Om het iedereen wat gemakkelijker te maken hier de info:
In de loop van 2006 daadwerkelijk beschikbaar........ dus dat kan nog gemakkelijk 2007 worden. Wat zijn ze weer snel daar in Den Haag
De Voorzitter van de Tweede Kamer
der Staten-Generaal
Postbus 20018
2500 EA DEN HAAG
Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag
PG/CBV 2576700
Onderwerp Bijlage(n) Uw brief
Voorbereiding grieppandemie
Standpunt advies Gezondheidsraad
Op 14 februari van dit jaar heeft de Gezondheidsraad mij zijn advies uitgebracht over maatregelen bij een grieppandemie . Dit advies volgt op het interim-advies, dat de Gezondheidsraad februari vorig jaar uitbracht . Mijn standpunt daarop heb ik u in maart vorig jaar gestuurd (TK 22 894 nr 30).
Ik ben de Gezondheidsraad erkentelijk voor de snelheid waarmee zij advies heeft uitgebracht. Het interim-advies is binnen een maand na mijn verzoek tot stand gekomen. Het heeft mij zeer geholpen bij de voorbereidingen op een grieppandemie en het maken van een aantal moeilijke keuzes. Het definitieve advies van Gezondheidsraad gaat verder op de al ingeslagen weg. Dit sterkt mij in de gedachte dat we met onze voorbereidingen goed bezig zijn.
Op 30 maart jl. voerde ik een algemeen overleg met uw Kamer over preventie en infectieziekten. Tijdens dat algemeen overleg heb ik u mijn voorlopige reactie gegeven op het advies van de Gezondheidsraad. In deze brief werk ik mijn standpunt op het advies uit. Ik sta eerst stil bij de vraag wat een grieppandemie is en waarom voorbereiding daarop noodzakelijk is. Vervolgens ga ik nader in op de verschillende activiteiten die plaats vinden ter voorbereiding op een grieppandemie. U zult daarbij veel elementen uit het advies van de Gezondheidsraad herkennen. In de bijlage ga ik achtereenvolgens in op de verschillende aanbevelingen van de Gezondheidsraad.
Grieppandemie
Influenzavirussen zorgen voor (bijna) jaarlijks terugkerende griepepidemieën. Een paar keer per eeuw ontstaat ook een grieppandemie: een wereldwijde griepepidemie. Een grieppandemie wordt veroorzaakt door een virusstam die zo anders is, dat mensen daar nog geen afweer tegen hebben. De bekendste grieppandemie uit de vorige eeuw is de ‘Spaanse griep’ uit 1918. Toen werd ongeveer vijfentwintig tot dertig procent van de bevolking ziek. Het percentage zieken tijdens de andere twee grieppandemieën uit de twintigste eeuw was hetzelfde. De Spaanse griep was wel de dodelijkste van de drie. Ongeveer 2,5% van de zieken stierf aan influenza of complicaties daarvan.
Grieppandemieën verlopen zeer onvoorspelbaar, maar komen wel met een zekere regelmaat voor . We verwachten dat er in de komende jaren weer een grieppandemie kan ontstaan. Maar we weten niet precies wanneer. We weten ook niet waar de pandemie zal ontstaan, hoe snel de pandemie zich over de wereld zal verspreiden, welke virusstam de veroorzaker is en hoeveel mensen ziek worden. In de voorbereidingen werken we daarom veel met aannames, gebaseerd op de ervaringen van de vorige eeuw.
Niet alleen de gezondheidszorg heeft last van (de gevolgen van) een grieppandemie. Door ziekte of de zorg voor zieke naasten kunnen mensen hun gewone rol in het dagelijks leven niet meer (geheel) vervullen. Dit kan leiden tot ontwrichting van de maatschappij. Bovendien kunnen de angst en zorgen over de grieppandemie leiden tot maatschappelijke onrust. Dus niet alleen vanuit het oogpunt van de gezondheidszorg en volksgezondheid is het nodig voorbereid te zijn op een grieppandemie. Ook op het gebeid van openbare orde en veiligheid moeten we er klaar voor zijn.
