere manier was om het te emaileren ookwel japanselak of japanning genoemt. Dit kan in allerlij kleuren gedaan worden het meeste is echter zwart of donkerblauw.

Dit zijn b.v. 2 modellen spookschaaf no 51.


Aan de voorkant van deze no 8 rijschaaf kun je de beschadigingen in de emaillelaag beter zien.

Eerst moet alle roest van het gereedschap af als dat aanwezig is. Dit gaat we er niet afslijpen of schuren daarmee halen we ook weel metaal weg dat wel goed is en hebben we een minder goede ondergrond voor de afwerking (te glad) en moeten we waarschijnlijk patent nummers, merknamen enz mee wegslijpen waardoor we als we het gereedschap zelf niet meer gebruiken niet meer kunnen verkopen.

We gaan dus elektrolytisch ontroesten. Niet alleen halen we alleen de roest weg maar een deel van de roest wordt terug in ijzer omgevormd!

Me nemen een grote plastic bak (ik heb een goedkope prullenbak genomen). In deze bak moneteren we een paar staven ijzer aan de zijkanten (ik heb beton ijzer genomen). De bak vullen we met water waarin we schoonmaak soda oplossen.

Als voeding nemen we een acculader. De pluspool van de lader sluiten we aan op de staven ijzer. De min pool zetten we op het gereedschap en dat hangen we in de bak. We gieten we soda bij zodat er een stroom gaat lopen van een paar ampere.







Het soda water gaat een beetje borrelen. Dit komt omdat er zuurstof en waterstof ontstaat bij de polen. Goed ventileren is dus aan te raden of doe het buiten zoals ik. Op het sodawater komt een laag roest te drijven deze kun je afscheppen om de bak schoon te houden.

[ Bericht 0% gewijzigd door tnimble op 07-08-2007 14:40:11 ]

Na het ontroesten willen we niet opnieuw roest krijgen. Niet alleen omdat een roestig stuk gereedshap er niet uit ziet maar voornamelijk omdat roest het gereedshcap vervormt (roest is dikker dan ijzer) en vlekken afgeeft aan je handen en waar je aan werkt.

We gaan verf maken. Ik gebruik hiervoor een recept uit het boek "Handbook on Japanning. For Ironware, Tinware, Wood, Etc. With Sections on Tinplating and Galvanizing" 2de editie geschreven door William N. Brown 1913.

Ik heb alle ingrediënten omgerekend en het recept enigzins aangepast:
- 19.96 gram asphaltum
- 50 milliliter gekookte lijnzaadolie
- 4 ml loodcarbonaat
- 2 ml zinksulfaat
- 400 milligram pigment ivoor of lampzwart
- 5 gram schellak
- terpetijn zoveel als nodig is ca 100 a 200 milliliter

Als eerste gekookte lijn olie.Daar is nogal at verwarring over wat het si en hoe je het maakt. Tegenwoordig wordt gekooktelijnolie niet meer gekookt dit kost te veel geld en is gevaarlijk. De lijnolie wordt licht verwarmt en er wordt een organisch toeslag middel toegevoegt om de olie drogende eigenschappen te geven. Vroeger werdt lijn olie wel gekookt en wel op 2 manieren.

De meest sneldrogende olie wordt verkregen door de olie in een glazen kolf ca 2 tot 6 maanden in het zonlicht te zetten en deze periodiek te roeren. De kolf wordt niet geheel afgesloten zodat er zuurstof bij kan om de olie te laten oxideren. Na de aantal maanden in de zon te zetten wordt de olie stroopdik en donker rood bruin van kleur.

De andere manier is om de olie in een stalen ketel op een vuur te koken. Het koken duurt enkele uren tot dagen. De rook die van de kokende olie opstijgt is licht ontvlambaar en bevat afhankelijk van de temperatuur blauwzuurgas.

