uit mijn cursus Bibliotheekwetenschappen:
(c) Martine De Reu - Universiteit Gent:
2.2. Externe factoren die documenten bedreigen
2.2.1. Klimaat, licht en magazijnen
De temperatuur en de vochtigheid zijn zeer belangrijke parameters die onherroepelijke schade
kunnen veroorzaken aan documenten zodra ze de geoorloofde grenzen overschrijden. Vooral
modern papier dat in hoofdzaak samengesteld is uit cellulosevezels en lignine is zeer gevoelig
voor variaties in de temperatuur of de vochtigheidsgraad. Maar ook perkament en handgeschept
papier vereisen een aangepast klimaat.
Papier en andere organische stoffen zoals hout, leder, perkament en geweven stoffen zijn
immers zeer hydrofiel. Ze zorgen ervoor dat de vochtigheid die ze bevatten in evenwicht
verkeert met de waterdamp aanwezig in de omringende lucht. Indien de relatieve vochtigheid5
veel varieert, zullen de documenten steeds weer water opnemen en water afgeven, dit wil
zeggen uitzetten en krimpen. Dit proces zorgt ervoor dat de materialen langzamerhand hun
elasticiteit en hun sterkte verliezen. Door een teveel aan vochtigheid verliest het papier zijn
vorm en wordt het week. Een tekort aan vochtigheid brengt dehydratie teweeg van de
structuren en maakt het papier bros. De lijmen verdrogen en worden eveneens bros. Een lage relatieve vochtigheid maakt het perkament stijver en vermindert de mechanische weerstand van
de banden. Voor papier en perkament bewaren bij een vochtigheidsgraad van 45-55% het best
hun soepelheid en elasticiteit.
Ook de temperatuur moet gecontroleerd worden. Indien papier, eventueel gedurende een korte
tijd, aan een hoge temperatuur blootgesteld wordt, wordt het geel en bros. Een lage temperatuur
daarentegen vertraagt de veroudering. De invloed van de temperatuur is bijzonder schadelijk als
ze samen gaat met vochtigheid. De vochtigheid mag niet onafhankelijk van de temperatuur
beschouwd worden en een gelijktijdige wijziging van de twee parameters is gevaarlijker dan
een te hoge of te lage graad van één van de twee factoren. De vochtige warmte versnelt de hydrolyse door zuren van de cellulosemoleculen en van het
collageen. Papier wordt bros en verliest zijn mechanische weerstand. Hetzelfde geldt voor leder
en perkament. Een lage temperatuur vertraagt de snelheid van de beschading: papier
blootgesteld aan het licht vergeelt minder als het op een lage temperatuur gehouden wordt.
De geschikte temperatuur en relatieve vochtigheid voor de diverse materialen wordt
weergegeven in de volgende tabel6:
(+ tabel)
Het is dus niet enkel direct zonlicht dat voor degradatie zorgt, afwisseling licht-donker brengt ook schade toe. En hoe ziet het 'lichtverloop' in een doorsnee kamer er uit? Veel prenten blijven inderdaad eeuwen mooi, maar bedenk wel dat ze meestal in een gesloten boek zitten, maw, steeds in het donker...
En ook al prop je je blad in een lijst achter glas, dan komt 'ie nog in contact met de lucht en wisselende luchtvochtigheid, hetgeen nefast is voor het blad...