Ik heb Boek 1 van De Goedgehumeurde Piano in mijn bezit, gespeeld door Edwin Fischer (opnamen uit de jaren '30), en de zes suites voor violoncello, gespeeld door Henk van Twillert op een bariton-saxofoon. Beetje vreemd, geloof ik, maar wel lekker.
Graag zou ik van kenners, liefhebbers en andere nieuwsgierigen willen horen wat de mooiste, interessantste, meest geniale muziek is die de heer Bach heeft gecomponeerd.
Overigens: een voorspoedig nieuw jaar iedereen. 
Achter deze vrij Duitse naam gaat een Nederlander schuil die zo een beetje alle clavecymbelwerken van Bach heeft uitgevoerd.
Het meest geniaal is toch denk ik wel het "Musikalisches Opfer", waarin Bach de ene zesstemmige ricercar na de andere Fuga uit zijn mouw schudt.
Meest ontroerend (hoewel ik bij een heleboel van zijn composities letterlijk kippevel krijg) vind ik de Hohe Messe, maar als ik het per onderdeel beschouw vind ik tot nu toe de sinfonia uit cantate BWV 12 het allermooist.
Crevice is... but security isn't.
Zijn broer (Karl Emanuel geloof ik) heeft ook een paar leuke werkjes.
quote:euh... welke van zijn toccata's bedoel je eik?
Op dinsdag 01 januari 2002 22:43 schreef Dagootje het volgende:
Tocata and Fugue. (met die orgel ja).Zijn broer (Karl Emanuel geloof ik) heeft ook een paar leuke werkjes.
Carl Philip Emanuel was overigens een van zijn zoons.
Net als Johann Christian Bach.
En PDQ Bach is een Amerikaan die (heel kunstige) parodieën op klassieke muziek maakt.
Crevice is... but security isn't.
quote:Je hebt gelijk. (!) Zoek op kazaa of napster maar op toccata and fugue en je weet welke ik bedoel. De bekendste dus (wijsneus.).
Op dinsdag 01 januari 2002 22:46 schreef heijx het volgende:[..]
euh... welke van zijn toccata's bedoel je eik?
Carl Philip Emanuel was overigens een van zijn zoons.
Net als Johann Christian Bach.En PDQ Bach is een Amerikaan die (heel kunstige) parodieën op klassieke muziek maakt.
Anyway, ik heb de Brandenburg concertos o.l.v. Karl Richter en de 6 cello suites met Pablo Casals.
Ik zoek eigenlijk mooie uitvoeringen van de orchestral suites (ja met o.a. Air 
)
)Verder vind ik ook de Cello prelude in D erg mooi.
Het gelijkzwevendgestemde klavier is natuurlijk geweldig maar ik kan niet alles waarderen. Misschien als je meer van contrapunt hoort en snapt, dat het dan wel lukt. De meeste stukken zijn mooi en er zijn enkele uitschieters maar die zijn bijna altijd persoonlijk heb ik gemerkt. Toch is fuga nr. 7 van tweede boek niet onvermeld te laten.
Het orgelstuk Passacaglia und Fuge in C-mineur, BWV 582. Vandaag leren kennen. Alsof God veertien minuten de hemelpoort open heeft laten staan.
Dubbelconcert BWV 1043, ik weet eventjes de toonsoort niet uit het hoofd, voor twee violen. Het tweede deel is van een ongekende ontroerende schoonheid.
De Mis 'Hohe Messe' in B-mineur, BWV 232, is een kathedraal van een werk, van de oceaan van grote plechtigheid die het eerste Kyrie is, via het etherische Christe, het exuberante Gloria in excelsis deo, het majestueuze Gratias agimus tibi, het contemplatieve Qui tollis peccata mundi en het orgastische Cum sancto spiritu kom je langzamerhand in een domein dat vroeger alleen de goden gekend moeten hebben: het Crucifixus laat je diep wegzakken in de diepste ontroering die je ooit gevoeld hebt, om in de seconde stilte die dan volgt het wonder van de wederopstandig te ervaren, en daarna in jubel uit te barsten in 'Et resurrexit', daarna volgt na twee bezonnener gedeelten en het uitgelaten 'Et expecto resurrectionem' de absolute climax van het werk: 'Sanctus', bestaande uit twee delen: een op muziek gezet orgasme dat drie minuten duurt en een fuga (ahw een vrije vorm van de canon) op de tekst (houd die erbij!) 'pleni sunt coeli et terra gloria eius', waarbij onder het gloria de muziek steeds schijnt weg te lopen, als het ware drie stapjes vooruit naar de heerlijkheid. Als je denkt dat Bach nu wel genoeg koorgeweld heeft laten horen, heb je buiten zijn briljante 'Osanna in excelsis' gerekend dat na het ingetogen en prachtige 'Benedictus' nog maar eens in zijn geheel wordt herhaald. Waarna je duizelig van zoveel schoonheid en ontroering reeds diep in jezelf bent weggezonken. Dan volgt het diep treurige 'Agnus dei', waarna het werk afsluit met een bijna volledige reproductie van het majestueuze Gratias agimus tibi, op de alleszeggende tekst 'Dona nobis pacem' (Geef ons vrede). Deze ervaring kent zijn gelijke niet.
De cantates zijn alhoewel kleinschaliger vaak ook geweldig. Lees de tekst erbij! Ik kan je nog niet veel aanraden want ik ken nog maar enkele tientallen van deze gemiddeld 20 minuten durende juwelen, maar deze moet ik vermelden: BWV 5 (de eerste aria kiest het luchtruim), BWV 6 (het openingskoor raakt je op een ongewone manier, na een fugaal gedeelte keert het terug), BWV 51 (het bekende 'Jauchzet Gott in allen Landen', eentje waarin sopraan en de trompet de hoofdrollen voor zich nemen en die je voor de rest van de dag goed stemt), BWV 80 (glorieus, briljant, zet zich vast in je geheugen), BWV 147 (het openingskoor is glorieus, de laatste aria ook en de beide koralen lijken zich in de eeuwigheid uit te strekken en duren desondanks slechts enkele minuten), BWV 201 (bij het openingskoor kun je wel springen van vreugde, de aria's zijn enorm diep gevoeld en het hele werk is gewoon enorm pakkend). In dezelfde stijl zijn ook het Kerstmisoratorium, zeker de gedeelten 1 en 2 en het slot van nr. 6, en het Paasoratorium (BWV 248 en 249 resp.).
