De betoverde Duitser

Tempo Doeloe heette het hotel. Een meer toepasselijke naam voor dit oude en enigzins vervallen hotel had ik niet kunnen bedenken. Om de een of andere reden waren hier de oude foto's uit de koloniale tijd nog niet vervangen door filmsterren uit Bollywood en de zware houten meubels hadden het tropische klimaat al ten minste 50 jaar doorstaan. Het ligt vlakbij het oude, door de KNIL gebouwde, station van Bandoeng op midden-Java. Te primitief voor de gemiddelde westerse toerist word het voornamelijk bezocht door Indonesiers, die de hele dag op de stoelen en bankjes van de binnenplaats vertoeven. Ook ik kon daar uren doorbrengen, observeren wie er nieuw in het hotel waren en wat kouten met de andere gasten. In tegenstelling tot de Nederlander, die altijd zo ver mogelijk van je vandaan blijft zitten, zal een Indo juist naast je komen zitten en een gesprek beginnen. Zo leerde ik ook Dima kennen, een Bandunees van een jaar of 35 die in deze stad opgegroeid was. Hij nodigde me uit om die avond langs te komen in de "Kotara",een plek waar 's avonds muziek gemaakt werd en hij vaak vrienden ontmoette.

Nadat ik bij een warung wat nasi met kip gegeten had liep ik de wijk waarin het tentje zou moeten liggen. Het was de wijk van de beçak-fietsers. Deze mannen fietsen de hele dag door de het drukke verkeer met hun beçak, een fietstaxi. Er is me verteld dat ze zelden ouder worden als een jaar of 40. Dan geeft zijn hart het gewoon op door de extreme inspanning om dikke toeristen zo snel mogelijk berg op te brengen in de klamme Indonesische hitte. Hiervoor krijgt hij dan zo'n twee euro per dag, als hij pech heeft verdient hij helemaal niks.
Zodra je de hoofdweg verlaat en de wijk binnengaat houd de bestrating op en ben je bijna helemaal in het donker. Op de grond liggen overal nog de plassen van de stortbui van afgelopen middag. Voor hun bouwvallige huisjes, die ze zelf met alles wat ze vinden konden hebben gebouwd, zitten ze nu bij elkaar. Er hangt een geur van kruiden die ik niet ken, maar me wel bevalt. De ouderen kijken je wat verbaast maar niet onvriendelijk aan. Zo vaak loopt er geen westerling door hun wijk. De kinderen, die misschien wel voor het eerst een blanke zien, kruipen dicht tegen hun moeder aan en zetten grote ogen op. Als je naar ze zwaait verstoppen ze snel hun gezicht in de sarong van mama.

De "Kotara" had ik al snel gevonden, het was een van de weinige plaatsen waar wat meer licht brandde. Eigenlijk had ik nog graag wat door de mysterieuze wijk gedwaald, maar Dima zag me al en wenkte me naar binnen. Het was niet ruim daar en aan het interieur te zien werd het geld niet verdiend aan toeristen. Achter een soort houten buffet stond een vrouw in sarong, die naar me glimlachte toen ze me zag. Een foto van Harry Bellefonte, uit het een of andere tijdschrift gescheurd, was met punaises aan de muur geprikt. Rond de gammele formica tafel, met hierop een fles goedkope rijstwijn, zaten vier man rustig te praten. Er werd meteen plaats voor me gemaakt en een beker arak voor me ingeschonken. Zachtjes praatten ze verder, zonder me te storen met allerlei triviale zaken. Toch had ik helemaal niet het gevoel dat ik genegeerd werd, veel eerder alsof ik hier iedere avond kwam en ik ze allemaal al lang kende. Links naast me zat een jongen van een jaar of 25 met vrij lang haar, schuin tegenover me een dikkere man met een enorme bos krullen. Samen met Dima met zijn rastavlechten en een tengere Javaan met wat Chinese trekken, zagen ze er allemaal compleet anders uit. Ik bedacht me dat voor een vreemdeling mensen van een ander ras er vaak allemaal hetzelfde uitzien. Wanneer je echter wat langer in een land verblijft zie je dat ook hier ieder mens heel anders is en de verschillen ook groot kunnen zijn. Zonder me ongemakkelijk te voelen keek ik hen aan en zij keken terug. Af en toe maakte iemand een grapje, en ook als ik het niet verstond lachte ik mee. Een vaag gevoel van geluk kwam over me, maar het kan ook de sterke drank geweest zijn.