Mijn ministerie is verantwoordelijk voor de voorbereiding in Nederland op een grieppandemie. Deze voorbereiding bestaat onder meer uit het opstellen van draaiboeken, het aanleggen van een noodvoorraad antivirale middelen (geneesmiddelen tegen het griepvirus) en zorgen dat er op tijd voldoende vaccins beschikbaar zijn. In die voorbereiding speelt communicatie een belangrijke rol. De draaiboeken besteden daar ruim aandacht aan.
Draaiboeken
Al enige jaren geleden is Nederland begonnen met het opstellen van draaiboeken voor het geval er (weer) een grieppandemie optreedt. Deze voorbereiding is in een stroomversnelling gekomen na recente uitbraken van het griepvirus, zoals de vogelpest in 2003 in Nederland en het zogenoemde H5N1 virus in 2004 in Azië. We maken daarbij een onderscheid tussen het beleidsdraaiboek, de operationele modeldraaiboeken en de regionale draaiboeken.
Begin 2004 kwam het beleidsdraaiboek tot stand. Dit draaiboek beschrijft de maatregelen die de overheid moet nemen. Eind 2004 waren ook de operationele modeldraaiboeken klaar. Deze draaiboeken laten zien wie wat wanneer moet doen als er daadwerkelijk een grieppandemie uitbreekt. Deze draaiboeken beperken zich niet tot de gezondheidszorg en volksgezondheid. Ook openbare orde en veiligheid komen hierin uitgebreid aan bod. De teksten van deze draaiboeken kunt u vinden op de website van de Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding:
www.infectieziekten.info.
De volgende stap is dat iedere zogenoemde veiligheidsregio de landelijke modeldraaiboeken aanpast aan de specifieke kenmerken van die regio. Op dit moment controleert de inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ) of alle regio’s dat hebben gedaan. Ik verwacht deze zomer de uitkomsten van deze controle te krijgen. Om te voorkomen dat de draaiboeken papieren tijgers worden, heeft het kabinet geld gereserveerd voor extra oefeningen. Deze oefeningen zullen zowel landelijk als regionaal plaatsvinden.
Antivirale middelen
Behandeling met antivirale middelen zoals Tamiflu® verkort de ziekteduur met één à twee dagen . Verder hebben patiënten een kleinere kans op longontsteking en hebben zij minder antibiotica nodig. Een ander belangrijk effect is dat patiënten die met antivirale middelen behandeld worden minder besmettelijk zijn.
Nederland heeft nu een beperkte voorraad van ongeveer 225.000 kuren antivirale middelen. Eerder dit jaar heb ik op advies van de Gezondheidsraad besloten dat bij een grieppandemie deze medicijnen alleen gebruikt worden voor de behandeling van mensen die ziek zijn geworden door het griepvirus (TK 22 894 nr 30). De (kleine) voorraad wordt daardoor zo effectief mogelijk gebruikt. In lijn met het recente advies van de Gezondheidsraad heb ik besloten deze noodvoorraad uit te breiden tot ongeveer vijf miljoen kuren.
Vaccins
De beste manier om mensen te beschermen tegen de gevaren van een grieppandemie is hen in te enten met een vaccin. Een pandemie wordt echter veroorzaakt door een tot dan toe onbekende virusstam waar nog geen vaccin tegen bestaat. Daarom onderhandel ik met de vaccinfabrikanten over een ‘verzekeringscontract’. Dat moet Nederland garanties geven dat de fabrikanten het vaccin zo snel mogelijk na de uitbraak leveren. Dat zal overigens minimaal zes tot acht maanden na het begin van de grieppandemie zijn. Zo lang duurt het om een nieuw vaccin in grote hoeveelheden te maken.