Verder kan ik je aanraden om de zes cellosuites nog eens goed te beluisteren, want er zit goud in. De laatste is echt te goed voor woorden. Hetzelfde geldt voor de uit dezelfde tijd stammende zes sonata's en partita's voor onbegeleide viool (dus niet die voor viool en clavecimbel, die ook wel aardig zijn trouwens), ook wonderen.
De Goldbergvariaties had je al aangeraden gekregen zag ik. De beide authentieke passies moet je ook eens beleefd hebben, wel met de tekst erbij dan. De zes Brandenburger concerten zijn ook niet te versmaden, maar naar mijn smaak zijn ze toch een rang minder dan al het voorgaande. De vier orkestsuites zijn dan weer beter.
quote:Zet dan even het BWV-nummer erbij, want bedoel je nu BWV 565 of misschien BWV 555?
Op dinsdag 01 januari 2002 22:43 schreef Dagootje het volgende:
Tocata and Fugue. (met die orgel ja).
quote:De beroemde is dacht ik BWV 565, de authenticiteit ervan wordt trouwens betwijfeld.
Op woensdag 02 januari 2002 01:18 schreef Seborik het volgende:[..]
Zet dan even het BWV-nummer erbij, want bedoel je nu BWV 565 of misschien BWV 555?
quote:Inderdaad, die in D-mineur, maar die andere vind ik beter, tenminste een andere toccata en fuga, weet het bwv nummer niet uit m'n hoofd. 555 was slechts een voorbeeld.
Op woensdag 02 januari 2002 01:20 schreef Koekepan het volgende:[..]
De beroemde is dacht ik BWV 565, de authenticiteit ervan wordt trouwens betwijfeld.
quote:Ze schijnen allemaal beter te zijn. Wat ik begreep is dat de authenticiteit ervan voornamelijk wordt betwijfeld omdat-ie niet goed genoeg is.
Op woensdag 02 januari 2002 01:21 schreef Seborik het volgende:
Inderdaad, die in D-mineur, maar die andere vind ik beter.
.
Heb al Bach's orgel- en clavecimbelmuziek op cd. Verder ook nog veel van zijn orkestsuites e.d. en ook veel koorwerken.
Van een iets andere aard en wat ik eigenlijk gisteren pas ontdekte was het volgende: in het kerstmisoratorium (BWV 248) hoor je vlak na de opening (vijfde beweging van het eerste deel) en helemaal aan het eind (laatste beweging zesde deel, in een schitterende setting overigens) het zgn. 'passiekoraal', het koraal gecomponeerd door Hassler dat in Bachs muziek in totaal meer dan tien keer opduikt (welgeteld vijf keer in de Mattheuspassie en nog een aantal keer in de cantates) en elders altijd verwijst naar Jezus' kruisiging. Het is waarschijnlijk dat dit bedoeld is als een voorbode van Jezus' lijdensweg en uiteindelijke kruisiging. Als je je dit soort dingen realiseert werkt die muziek nog eens dubbel zo sterk (althans als je een zacht ei bent).
Wel heb ik mij als raswetenschapper (
) alvast verdiept in de betere uitvoeringen van Bach (althans, beoordeeld door anderen) om een beetje beslagen ten ijs te komen. Ik weet eigenlijk niet of-tie al genoemd is, maar The J.S. Bach Home Page is érg goed voor dat soort navors-zaken (en andere).
quote:Jij hebt de humor uitgevonden, dat zien we meteen.
Op zaterdag 05 januari 2002 20:05 schreef googoodoll het volgende:
hoi ringo.... STARR!
hahaha
quote:gut volgens mij heb je dan toch echt 2 of soms wel 3 saxen nodig om ook twee- of drieklanken te kunnen spelen.
Op zaterdag 05 januari 2002 01:08 schreef Ringo het volgende:
de Cello Suites op bariton-sax.
Ben trouwens wel benieuwd hoe het klinkt.
Gewoon op cello is de uitvoering van Anner Bijlsma de mooiste die ik ken (zijn 2e opname, hoewel de 1e ook erg mooi is), maar ik ben er nog niet helemaal van overtuigd dat ik geen mooiere kan vinden, ben nog op zoek naar de versies van Julias Berger, Jaap ter Linde en Peter Wispelwij.
ik ben trouwens ook nog op zoek naar een goede uitvoering op basgitaar 
zijn luitsuites vind ik trouwens ook erg mooi.
Verder zijn de Swingle Singers nog niet genoemd, hoewel ik ze zelf niet zo goed vind hebben ze toch leuke bewerkingen van Bach's muziek gemaakt.
Weihnachts-Oratorium BWV 248; Philippe Herreweghe
Mass in B minor BWV 232; Orkest van de 18e eeuw, F Brüggen
Matthäus Passion BWV 244; Nikolaus Harnoncourt
The Partitas door Glenn Gould,
De Vioolsonates BWV 1014,1015,1016
en ach, de cantates, het zijn er zoveel... BWV 106...
That makes you
What you are
Ik hou nu eens op met die cantates en ga me nu wat meer richten op de andere (vrolijkere) werken.
Voor de rest kan ik er alleen naar luisteren als ik in een specifieke gemoedstoestand ben en is het geen muziek voor op de achtergrond, je moet je aandacht erbij houden, dit vind ik ook niet echt prettig, het schept geen sfeer in je huis/kamer. Sommige muziek zorgt ervoor dat er een warme deken over de kamer heenkomt waar jij dan lekker onderligt, bij Bach heb ik dat totaal niet. Het is meer dat ik die kamer niet wil ingaan omdat de muziek gewoonweg een onprettige sfeer schept.
Nee, Bach is nog niet helemaal aan mij besteedt (ook al zitten er toch hele mooie stukken tussen), maar dat boeit me totaal niet, ik heb gewoonweg een andere muziekinstelling op het moment en ik zie het dus nu ook als lariekoek van 'je bent nog te jong om het te waarderen'. Ik bedoel dat heeft deels met muzikale groei te maken, maar meer met een zekere verabsolutering van in het algemeen klassieke muziek en in het bijzonder Bach als zijnde 'het beste'.
quote:Zo komt Bach soms op mij over, ik zeg verder niet dat hij werkelijk onoprecht was danwel als persoon, danwel in zijn muziek, maar zeg dat het zo op mij over komt. Ik verbind er geen absoluut oordeel aan.