Voor dit recept is het echt koken van de olie geschikter dan de zongekookte olie. De huidige 'gekookte' olie is onbruikbaar. Hier mijn kook instalatie:



Links een elektrische kookplaat waarvan de intere temperatuur beveiliging verwijderd is. Door het elektrisch te verwarmen heb je het risico met licht ontvlambare rookgassen en open vuur niet. Op de kookplaat een ijzeren ketel (ik kook maar kleine hoeveelheden dus een pannetje of een beker is voldoende)

In de ijzeren beker hangt een thermokoppel. Rechts staat een PID temperatuur regelaar (zelf in elkaar gesleuteld) die de kookplaat in en uit schakelt om de temperatuur in de beker constant te houden.

Op de foto staat het even binnen aan met wat water in de beker ter illustratie en controlle dat alles goed werkt. Daarna gaat de instalatie naar buiten wordt de beker goed gedroogt en gevult met rauwe lijnzaadolie. De temperatuur stel ik in op 300 graden. In het begin rookt dit enorm maar na een paar minuten stijgt er alleen damp uit de olie op. Het komen duurt voor deze toepassing ongeveer 4 a 5 uur. Je hebt nu een zeer sterk ruikende amber kleurige olie die half stropigerig is.

Het mengen van de verf:

Van links naar rechts: kookplaat met magneetroerder (voor dit gebruik ik alleen de verwarming), 19.96 gram asphaltum, gekookte lijnzaadolie, rauwe lijnzaadolie.



De asphaltum moet gesmolten worden en heet gemengt worden. Asphaltum smelt iets boven de 200 graden.. Al smeltende roer ik het om het een glazen roerstaafje.



De gekookte lijnzaadolie kan nu beetje bij beetje roerende worden toegevoegd. Voor het afmeten en langzaam toevoegen gebruik ik een pipet. Ook de loodcabonaat en zinksulfaat worden nu toegevoegt. Dit moet heel erg voorzichtig gebeuren anders gaat het spetten.

Dit moet nu 3 uur koken. Na deze 3 uur voeg ik het pigment toe en de shellak. Nu moet het nog 2 uur koken.



Hierna kan het afkoelen en als het nog warm is wordt de terpentijn toegevoegd. Terpetijn is geen terpetine! Terpetijn is geest van hout, terpetine is een minerale olie (aardolie) destillaat en heeft hele andere eigenschappen. Terpetijn (geest van hout) wordt van de hars van naaldbomen gemaakt.



Na volledig afkoelen en goed blijven roeren kan het overgeschonken worden in een potje voor gebruik.

De oude email kan nu verwijderd worden. Dit kan gewoon met verf afbeit. Breng het dik op en wacht even. In tegenstelling tot gewone verf komen er geen blazen die je kunt afsteken. De bovenkant van de email laag begint te smelten en kun je er af wrijven. Je houdt een soort zwarte kauwgom achtige bollen over. Soms is het handig om het gereedschap in de pot te stoppen en te roeen.



Met alcohol (96%) het gereedschap ontvetten en klaar om te schilderen.



Hoe dunner je de laag opbrengt hoe beter het resultaat zal zijn. De verf smeert heel erg goed en dekt enorm je kun met je penseel een beetjje verf uit het potje opnemen. Dit kun je over een heleboel vierkante centimeter verdelen tot een hele dunne laag.

De verf moet nu drogen en kan dan in de oven gebakken worden tot email. Het penseel kun je reinigen in wat terpetijn.

quote:

Op dinsdag 7 augustus 2007 14:19 schreef Stynus_ het volgende:

[..]

Dat is waterstof en zuurstof en dat is een explosief gasmengsel dus idd best buiten doen op een plaats waar het wat waait.

Verder zitten er wel een deel nuttige tips bij .