Kosten
Voor een goede voorbereiding is meer geld nodig dan ik in mijn begroting beschikbaar had. Het grootste deel van de benodigde middelen is bedoeld om een grotere noodvoorraad antivirale middelen aan te leggen. Op 8 april jl. heeft de Ministerraad ingestemd met de afspraken die ik hierover gemaakt heb met de minister van Financiën.
Wereldwijde voorbereiding
Het spreekt vanzelf dat Nederland niet het enige land is dat zich op een dergelijke uitbraak voorbereidt. Ook andere landen, zowel binnen de Europese Unie als daarbuiten treffen voorbereidingen voor deze wereldwijde dreiging. Nederland houdt zich op de hoogte van die ontwikkelingen en draagt daaraan ook bij. Daarmee zorgen we niet alleen voor de beste voorbereiding voor ons eigen land. We helpen ook mee om de dreiging van een grieppandemie te verminderen.
Hoogachtend,
de Minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport,
H. Hoogervorst
Bijlage: Advies Gezondheidsraad nader bekeken
Doelstelling
De Gezondheidsraad streeft in beide adviezen met zijn aanbevelingen dezelfde doelen na:
- ‘spreiding van de pandemie in de tijd, door reductie van het aantal geïnfecteerden en zieken;
- indamming van de gevolgen van infectie, door antivirale therapie […]’.
Ik onderschrijf deze dubbele doelstelling volledig.
Algemene maatregelen
Aanbeveling
De Gezondheidsraad adviseert mij gedurende een pandemie scholen te sluiten en evenementen waar veel mensen bijeen komen af te gelasten.
Standpunt
De Gezondheidsraad had deze aanbeveling ook in zijn interim-advies opgenomen. In mijn standpunt daarop had ik al aangegeven deze aanbeveling over te nemen. Mijn beleid omvat onder andere ook maatregelen om spreiding te voorkomen. De Infectieziektenwet geeft burgemeesters de mogelijkheid om gebouwen en terreinen te sluiten. De draaiboeken besteden ruim aandacht aan dit soort maatregelen, die deels liggen op het gebied van openbare orde en veiligheid. Zowel tijdens de voorbereiding als tijdens een daadwerkelijke grieppandemie zal ik daarom overleggen en samenwerken met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties.
Aanbeveling
De Gezondheidsraad ziet vaccinatie tegen influenza als het beste middel om de bevolking tegen een grieppandemie te beschermen. Bij onvoldoende voorraad vaccin adviseert de Gezondheidsraad mij bepaalde groepen met voorrang te vaccineren. De raad doelt daarbij op personen die tot een (pandemiespecifieke) risicogroep behoren en professionals.
Standpunt
Met de Gezondheidsraad acht ik vaccinatie het beste middel om onze bevolking tegen een grieppandemie te beschermen. Eerder in deze brief heb ik al aangegeven dat een geschikt vaccin op zijn vroegst zes tot acht maanden na het begin van de pandemie beschikbaar komt. Mijn ministerie werkt samen met het Nederlands Vaccin Instituut aan een contract met een fabrikant van influenzavaccins. Hierin probeer ik garanties te krijgen dat Nederland tijdens een grieppandemie als eerste het beschikbare vaccin kan gebruiken.
In 2000 bracht de Gezondheidsraad advies uit over met voorrang vaccineren tijdens een grieppandemie . In november 2000 heeft de toenmalige minister u haar standpunt daarop gestuurd (TK 22 894 nr 19). De prioriteitenvolgorde die door de Gezondheidsraad was opgesteld is inmiddels opgenomen in de draaiboeken.