Op zaterdag 09 maart 2002 17:44 schreef Koekepan het volgende:
Waarom 'geconstrueerd' en 'brute tentoonstelling van genialiteit'? Waarom niet gewoon concluderen, bijv., dat zijn emotionele spectrum niet het jouwe is? Ik vind hem nergens steriel, nergens onoprecht.
[Dit bericht is gewijzigd door zodiaque op 09-03-2002 18:51]
is om alleen op de daartoe bestemde momenten naar bepaalde stukken van Bach te luisteren? Ik luister iedere dag wel naar de Brandenburgse Concerten of de Suites, maar naar de Matthauspassion alleen rond Goede Vrijdag, omdat Bach het zo het liefst zou hebben gezien. Hetzelfde geldt voor de cantates en het Orgelbuchlein.
Misschien moet ik het voor mezelf maar zo verantwoorden: als we meer van Bach hadden overgeleverd gekregen, hadden we van de voor een bepaalde datum bestemde cantate ook wel een wereldlijke of altijd-toepasselijke versie gehad - aangezien hij zoveel van zichzelf parodieerde. .
quote:BWV565. Heb je niet het gevoel dat hij niet helemaal compleet is ofzo?
Op woensdag 06 maart 2002 18:00 schreef Uncle_Sam het volgende:
Toccata and Fugue (de bekendste versie)
quote:Dat zou ook aan degene kunnen liggen die het uitvoert.
Op zaterdag 09 maart 2002 16:41 schreef zodiaque het volgende:
Tja er zitten een paar mooie cantates bij. Maar soms vind het zulke 'geconstrueerde' droevigheid. Er lijkt dan geen emotie in te zitten, alleen enkel pingelend klavecimbeltje. Tja en dan kunnen de tonen geniaal zijn, maar het klinkt toch heel kaal.
quote:Bach kreeg veel opdrachten voor dat soort muziek, voor koningen, kerken en andere lui. Als hij gevraagd wordt om een stuk te schrijven voor tijdens, ik noem maar wat, een communie, dan zal dat geen uitbundig, kom laten we nu eens lekker door kerk gaan de polonaise gaan lopen.
Bij andere stukken krijg je echt zo'n soort vroom gevoel, alsof je met schoonheidsmoedervlek en pruik naar een uitvoering zit te luisteren.
quote:Misschien voor een ander niet, maar componisten zijn vaak heel erg kritisch ten opzichte van hun eigen werk. Als het niet precies goed is in hun gedachtengang verscheuren en verbranden ze de zooi. Het kan een streling van z'n ego zijn, ook al heeft hij dat voor een ander niet nodig, maar voor zichzelf misschien wel. De manier van muziekmaken was toen ook heel anders, met veel regeltjes enzo, hij moest volgens bepaalde manieren werken, misschien dat daar dat gevoel van onoprechtheid vandaan komt.
Ik voel soms hier niet de oprechtheid, maar alleen een brute tentoonstelling van genialiteit, alsof het stuk bedoelt om geniaal te zijn, alsof Bach het nodig had voor het strelen en voeden van zijn ego.
http://www.mtv.com/news/articles/1452918/20020315/bach_sebastian.jhtml?headlines=true
quote:Ik rol op de vloer van het harde lachen dat mijn achterwerk er af heeft doen vallen!
Op zaterdag 16 maart 2002 17:22 schreef Kwark het volgende:
Extra! Extra! Bach gearresteerd wegens kroeggevecht! Read all about it!http://www.mtv.com/news/articles/1452918/20020315/bach_sebastian.jhtml?headlines=true
Hans Brandts Buys (eigenlijk Johan Sebastiaan, en dat is toeval) heeft als ik het goed heb, 4 boeken geschreven over J.S. Bach. En stond bekend als een Bach-kenner
quote:Heb je misschien ook titels?
Op zaterdag 16 maart 2002 18:51 schreef TARAraboemdijee het volgende:
Leefde om Hans nog maar, die zou hier een heel topic vol kunnen schrijven.
Hans Brandts Buys (eigenlijk Johan Sebastiaan, en dat is toeval) heeft als ik het goed heb, 4 boeken geschreven over J.S. Bach. En stond bekend als een Bach-kenner
Ik heb nog nooit van de man gehoord eigenlijk.
quote:Hij heeft ook veel werk van hem uitgevoerd, met name geestelijke werken.
Op zaterdag 16 maart 2002 18:51 schreef TARAraboemdijee het volgende:
Leefde om Hans nog maar, die zou hier een heel topic vol kunnen schrijven.
Hans Brandts Buys (eigenlijk Johan Sebastiaan, en dat is toeval) heeft als ik het goed heb, 4 boeken geschreven over J.S. Bach. En stond bekend als een Bach-kenner
quote:Hmm, laat ik nou net een voorkeur hebben voor de lichamelijke werken.
Op zaterdag 16 maart 2002 18:56 schreef SportsIllustrated het volgende:[..]
Hij heeft ook veel werk van hem uitgevoerd, met name geestelijke werken.
.Ik heb hem weleens genoemd zien worden in een opstel van Vestdijk. Helaas ben ik nooit iets van hem tegen het lijf gelopen.
Ik heb het op een boekenmarkt gekocht. Het is dan ook vrij zeldzaam, maar een betere inleiding op Bach kun je je nauwelijks wensen. Al denk ik dat Buys af en toe te rechtlijnig-Christelijk is voor de meeste Nederlandse liefhebbers van Bach (zij het niet voor mij ). Maar de muzikale cultuur van de Barok was in veel opzichten volkomen tegengesteld aan de moderniteit, en het is zeer de moeite waard om je daar, met behulp van dit boek, wat in te verdiepen.
quote:dat klopt ja
Op zaterdag 16 maart 2002 18:56 schreef SportsIllustrated het volgende:[..]
Hij heeft ook veel werk van hem uitgevoerd, met name geestelijke werken.
quote:Wel mijn achternaam goed schrijven ja
Op zaterdag 16 maart 2002 19:16 schreef SportsIllustrated het volgende:
Hans Brandts Buys, Johann Sebastian Bach: 48 praeludiaIk heb het op een boekenmarkt gekocht. Het is dan ook vrij zeldzaam, maar een betere inleiding op Bach kun je je nauwelijks wensen. Al denk ik dat Brandts Buys af en toe te rechtlijnig-Christelijk is voor de meeste Nederlandse liefhebbers van Bach (zij het niet voor mij
Wij hebben hier een originele eerste druk van 48 praeludia
Verder weet ik zeker dat hij 'het Wohltemperierte Clavier' heeft geschreven.
quote:Misschien ligt dat dan meer aan de uitvoering/uitvoerenden? Veel mensen zullen stukken van Bach met uiterste precisie spelen en dan krijg je misschien een wat steriel geheel.
