Vorig jaar won de Portugese fado-zangeres Cristina Branco de prestigieuze Prix Choc voor de beste cd in het genre Wereldmuziek. Nu vertolkt zij gedichten van Slauerhoff. "Het is ongelooflijk hoe goed Slauerhoff de Portugese ziel heeft aangevoeld en verwoord."
AMSTERDAM, 8 APRIL. Voor de dichter J. Slauerhoff (1898-1936) zou het de verwezenlijking van een droom zijn: gedichten van hem gezongen als fado, de Portugese blues, het smartelijke lied over verlangen, melancholie en onrust. De zangeres Cristina Branco (Almeirim, 1972) vertolkt enkele van Slauerhoffs beroemdste gedichten, vertaald door dichteres Mila Vidal Paletti. Het gedicht 'Fado' met de prachtige eerste regels Ben ik traag omdat ik droef ben,/ Alles vergeefs vind en veil' klinkt in het Portugees: 'Será que sou lento por ser triste,/ Porque tudo julgo inútil e vão. Branco heeft drie vaste begeleiders. Een van hen, bespeler van de fado-gitaar, is componist Custódio Castelo. Hij maakte de melodielijn en gaf het ritme aan voor de gedichten van Slauerhoff.
Net als Slauerhoff is Christina Branco altijd op reis. In de Bonifatiustoren in Leeuwarden, een paar honderd meter van Slauerhoffs geboortehuis, nam zij vorig jaar november haar cd Cristina Branco canta Slauerhoff op. Nu verblijft ze in een schaars ingericht appartement in een Amsterdamse wijk. Voor Branco was het belangrijk in Leeuwarden te zijn: "Atmosfeer betekent veel voor mij. Ik heb Slauerhoffs geboortehuis gezien. Ik denk dat hij een ongelukkig man was, nooit ergens thuis, misplaatst. Ik herken dat, zo gaat mijn leven ook. In Portugal wordt de fado vooral gezongen in kleine, gesloten huizen. Mensen komen bij elkaar en zingen voor elkaar. Dat is de traditionele fado. Onze liederen zijn opener, moderner, met invloeden uit de jazz. Dat is behoorlijk revolutionair, maar ik vind het noodzakelijk. Ook de fado moet evolueren. Hoe het publiek in Portugal hierop gaat reageren weet ik niet, ik heb Slauerhoff er nog niet gezongen. We hebben wel Portugese dichters gezongen, zoals Camões of Fernando Pessoa. Maar het is ongelooflijk hoe goed Slauerhoff de Portugese ziel heeft aangevoeld en verwoord."
Cristina Branco begon zich pas zo'n jaar of vijf geleden, rond haar tweeëntwintigste, te interesseren voor fado. Als kind luisterde Branco naar klassieke muziek, jazz en pop, totdat haar grootvader haar een grammofoonplaat gaf met fado. Ze was verkocht. "Het was", zegt ze, "alsof ik op een paard zat dat op hol sloeg, zo heftig werd ik erdoor gegrepen." Onvermijdelijk valt in het gesprek de naam van de koningin van de fado, Amália Rodrigues. Haar mooiste plaat vindt Branco Rare and Unedited, onbekende liederen van Rodrigues. Branco: "De traditionele fado is wat stroef, maar Amália gaf er een nieuwe dimensie aan door vreugde en ooklichtzinnigheid toe te voegen. Toen ik dat hoorde, wilde ik zangeres worden; ik zette mijn studie journalistiek aan de kant en nam zang- en ademhalingslessen. Ook begon ik boeken over Rodrigues te lezen: ik wilde weten hoe zij haar levenservaringen omzette in muziek.
"Fado is oorspronkelijk een dans die de schippers meenamen uit Afrika", vervolgt Branco. "Daarna is er een vermenging ontstaan met de Braziliaanse bossanova. De gitaar werd pas toegepast toen de Engelsen in Portugal portwijn kwamen kopen; zij kregen de port, wij de gitaren. Het woord fado is verbonden met fatum, noodlot. Het is muziek over de kunst van het lijden. De traditionele fado-zangeres of zanger doet teksten op uit boeken, waarin de liedjes staan. Er zijn zo'n driehonderd. Wij wilden met de poëzie van Slauerhoff een nieuwe dimensie aan de fado geven."
