Ik herinner me nog de eerste week op de geschiedenisopleiding, een heel verhaal over bronnen dit bronnen dat enz... Daarom deze vraag. De laatste tijd is het aantal historische programma's op televisie redelijk toegenomen (vind ik). Naast de vele programma's op Discovery zijn er nu ook een groot aantal van deze programma's op de Nederlandse televisie (meestal vertaald uit Engeland). Deze laatste vallen vaak onder de categorie 'docu-drama's' of zoiets. Historische gebeurtenissen die men illustreert door wanneer men het bijvoorbeeld over een belangrijk persoon heeft, deze persoon te laten spelen door een acteur. Persoonlijk erger ik me hier kapot aan. Maar nu terug naar de hoofdvraag. Hebben deze programma's enige historische waarde? (dus als bron) Ik heb hier zeer sterk mijn twijfels over. De hoeveelheid informatie die gepresenteerd wordt is vaak klein, uitgedund (hier kom ik later op terug) en vanuit een bepaald oogpunt belicht.
Ten eerste de informatie. Dit wil ik graag illustreren aan de hand van een voorbeeld. Een tijdje terug heb ik een documentaire gezien over Xerxes veldtocht tegen de Grieken die hij uiteindelijk verloor. (Marathon, Salamis enzo). Dit duurde een half uur, de helft van de tijd werd daarin gevuld met beelden van acteurs en op de achtergrond een spannende stem die sprak over mannen die oog in oog met de dood stonden, dachten aan hun vrouwen en kinderen thuis en andere bla bla die op zich weinig met de veldtocht zelf te maken hadden. Dan bleef er nog een kwartier over voor de slag zelf. Hierin werd niet diep ingegaan op alle omstandigheden; politiek, nationalistisch, buitenlandse invloeden enz. Het was slechts een opsomming van feiten.
Dit is slechts een klein voorbeeld, maar zo zijn er nog tientallen te noemen.
Ten tweede de uitdunning die indirect met de informatie te maken heeft. De informatie die gepresenteerd wordt, wordt gepresenteerd als een magnetronmaaltijd. Men geeft een constante stroom informatie die vaak vereenvoudigd is om een zo groot mogelijk publiek te kunnen bereiken. (populair wetenschappelijk) De dingen waarop men ingaat zijn vaak slechts het topje van de ijsberg. Een voorbeeld: Voor de Koude Oorlog worden vaak slechts enkele directe aanleidingen gegeven, vaak niet meer dan vier of vijf. Tijdens een opdracht op school moesten wij oorzaken geven voor de Koude Oorlog, we kwamen hier op ruim twintig mogelijke oorzaken uit. Met uitdunning bedoel ik dus, alleen het vermelden van de meest duidelijke dingen en geen 'uitspraken' doen, die mogelijk als controversieel of gewaagd kunnen worden bestempeld omdat ze misschien niet geaccepteerd zullen worden door het grote publiek.
Ten derde de de argumenten die gepresenteerd worden in deze programma's zijn vaak bekeken vanuit één perspectief. Het duidelijkste voorbeeld hiervan zijn wel de programma's over Von Däniken op Discovery. Men krijgt alleen argumenten die pleitten voor buitenaards leven dat op aarde is geweest, maar tijdens het hele programma's komen de critici niet aan bod. (dit is misschien niet een historisch maar wel het duidelijkste voorbeeld). Als je alleen argumenten voor of tegen iets krijgt en dat een uur lang (en deze zijn ook nog eens op een irritante psychologische manier opgebouwd), is het redelijk waarschijnlijk dat je over je eigen visies gaat nadenken en deze misschien wel verandert. Hierbij heb ik sterk het idee: "History is written by the winners"
Om deze redenen (misschien wat rottig geformuleerd) vind ik dat de historische waarde van deze programma's erg klein is en daarom zal ik ook altijd pakken naar een boek voor informatie, waarin verschillende visies worden belicht, waarin 'gewaagde' stellingen worden gepresenteerd en waar men diep ingaat op gebeurtenissen, maar vooral omdat je hierdoor zelf na kunt denken over dingen en niet door de overtuiging van de schrijver of programmamaker beïnvloedt wordt.
ps. WF en Yvonne nu blij? 
Ik erger mezelf ook al een tijd aan de discovery-aanpak, die ook op andere netten nog wel eens wordt overgenomen. Volledig one-sided pleading zoals je al zei. Vaak wordt de onderzoeker in kwestie als een soort David afgeschilderd, die niet geaccepteerd wordt door Goliath (de 'conservatieve' wetenschappers). Waarom die de theorieën in kwestie niet acceptere, krijgen we niet te horen. Heel merkwaardig. Zou het soms zijn omdat er argumenten tegen deze theorieën bestaan? Je zou het haast gaan denken.
Heel kort door de bocht misschien, maar bij veel van dit soort docus accepteer ik het gedeelte dat ik al via andere bronnen gehoord heb als 'feiten', en alles wat er aan nieuw (spectaculair) materiaal bij is gekomen, als verdacht.
