Mozart en herdenkingen in het algemeen

Het is Giuseppe Verdi

Is toch een mooie aanleiding om een concert oid te geven? Zeik toch niet zo.

Pussycat Dolls zijn veel toffer.

Met 50 cent is dat over 250 jaar ook hoor . Echt waar. Ik maak geen grapje. Nadat ie dood is natuurlijk. _{Wat hopelijk niet te lang duurt}

Commercie natuurlijk, net als kerst, valentijnsdag, moederdag....

quote:

Op vrijdag 27 januari 2006 21:02 schreef Forcefuzz het volgende:
Met 50 cent is dat over 250 jaar ook hoor . Echt waar. Ik maak geen grapje. Nadat ie dood is natuurlijk. _{Wat hopelijk niet te lang duurt}

50 cent vergelijken met Mozart.
STERF JIJ CULTUURBARBAAR.

quote:

Op zaterdag 28 januari 2006 11:21 schreef B_BOY het volgende:

[..]

50 cent vergelijken met Mozart.
STERF JIJ CULTUURBARBAAR.

Tegenwoordig is 50 cent alles

BrEeZaHzZz

Met sommige gebeurtenissen vind ik het niet meer dan normaal, neem een 4 mei. En al die Jantje Smitjes van tegenwoordig die daar anders over denken, die moeten zich maar eens verdiepen in de geschiedenis en de reden waarom ze überhaupt nu zo'n goed leven hebben.

Wolfgang Amadeus Mozart

Salzburg 1756 – Wenen 1791

Oostenrijks componist, geldt als een van de grootste fenomenen uit de muziekgeschiedenis. Zoon van Leopold Mozart en Anna Maria Pertl (1720–1778), toonde al zeer vroeg een grote muzikale aanleg, die vanaf 1760 door zijn vader werd ontwikkeld.

Zijn eerste composities (voor klavier) dateren van 1761; ze werden vaak door Leopold opgeschreven en gecorrigeerd. Op 1 sept. 1761 wordt Mozarts naam voor het eerst vermeld, als medewerker bij een gymnasiumvoorstelling. Begin 1762 reisde Leopold met Wolfgang en zijn dochter Maria Anna ( ‘Nannerl’) naar München. In de herfst van 1762 ondernam hij met de beide kinderen een reis naar Wenen, waar zij o.a. voor keizerin Maria Theresia optraden. Op 9 juni 1763 begon de langste reis die Mozart gemaakt heeft (tot eind 1766): Leopold bezocht met zijn vrouw en de beide kinderen Duitsland, Frankrijk, Engeland, Noord- en Zuid-Nederland en Zwitserland. Op deze reis werden de kinderen herhaaldelijk ziek, waardoor m.n. het verblijf in Nederland langer duurde dan voorzien was. De familie Mozart was getuige van de installatie van prins Willem V; Wolfgang componeerde verscheidene werken die aan het hof van prinses Carolina van Nassau-Weilburg werden uitgevoerd. Zijn eerste gedrukte composities verschenen in die jaren in Parijs, Londen en Den Haag. De eerste reizen waren er vooral op gericht de uitzonderlijke begaafdheid van beide kinderen aan de hoven te demonstreren. De latere, zeer talrijke reizen werden door verschillende oogmerken bepaald: studie, vervulling van opdrachten, zoeken naar een positie.

Iets minder dan een jaar verbleef Mozart daarna in Salzburg, waar Leopold verder aan zijn muzikale ontwikkeling werkte. In die tijd ontstonden het oratorium Die Schuldigkeit des ersten Gebotes (KV 35) en de schoolkomedie Apollo et Hyacinthus (KV 38). Een tweede reis naar Wenen duurde van 11 sept. 1767 tot 5 jan. 1769. Tijdens deze reis vluchtten de Mozarts voor de pokkenepidemie naar Olmütz, maar de kinderen werden niettemin aangetast. De opvoering van de opera buffa La finta semplice (KV 51) werd in Wenen door intriges verijdeld; wel werd het Singspiel Bastien und Bastienne (KV 50) opgevoerd (1768). Mozart maakte in die tijd waarschijnlijk kennis met Alceste van Gluck. Na zijn terugkeer werd hij, op 27 okt. 1769, benoemd tot onbezoldigd concertmeester van de Salzburgse hofkapel.