Op zaterdag 09 maart 2002 16:41 schreef zodiaque het volgende:
Tja er zitten een paar mooie cantates bij. Maar soms vind het zulke 'geconstrueerde' droevigheid. Er lijkt dan geen emotie in te zitten, alleen enkel pingelend klavecimbeltje. Tja en dan kunnen de tonen geniaal zijn, maar het klinkt toch heel kaal. Bij andere stukken krijg je echt zo'n soort vroom gevoel, alsof je met schoonheidsmoedervlek en pruik naar een uitvoering zit te luisteren. Ik voel soms hier niet de oprechtheid, maar alleen een brute tentoonstelling van genialiteit, alsof het stuk bedoelt om geniaal te zijn, alsof Bach het nodig had voor het strelen en voeden van zijn ego.
Bachs cantates dragen de codes BWVxxx, met xxx tussen de 1 en 215 (de geestelijke cantates t/m 200, de wereldlijke t/m 215). De tekst van een cantate vormt in bijna alle gevallen een hecht geheel, maar de kwaliteit van de muziek is dat af en toe niet. Vandaar dat ik de ene keer gehele cantate recenseer, en dan weer slechts een of meerdere gedeelten.
BWV 1. Het openingskoor is magnifiek: weids, gelukzalig, sprankelend. De instrumentale interludes met hoorns en violen nemen je mee naar steeds weer nieuwe koorepisodes. (Beide arias zijn prachtig, maar net niet van het hoogste niveau.)
BWV 3. Het duet in deze cantate is één van de gelukkigste stukken muziek die ik ken. Alt en sopraan dansen om elkaar heen met hun steeds extrovertere gezang. Dit stuk laat je na deze stortvloed van hemelse emoties ademloos achter.
BWV 4. Het openingskoor is duister, jachtig, bijkans grimmig. Inleving wordt beloond met een glorieuze verkenning van de donkere kanten van ons bestaan. Het koor eindigt met een werkelijk spectaculaire fuga op het woord halleluja. De cantate is veel meer een organisch geheel dan het overgrote merendeel van de overige, en de kwaliteit van de verschillende gedeelten is dus vrij constant, maar toch is het peil van dit koor nog net eventjes wat hoger dan dat van de rest.
BWV 5. De eerste aria blijft me verbazen. Het is gebouwd op één van de mooiste melodieën die Bach ons heeft nagelaten, een ongehinderd vloeiende stroom noten die eerst klinkt in de altviool en vervolgens wordt overgenomen door de tenor - ook de uitwerking ervan is subliem.
BWV 12. Wie kan om deze cantate heen? De sinfonia is een wonderlijk amalgaam van verdriet en ontluikende hoop en het koor dat erop volgt een machtig uitgieten van rouw. Na het horen van deze twee gedeelten alleen al ben je als luisteraar verzonken in diepe weemoed. De aria voor tenor, tenslotte, vraagt de lijdende christen om toch vooral zijn pijn geduldig te verdragen: na de regen bloeit de zegen. Wat een bovenmenselijke troost schenkt ons hier de trompet!
BWV 21. Een dijk van een cantate en als geheel beschouwd één van de overtuigendste. De sinfonia introduceert de staat van bedroefdheid waarin de gelovige ziel zich bevindt. Het koor dat erop volgt verklankt de grieven (en de sprank hoop die volgt!) op indrukwekkende wijze. De twee arias die dan volgen zijn briljant. De eerste is een diep mysterieuze aangelegenheid, waarin je als ongelovige misschien een glimp krijgt van hoe het is om gelovig te zijn. De tweede is absoluut desperaat. De tenor weet niet waar hij met zijn verdriet heen moet. Het koor en duet die volgen introduceren nieuwe noten van hoop. Wat daarop volgt is misschien wel het indrukwekkendste van wat ik in de cantates ben tegengekomen (op het koor in BWV 29 na). Een waanzinnig koor dat ons eigenlijk niets meer zegt dan zijn beginwoorden Sei nun wieder zufrieden. Maar hóe! Drie koorstemmen die de samen de meest troostrijke klanken voortbrengen die ik ooit gehoord heb, en een vierde stem die van tijd tot tijd op magische wijze het koraal Wer nur den lieben Gott lässt walten introduceert. De rillingen lopen over mijn rug. Een spaarzaam begeleide, maar exuberante tenor-aria past precies in het drama: voor het eerst en laatst horen we de stem van de lichtzinnigheid, zij het teder verklankt. Het slotkoor, weer een meesterwerk, staat tenslotte voor de totale overwinning op de desolatie: eerst een homofone samenzang over hoe het geslachte lam onze loftuitingen waard is, en vervolgens een jubelende (maar serieuze) polyfone fuga, met vier solostemmen die tegelijkertijd uit hun dak gaan (anders kan ik het niet beschrijven). Wat een a-dem-be-ne-mend einde van de helletocht die deze cantate is!
BWV 29. Zet een liefhebber die toevalligerwijs nog niet met deze cantate bekend is in een stoel en laat hem luisteren naar de openende sinfonia. Hij zal stellig zeggen dat het meteen de climax van het werk moet zijn: het orgel vertelt een verhaal van hemelse vreugde, waar het orkest van tijd tot tijd een ondersteuning levert waar geen orgelconcert tegen op zou kunnen. Dan volgt een koor. Vier koorstemmen plus halverwege een instrumentale stem die voor de rekening komt van de trompet. Een strikte fuga. Misschien de drie mooiste minuten in de gehele muziek. De ene koorstem buitelt over de ander om opperste dank te betuigen aan God, en om het wonder dat Hij is te verkondigen. Gelovig of niet, de toehoorder zal even het gevoel hebben dat hij zich wel midden in de hemel moet bevinden. Het koor werd opnieuw gebruikt in de Hohe Messe, en zelfs twee keer (voor de gedeelten Gratias agimus tibi en Dona nobis pacem). Wat nu nog volgt, kán gewoonweg dit koor niet overtreffen. En dat doet het dan ook niet. Maar in elke andere context hadden deze drie arias subliem geklonken.