Slauerhoff deed op zijn reizen als arts veelvuldig Lissabon aan. De dichter Camo~es komt voor in zijn poëzie en romans, bijvoorbeeld Het verboden rijk (1932). Tal van gedichten en zelfs bundels verwijzen naar het Portugese lied, zoals het genoemde 'Fado', 'Saudade' en de bundel Serenade (1930). Slauerhoff werd betoverd door de droefheid van Lissabon, door de gele afhellende oevers van de Taag en het verval en de glorie van het voorbije. In een gedicht dat Cees Nooteboom op de cd voorleest, staat: Ik bewandel 's middags de prado's/ En 's avonds hoor ik de fado's/ Aanklagen tot diep in den nacht:/ 'A vida é immenso tristura'// Een van hen hoorde ik zingen/ En mijn kilte tot droefenis dwingen:/ Ik heb niets tot troost dan mijn klacht./ Het leven kent geen genade, / Niets heb ik dan mijn fado/ Om te vullen mijn leege nacht.Cristina Branco zingt tijdens haar verblijf in Nederland de fado zowel in cafés als theaters. Voor theaters heeft ze een voorkeur, daar is aandacht en stilte: "Theaters doen me aan de Portugese fado-huizen denken, waar de hele nacht wordt gezongen." Haar stem, een sopraan, heeft dezelfde soepele zeggingskracht en intensiteit als van haar voorbeeld Amália Rodrigues. De verscheurdheid die de fado uitdrukt, is ook die van Slauerhoff. Dank zij Cristina Branco's zangkunst kunnen we ons voorstellen wat Slauerhoff hoorde als hij 's nachts door de oude straten van Lissabon zwierf in de wijk Mouraria, waar hij 'velen als mijzelve' tegenkwam, 'die leven zonder liefde, lust, hoop. ' Dus zongen ze over hun leven 'sem amor, fé, alegria...'
Cristina Branco canta Slauerhoff. Tournee: 10, 11/4 Theater Romein, Leeuwarden; 12/4 Arsenaal, Vlissingen; 13/4 Kleine Komedie, Amsterdam; 14/4 Konings Theater, Den Bosch; 15/4 Figi Theater, Zeist. Inl. (020) 6843301.
Kester Freriks, NRC handelsblad, 8 april 2000
Altijd reizende, in praktijk of in hart en ziel...
't is stil in de lucht, de trekkende ganzen
Richten hun zuidvlucht in wiggevorm.
Verbrijzeld, ontblaard door den laatsten storm
Hangen de takken in zilverglanzen.
't is stil... om van verre landen te droomen,
Of men er vanzelf zoo heen zal drijven,
aan niemand gehecht, niets dat weerstand biedt,
Maar weet wel dat men er nooit zal komen,
Om voortaan op deze plek te blijven...
Waarom op deze, op een andre niet?
Er is iets in dien vijver, die boomen
En 't huis aan de heuvels dat samenhoort,
En ik ben als gast door hen aangenomen...
Nu wordt het tijd voor het laatste woord.
Enniewee, t'is een mooie cd. Dat wel. 
Hij ging veroverend, niets ontziend
een ontzette wereld door
Heeft onbergrensde rijken gesticht
Alles gaat weer teloor
Vrouwen en vleiers zat, vrouw noch vriend
die hem vrijwillig verloor
Vrees maakt eenzaam: hij heeft enkle liedren gedicht
voor zichzelf, buiten elk gehoor
Waarvoor heeft dit leven gediend?
Rijk en roem gingen teloor
Voor die liedren? Ach nee, ook die zijn vergaan
Een woord blijft, een woord slechts: waarvoor?
quote:* gooit de eerste steen
Op vrijdag 22 maart 2002 19:34 schreef SportsIllustrated het volgende:
Ik moet zeggen dat de muziek een hoop toevoegt aan de gedichten. Ik heb Slauerhoffs werk altijd (op het gevaar af door de verzamelde zwartgallige drinkebroers gestenigd te worden) een verzameling van min of meer geslaagde teksten voor het theater genoemd, en zie daar, ik heb nog gelijk gekregen ook!
quote:Gij zijt zonder zonde?
Op zaterdag 23 maart 2002 15:29 schreef Gellius het volgende:[..]
* gooit de eerste steen
quote:
Op zaterdag 23 maart 2002 15:34 schreef SportsIllustrated het volgende:[..]
Gij zijt zonder zonde?
Woorden in de nacht
Voel je hoe ik naar je toe kom?
Je bent naakt in den nacht.
Wacht ik doe eerst een doek om.
Nog niet, nog niet.
Liefkoos mij, zacht.
Zeg dat je mij mooi vindt
En alleen door te streelen
In 't donker, mij ziet.
Zullen wij spelen,
Dat wie 't eerste lacht,
Moet ondergaan wat de ander bedacht?
O, laat het doorgaan,
Totdat wij doodgaan.
