quote:
Op vrijdag 30 juli 2004 20:47 schreef Berserker het volgende:
Nou dat nihilisme lijkt me een behoorlijke big deal. Iets wat de Straussianen goed door hadden. Nihilisme leidt tot excessen, dat lijkt me vrij plausibel omdat een gebrek aan waarden tegelijk een gebrek aan walging impliceert. Als je het goede niet ziet, kan je ook het kwade niet erkennen. Precies datgene wat Weimar-softies (waar ik u voor het gemak even toe reken) en regeringsleiders hinderde in hun weigering Adolf aan te pakken en tevens binnenslands het klimaat schiep voor het nazisme. Om maar even Walter uit de Big Lebowski te quoten: "Nihilists... damn. Hey, say what you want about the tendencies of National Socialism. At least it's an ethos." At least it's an ethos; iets is beter dan niets.
[..]
Je begrijpt me niet helemaal geloof ik. Het ging me om de motivatie van de Straussianen om een dergelijke samenleving te creëeren, terwijl zij zelf het nihilisme erkennen als drijfveer voor de esotherie als middel om het volk sterk te houden. Als je nihilist bent, moet je namelijk wel consequent zijn. Waarom het volk sterk houden als er geen reden toe is?
Als je dit snapt merk je dat er wat de neocons betreft iets raars aan de gang is: Ze herkennen en erkennen het nihilisme namelijk wel als maatschappelijk probleem, maar níet als filosofisch probleem. Heel vreemd!
@Berserker,
Zoals toegezegd zou ik uitvoeriger op het begrip
nihilisme terugkomen, echter om te voorkomen dat ik me het apelazerus moet kloppen (gelijk sjun zo mooi omschrijft) zal ik het meeste van hetgeen ik hierover op dit forum al heb gepost 'pasten'.
skip007 schreef - zaterdag 24 januari 2004: "Het nihilisme, zo als ik het zie, is een golfbeweging, en is een immens verzamelbegrip voor het moderne "beschavingspessimisme", de ontkerkeling en geloofssegregatie, de ontmythologisering en culturele ontluistering... De boodschap van Fukuyama in zijn boek 'het einde der geschiedenis' past perfect binnen het concept van nihilisme; maar ook de tendens ons heil in de ruimte te zoeken, beschouw ik als een vorm van nihilisme - christenen zowel als niet christenen zouden zeggen; na mij komt de zondvloed...
Nihilisme is een radeloze redeloosheid die zich van de mens eigen maakt, en hem doordringt van het besef dat, de peilers van zijn beschaving en geloof, van zijn religie en godsdienst, van zijn wetenschap en logica, überhaupt de zin en waarde van het bestaan, op instorten staan - of reeds zijn ingestort... De veslagenheid die zich op zo'n moment van de mens zal meester maken, bepaalt vervolgens in sterke mate de 'hevigheid' van het nihilisme - in alle richtingen!..."
skip007 schreef - zondag 25 januari 2004:Uit (eigen) vertaling van Nietzsche's der Wille zur Macht:
"Over de genese van de nihilist. Men heeft pas sinds kort de moed zich te 'bekeren' tot datgene, wat men in feite al lang kent. Dat ik tot dusver in feite nihilist ben geweest, dat heb ik voor mijzelf slechts zeer recentelijk aanvaard: de energie, en onbezonnen levensvrolijkheid waarmee ik tot dan toe als nihilist door het leven ging, misleidde mij over het fundamenteel grondbeginsel - wanneer men een doel voor ogen heeft, dan lijkt het onmogelik dat de 'doelloosheid op zich' als uitgangsbasis van ons geloof kan worden genomen.
Observatie van het huidige geloofspessimisme - een proces dat gepaard gaat met de afkeer van de gelukzalige perceptie als het ultieme reduceren tot de vraag: welke zin heeft het - opheldering van de geestelijke en spirituele verduistering misschien?
Het hedendaags cultuurpessimisme: de wereld behelst niet dat, wat wij voor waar hielden; ons geloof in een betere wereld zélf, heeft onze innerlijke drang naar kennis dusdanig opgehemeld, dat we, analytisch denkend, er gewoonweg niet aan ontkomen dit (zo) te moeten stellen. vooraleerst geldt het als minder geloofwaardig: tenminste, zo wordt het aanvankelijk ondervonden - 'pessimisten' zijn we slechts in de zin dat wij, in onze drang naar kennis, onszelf een (innerlijke) 'omslag van denken' hebben weten eigen te maken, en onszelf niet langer, volgens oud 'denkrecept', om de tuin (laten) leiden noch iets voor (laten) liegen. En wellicht vinden we juist op die manier het pathos, dat ons (weer) weet aan te sporen naar 'nieuwe ankerpunten binnen het geloofsdenken' op zoek te gaan..."
skip007 schreef - woensdag 11 februari 2004:"Nihilisme = geloofs- en cultuurpessimisme; het besef dat niets een zin heeft, maar daarentegen alles zinledig en zonder 'vaste waarden' is...
Nihilisme is als het besef dat je (voor lange tijd) geleefd en geloofd hebt in iets dat, door ervaring, analytische (zelf)studie en de moderne (natuur)wetenschap niet langer meer als een 'rotsvaste innelijke overtuiging' of 'geloofsconditie' stand heeft kunnen houden...