De programma's kunnen nooit alles in een half uurtje/uurtje behandelen dus pakken zij meestal de opvallendste en smeuigste details eruit die men leuk vindt te horen (ok, niet altijd, maar vaak wel) of geven zij alleen de grote lijnen weer. TV is nu eenmaal vaak gemaakt voor zoveel mogelijk mensen, dus het moet begrijpelijk maar ook aantrekkelijk zijn. Als secundaire informatiebron is het echter wel geschikt denk ik, het is leuk om beelden bij de verhalen te zien soms en niet altijd is een boek even leuk, je wil ook gewoon wel eens wat verteld krijgen gewoon. Het kan gewoon een leuke aanvulling zijn, maar ik denk dat die historische waarde er niet echt is.
Je hebt trouwens wel een programma op Nd3 ('andere tijden' heet het geloof ik) en dat vind ik wel een goed programma.
Het heeft er ook mee te maken dat interesse voor geschiedenis bij veel mensen leeft, maar niet iedereen is geïnteresseerd in de wetenschap van de geschiedkunde. Veel mensen vinden het juist leuk de geschiedenis te romantiseren en mooie verhalen te horen/lezen. Geschiedenis is naast wetenschap ook vaak een soort hobbyisme. Het is wel heel belangrijk dat je dat verschil in de praktijk kunt maken.
quote:Maar wat houdt 'wetenschappelijk verantwoord' dan precies in, en waarom zijn veel Discovery-documentaires dat niet? De toonzetting kan wat sensatiebelust zijn, of populair, maar dat wil toch niet gelijk zeggen dat de feiten ('feiten') die men daar presenteert op leugenachtigheid gebaseerd zijn, of op ondeugelijk onderzoek? Of worden er te vaak en te snel consequenties aan feiten verbonden; gevolgtrekkingen gemaakt die volgens de meeste beroepshistorici niet gemaakt hadden mogen worden?
Op zondag 02 september 2001 13:35 schreef RaisinGirl het volgende:
Heel veel van dit soort programma's (met name die op discovery) vind ik niet wetenschappelijk verantwoord, maar dat geldt wat mij betreft ook voor veel populair-wetenschappelijke geschiedenis boeken. Ik spreek vaak met mensen die hun historische kennis met name uit dergelijke programma's en boeken halen en dan ben ik de meeste tijd bezig eea een beetje te nuanceren en recht te zetten.
quote:Achja, voor mij hoeft het niet altijd precies wetenschappelijk verantwoord te zijn. Wat mij wel opvalt in de documentaires van discovery is dat de zaken daar idd vaak sensatiebelust gepresenteerd worden en erg eenzijdig. Ze presenteren omstreden theorieën als een 'feit' of waarheid zonder genoeg aandacht te besteden aan de nuances. Er worden dan idd gevolgtrekkingen gemaakt die naar mijn idee nogal kort door de bocht zijn. Het is niet zo dat het leugenachtig is, en ik heb dan ook absoluut geen bezwaar tegen die docuementaires, kijk er zelf ook vaak genoeg naar. Alleen wel met het kritische oog van een historicus (bijna dan
Op zondag 02 september 2001 14:15 schreef Ringo het volgende:[..]
Maar wat houdt 'wetenschappelijk verantwoord' dan precies in, en waarom zijn veel Discovery-documentaires dat niet? De toonzetting kan wat sensatiebelust zijn, of populair, maar dat wil toch niet gelijk zeggen dat de feiten ('feiten') die men daar presenteert op leugenachtigheid gebaseerd zijn, of op ondeugelijk onderzoek? Of worden er te vaak en te snel consequenties aan feiten verbonden; gevolgtrekkingen gemaakt die volgens de meeste beroepshistorici niet gemaakt hadden mogen worden?
)1.
Het is altijd gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Maar wat wetenschap is en waar wetenschap zich mee bezig houdt, wordt door verschillende wetenschappers verschillend geïnterpreteerd. Wetenschap en wetenschappelijke methode is niet een statisch gegeven. Inzichten m.b.t. bijv. geschiedenis veranderen in iedere generatie.
2.
- Veel omstreden theorieën m.b.t. alle takken van wetenschap krijgen aandacht bij Discovery. Juist omstreden theorieën zorgen voor een sprankeltje opwinding in de wetenschap. Het zijn de dwarsliggers die interessant zijn, vind ik altijd. Of deze gepresenteerd worden als feiten dat is een kwestie van interpretatie. Vaak wordt de hetrodoxie afgezet tegen de orthodoxie en mag je zelf kiezen.
- Discovery heeft daarnaast veel documentaires over UFO's, spoken, heilige gralen, magische Egyptische bouwkunst, mysteries et c. Hierbij worden theorieën geformuleerd die de gevestigde wetenschap afdoet als pseudo-wetenschap. Sterker nog wetenschappers willen, ongetwijfeld uit een gevoel van dedain, zich geen eens bezig houden met deze onderwerpen. Maar er bestaat nu eenmaal veel interesse bij het publiek naar "unsolved mysteries", zoals er nog velen zijn. Waarom je niet bezig houden met deze mysteries? Daardoor laat je dit terrein open voor charlatans. Juist dit is het streven van Discovery, volgens mij. Gezonde wetenschap stellen tegenover charlatans.