BWV 34. Het openingskoor is een geniaal stuk van opperste vrolijkheid en barst bovendien van de energie, met de diverse stemmen die elkaar afwisselend opjagen en versterken.
BWV 42. Een waanzinnige sinfonia opent het werk! Dit is weer één van die spectaculaire demonstraties van het melodische genie van Bach. Hoeveel voorbeelden moeten er niet van zijn verloren gegaan. Een eeuwige zonde. Vervolgens heb ik een zwak voor de eerste aria. Wo zwei und drei versammlet sind in Jesu teuren Namen, zingt de alt in verstilde gelukzaligheid. Heel bijzonder.
BWV 49. De laatste aria (een aria cum chorale, waarin één stem (hier de bas) een vrije melodie zingt, terwijl de andere (de sopraan) een kerkhymne zingt, in lange noten) is een meesterwerk. De bas zingt onverstoorbaar zijn atletische lijn, de sopraan haar etherische koraalmelodie (t.w. de melodie Wie schön leuchtet der Morgenstern, die ook in het koor van BWV 1 terugkomt) en het orgel danst zijn hemelse dans.
BWV 50. Dit martiale werk, waarvan alleen het openingskoor bewaard is gebleven, heeft nog het meest weg van het eveneens besproken slotkoor van BWV 21. Het is van een apocalyptische kracht (Nun ist das Heil und die Kraft und das Reich), maar dat het Goede uiteindelijk zegeviert is evident. Een tumultueus gevecht, dat de luisteraar weer eens ademloos achterlaat. Eén van de meest verslavende werken (misschien met name vanwege de beperkte lengte?).
BWV 51. Een fonkelend juweel. De sopraan en de trompet doen hier een wedstrijdje om het hardst, maar anders dan veel van zijn tijdgenoten vervalt Bach nooit in virtuoos geneuzel, maar lopen bij zijn luisteraars de rillingen over de rug. De eerste en laatste aria zijn dergelijke intens prikkelende stukken, waar de middelste aria-koraal-sectie een eiland van serene rust vormt.
BWV 58. Van dit werk wil ik met name de slotaria (weer een aria cum chorale voor bas en sopraan, zie daarvoor ook BWV 49) aanprijzen. Het stuk is behoorlijk kort (mijn uitvoering duurt 2:25 en is geen seconde te snel), maar is van een in de cantates voor zover ik weetongekende energie. De sopraan zingt in lange notenwaarden een koraal op de melodie Ach Gott, wie manches Herzeleid en de bas bespeelt de ruggengraat zoals alleen een bas dat kan, met een partij die hemel en aarde beweegt, als een kracht die het wolkendek doorbreekt en de aarde verzengt met zonlicht.
BWV 61. Ik ben er steeds meer van gaan houden, wellicht ook omdat het een van de twee cantates is die ik op DVD heb en dus gezien heb. Ik heb er drie uitvoeringen van gehoord, en mijn ervaring leert me dat dit een breekbaar werk is, en een goede uitvoering is noodzakelijk om de kwaliteiten ervan aan het volle licht te brengen. Het openingskoor is, zoals eigenlijk de hele cantate, erg origineel. Het begint met een majestueuze ouverture-sectie, waarin de verschillende secties van het koor op hun best klinken als ze worden neergezet als verre, omvangrijke scharen. Dan volgt een prachtig fugaal gedeelte, waarna de ouverture-vorm weer hersteld wordt om het stuk uit te luiden. Dan volgt een heerlijke aria voor tenor, één van die zeldzame arias waarin je als het ware je tanden kunt zetten. Erg warme muziek. De sopraanaria is iets minder gedistingeerd naar mijn smaak, maar de begeleiding bekoort door een typisch Bachiaanse melodie. Het slotkoor is een tumult van jewelste, dat wordt bekroond door de standvastige koraalmelodie in de sopranen.
BWV 66. Het openingskoor presenteert één van die tunes die Bach haast niet zelf verzonnen kan hebben, maar die altijd al ergens in ons heeft moeten sluimeren, en die hij als eerste uit haar sluimer heeft weten te ontwaken. Het klinkt erg bekend, maar van waar? Onsterfelijke muziek. De aria voor bas die volgt heeft wat mij betreft precies hetzelfde, alhoewel in mindere mate. Vervolgens biedt het duet een welhaast hypnotische melodie, die bovendien ook perfect wordt uitgewerkt. Eén van de beste cantates.
BWV 67. De basaria goes without comment. Als deze je niet tot in het diepst van je ziel beroert, weet ik niet wat dat wel zou kunnen.
BWV 78. Het openingskoor is verbluffend, het laat je met open mond en in verbazing achter. Het duet dat volgt doet precies hetzelfde. De rest van de cantate staat op een iets lager peil, maar nog meer dan genoeg om je bijzonder te imponeren.
BWV 80. Een kathedraal van een cantate: alles klopt eraan. Een magnifiek openingskoor dat op springen staat van de energie laat je alle hoeken van de kamer zien. De aria cum chorale die volgt wordt gelijkmatig voortgestuwd door een heerlijke begeleiding, terwijl de vocalisten eromheen zwieren. De sopraanaria die volgt is delicaat en warm, terwijl de koraalzetting die daarna komt alle exuberantie van het openingskoor in ere herstelt. Het duet dat dan volgt is zeldzaam teder. Het afsluitende koraal brengt ons nog één keer die geweldige melodie die we in de twee eerdere koorgedeelten ook al hoorden.
BWV 82. Dit werk is een hechte eenheid en bestaat uit drie arias, verbonden door twee recitatieven. De openingsaria is zeldzaam ontroerend en drukt de in het evangelie opgetekende stervenswens van Simeon uit, nadat hij het kind Jezus heeft gezien: Ich habe genug. Magistraal. De aria die nu volgt is zo mogelijk nog mooier. Schlummert ein, ihr matten Augen, fallet sanft und selig zu. In de dood vindt men uiteindelijk de zielenrust. Dit is muziek die zich zo ver, ver verheft boven jezelf, dat het bijna een mystieke ervaring wordt. De laatste aria vertolkt de (ingetogen) vreugde die de gelovige kan vinden in de dood. Ook erg mooi.
