Hitler's Mickey Mouse

Hitler's Mickey Mouse, een documentaire over de Duitse tekenfilmindustrie tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Zo op het eerste oog lijkt Van den vos Reynarde (1943) de zoveelste tekenfilm over een fabel. Apen, schapen, paarden, konijnen leven gemoedelijk naast elkaar in het dierenbos, totdat de rust verstoord wordt door een neushoorn. Wijdbeens stapt hij op de koningin van het bos af en windt haar moeiteloos om zijn vinger. De nieuwkomer verkondigt dat alle dieren vrij en gelijk zijn. Zijn ideaal: een totale vermenging van rassen. Hetgeen ook gebeurd.

Pas na enige tijd komt het protest op gang. De bastaards zetten de dierenwereld op zijn kop en bedreigen het voortbestaan van de rassen. Ook de `allochtone' neushoorns die zich vanuit het niets bij hun leider voegen, krijgen steeds meer praatjes. Ze eisen belasting en verheffen zich boven de rest. Aan het eind van de film worden de indringers massaal afgeslacht.

Wie Van den vos Reynarde een paar keer terugziet, kan de opmerkelijke details nauwelijks ontgaan: de neushoorn heeft een keppeltje op zijn hoofd en draagt een oosters gewaad met iets dat verdacht veel lijkt op een jodenster. Een duidelijke aanwijzing is ook zijn naam, Jodocus. Jodocus is sluw, arrogant, inhalig en heeft een haakneus – het archetypische beeld van De Jood.

De opkomst van de neushoorn – zijn ondergang werd in het script aangekondigd, maar uit tijdgebrek nooit getekend – is een van de vele naar antisemitisme riekende fragmenten die de revue passeren in Hitler's Mickey Mouse, een documentaire over de Duitse tekenfilmindustrie tijdens de Tweede Wereldoorlog. De film werd geregisseerd door de Duitser Ulrich Stoll, die eind jaren negentig per toeval op het onderwerp stuitte. ,,Ik kreeg een boekje in handen over Mickey Mouse, waarin kort melding werd gemaakt van de Deutsche Zeichenfilm. Dat bedrijf was in juli 1941 opgericht door Joseph Goebbels. Sindsdien is er nooit een artikel of boek aan gewijd. Dat bevreemdde mij. Pas na lang speurwerk in binnen- en buitenlandse archieven vond ik dit unieke filmmateriaal.''

In december 1937, enkele jaren voor zijn aantreden als propagandaminister, noteert Goebbels in zijn dagboek dat hij de Führer twaalf films van Mickey Mouse voor kerst cadeau heeft gedaan. ,,Hij is er heel blij mee en geniet van zijn kostbare geschenk.'' Nog geen vier jaar later krijgt Goebbels de leiding over de Deutsche Zeichenfilm. Het bedrijf, dat aanvankelijk alleen propagandafilms maakt voor de Duitse expansie, zal gaandeweg steeds meer publiek begrip proberen te kweken voor die Endlösung. Daarbij worden de technieken van Disney schaamteloos gekopieerd, vertelt Gerhard Fieber, toenmalig hoofdtekenaar, in Hitler's Mickey Mouse. ,,Dankzij de Amerikanen hebben wij geleerd hoe je veel tijd kunt besparen.''

De circa honderd tekenaars en schrijvers – naast Duitsers ook Fransen, Nederlanders en Russen – werden goed betaald voor hun diensten en vrijgesteld van de dienstplicht. Het waren volgens Stoll dé motieven om mee te werken aan de dubieuze producties. ,,En het niveau. Dat was, zeker voor Europese begrippen, hoog. Dat trok ambitieuze tekenaars.''

Aanvankelijk is de Deutsche Zeichenfilm gehuisvest in een atelier nabij de Alexanderplatz in Berlijn, maar eind 1942 nemen de medewerkers hun intrek in een joodse school in de Kaiserstrasse. De leerlingen en docenten waren even daarvoor naar `het oosten' gedeporteerd. ,,Het waren mooie, grote, lichte kamers'', weet Fieber zich te herinneren. ,,Netjes gerenoveerd ook.'' Over het lot van de vorige bewoners rept hij met geen woord. Nog weer later, na de bombardementen op Berlijn, wordt een deel van het werk verplaatst naar Den Haag, waar collaborateurs eerder het bedrijf Nederland Film hadden opgericht. Op de medewerkerslijst van Deutsche Zeichenfilm, die halverwege de documentaire in beeld komt, prijkt – heel opvallend – ook de naam van Marten Toonder. Wat precies zijn bijdrage was, wordt in Hitler's Mickey Mouse niet duidelijk.

De oud-medewerkers die wél aan het woord komen, voelen zich zichtbaar ongemakkelijk. Fieber vertelt dat hij enige tijd tekende in een atelier nabij concentratiekamp Dachau. ,,Elke dag zag ik door het raam de gevangenen. En ik maar leuke poppetjes tekenen. Vreselijk.'' De 87-jarige Heinz Tischmeyer, die voor de oorlog reclamefilmpjes maakte, noemt de producties van de Deutsche Zeichenfilm nog altijd ,,niet tendentieus''. ,,Pure sprookjesfilms'', bijt hij Stoll toe op de vraag of zijn films geen dubbele bodems bevatten. Volgens de regisseur dreigde Tischmeyer het contact te verbreken als hij te kritisch werd. ,,Maar misschien wilde ik dat ook wel niet. Dit was een opportunist met een sterke overlevingsdrang. Geen hard core nazi.''

Door Daniëlle Pinedo, © NRC
http://www.nrc.nl/internet/rtv/993879846183.html
================================================

Lijkt me wel een aanradertje deze documentaire.

Ik heb er wel eens het een en ander van gezien in een andere docu hierover, en het is zeer merkwaardig om te zien hoe men fascisme verpakte in een tekenfilm.

Op deze pagina staat er ook het een en ander over.

quote:

---

Het was duidelijk dat er op slinkser wijze gewerkt diende te worden - wilde de propaganda althans inslaan. En dus werd de racistische ideologie via onschuldig lijkende kinderboeken en -blaadjes verspreid. Zo ontstonden boeken als 'De Vos Reinaarde', van R. van Genechten met tekeningen van Meulwijk. Hier is nog een (nooit uitgebrachte) avondvullende tekenfilm van gemaakt, waarin de neushoorn als uitbuitende 'vreemdeling' in het Dierenbos tekeer gaat.

---

quote:

---

Op zaterdag 30 juni 2001 17:37 schreef Marble het volgende:
Wat een kut uitzendtijd

---

Maar goed je kunt ook even een videoband in de recorder stoppen vanavond en alvast voorprogrammeren.

[Dit bericht is gewijzigd door R@b op 01-07-2001 00:16]

quote:

---

Op zaterdag 30 juni 2001 23:10 schreef aa het volgende:.
Onder de medewerkers bevonden zich Marten Toonder

---

Maar goed het was een hele andere tijd, ik kan me voorstellen dat je ook niet exact door had wat je aan het doen was. Zal wel blij geweest zijn dat hij sowieso kon/mocht tekenen tijdens de oorlog.

quote:

---

Op zondag 01 juli 2001 08:07 schreef aa het volgende:

[..]

Je bedoelt: "Wir haben es nicht gewusst"?

---