Inderdaad meteen even aangepast (krabt op zijn hoofd en vraagt zich af hoe je ongemerkt ipv water astk kunt typen ) Nog een waarschuwing. Sommigen vinden het te lastig om soda te gaan halen en gebruiken keukenzout. Dit werkt ook goed maar ipv zuurstof en waterstof wat zeer explosief is krijg je chloor en natriumhydroxide wat een leuke gifgas wolk vormt.

Het voordeel van soda is dat als je het niet meer nodig hebt voor lange tijd of het te vuil geworden is je het verdunt aan je planten kunt geven. Het mengsel van soda en ijzeroxide is superpokon

quote:

Op dinsdag 7 augustus 2007 14:27 schreef Orval het volgende:
Is natuurlijk allemaal fantastisch, dat je weet hoe het moet, en het ook daadwerkelijk doet, maar........hoe lang ben je daar nou mee bezig?

Het maken van de verf is voornamelijk wachten en ben ik zondag mee begonnen. Het maken van de ontroestbak was ongeveer 2 uurtjes werk om beugeltjes te maken om de staven mee vast te houden, paar gaten boren enz. Het ont roesten zelf is weer een paar uutjes wachten. Het afbeiten van de oude emaill is wat meer werk. Steeds insmeren en boenen, spoelen enz. Daar ben ik gister een halve dag mee bezig geweest met 4 schaven. Gisteravond en vanmorgen heb ik ze geschilderd en staan nu net in de oven. Het arbeits intensiev werk komt nu nog, het vlakken en slijpen.

quote:

ik snap dat je het doet, omdat je het leuk vind, maar daar moeten toch heel wat uren in gaan zitten.

_{kun je niet beter gewoon een uurtje overwerken en dan wat nieuws kopen}

Ik vind het zeker leuk werk. Maar wat het ook is dat het oude gereedschap veel beter is dan dat je in de winkel kunt kopen. Nu ligt de nadruk op snelhid en niet op kwaliteit. Er zijn een aantal producenten (b.v. Lie Nielsen, Veritas en Clifton) die oude modellen in her productie hebben en daar eigen verbeteringen / aanpassingen aan maken. Schrik alleen niet van de prijzen. Maar dat moet je ook niet doen van de prijzen van oud 3de hands gereedschap. Daar betaal zo ook zo 200 euro voor.

Laatst nog een stanley no 1 bankschaaf in mijn handen mogen houden. Verkoopprijs rond de 1500 euro. Wat dat betreft kun je dan beter een nieuwe Lie Nielsen a 400 euro kopen.

De eerste lading is uit de oven en is geweldig. Ik heb geprobeerd er in te krassen maar dat lukt niet keihard. Er moeten nog wel een aantal laagjes overheen om het helemaal glad en hoogglans te maken maar ondanks dat het nog stippelig is. (Gietijzer wordt in zand gegoten het zand laat kleine afdrukjes achter die meteen voor de ruwheid zorgen voor de hechting van de emaill)



Alles is nu met staalwol geschuurd, met alcohol schoon gemaakt en weer geschilderd. Vannacht gaat het de oven weer terug in.

Het stookprogramma is 1 uur op 110 graden, 30 minuten op 160 graden 1 uur op 230 graden. De lagere temperaturen doen de verf smelten (niet oplossen zoals de terpetijn doet) zodat het vlak vloeit, de hoge temperatuur polymeriseerd de olie en bakt het vast.

quote:

Op dinsdag 7 augustus 2007 21:18 schreef Gurb het volgende:
jemig man, wat een werk!

Ik zou het toch anders doen, gewoon ff schuurpapiertje erover, keertje blazen, en dan een spuitbusje zwart eroverheen.

Oh maar dat doe ik ook hoor, bij sommige stkken gereedschap.

quote:

Maar ik denk dat dat het verschil is tussen een (amateur) timmerman en een zeer bedreven meubelmaker

Het grote verschil zit in in het behouden van de waarde dat het antieke gereedschap en de duurzaamheid. Dus gereedschap dat je 1 maal per jaar gberuikt voldoet een spuitbuisje wel (al kun je dan mischien beter dat gereedschap verkopen en iets waar je meer aan hebt aanschaffen). De duurzaamheid kun je wel zien aan die hele grote no 8 rijschaaf.