Voor de voltooiing van de muzikale vorming van zijn zoon achtte Leopold een bezoek aan Italië onontbeerlijk. Op 13 dec. 1769 ondernam hij met zijn zoon de eerste Italiaanse reis, die tot 28 maart 1771 duurde. Tijdens zijn verblijf in Italië studeerde Wolfgang bij de theoreticus Padre Martini, werd benoemd tot lid van de Accademia Filarmonica van Bologna, ontving de pauselijke onderscheiding ‘Ridder van de Gouden Spoor’ en kreeg opdracht voor het carnaval van 1770/1771 een opera seria te componeren (Mitridate, rè di Ponto, KV 87; première 26 dec. 1770 te Milaan). Nog vóór zijn terugkeer ontving hij drie andere opdrachten: een serenata (allegorische opera) ter gelegenheid van het huwelijk van aartshertog Ferdinand van Oostenrijk met Maria Beatrice Riccarda van Modena (Ascanio in Alba, KV 111; première 17 okt. 1771 in Milaan); een opera seria voor het carnaval van 1772/1773 (Lucio Silla, KV 135; première 26 dec. 1772 in Milaan) en een oratorium voor Padua (La Betulia liberata, KV 118). De tweede en de derde Italiaanse reis, resp. in 1771 en 1772/1773, hielden rechtstreeks verband met deze opera-opdrachten. Op 16 dec. 1771 stierf aartsbisschop Sigismund von Schrattenbach; hij werd opgevolgd door Hieronymus von Colloredo, voor wiens inhuldiging Mozart in 1772 de serenata Il sogno di Scipione (KV 126) componeerde. In juli van dat jaar werd de jonge componist definitief benoemd tot bezoldigd concertmeester. In de nazomer van 1773 reisde hij voor de derde maal naar Wenen; dit verblijf was vooral belangrijk wegens de nadere kennismaking met het oeuvre van Joseph Haydn. Een opdracht voor een opera buffa voor het carnaval van 1775 riep hem eind 1774 naar München; dit was La finta giardiniera (KV 196; première op 13 jan. 1775).

In de daaropvolgende jaren was Mozart aan Salzburg gebonden; zijn positie bevredigde hem echter niet, enerzijds wegens het lage niveau van de Salzburger ‘Hofmusik’, anderzijds wegens de gespannen verhouding tot de despotische aartsbisschop. De reizen naar Italië, Wenen en München hadden hem geen positie opgeleverd; in de herfst van 1777 ging hij opnieuw op reis, kennelijk hopend elders een aanstelling te vinden. Dit lukte niet, maar deze reis, waarbij de voornaamste plaatsen die hij aandeed, Mannheim en Parijs waren, is van beslissende betekenis voor zijn verdere ontwikkeling geworden.

In Mannheim leerde hij een van de beste en grootste orkesten van Europa kennen; hier werd de grondslag gelegd voor Mozarts latere instrumentatiekunst. Hier ook ontmoette hij de jonge, uitermate begaafde zangeres Aloysia Weber, zijn eerste grote liefde; haar zuster Konstanze werd later zijn vrouw. Mozart werd op deze reis vergezeld door zijn moeder, die echter in Parijs overleed (3 juli 1778). Ondanks de grote waardering die de musici in Mannheim voor hem hadden en ondanks het succes van zijn ‘Parijse’ symfonie (KV 297) en andere werken lukte het hem ook ditmaal niet ergens een positie te verwerven. Ontgoocheld keerde hij medio jan. 1779 in Salzburg terug. Vóór zijn vertrek naar Mannheim had hij ontslag genomen als concertmeester; thans zag hij zich genoodzaakt de betrekking van hoforganist te aanvaarden. Een nieuwe opera-opdracht uit München noopte hem op 5 nov. 1780 Salzburg te verlaten; op 29 jan. 1781 ging de opera seria Idomeneo, rè di Creta (KV 366; tekst van Abbate Varesco), waarin Mozarts dramatisch genie zich voor het eerst in volle omvang openbaart, in München in première. Van München uit reisde de componist naar Wenen, waar de aartsbisschop van Salzburg reeds vertoefde. Hier kwam het tot een definitieve breuk en Mozart besloot in Wenen te blijven. Mede hierdoor ontstond een verwijdering tussen hem en zijn vader; deze verzette zich aanvankelijk ook tegen het huwelijk van zijn zoon met Konstanze Weber, dat op 4 aug. 1782 gesloten werd. Later kwam een verzoening tot stand. Mozart, die zich volledig bewust was van zijn talent, had het waagstuk aangedurfd zich als ‘vrij kunstenaar’, niet aan kerkelijk of wereldlijk hof gebonden, in Wenen te vestigen.