Na een tijdje kwam Santoso, de dikkere man met krullen, terug met een stapeltje papier. Op ieder vel waren met de hand songteksten geschreven van populaire muziek. Hij vroeg me of ik misschien wat teksten kon aanvullen of nakijken. Ze hadden, voor zover hun kennis van de Engelse taal reikte, popteksten van de radio overgeschreven om zelf na te kunnen spelen. Aan de handschriften op het papier kon ik zien dat ik niet de eerste reiziger was aan wie dit gevraagd was. Helaas kon ik ze niet helpen, want van popmuziek weet ik niet zo heel veel. Dat was echter geen reden tot teleurstelling, er werden een trommeltje, een sambabal en twee gitaren tevoorschijn gehaald en rustig begonnen ze te spelen.
Nu wordt ik niet zo makkelijk door iets geraakt en al helemaal niet zo snel door muziek, maar dit vond ik toch heel bijzonder. Ondanks de slechte staat van hun instrumenten en de gebrekkige teksten waarover ze beschikten, wisten ze er toch zoveel gevoel erin te leggen. Om beurten werd er een lied van de stapel gekozen en gespeeld, vooral Amerikaanse muziek uit de jaren 60. Na enkele nummers werd mij een gitaar aangeboden om mee te spelen, maar ook hier kon ik niks betekenen.
Terwijl ik zo zat te luisteren, besefte ik dat wij met al ons geld en onze techniek toch ook veel verloren hadden. Iedere Javaan die ik tot zover tegengekomen was kon wel een of ander instrument bespelen, of tenminste goed zingen. Zat dit meer in de mensen hier, of waren wij het gewoon kwijtgeraakt met onze radio's en cd-spelers?
Zo werd het later. Er was ondertussen nog een blanke binnengekomen, die door het groepje vrolijk begroet werd. Hij ging aan het tafeltje ernaast zitten en er werd een fles Bintang-bier voor hem neergezet. Terwijl ik naar de muziek luisterde maakten de beçac-rijders hun lampjes uit en werd het stiller op straat. Na een tijd waren de mannen uitgespeeld en begonnen met elkaar in Bahasa Indonesië te praten. Ik liet nog een fles arak voor ze neerzetten en besloot maar bij de blanke te gaan zitten, die net als ik de hele tijd stil had zitten luisteren.

Het bleek een Duitser te zijn, Günther uit Bonn. Met onverwacht veel geestdrift vroeg hij me wat ik van de muziek had gevonden. Ik zei dat ik ervan genoten had en dat ik er versteld van stond wat ze met zulke oude instrumenten wisten te bereiken. Dat was niet genoeg voor hem. "Das hier ist doch etwas ganz beisonderes", zei hij tegen me terwijl hij mijn arm vastpakte. "So etwas habe Ich noch nie gehört". Als ze met zulke instrumenten en zonder ooit begeleiding gehad te hebben al zo mooi konden spelen, hoe zou het dan niet zijn als ze hier wel over konden beschikken? Hij vertelde me verder dat hij eigenlijk op doorreis was geweest, maar dat hij ze de eerste nacht had horen spelen, en betoverd door de muziek iedere avond teruggekomen was. Al vijf dagen achter elkaar.
Ik bevestigde nogmaals dat ook ik het erg goed had gevonden en normaal nooit uren achter elkaar alleen maar naar een bandje kon zitten luisteren. Dat was de bevestiging waar Hans blijkbaar op zat te wachten. "Ik heb een geweldig plan bedacht", zei hij. Eergisteren had hij met de groep afgesproken om een opname te gaan maken bij een professionele studio in Jakarta. Hij was vrijgezel en had genoeg spaargeld om nieuwe instrumenten te kopen, met zijn vijven daar naar toe te reizen en een paar geweldige opnames te maken. Die muziek zou hij dan in Duitsland en misschien ook wel in de rest van Europa, op de markt brengen. Niet zozeer voor het geld, maar vooral om de mensen in zijn land ook de gelegenheid te bieden om van deze geweldige muziek te genieten.
Peinzend keek ik naar mijn bierflesje. Ook ik had vanavond ademloos geluisterd. Maar zou hij dan echt niet begrijpen dat het hier niet alleen om de muziek ging? Dat de hele sfeer van de warme tropennacht, de oosterse geuren op straat, de ongedwongen stemming van de Javanen en bovenal de alcohol net zoveel aan het geheel hadden bijgedragen? Ik keek hem aan en zag dat hij dit dus niet begreep. Even overwoog ik om hem te vertellen dat een cd-tje van deze muziek op zijn flatje in Bonn heel anders zou klinken. Maar het was er niet de nacht voor om een betovering te breken.

Later in Nederland heb ik tóch nog wel eens in de platenbakken gezocht naar een bandje uit Bandoeng. Maar helaas altijd tevergeefs.

LXIV

[ Bericht 0% gewijzigd door LXIV op 21-09-2005 19:54:16 ]