Cogito ergo sum

Ik weet niet of ik u moet bezighouden met overpeinzingen waarmee ik daar begon; deze zijn namelijk zo abstract en zo ongewoon dat ze wellicht niet naar ieders smaak zullen zijn. Wil men nochtans in staat zijn te oordelen of de fundamenten die ik gekozen heb voldoende stevig zijn, dan ben ik eigenlijk wel gedwongen er iets over te zeggen.
Ik had allang beseft dat men, bij het handelen, zich vaak moet houden aan meningen waarvan men weet dat ze onzeker zijn, hoewel men moet doen alsof ze ontwijfelbaar zijn, zoals hierboven gezegd is; maar omdat ik mij uitsluitend wilde wijden aan het zoeken van de waarheid, meende ik nu juist het tegenovergestelde te moeten doen als datgene, waarin ik mij iets twijfelachtigs kon voorstellen als volstrekt onwaar te moeten verwerpen, teneinde na te gaan of daarna nog iets zou overblijven, waarvan ik mocht geloven dat het absoluut onbetwijfelbaar zou zijn.
Zo besloot ik, omdat onze zintuigen ons soms bedriegen, te veronderstellen dat niets is zoals het ons door de zintuigen wordt voorgespiegeld.
En omdat sommigen zich vergissen bij het redeneren, zelfs als het gaat om de meest eenvoudige meetkundige problemen, en fouten maken, en ik meende dat ook ik mij kon vergissen, verwierp ik <als onwaar> alle redeneringen die ik daarvoor als geldige bewijzen had beschouwd.
En tenslotte, overwegend dat alle gedachten die wij hebben als wij wakker zijn, ons op dezelfde wijze ook kunnen overkomen wanneer wij slapen, zonder dat er dan één bij is die waar kan zijn, name ik het besluit, te doen alsof alles waarvan ik mij ooit bewust was geweest, niet meer waarheid bevatte dan wat ik op bedrieglijke wijze droom.
Maar onmiddellijk daarop besefte ik dat, terwijl ik aldus wilde menen dat alles onwaar is, het noodzakelijk was dat ik die dat dacht, iets was.

En beseffend dat deze waarheid: Ik denk dus ik ben, zo sterk en zo zeker was dat zelfs de meest buitensporige veronderstellingen van de sceptici niet bij machte waren haar aan te tasten , meende ik dat ik haar zonder enig bezwaar kon beschouwen als het eerste uitgangspunt van de filosofie dat ik zocht.

Toen ik mij vervolgens bezighield met de vraag wat ik was, en besefte dat ik kon doen alsof ik geen lichaam had, en dat de wereld niet bestond, en dat ik nergens was, maar dat ik daarom nog niet kon doen als of ik zelf niet bestond; integendeel; ik begreep uit het feit dat ik aan alles kon twijfelen, op zeer evidente en zekere wijze volgde dat ik bestond; terwijl ik als ik alleen maar opgehouden zou zijn met denken, ook al zou alles wat ik ooit gedacht had waar geweest zijn, geen reden gehad zou hebben om aan te nemen dat ik bestaan had - ; terwijl ik dat alles nu overwoog concludeerde ik dat ik een substantie was waarvan heel het wezen of de natuur slechts is dat ze denkt en die om te bestaan geen plaats nodig heeft, en niet afhankelijk is van enig stoffelijk ding.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Dit stukje tekst van Descartes uit zijn: "Over de methode", is de basis van de moderne filosofie.

Hier zie je de man die zijn eerste schreden zet op een nieuwe weg in de filosofie.


Het dualisme van Descartes

Het <cogito (ergo) sum>

Op het hoogtepunt van Descartes twijfel dient zich iets aan dat hardnekkig weerstand biedt. Hoe zeer Descartes ook twijfelt, en welke buitensporige veronderstellingen hij ook oppert om de twijfel zo algemeen mogelijk te maken: het feit van de twijfel zelf, en daarmee ook het bestaan van hemzelf als het subject van die twijfel, blijft onomstotelijk. Wat hij ook in twijfel trekt, wat hij ook veronderstelt, wat hij ook denkt: precies omdat en voorzover hij denkt (twijfelt, veronderstelt etc.) is het zeker dat hij bestaat. Zo vindt Descartes het eerste, onbetwijfelbare beginsel en onwrikbare fundament voor de wetenschap: <Ik denk, (dus) ik ben>, <cogito (ergo) sum>. Van dit beginsel moet alle verdere kennis afhangen.