Op 16 juli 1782 vond de première van Die Entführung aus dem Serail (KV 384) plaats; de opera werd in hetzelfde en de daaropvolgende jaren nog herhaaldelijk met groot succes opgevoerd. In die jaren bracht baron Gottfried van Swieten Mozart in kennis met de werken van J.S. Bach en G.F. Händel; deze ontmoeting had een zeer grote invloed op Mozarts compositorische ontwikkeling, wat o.m. tot uiting komt in de (onvoltooide) Mis in c (KV 427), de zes aan Joseph Haydn opgedragen strijkkwartetten (KV 387, 421, 428, 458, 464, 465; 1782–1785) en de Jupitersymfonie (KV 551). Aan Mozarts successen als klavierspeler is het ontstaan van een reeks pianoconcerten uit de jaren 1784, 1785 en 1786 te danken.

Op 1 mei 1786 ging Le nozze di Figaro (KV 492) in première; begin 1787 reisde de componist op uitnodiging van een groep bewonderaars naar Praag om daar zijn Figaro en de (sedertdien als ‘Praagse’ bekendstaande) Symfonie in D (KV 504) te dirigeren. In de herfst reisde hij opnieuw naar Praag om er de première (20 okt. 1787) van de speciaal voor deze stad geschreven opera Don Giovanni (KV 527) te leiden.

Op 7 dec. 1787 werd Mozart door keizer Jozef II tot ‘Kammerkompositeur’ benoemd; in deze functie schreef hij o.m. een groot aantal menuetten, Duitse dansen en contradansen voor de hofbals, alsmede de opera Così fan tutte (KV 588; première 26 jan. 1790). Intussen was Mozart ten gevolge van de tanende belangstelling van het publiek en van de vele ziekten van zijn vrouw herhaaldelijk genoodzaakt geld te lenen, wat blijkt uit zijn brieven aan Michael Puchberg, evenals hij vrijmetselaar. Nog driemaal ging hij op reis: in 1789, in gezelschap van prins Lichnowsky, naar Berlijn, hetgeen de opdracht tot de Pruisische kwartetten (KV 575, 589 en 590) opleverde; in 1790 naar Frankfurt a.M., waar Leopold II tot keizer gekroond werd en Mozart op 15 okt. een concert gaf; en in 1791 weer naar Praag, waar ter gelegenheid van de kroning van Leopold II tot koning van Bohemen de opera seria La clemenza di Tito (KV 621) opgevoerd werd (6 sept.). Mozart onderbrak voor deze opera zijn arbeid aan Die Zauberflöte (KV 620; tekst van E. Schikaneder), die op 30 sept. 1791 in Wenen in première ging. Enkele maanden tevoren, op 9 mei, was hij tot plaatsvervangend, onbezoldigd kapelmeester van de St. Stephan in Wenen benoemd. In de zomer ontving hij van graaf Walsegg zu Stuppach opdracht tot het componeren van een Requiem (KV 626), dat hij echter niet meer kon voltooien.

Uit Mozarts huwelijk met Konstanze Weber werden zes kinderen geboren, van wie er vier binnen het eerste levensjaar stierven. In leven bleven: Carl Thomas (1784–1858), die ambtenaar werd, en Frans Xaver Wolfgang (1791–1844), die als pianist, componist en koordirigent bekendheid genoot en zijn composities onder de naam W.A. Mozart Sohn liet verschijnen. Konstanze (geb. 1762) hertrouwde in 1809 met Georg Nikolaus Nissen (1761–1826) en overleed in 1842.