Gebruik van antivirale middelen bij de eerste ziektegevallen
Aanbeveling
De Gezondheidsraad neemt aan dat bij de eerste ziektegevallen waarschijnlijk sprake is van geïsoleerd optreden van influenza bij een klein aantal patiënten. Als de GGD deze patiënten bovendien snel heeft opgespoord adviseert de Gezondheidsraad ook behandeling van gezins- of huisgenoten en nauwe contacten die –mogelijk- zijn blootgesteld maar nog niet ziek zijn. De Gezondheidsraad noemt dit postexpositieprofylaxe. Doel hierbij is de pandemie te vertragen of zelfs in de kiem te smoren.
Standpunt
Deze aanbeveling van de Gezondheidsraad neem ik over. Eén van de operationele draaiboeken beschrijft de maatregelen bij een incidentele introductie van een nieuw humaan influenzavirus in Nederland. De zogenoemde ringprofylaxe die de Gezondheidsraad beschrijft is daar een onderdeel van. Ik zal de Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding (LCI) vragen het draaiboek uit te breiden met de preventieve behandeling van mensen die mogelijk besmet maar (nog) niet ziek zijn.
Tijdens een grieppandemie beoordeel ik op welk moment we overgaan naar het draaiboek voor een manifeste pandemie. Op dat moment stopt de preventieve behandeling. Deze beslissing neem ik uiteraard niet alleen. Hierbij maak ik gebruik van de coördinatiestructuur infectieziektebestrijding. Op landelijk niveau zijn daarvoor het zogenoemde Outbreak Management Team (OMT) en het Bestuurlijk Afstemmings Overleg (BAO) van belang .
Gebruik van antivirale middelen bij een manifeste pandemie of bij grootschalige introductie uit het buitenland
Aanbeveling
De Gezondheidsraad adviseert om tijdens een manifeste pandemie iedere inwoner van Nederland met een griepachtig beeld te behandelen met antivirale middelen. Deze behandeling dient zo snel mogelijk te beginnen, maar uiterlijk achtenveertig uur na het ontstaan van de ziekteverschijnselen. De behandeling met antivirale middelen heeft een gunstige invloed op het beloop van de ziekte, waarbij de patiënt immunologische bescherming tegen het virus opbouwt. Bij een tweede besmetting zal de patiënt niet of veel minder ziek worden.
Standpunt
Deze aanbeveling van de Gezondheidsraad neem ik over. Ik zal de LCI vragen de draaiboeken op dit punt uit te breiden en aan te passen, zodra de antivirale middelen beschikbaar zijn.
Aanbeveling
Het voorgaande advies van de Gezondheidsraad impliceert een substantiële uitbreiding van de voorraad antivirale middelen. De Gezondheidsraad verwacht dat een totale voorraad van vijf miljoen kuren voldoende is. Zij adviseert aanschaf van het middel oseltamivir (Tamiflu®). Zij geeft mij in overweging om het middel zanamivir (Relenza®) aan te schaffen als oseltamivir onvoldoende beschikbaar is.
Standpunt
Op 8 april jl. heeft de Ministerraad mij extra geld beschikbaar gesteld voor de voorbereiding op een grieppandemie. Een groot deel van dit geld is bedoeld voor de aanschaf van antivirale middelen. Gezien het bedrag dat met deze aanschaf gemoeid is, is de Europese Richtlijn voor overheidsopdrachten van toepassing.
Ik zal het Nederlands Vaccin Instituut (NVI) opdracht geven namens mij de benodigde hoeveelheid antivirale middelen aan te schaffen. De onderhandelingen met de fabrikanten zijn nog nauwelijks begonnen. Ik kan daarom op dit moment niet nader in gaan op de verdere details van de opdracht.
De Gezondheidsraad geeft mij in overweging het middel zanamivir te bestellen als oseltamivir onvoldoende beschikbaar is. In het kader van de Europese aanbesteding kan de fabrikant van dit middel meedingen. Ik onderzoek nog of zanamivir op grond van zijn eigenschappen een geschikt middel is om op voorraad te hebben ter voorbereiding op een grieppandemie. Zanamivir is namelijk een geneesmiddel dat de patiënt via inademing inneemt. Een zogenoemde poederinhalator. Aan deze toedieningsvorm kleven een aantal nadelen.