Kan het <cogito ergo sum> werkelijk de eerste zekerheid zijn? Heeft Descartes wel radicaal genoeg getwijfeld? Sommige critici hebben als bezwaar naar voren gebracht dat het oordeel <Ik denk, dus ik ben>; eigenlijk berust op een redenering, en dat de zekerheid ervan afhankelijk is van de (verzwegen) premisse dat <denken> niet op zichzelf kan bestaan, maar dat het altijd noodzakelijk verbonden is met een denkend subject: <pour penser il faut être>,< om te denken moet men bestaan>. Die redenering zou dan als volgt luiden:

Om te denken moet men bestaan (of: Alwat denkt bestaat).

Ik denk,

dus ik besta.

In dat geval zou dus niet het bijzondere oordeel <Ik denk, dus ik ben> de eerste zekerheid zijn, maar het algemene oordeel.Om te denken moet men bestaan; en dan zou Descartes éérst van dat algemene oordeel moeten laten zien dat het onbetwijfelbaar is.

Op deze kwestie antwoordt Descartes (enigszins vereenvoudigd weergegeven) het volgende. Wanneer ik beweer dat het oordeel <Ik denk, dus ik ben> de eerste en zekerste waarheid is, dan ontken ik daarmee nog niet dat je van te voren moet weten wat denken is, wat zekerheid is, wat bestaan is, en zelfs dat men om te denken moet bestaan, enzovoorts. Maar dat is alleen maar kennis van begrippen of begrips-samenhangen, waarvan iedereen de betekenis gemakkelijk begrijpt, en waarbij elke poging tot verheldering op verduistering uitloopt. Bovendien zijn ze zo simpel, dat we uit die begrippen en noties nooit tot de kennis van het bestaan van iets kunnen komen.

Als Descartes dus zegt dat het oordeel <Ik denk, dus ik ben> de eerste zekerheid is, dan bedoelt hij daarmee niet de eerste zekerheid zonder meer, maar de eerste zekerheid met betrekking tot het bestaan van iets. Dat verklaart ook waarom de twijfel niet alleen een zuiverende, maar ook en vooral een experimentele functie moest hebben.

Maar geeft Descartes daarmee niet toe dat <Ik ben> de uitkomst is van een redenering of een syllogisme? Nee. Wel geeft hij toe dat het inzicht <Om te denken moet men bestaan>; (en andere inzichten) al vooraf in hem aanwezig is. Maar dat inzicht is als het ware impliciet, het verkeert om zo te zeggen in een bedekte of versluierde toestand. Het is niet zijn uitgangspunt, van waar uit hij vervolgens tot de gevolgtrekking komt: <Ik denk, dus ik ben>. In feite verloopt het proces precies andersom. Eerst komt Descartes vanuit het experiment van de twijfel tot het inzicht (de intuïtie) <Ik denk, dus ik ben> en pas daarna of daardoor komt hij tot de ontdekking of ontsluiering van het inzicht <Om te denken moet men bestaan>, dat impliciet in het eerste inzicht lag opgesloten. Het is immers eigen aan ons verstand op grond van de kennis van bijzondere proposities te komen tot de kennis van algemene proposities. Op dezelfde manier, aldus Descartes, worden kinderen vertrouwd gemaakt met de algemene beginselen van de meetkunde: niet door hun die beginselen meteen kant en klaar voor te schotelen (dus niet volgens de <via docendi>, maar door te beginnen met concrete voorbeelden (om de <via inveniendi> een kans te geven). In het geval van het <cogito ergo sum>; ligt de zaak dus als volgt:

1. eerst ervaar ik in en door het experiment van de twijfel dat ik denk;

2. vervolgens zie ik in dat er een noodzakelijk verband bestaat tussen dat denken en het bestaan van het subject ervan;

3. vervolgens versta of begrijp ik dat noodzakelijke verband als een instantie van algemenere noodzakelijke waarheden, zoals <Om te denken moet men bestaan> en Het niets heeft geen eigenschappen.

Het <cogito> is dus wel het eerst gekende in de zin van het eerst gevondene, maar het inzicht in of het begrip van de toedracht waarmee we te maken hebben neemt toe, naarmate we meer doordringen tot datgene wat (onto)logisch eerder is.

Het <cogito ergo sum> is dus niet iets dat zo maar kant en klaar uit een goochelhoed te voorschijn springt. Integendeel, het is een levende intuïtie die wat aarzelend begint, maar die helderder, duidelijker en vaster wordt naarmate meer noodzakelijke verbanden zichtbaar worden. Het is een inzicht dat zich als het ware baanbreekt, dat zich langzaam maar zeker uitbreidt, en dat een voorlopige voltooiing zal krijgen, (in Descartes werk) in het inzicht dat God bestaat.