BWV 146. Het openingskoor is een prachtige klaagzang over de vele ontberingen die de gelovige moet doorstaan voor hij in het hiernamaals verenigd wordt met God. Gebouwd op het adagio van zijn eerste klavecimbelconcert, is dit een stuk van duizelingwekkende plechtigheid. Ook het duet, voor tenor en bas, dat barst van de energie en levensvreugde (als één van de meeste), is een werk van de allerhoogste rang. Het koraal dat hier direct op volgt maakt, vooral door het contrast, altijd een heel bijzondere indruk op me.
BWV 147. Het openingskoor is absoluut een zalig werk, een vreugdevolle viering van het gelovige bestaan. De arias die dan volgen zijn niet van de allerhoogste orde, maar erg genietbaar. De herhaalde koraalzetting echter is verbluffend (als één van de bekendere stukken van Bach). Bezwerend.
BWV 180. Hij lapt het hem weer met dit magnifieke openingskoor! Het is een heel elegant muziekstuk, hetgeen ietwat ongewoon is, maar het ademt toch heel erg de sfeer van Bach. De tweede aria, voor sopraan, is vederlicht, maar vol van levensvreugde.
BWV 198. Een groot werk, geschreven voor de begrafenis van koningin Christiane Eberhardine. Het openingskoor is heel droevig en elegant tegelijk. Ik stel me een begrafenis voor in april, waar de droefenis een donker eiland vormt in een zonovergoten kerkhof. De drie arias zijn stuk voor stuk heel diepgevoeld, op het mysterieuze af. Het werk eindigt niet met een eenvoudige koraalzetting, maar met een koor dat een vergelijking met het openingskoor zeker aan kan. Al dit vormt een heel bevredigend geheel.
BWV 199. De eerste aria van dit werk verdient een speciale vermelding. Het is betoverende, maar verdrietige muziek.
De wereldlijke cantates.
BWV 201. Eén van de eerste cantates die ik hoorde en zeker de eerste wereldlijke. Het verhaal gaat over de strijd tussen Apollo en Pan, die beiden vinden dat hún instrument, respectievelijk de lier en de panfluit, het beste is; de twee instrumenten worden gesymboliseerd door twee componeerstijlen, de eerste polyfoon en ernstig, de tweede transparant van structuur en luchtig. Bachs muziekopvatting was duidelijk de eerste, en het werk kan gezien worden als een sneer naar collegas die hem daarin niet steunden.
Bachs vermogen tot het componeren van een betoverend en origineel openingskoor lijkt onuitputtelijk. Deze cantate voorziet weer in een verbazingwekkend voorbeeld. Het werk kent maar liefst zés arias, en ze zijn allemaal goed. De eerste is erg catchy, maar de tweede, die gezongen wordt door Apollo en dus in de polyfone stijl is, is diep. Met de bijna tien minuten die hij aan het zingen is verveelt de bas geen ogenblik. De derde (door de Pan-figuur) is zo exuberant als een aria maar kan zijn. De vierde lijkt op de tweede (hetgeen gegeven het verhaal van de cantate logisch is: deze aria heeft als onderwerp het oordeel over de aria van Apollo), maar haalt net niet dat hoge niveau; en de vijfde op de derde, en ook hier geldt dat de aria tekort schiet bij zijn voorganger. De zesde aria presenteert de moraal van het verhaal (Apollos muziek is superieur, en Pans bewonderaar moet maar eens leren luisteren), en doet dat met een prachtige melodie). Een slotkoor dat in briljantie niet onderdoet voor het openingskoor, zij het wel in lengte, rondt het werk af.
BWV 204. Hiervan wil ik met name de laatste aria roemen, die de luisteraar dan ook tot grote hoogten voert. Met de titel Himmlische Vergnügsamkeit belooft zij geen letter te veel!
BWV 213-214. Deze twee cantates vormden het model voor een groot deel van het Weihnachtsoratorium (BWV 248). Ze zijn minder bekend dan dit populaire werk, maar vele schatten eruit zijn hier in ongewijzigde vorm terug te vinden. Het betreft een verjaardagscantate en een cantate ter ere van een geboorte, beide geschreven voor leden van koninklijke families. Er zit geen middelmatig deel bij, maar ik ken ze niet zo goed als het Weihnachtsoratorium zelf. Wel zullen thematische overeenkomsten tussen verschillende delen van het W.O. op hun plaats vallen door ze in verband te zien met de cantate waar ze uit stammen.
BWV 215. Het koor waarmee dit werk opent werd als model gebruikt voor het Osanna van de Hohe Messe. Hier is het veel uitgebreider (inclusief instrumentale inleiding, herhalingen en uitwerkingen) dan in dat werk, en misschien wel des te genietbaarder. De eerste aria lijkt gebouwd op een ietwat triviale melodie, maar kan me toch erg bekoren.
Tot zover voor nu; wellicht later aanvullingen.
Ik ben helemaal niet bekend met klassieke muziek (ik heb alleen Ave Maria op mijn mp3 lijstje staan) dus vergeef mijn onweten 
I've got my propaganda, I've got revisionism. I've got my violence in hi-def ultra-realism. All a part of this great nation. I've got my fist, I've got my plan, I've got survivalism.
quote:Bach Werke Verzeichnis.
Op zaterdag 22 juni 2002 00:16 schreef Mr_Brownstone het volgende:
Waar staat BWV voor?
Heb nu net Air on a G string gedownload van Bach (dubbelzinnige titel hoor ) en ik moet zeggen het is wel erg rustgevende muziek (een intelligente kijk ga ik er niet op geven, sorry )
I've got my propaganda, I've got revisionism. I've got my violence in hi-def ultra-realism. All a part of this great nation. I've got my fist, I've got my plan, I've got survivalism.
De tweede fuga uit Das Wohltemperierte Klavier I komt me zo bekend voor...heeft Bach dezelfde melodie ook in een cantate of iets dergelijks geplaatst?
objectief en subjectief zodanig te laten samenvallen
dat het fictum bewerkstelligd alszijnde het fictum
een objectieve gedachte-inhoud (gedachte die gedacht wordt
door het denken)ofwel mentaal plaatje te laten ontstaan alszijnde een gedachteprodukt dat objectief bestaat
en is te onderscheiden van het subjectieve zijn in de geest.
Yo man,Bach rules...
quote:Heidense heiligschennis!