Die is 87 jaar oud, intensief gebruikt en op die plaats heeft de timmerman / meubelmaker continue zijn hand op het metaal gehad waarbij je die continue aan het bewegen en naar beneden aan het drukken bent. Met spuitbus verf had dat al na een paar jaar er zo (of kaler) uitgezien.

Ik heb een 12volt 6A lader gebruikt. De stroom is afhankelijk van de hoeveelheid soda (geeft de geleidbaarheid aan het water) en het oppervlak van het stuk gereedschap. In kwam tussen de 2 en 5 ampere uit en dat werkte prima.

Nu alles in de oven staat (4de laagje ondertussen) alvast even wat over het slijpen.

Niet alleen oud / gebruikt gereedschap zoals beitels, schaven, gutsen, schrapers enz moet geslepen worden ook nieuw gereedschap moet geslepen worden. Nieuw (en mishandeld) gereedschap vereist het meeste werk! Er zijn vrijwel geen merken die geslepen gereedschap verkopen! De uitzonderingen hier op (die mij bekend zijn) zijn de gereedschappen van Lie Nielsen, Veritax, Crown en Bahco*. De laatste heeft een sterretje omdat het niet zo heel erg goed geslepen is.

Maar er zit toch een snijvlak aan alles wat je in de winkel ziet liggen? Jawel maar.... In het engels is dit beter uit teleggen omdat zij veel meer wworden kennen Je hebt grinding, sharpening en honing. Laten we dit in het Nederlands maar slijpen/geslepen, scherpen/gescherpt (geschorpen vind ik persoonlijk leuker ) en wetten/gewet noemen.

Slijpen doe je met een slijpschijf of slijpsteen. Met een snel rond draaiende schijf of steen verwijder je met grote snelheid grote hoeveelheden staal om het in een bepaalde vorm te krijgen. Dit gaat gepaard met een regen van gloeiende metaal deeltjes (lijkt op het bekende kinder vuurwerk, de sterretjes). Ook kun je dit water gekoeld doen er zijn dan minder 'sterretjes' en je loopt minder kans dat het staal verbrand. Per minuut worden vele millimeters staal verwijdert.

Scherpen doe je op een lagere snelheid met een keramische-, diamant-, olie- of watersteen. Deze stenen zijn veel fijner en halen maar minimale hoeveelheden staal weg. In plaats van sterretjes komt er fijn metaal poeder af. Dit metaal poeder is zo fijn dan de steen volloopt en niets meer doet. Omdat te voorkomen word er bij een keramischesteen de steen af en toe geschuurd. Bji een diamant- en watersteen wordt water gebruikt en bij oliestenen zoals de naam doet vermoeden wordt olie gebruikt. Het metaal poeder drijft op het water of de olie waardoor de steen blijft werken. Per minuut worden enkele tienden van millimeters verwijderd.

Bij wetten wordt gebruikt gemaakt van hele fijne keramische-, waterstenen of leer gebruikt in vombinatie met poeders. Per minuut worden er enkele micrometers staal verwijderd.

In de winkels ligt geslepen gereedschap. Of iets scherp is of niet kun je niet met het blote oog zien. alleen als het heel erg onscherp is kun je dat zien. Scherp zijn is het in een punt samen komen van twee vlakken. Vlakken kunnen alleen in een punt samen komen als deze vlakken echt vlak zijn (gepolijst) en geen overgang hebben (stomp uiteinde). Scherpheid speelt zich af op microscopisch vlak.