- Discovery poogt zich op de cutting edge van wetenschap en maatschappij te bevinden. Sommige theorieën zijn nu nog omstreden, maar wellicht over een bepaalde tijd niet meer.
3.
Geschiedenis is de geschiedenis van de overwinnaar? Vooral een argument dat door de verliezer wordt gebezigd (kijk naar Milosivic). Toch ben ik van mening dat bijv. programma's over WO 1 & 2 voldoende uitgebreide informatie verschaffen over overwinnaars & verliezers. Tot vervelends toe zelfs. Ook de positie van Onkel Adi wordt van alle kanten belicht, door bijv. uitgebreide documentaires over Onkel Adi's handlangers (en dan niet alleen de kopstukken, maar ook de rechters, generaals et c.).
Discovery is science for the masses. Wat is er mis mee? Niet wetenschappelijk verantwoord? Omstreden theorieën worden gepresenteerd als feiten? Geschiedenis is de geschiedenis van de overwinnaar? Volgens mij valt het wel mee.
Hmmmz, zolang iemand maar zijn of haar hersenen laat werken en er kritisch over nadenkt wat hij/zij te zien krijgt en niet alles als fact aanneemt, denk ik dat deze zender zeker voor het grootste deel een deel uit kan maken van moderne geschiedverklaring.
quote:Het is juist die cutting edge waar ik soms moeite mee heb. Het is idd zo dat ze de hetrodoxie afzetten tegen de orthodoxie, dat wat algemeen wordt aangenomen. Dat is prikkelend, maar tegelijkertijd ook eenzijdig. Ze sturen de kijker een beetje, proberen de kijker te overtuigen (althans, zo komt het op mij over). Dwarsliggers zijn interessant, maar als je de nadruk legt op die dwarsliggers dan geef je naar mening dus een te ongenuanceerd beeld van de wetenschap. Wetenschappers komen vaak over als starre mensen, die niet bereid zijn hun theorieën bij te stellen wanneer een 'dwarsligger' met een geheel nieuwe theorie komt. Het is alleen maar heel logisch en soms ook erg terecht dat er binnen de wetenschap sceptisch wordt gereageerd. En die kant van het verhaal wordt wat mij betreft onderbelicht. Wat niet wegneemt dat een aantal wetenschapper starheid tot kunst heeft verheven en daarmee progressie in baanbrekend onderzoek stagneren of belemmeren.
Op maandag 03 september 2001 12:09 schreef Ryan3 het volgende:2.
- Veel omstreden theorieën m.b.t. alle takken van wetenschap krijgen aandacht bij Discovery. Juist omstreden theorieën zorgen voor een sprankeltje opwinding in de wetenschap. Het zijn de dwarsliggers die interessant zijn, vind ik altijd. Of deze gepresenteerd worden als feiten dat is een kwestie van interpretatie. Vaak wordt de hetrodoxie afgezet tegen de orthodoxie en mag je zelf kiezen.- Discovery poogt zich op de cutting edge van wetenschap en maatschappij te bevinden. Sommige theorieën zijn nu nog omstreden, maar wellicht over een bepaalde tijd niet meer.
Het is waar dat dus andere documantaires, vertoond bij Discovery, bijv. over UFO's ietwat minder kritisch staan t.o.v. het gegeven materiaal. Daarin wordt immer de, zogenaamd wereldberoemde, nucleaire fysicus Stanton ten tonele gebracht. Aan z'n gezicht zie je dat hij hooguit MO-natuurkunde heeft gedaan (echt weten doe ik dat natuurlijk niet). Niettemin zou ik wat UFO's betreft ook graag eens een kritische documentaire zien, want mensen zien dus wel bepaalde raadselachtige verschijnselen in de lucht en gevestigde wetenschappers trekken er hun neus voor op, zodat charlatans idd de overhand krijgen op dit gebied. Echter wat blijft: als je naar dit soort dingen kijkt dan moet je wel kritisch blijven.
quote:wetenschap staat niet vast. De wetenschappelijke methode daarentegen is al ongeveer een eeuw hetzelfde gebleven.
Op maandag 03 september 2001 12:09 schreef Ryan3 het volgende:
Discovery is science for the masses. Wat is er mis mee? Niet wetenschappelijk verantwoord? Omstreden theorieën worden gepresenteerd als feiten? Geschiedenis is de geschiedenis van de overwinnaar? Volgens mij valt het wel mee.1.
Het is altijd gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Maar wat wetenschap is en waar wetenschap zich mee bezig houdt, wordt door verschillende wetenschappers verschillend geïnterpreteerd. Wetenschap en wetenschappelijke methode is niet een statisch gegeven. Inzichten m.b.t. bijv. geschiedenis veranderen in iedere generatie.