Om de datering van het boek Daniel samen te vatten:
Een letterlijke lezing laat je geloven dat het boek Daniel tussen 605 en ca 550 eeuw voor christus is geschreven. Dat is echter nogal onwaarschijnlijk op basis van een aantal argumenten: historische en linguïstische.
Daniel krijgt visioenen en dromen in de 7e en 6e eeuw voor christus volgens het boek, waarin op symbolische wijze soms nogal gedetailleerde wijze de toekomst wordt voorspeld. Met name deze profetische teksten zijn echter veel later geschreven dan de situering van het boek.
Het boek begint als volgt: “In het derde jaar van het koninkrijk van Jojakim, de koning van Juda, kwam Nebukadnezar, de koning van Babel, te Jeruzalem, en belegerde haar.” Historisch zijn er al problemen met deze passage: dit derde jaar zou 605/606 vC zijn, maar Nebukadnezar belegerde Jeruzalem in 598 vC, het elfde jaar van Jojakim; in 605/606 vC dreigde Nebukadnezar met belegering, en toen Jojakim met de Egyptenaren optrok voegde Nebukadnezar zijn daad bij het woord in 598 vC.
De indeling van het boek is als volgt:
Hst 1-6: Folklore over Daniel en zijn 4 vrienden
Hst 7-12: visioenen en openbaringen die als profetieën dienen voor het Midden Oosten. De symboliek gebeurt in hst 7 via vier dieren:
- De Babyloniërs als leeuw,
- De Meden als beer,
- De Perzen als luipaard,
- De Grieken (niet Rome) als 4e afschrikwekkend beest
Dit 4-koninkrijkenmotief wordt ook in andere buitenbijbelse teksten gevonden. In hst 8 is de symboliek als volgt:
- De Meden en Perzen als 2-hoornig ram,
- De Grieken als geitenbok die de ram doodt.
In hst 9 wordt de tijdspanne gegeven waarin deze gebeurtenissen zullen plaatsvinden, en in hst 10-12 staan de meest gedetailleerde voorspellingen over de dood van Alexander de Grote tot en met het heerschap van de Seleucidische koning Antiochus IV Epifanes, die zo tekeerging tegen de joden dat de Makkabese opstand werd ingeluid. Een opstand die na de dood van Antiochus leidde tot de onafhankelijkheid van Israel en de Hasmonese dynastie.
Wat is de datering? Historisch kritisch gezien is dit waarschijnlijk de 2e eeuw vC, via historische en linguistische argumenten (zie John Collins). We beginnen met de historische bezwaren.
In Daniel 5:1 lezen we “Koning Belsazar richtte een groot feestmaal aan voor zijn duizend machthebbers, en in tegenwoordigheid van die duizend dronk hij wijn.” Belsazar was echter geen koning, en zoon van Nabonidus (555-539 vC) (niet van Nebukadnezar, zoals in 5:11 en 5:18 wordt beweerd). In 5:30-31 lezen we dat Belsazar in de nacht werd vermoord toen Daniel de MENE MENE TEKEL UFARSIN verklaring gaf tijdens het feest (waarin Belsazar zal worden verstoten en vervangen door de Meden en de Perzen), en ene Darius de Mede koning werd. Maar andere bronnen stellen dat Nabonidus terugkwam naar Babylonie voordat Cyrus de Grote in 539 vC aan de macht kwam. Maar wie was Darius de Mede? Hij komt nergens in de archieven voor en kan niet tussen Belsazar en Cyrus geplaatst worden. Hij lijkt dus een fictief karakter te zijn. Historische fouten die nogal opmerkelijk zijn als de tekst in de 6e eeuw vC zou zijn geschreven. Het feit dat de vroegere geschiedenis onnauwkeuriger wordt beschreven dan de ‘voor’spellingen suggereert rationeel gezien dat deze tekst waarschijnlijk vlak voor of na de vermeende ‘voorspellingen’ is geschreven.
De linguistische bezwaren daarbij zijn dat de Hebreeuwse en Aramese taal, als je dit vergelijkt met b.v. de Elefantine papyri (zie b.v.
https://mainzerbeobachter.com/2019/01/27/de-elefantine-papyri/ en
https://en.wikipedia.org/wiki/Elephantine_papyri_and_ostraca) en de Dode Zeerollen veel meer overeenkomt met de taal zoals die tussen begin 4e en einde 3e eeuw vC werd gebruikt. Dit is onder andere te zien aan het gebruik van bepaalde letters (daleth en zajin in het Aramees), woordgebruik en bepaalde suffixes.
De datering is dan als volgt:
-Daniel 2-6: verschillende folklore die tijdens de Hellenistische periode is verzameld
-Daniel 7: geschreven tijdens het heerschap van Antiochus Epifanes
-Daniel 8-12: Toegevoegd tussen 167-164 vC.
Dit zou ook verklaren waarom Daniel niet tot de
canon van de profeten is toegevoegd, een
canon die rond 200 vC is voltooid. Dit is de reden waarom (seculiere) historici de overtuiging van een vroege datering, die je vooral tegenkomt bij christenen die waarde hechten aan de goddelijke openbaringen van de bijbel, aanhangen.