Om even te beperken tot een vlakke beitel. Deze kan alleen scherp zijn als deze vlak is. Dit kun je herkennen aan dat zowel de boven- als onderkant aan het uiteinde recht loopt, spiegelt en geen krassen heeft. Als je een beteil in de winkelziet liggen zul je zien dat deze:
- niet spiegelt
- de bovenkant loopt hol
- bven en onderkant hebben een heleboel krassen naast elkaar in de richting van de lengte van de beitel

Daarnaast zul je als je met je vinger over de betiel gaat een klein rafelig randje een braam voelen.

Vergoot ziet een beitel er ongeveer zo uit als je tegen de voorkant aan kijkt.


Hoe goed je je best ook doet om hem scherp te krijgen zal je dit niet goed lukken omdat de krassen van het slijpen er voor zorgen dat alleen kleine delen scherp zijn en de rest stomp blijft. Deze krassen moeten eerst verwijderd worden hiervoor vlak je eerst de onderkant van de beitel. Nadat dat gedaan is kun je hem par scherpen.

Het vlakken van een beteil kan machinaal maar gaat met de hand beter. Machinaal gebruik je hier een hele fijne steen voor (met een laag toerental en een watergekoelde diamant- of watersteen). Je houd onderkant van de beitel vlak tegen de zijkant van de steen net zolang als dat het oppervlak overal even dof geworden is en alle krassen weg zijn. Hierna ga je naar een fijnere steen en doe je dit nogmaals totdat het egaal licht spiegelt.

Met de hand haal je de beteil vlak over een steeds fijnere steen totdat deze egaal licht spiegelt.

Nu kun je de beitel gaan scherpen. Hiervoor moet aan de bovenkant de holling van het slijpen en de krassen er uitgehaald worden en een juiste hoek gemaakt worden en aan de onderkant een egale braam komen.

Dit kan machinaal tegen de zijkant van een fijne steen of met de hand op een vlakke steen. Alles moet tot aan de stippellijn weggehaald worden.



Voor elke soort beitel, het werk wat je er mee doet en het hout waar i je werkt zijn iets andere hoeken nodig. Een veelvoorkomende hoek is 30 graden. Echter omdat slijpen erg veel tijd in beslag neemt en het een beter resultaat geeft zet je er niet 1 hoek van 30 graden aan. Je zet er een primaire en secundaire hoek aan. b.v. een primaire hoek van 25 graden en een secundaire van 5 graden, samen maakt dit 30 graden.



Om deze hoeken aan te houden kun je het best gebruik maken van slimme hulpmiddelen waar je je beitel in kunt klemmen. alleen een zeer ervaren persoon zal het lukken om een beteil enkele minuten lang al bewegend in exact de zelfde hoek vast te houden zonder deze af en toe naar voren of achteren te laten zakken.

De primaire hoek scherp je eerst aan de beitel. Je begin met een grove steen (b.v. een korrel 1000 watersteen) Als je een consistante scherping hebt ga je verder op een fijnere steen (b.v. een korrel 4000 watersteen). Aan de onderkant moet een niet rafelige braam ontstaan over de hele lengte. olang deze rafelig is haal je deze er weer af door opnieuw heel kort te vlakken. Zodra de braam niet rafelig is en over de hele breedte van de beitel loopt ben je klaar.

Nu kan de beitel aan bijde kanten worden gewet. Hiervoor gebruikt je een wetsteen en poeder (b.v. een korrel 8000 watersteen en een nagurasteen om een poeder laagje te maken op de watersteen. Wetten doe je altijd in een richting. Je legt de beitel vol op de steen en trekt deze naar achteren, tilt hem op en legt hem weer vol op de steen. De braam is nu weg en je hebt 2 spiegelende vlakken.

Voor steekbeitels om grof gaten uit te hakken ben je nu klaar. Anders wet je nogmaals maar dan met een stuk leer en polijstpasta. Je kunt nu de beitel ook gebruiken voor je eyeliner en mascara op te doen of jezelf te scheren.

Morgen ga ik de beitels van de schaven slijpen (als nodig), scherpen en wetten.