Op zaterdag 22 juni 2002 23:12 schreef fatima het volgende:
Oh ja Bach die het universale een intellectio maakt door
objectief en subjectief zodanig te laten samenvallen
dat het fictum bewerkstelligd alszijnde het fictum
een objectieve gedachte-inhoud (gedachte die gedacht wordt
door het denken)ofwel mentaal plaatje te laten ontstaan alszijnde een gedachteprodukt dat objectief bestaat
en is te onderscheiden van het subjectieve zijn in de geest.
Yo man,Bach rules...
quote:Wablief?
Op zaterdag 22 juni 2002 23:20 schreef SportsIllustrated het volgende:[..]
Heidense heiligschennis!
quote:Ik dacht dat je de beste man belachelijk wilde maken
Op zaterdag 22 juni 2002 23:24 schreef fatima het volgende:[..]
Wablief?
het orgelwerk van de meester willen ontdekken, dan moet hij de 12 CD-set van Lionel Rogg voor Harmonia Mundi kopen, want dat is een voortreffelijke uitvoering.
quote:Wat is de prijs van die verzameling?
Op zondag 23 juni 2002 19:23 schreef SportsIllustrated het volgende:
Mocht een van de leken
quote:Bach bouwde veel van de thema's in het WTK I op een eenvoudige toonladder. Door dat skelet vervolgens zo aan te kleden dat het idee van een dalende of stijgende lijn versterkt wordt of juist contrasteert met een andere ontwikkeling, maakte hij melodieën die zowel een glashelder idee hebben als een heel eigen uitwerking daarvan. Misschien dat de glorieuze eenvoud van dat idee je het gevoel geeft dat je het ergens eerder gehoord moet hebben? (Zelf ben ik er ook niet helemaal uit hoe dat gevoel kan ontstaan als het evident onwaar is.) Meer over de specifieke melodie op deze pagina: http://jan.ucc.nau.edu/~tas3/wtci21.html.
Op zaterdag 22 juni 2002 13:30 schreef SportsIllustrated het volgende:
Vraag voor de echte Bachofielen:De tweede fuga uit Das Wohltemperierte Klavier I komt me zo bekend voor...heeft Bach dezelfde melodie ook in een cantate of iets dergelijks geplaatst?
quote:Zo'n 74 euro. Maar dan heb je ook wat.
Op zondag 23 juni 2002 19:41 schreef Koekepan het volgende:[..]
Wat is de prijs van die verzameling?
quote:Bedankt, dat is een schitterende pagina.
Op zondag 23 juni 2002 20:23 schreef Koekepan het volgende:[..]
Bach bouwde veel van de thema's in het WTK I op een eenvoudige toonladder. Door dat skelet vervolgens zo aan te kleden dat het idee van een dalende of stijgende lijn versterkt wordt of juist contrasteert met een andere ontwikkeling, maakte hij melodieën die zowel een glashelder idee hebben als een heel eigen uitwerking daarvan. Misschien dat de glorieuze eenvoud van dat idee je het gevoel geeft dat je het ergens eerder gehoord moet hebben? (Zelf ben ik er ook niet helemaal uit hoe dat gevoel kan ontstaan als het evident onwaar is.) Meer over de specifieke melodie op deze pagina: http://jan.ucc.nau.edu/~tas3/wtci21.html.
quote:En ook wat minder. Maar ik zal d'r nog even over denken (ik moet nog wel het één en ander).
Op zondag 23 juni 2002 20:29 schreef SportsIllustrated het volgende:[..]
Zo'n 74 euro. Maar dan heb je ook wat.
quote:Volgens de achterflap bevat het nagenoeg alle orgelwerken, afgezien van de 'concerto transcriptions' en en de koraalvoorspelen die in 1984 ergens in een stoffig kamertje in Yale zijn teruggevonden.
Op zondag 23 juni 2002 20:31 schreef Koekepan het volgende:[..]
En ook wat minder. Maar ik zal d'r nog even over denken (ik moet nog wel het één en ander).
Al is dit vrij moeilijk te verkrijgen.
24 Kids (of 21?) en doodgaan aan syfilus, die man heeft me toch een leven gehad
Mede dankzij 't feit dat ik 6 of 7 jaar lang elk jaar de Mattheüs Passion gezongen heb (jongenskoor), maar dat was 10 jaar geleden ofzo.
D'r is mij veel bijgebleven van dat stuk, als ik wat hoor ervan, krijg ik nog steeds de kriebels, 't verhaal is ook heel mooi. Hoogtepunt was, dat we 'm hebben opgevoerd in het Concertgebouw in Amsterdam, terwijl de acoustiek in Musis Sacrum in Arnhem stukken beter was (in m'n herinneringen).
DaafAzuil=Bob.Ross maar die nick is stuk :{
.
.
Ik heb zelf een paar van die kruidvat cd's maar daar ben ik niet kapot van, sommigen zijn zelfs niet aan te horen vind ik. Niks erger dan een stuk van Bach dat slecht uitgevoerd is. Kan iemand me goede uitvoeringen aanraden?
Vooral alles op Harmonia Mundi.
Als iemand nog aanvullingen of -merkingen heeft op mijn lijstje, hoor ik het graag! Zeker aangezien ik nog niet eens de helft heb gehoord. Van de week heb ik BWV 112 mogen horen, en wanneer mijn bestelling van nieuwe superlatieven is gearriveerd zal ik hem toevoegen aan de lijst.
Je hebt trouwens gelijk, Teldec is goedkoper, maar nooit beter.
Jongenssopranen kunnen het soms zo verpesten.
En de Teldecserie gebruikt altijd jongenssopranen. Zelf kan ik daar wel aan wennen (als het in het begin al storend is), maar dat verschilt van persoon tot persoon.
quote:waarom?
Op zaterdag 29 juni 2002 13:05 schreef Seborik het volgende:
Altijd even checken of het een uitvoering is met jongenssopranen en als dat zo is in de winkel even luisteren.Jongenssopranen kunnen het soms zo verpesten.
DaafAzuil=Bob.Ross maar die nick is stuk :{
quote:Ik vind ze soms ontzettend breekbaar en voorzichtig zingen, dat gaat me op een gegeven moment ontzettend storen. Ook zingen ze soms 'valsig' om het maar even zo te noemen.
Op zaterdag 29 juni 2002 15:57 schreef DaafAzuil het volgende:[..]
waarom?
Soms is het beter om die originele praktijken maar te laten schieten en gewoon goedgetrainde vrouwen te nemen.
quote:Dat zo'n satanisch man van Bach kan houden
Op zaterdag 29 juni 2002 17:16 schreef Seborik het volgende:[..]