Alles wat hierna komt
Is niets dan Dood, vermomd
in schijn van Leven.
Neem mij weer, wacht nog even.
Nocturne
Ook zonder serenade
Weet je mijn komst te raden
Aan 't zinken van de zon.
De nacht wordt zwart en heet,
Al lag je reeds ontkleed,
Kom op het smal balkon!
Ja kom, ik zal je kussen,
Met drift aantasten, tussen
De traliën door omstrenglen,
En woelen in je boezem:
Vruchtloze dubble bloesem
Zwellend door harde stenglen,
Die er niet toe behoren
En toch, want zij verstoren
Ons nachtelijk genot,
Even scherp als de scheiding
Der dagen de toewijding
Aan ons verbonden lot.
Ik hoor je bloed, je hijgen,
Je staat zo zwoel te zwijgen,
Je ziel wordt gloed, wordt geur.
Ik weet je zo volmaakt,
Al blijf je altijd, hoe naakt,
Geheim en zonder kleur.
Je houdt je lijf mij toe,
Wij blijven voelen hoe
De scherpgeschaarde staven
't Vermoeden dat lust, pijn
Tezaam eerst liefde zijn,
Met stage schrijning staven.
En wanklend, ieder aan
De grens van zijn bestaan
Naar de ander overreikend,
Groeit drift wanhopig sterk;
't Onwrikbaar rasterwerk
Is nauwelijks toereikend.
Uit de bundel Soleares (1933)
Overgenomen uit Alleen in Mijn Gedichten Kan ik Wonen, uitgeverij Bert Bakker.
Nu ik toch serieus met poëzie bezig ben draaf ik even door op een stokpaardje van mij. Het nadeel van internet is dat er vaak zo slordig wordt omgegaan met de poëzie. Zo trof ik bovenstaande Nocturne via Google uitgetypt aan op een van de sites die veel van Slauerhoff gejat hebben. Op alle door mij bezochte sites waren de gedichten verminkt. Komma's ontbraken op het einde van de regel en waren middenin woorden toegevoegd, witregels ontbraken en het waren soms slechts fragmenten uit gedichten zonder dat dit erbij werd vermeld. Ook stonden er regelrechte typfouten waardoor er heel andere woorden in gedichten terecht gekomen waren en er waren woorden weggelaten. De betekenis en het ritme van de strofen werd hierdoor totaal verminkt. Het copyright en respect voor de dichter zijn schaamteloos geschonden. De titels van de bundels en de uitgever ontbraken. Bovendien het belangrijkste kenmerk voor iedere Slauerhofffan direct zichtbaar: elke regel hoort te beginnen met een hoofdletter en veelal te eindigen met een leesteken.
Daarom neem ik hier de vrijheid Jan Slauerhoff recht aan te doen en het in dit topic geciteerde werk weer maar nu in correcte vorm te citeren. Zoals verzorgd door Kees Lekkerkerker en heruitgegeven in Verzamelde Gedichten bij uitgeverij Nijgh & van Ditmar.
Epitaphe
Hij ging veroverend, niets ontziend,
Een ontzette wereld door,
Heeft onbergrensde rijken gesticht-
Alles gaat weer teloor.
Vrouwen en vleiers zat, vrouw noch vriend
Die hem vrijwillig verkoor;
Vrees maakt eenzaam: hij heeft enkle liedren gedicht
Voor zichzelf, buiten elk gehoor.
Waarvoor heeft dit woeste leven gediend?
Rijk en roem gingen teloor
Voor die liedren? Ach nee, ook die zijn vergaan,
Een woord blijft, een woord slechts: waarvoor?
Uit de bundel Al Dwalend
Het blijft natuurlijk wel fantastisch dat we op deze manier onze liefde voor Slauerhoff kunnen delen. Omdat dit topic over de Fado ging nog maar eentje 
Fado
Ben ik traag omdat ik droef ben,
Alles vergeefsch vind en veil,
Op aarde geen hoogre behoefte ken
Dan wat schaduw onder een zonnezeil?
Of ben ik droef omdat ik traag ben,
Nooit de wijde wereld inga,
Alleen Lisboa van bij de Taag ken
En ook daar voor niemand besta,
Liever doelloos in donkere stegen
Van de armoedige Mouraria loop?
Daar kom ik vele' als mijzelve tegen
Die leven zonder liefde, lust, hoop...
Uit de bundel Saudades.
Het zetfoutloze 't is stil in de lucht, de trekkende ganzen... is getitelt Herfst en komt uit Al Dwalend.
Kielef, Lamon, dank voor dit topic en wat is ie goed he 'onze' Slau' 
|
|