[ Bericht 3% gewijzigd door Yosomite op 17-04-2005 02:58:13 ]

Ik had de kwartaalcijfers van mijn bedrijf geanalyseerd en was tot de conclusie gekomen dat er op deze ingeslagen manier verlies geleden gaat worden. Daarom ga ik helemaal terug.
Moeten er personele maatregelen genomen worden of zijn er alternatieven.
Om mijzelf af te leiden pak ik Descartes, ik vecht met hem.

quote:

Op zondag 17 april 2005 18:06 schreef Maethor het volgende:

[..]


Descartes zei Dubito ergo cogito; cogito ergo sum.

Ook leuk: cogito cogito ergo cogito sum.

Ik ging uit van zijn "Over de methode", waarin de afleiding samengevat wordt.
De "Meditaties" waarin zijn twijfel onderdeel wordt van de bewijsvoering heb ik in deze overpeinzing niet gebruikt.
Overigens komt de spreuk zelf uit "Over de methode" en komt niet voor in zijn "Meditaties".
De "Meditaties" is zijn ontwikkeling naar zijn godsbewijzen:
Ik denk, dus ik besta, dus God bestaat, dus de wereld bestaat.

quote:

Op zondag 17 april 2005 23:23 schreef Hallulama het volgende:
Yosomite, denk je dat het voor de mens mogelijk is om te denken zonder kennis van taal te hebben?

Of zou de mens dan denken in slechts beelden?

En denkt de moderne mens ook wel eens in beelden?

1. Is het mogelijk om te denken zonder kennis van taal?
2. denkt de mens dan alleen in beelden?
3. denkt de mens wel eens in beelden?

3) Het derde als eerste.
Ik kan goed in beelden denken. Visualiseer als het maar enigszins kan.
En zie meerdere beelden na elkaar als er een beweging in de gedachten voorkomt.

Abstractere vormen zie ik ook als beelden die met elkaar verbonden zijn, vrijwel altijd geconcretiseerd of geassocieerd.
bv vijfdimensionale ruimtes stel ik me voor als vijf punten op een vlak en zie alle verbindingen; eigenschappen "maak" ik met veren die tussen de punten in zitten en zie ze in elkaar of uit elkaar gaan afhankelijk van wat er kan gebeuren,
bv hoop, spijt, vertrouwen, vrije wil associeer ik met gezichtsuitdrukkingen van bv een vriend of vriendin, zoals ik denk dat ze kijken als ze hoop, spijt, vertrouwen, vrije wil hebben.
En met dat beeld voor me doorloop ik de gedachtengang , theorie, filosofie om een stap verder te komen.

Ik plaats de gedachte in een hokje en zet dat hokje op een volgende plaats met andere eigenschappen, onderzoek het, kijk naar de gevolgen en probeer de relatie tussen gevolg en beginstap te leggen.

Aangezien ik het kan, zullen er altijd mensen zijn die het ook kunnen.
En dus denkt de mens wel eens in beelden.

1,2) De eerste twee zijn moeilijk.
Ik denk dat de mens niet kan denken zonder kennis van taal, maar of hij dan alleen in beelden denkt weet ik niet.
Misschien bestaat er ook iets als een "persoonseigen" taal waarin gedacht wordt.

quote:

Op dinsdag 19 april 2005 13:57 schreef Pool het volgende:

[..]

Ik ben verder niet zo'n fan van hem en zijn dualistische kijk. Doe mij maar Spinoza en Kant.

Met Kant kan ik een eindje komen. Maar Spinoza???
Spinoza kan ik heel moeilijk volgen. Heb ik ook eigenlijk niets mee.
HIj is wel een groot denker, een van de grootsten.
De problemen die ik met Spinoza heb liggen in zijn redenatie die leidt tot atheïsme / pantheïsme.
In het kort.
De mens heeft een vrije wil / kan vrije beslissingen nemen
De mens is een persoon
God is synoniem aan de natuur (volgens Spinoza)
Spinoza's God is geen persoon, heeft dus geen vrije wil.
Hij kan dus niets anders doen dat wat noodzakelijkerwijs moet gebeuren.
En dan krijg je een soort pantheïsme dat zelfs als een vorm van atheïsme beschouwd kan worden.

quote:

Op dinsdag 19 april 2005 14:06 schreef Nevada92 het volgende:
Ik hoorde laatst een mooie: niets bestaat totdat het wordt waargenomen.

Ja, zoals: bestaat het geluid van een vallende boom als niemand die hoort?