Aanbeveling
Ook bij voldoende voorraad antivirale middelen pleit de Gezondheidsraad niet voor preventieve behandeling. Belangrijkste argument is dat preventieve behandeling alleen bescherming biedt zolang het middel wordt gebruikt. De Gezondheidsraad geeft mij in overweging tijdens een pandemie bijzondere groepen of onder bijzondere omstandigheden wel preventief te (laten) behandelen. De Gezondheidsraad adviseert de beslissing daarover over te laten aan de behandelende arts.
Standpunt
In grote lijnen onderschrijf ik de redenering van de Gezondheidsraad. De Gezondheidsraad baseert deze aanbeveling echter uitsluitend op medische gronden. Ik behoud me het recht voor op sociaal-economische of bestuurlijke gronden andere groepen mensen aan te wijzen die tijdelijk voor profylaxe in aanmerking komen. Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan mensen die uit de aard van hun werk een verhoogd risico lopen op besmetting. Ik zal met de betrokken beroepsgroepen overleggen over de wenselijkheid en haalbaarheid van preventieve behandeling.
Kanttekeningen van de Gezondheidsraad
Aanbeveling
De Gezondheidsraad ziet de aanschaf van een voorraad antivirale middelen slechts als één van de onderdelen van de voorbereiding op het gebruik van deze middelen tijdens een pandemie. Hij stelt dat het succes van het inzetten van antivirale middelen voor een groot deel afhangt van de wijze van uitvoering.
Standpunt
De Gezondheidsraad raakt met deze kanttekening een belangrijk punt. De komende maanden zal mijn ministerie hierover overleggen met betrokken partijen. Op basis hiervan zal ik de LCI vragen de draaiboeken uit te breiden met het gebruik van de antivirale middelen. Hierin komen allerlei praktische zaken aan bod, maar zullen we ook nog een aantal beleidsmatige keuzes moeten maken.
Aanbeveling
De Gezondheidsraad kan geen kwalitatieve uitspraak doen over de kosteneffectiviteit van zijn aanbevelingen.
Standpunt
De Gezondheidsraad had al tijdens de voorbereidingen van het advies aangegeven een dergelijke uitspraak niet te kunnen doen. Daarom heb ik het RIVM gevraagd hier onderzoek naar te doen. Aan het eind van dit jaar zal het RIVM zijn rapport uitbrengen. Voorlopige resultaten geven aan dat antivirale middelen de kans op infectie verminderen. Dit veroorzaakt drie dingen:
- minder zieken;
- minder directe zorgkosten;
- lagere en meer gespreide piekbelasting van de gezondheidszorg.
Aanbeveling
Tot slot merkt de Gezondheidsraad op dat hij zijn aanbevelingen baseert op de huidige –beperkte- stand van wetenschap. Hij adviseert mij zijn aanbevelingen aan te passen aan voortschrijdend inzicht. Ook adviseert hij bij het nemen van beslissingen over maatregelen de mening te betrekken van deskundigen, onder wie het Centrum Infectieziekten i.o.
Standpunt
Ik waardeer het zeer dat de Gezondheidsraad ondanks de beperkte wetenschappelijke inzichten dit advies heeft uitgebracht. Uiteraard zal ik nieuwe ontwikkelingen steeds meenemen in de besluitvorming. Deze opdracht geef ik ook mee aan de andere partijen die bij de voorbereiding op een grieppandemie betrokken zijn. Van de draaiboeken hebben we al met elkaar afgesproken dat deze in ieder geval jaarlijks worden bijgewerkt aan de hand van nieuwe ontwikkelingen. Het Centrum Infectieziekten (i.o.) zal een belangrijke rol spelen, zowel bij de voorbereiding als bij een daadwerkelijke grieppandemie. Hierover heb ik afspraken gemaakt met het Centrum.