Mozart wordt algemeen beschouwd als het grootste fenomeen tot nu tot op het gebied van de scheppende toonkunst. Zijn creatieve begaafdheid openbaarde zich reeds op vijfjarige leeftijd. Hij bespeelde vier instrumenten: piano, orgel, viool en altviool. In historisch perspectief bezien blijkt Mozart een figuur met talrijke facetten te zijn. In zijn hoofdzakelijk in Salzburg geschreven kerkmuziek zijn nog vele barokelementen te vinden. In de jaren zeventig werd hij door de geest van de ‘Sturm und Drang’ geraakt en componeerde hij werken die duidelijke voorboden van de romantiek zijn. Op sommige gebieden verwerkte hij op persoonlijke wijze wat door anderen gevonden was; zo was Joseph Haydn zijn grote voorbeeld op het terrein van het strijkkwartet, waarin Haydn voor het eerst de ‘thematische dialectiek’ voor vier zelfstandige en gelijkwaardige instrumenten gerealiseerd had. Grondlegger was Mozart op het gebied van het pianoconcert. De wijze waarop hij – te beginnen met het concert in Bes (1784, KV 450) – tegenover het solo-instrument een rijk bezet orkest plaatste, waarin de blaasinstrumenten een zelfstandige dialoog met de piano voeren, was volkomen nieuw; zijn concerten zijn het voorbeeld voor alle latere componisten gebleven. In zijn Italiaanse opera's (m.n. de opere buffe Le nozze di Figaro, Don Giovanni en Così fan tutte) bereikte hij de synthese tussen tendensen uit de Napolitaanse opera, de Italiaanse opera buffa, de opéra-comique en zelfs uit de tragédie-lyrique en hij stelde hierdoor alles in de schaduw wat tot dan op dit gebied gecomponeerd was. In Die Zauberflöte legde hij tevens de grondslag voor de ontwikkeling van de Duitse romantische opera. Slechts zelden doorbrak hij de traditionele vormen; zijn natuurlijk gevoel voor harmonie en evenwicht verzette zich hiertegen. Wel verbond hij vaak bepaalde bestaande principes tot een nieuw geheel, zoals de sonate- en de rondovorm in zijn latere kamermuziekwerken, en de homofone en de polyfone schrijfwijze in het strijkkwartet in G (KV 387) en de symfonie in C (KV 551).

Mozarts leven valt voor het grootste deel in de tijd van het ‘ancien régime’, maar hij zal niet ongevoelig geweest zijn voor verschijnselen die de nadering van een nieuwe tijd, van een ingrijpende verandering van de maatschappelijke verhoudingen aankondigden. Van huis uit gelovig rooms-katholiek, was hij evenzeer aangeraakt door de ideeën van de Verlichting. Dit zal er mede toe geleid hebben dat hij zich in 1784 bij de vrijmetselarij aansloot. Voor zijn verdere ontwikkelingsgang als componist was dit van groot belang (men denke aan o.a. de Maurerische Trauermusik, 1785; KV 477); het hoogtepunt van deze ontwikkeling vormt de opera Die Zauberflöte, waarin maçonnieke ideeën een grote rol spelen.

De evenwichtige vormgeving en de melodische rijkdom van zijn werken en het schijnbare gemak waarmee zij werden geschreven (Mozart componeerde ruim 600 werken in ca. 30 jaar), hebben lange tijd verhinderd dat de hoorder zich voldoende bewust was van de muzikale diepgang van zijn werk. Het is vooral aan onderzoekers als Hermann Abert en Georges de Saint-Foix te danken dat ook de donkere en tragische kanten van zijn wezen thans beter onderkend worden.

Köchel Verzeichnis

Van Mozarts werken verschenen tijdens zijn leven slechts weinige in druk. Deze werden voorzien van opusnummers, die echter geen leidraad voor chronologie of catalogisering vormen. Op 9 febr. 1784 begon hij – zich klaarblijkelijk bewust van zijn betekenis als componist – zelf met het catalogiseren van zijn composities. Daardoor is het mogelijk de chronologie van zijn werken, gecomponeerd vanaf die datum, vast te stellen; op 15 nov. 1791 noteerde hij voor het laatst een compositie in dit ‘Verzeichnis’. Aan Ludwig Ritter von Köchel is de samenstelling van een chronologisch-thematische catalogus van Mozarts werken te danken (1862, 81983). Naar deze catalogus verwijst de achter de titels van Mozarts werken gebruikelijke afkorting KV met een nummer. In de catalogus is bovendien een overzicht opgenomen, ingedeeld naar genres (kerkmuziek, opera's, symfonieën, concerten, enz.), waardoor het mogelijk is ook werken waarvan men het ‘Köchelnummer’ niet kent, terug te vinden. Bij ieder werk worden, behalve de eerste maten van elk onderdeel, gegevens over ontstaan, opdracht, handschrift, eerste uitvoering, afschriften, uitgaven en literatuur vermeld.

Mozarts geboortehuis in Salzburg is thans Mozartmuseum. Eveneens in Salzburg is het Mozarteum gevestigd. In Augsburg is een Mozartgedenkstätte, in Wenen een Mozart-Erinnerungsraum (beide museum).