Ik vind ze soms ontzettend breekbaar en voorzichtig zingen, dat gaat me op een gegeven moment ontzettend storen. Ook zingen ze soms 'valsig' om het maar even zo te noemen.
Soms is het beter om die originele praktijken maar te laten schieten en gewoon goedgetrainde vrouwen te nemen.
.Of draai je de cantates achterstevoren?
quote:Haha, je bent zo grappig, ik zou er haast van gaan glimlachen.
Op zaterdag 29 juni 2002 19:50 schreef SportsIllustrated het volgende:[..]
Dat zo'n satanisch man van Bach kan houden
Of draai je de cantates achterstevoren?
Ik kreeg overigens de tip om Bach's vroege orgelwerken naast het middelste en latere werk van Buxtehude te leggen, omdat hij hem toen nogal beinvloed heeft. Misschien ben ik niet muzikaal genoeg, maar ik zie die invloed niet zo. Misschien wat betreft het improviseren, maar meer ook niet.
Verder post ik hier slechts om met de trouwe lezers van dit topic mijn blijdschap te delen over het openingskoor van het hemelvaartsoratorium. Hoe verzin je zo'n melodie?! Over Satisfaction van de Rolling Stones zei iemand een keer 'je zult maar wat met je gitaar aan het experimenteren zijn en opeens zeggen: he jongens, wat dachten jullie hiervan?' Dat gevoel heb ik ook bij dat koor.
), niettemin hemelse muziek. En ik begrijp dat men zich ietwat ongerust afvraagt of er goede cantate-opnames voorhanden zijn? Wel, Masaaki Suzuki en zijn Bach Collegium Japan (hoe vreemd dit ook mag klinken) zijn van het hoogste niveau, ook Herreweghe heeft een aantal uitstekende opnames van cantaten (en een erg goede Mis in B klein opname). Persoonlijke favorieten: BWV 8, 56, 71, 74, 78, 82, 105, 106, 131 en 148. Ach, ik vergeet er allicht nog enkele, maar goed.Overigens, men waardeert hier de teksten? Ach, ieder zijn pleziertje, maar die affreuse, weeïge, piëtistische, schier ziekelijke intieme en gekunstelde, ja zelfs bijna scabreuze gewrochten (dit geldt natuurlijk niet voor alle cantates: met name niet voor die, die gebaseerd zijn op bijbelse teksten, of op teksten van Erdmann Neumeister) van vooral Christian Friedrich Henrici (alias Picander), nee, die corresponderen vooral niet met mijn schoonheidsideaal.
En Seborik: je moet toch is naar het Westminster Cathedral Choir luisteren. Alles behalve fragiel, kwetsbaar en ijl. Lasersopranen!
Ik heb vandaag geprobeerd om de koraalprelude 'Ein feste Burg' te ontleden - zonder hulp van derden.
Nu heb ik de volgende vraag:
Ik geloof zo langzamerhand dat om en nabij 1:08 (het zal wel per opname verschillen) Fragst du, wer der ist? Er heisst Jesu Christ wordt aangeheven, maar ik weet het niet zeker.
Kan iemand hier uitkomst bieden?
[Dit bericht is gewijzigd door Koekepan op 22-09-2002 16:05]
.
quote:Je bedoelt toch 'alle' he, en niet alles?
Op zondag 22 september 2002 12:59 schreef Koekepan het volgende:
Ik luister er nu even naar, en de beginnoten van de bas op het woord 'alles' omvatten een hele toonladder, als ik het goed hoor. Het was me nog niet eerder opgevallen, prachtige vondst.
Alles, was von Gott geboren,
Ist zum Siegen auserkoren.
Mit unsrer Macht ist nichts getan,
Wir sind gar bald verloren.
Es streit' vor uns der rechte Mann,
Den Gott selbst hat erkoren.
Wer bei Christi Blutpanier
In der Taufe Treu geschworen,
Siegt im Geiste für und für.
Fragst du, wer er ist?
Er heißt Jesus Christ,
Der Herre Zebaoth,
Und ist kein andrer Gott,
Das Feld muß er behalten.
Alles, was von Gott geboren,
Ist zum Siegen auserkoren.
Is dit eigenlijk wel het stuk dat je bedoelt? Strikt gesproken zitten er twee koraalpreludes in 'Ein feste Burg', en volgens de ruimere definitie zou je daar het openingskoor ook nog eens bij kunnen rekenen. Maar de tekst die jij aanhaalde zit toch alleen maar in bovenstaande aria-cum-chorale die het tweede deel vormt.
quote:Maar die vetgedrukte tekst is inderdaad Luthers koraal.
Op maandag 23 september 2002 16:00 schreef Koekepan het volgende:
Nee, de tekst van de koraalprelude luidt (koraaltekst vetgedrukt) :Alles, was von Gott geboren,
Ist zum Siegen auserkoren.
Mit unsrer Macht ist nichts getan,
Wir sind gar bald verloren.
Es streit' vor uns der rechte Mann,
Den Gott selbst hat erkoren.
Wer bei Christi Blutpanier
In der Taufe Treu geschworen,
Siegt im Geiste für und für.
Fragst du, wer er ist?
Er heißt Jesus Christ,
Der Herre Zebaoth,
Und ist kein andrer Gott,
Das Feld muß er behalten.
Alles, was von Gott geboren,
Ist zum Siegen auserkoren.Is dit eigenlijk wel het stuk dat je bedoelt? Strikt gesproken zitten er twee koraalpreludes in 'Ein feste Burg', en volgens de ruimere definitie zou je daar het openingskoor ook nog eens bij kunnen rekenen. Maar de tekst die jij aanhaalde zit toch alleen maar in bovenstaande aria-cum-chorale die het tweede deel vormt.
Die andere strofen ken ik niet, en ik wist dan ook niet dat die er in voorkwamen.
Of bestaat er nog een andere prelude? De 'mijne' staat gerangschikt onder 'Miscellaneous Chorale Preludes'.
Ik heb een redelijk kalme, majestueuze uitvoering van Brandenburg III, 1; en een vrij snelle interpretatie.
In het tweede geval klinkt Bach haast Venetiaans, en dat is geen compliment.
Helaas schijnt dit werkelijk op aanwijzingen in het manuscript gebaseerd te zijn.
Kent iemand dit probleem?
De majestueuze uitvoering is van von Karajan, en is dus makkelijk dertig jaar oud.