Nihilisme in (twee) gradaties namelijk, het (geestelijk) passief of actief nihilisme, staat vervolgens voor de 'staat van bewustzijn' waarmee je in meer of mindere mate de (innelijke) energie weet aan te boren die jou (persoonlijk), ondanks deze ontluistering, deceptie en ontgooocheling, toch weer in staat stelt hernieuwd in iets te geloven en nieuwe doelen doet stellen; een (nieuw) geloofsdoel bijvoorbeeld waarvan je echter vooraf reeds beseft, dat het even onwaarschijnlijk en onwaarachtig zal zijn, als al die (vroegere) geloofsperspectieven die (jij) door middel van de wetenschap en het gezonde verstand als illusie en schijnwereld hebt weten te ontmaskeren."
skip007 schreef - donderdag 29 januari 2004:"Met het nihilisme zie ik dat toch nog ietwat genuanceerder - het is meer een psychologische leer ter verklaring van religieuze gevoelens en sentimenten. Het legt de menselijke interactie bloot tussen hemzelf en een groter geheel (God)... Het wijst op inconsequenties en ontkracht doorgaans de godsdienstige claim op zoiets als de goddelijke (eeuwige) waarheidsgedachte...
Het verschaft als het ware een andere kijk op een wereldse hegemonie van het monotheïsme - het maakt gebruik van de natuurwetenschappen, biologische inzichten en evolutionaire ontwikkelingen, zonder dat het dit uiteindelijk aan een boven de mensheid verheven Almacht toedicht. Het maakt ongehinderd door religieuse conventies gebruik van een analytisch denken, waarbij het zoveel mogelijk de gradaties van drogredenen en -redelijkheden aan de kaak stelt en tot aan de wortel ervan ontzenuwt...
Nou ja zo zou ik nog wel een tijdje kunnen doorgaan, maar mijn punt dat nihilisme niet alszodanig met een geloof of levenshouding mag worden vergeleken wordt er dan niet per se overtuigender op - en daar draait het in de kern van de zaak toch uiteindelijk met elke argumentatie om - niet waar?..."
skip007 - zaterdag 17 januari 2004: (eigen vertaling uit Nietzsches WzM)
"
Het wegvallen van de Kosmologische waarden.[/i]Het nihilisme als psychologische toestand zal om te beginnen zijn intrede moeten doen, als wij een "bestaanszin" in de loop der dingen hebben gezocht die daar niet in te ontdekken valt; zodat de zoekende ten slotte de moed verliest. Nihilisme is op dat moment het zich bewust worden van de langdurige verkwisting van energie, de kwelling van het 'tevergeefs', het ongewisse, het gebrek aan gelegenheid om zich op de een of andere manier (geestelijk) te ontspannen, om überhaupt nog met zichzelf in het reine te (kunnen) komen - vol van schaamte jegens zichzelf, alsof men zichzelf al te lang bedrogen heeft... Die zingeving zou geweest kunnen zijn: de 'vervulling' van een zedelijk hoogste canon in al het gebeuren, een zedelijke ordenig van de wereld; of de toename van (universele) liefde en harmonie in de omgang der wezens; of het toegroeien naar een toestand van algemene gelukzaligheid; of mogelijk zelfs het afstevenen op een algehele toestand van meditatie - een doel is altijd nog een streven. Wat al deze concepties met elkaar gemeen hebben, is dat het beoogde slechts door het levensproces van de (innerlijke) ontwikkeling kan worden bereikt: en nu beseft men dat met het Worden zelf niets verkregen, niets bereikt wordt... Dus de teleurstelling over een vermeende bedoeling binnen het wordingsproces, als oorzaak van het nihilisme. Hetzij met betrekking tot een zeer specifieke bedoeling, hetzij meer algemeen gesproken, het inzicht in het onbevredigende van alle mogelijke zingevingsperspectieven die de gehele 'ontwikkeling' tot dusver behelzen - de mens niet langer meer medevormgever, laat staan het middelpunt van al het worden.
Het nihilisme als psychologische toestand treedt ten tweede in zodra men een overstijgend geheel, een systematiek, ja zelfs een hogere organisatiegraad in en achter al het gebeuren heeft aangebracht: zodat in het totaalplaatje een beeld van een opperste gezags- en machtsstructuur wordt voorgehouden, waar de naar bewondering en verering smachtende ziel in zwelgt - betreft het de ziel van een christen, dan volstaat de zuivere leer en een "specifieke realiteitszin" om hem met alles te verzoenen... Een soort eenheid, een of andere vorm van "monisme": en is hij, als gevolg van het geloof in de innerlijke samenhang met, en de afhankelijkheid van de mens in een bovenmenselijk oppermachtig geheel, een modus van de godheid. 'Het welbevinden van het algemeen vereist de toewijding van de enkeling'...; maar ziedaar, zulk een algemeen belang bestaat niet! In wezen verliest de mens het geloof in zijn eigenwaarde als tussen hem en een oneindig waardevol geheel géén wisselwerking bestaat: d.w.z. hij heeft een dergelijk bovennatuurlijk geheel geconcipieerd, om in zichzelf te kunnen geloven.
Het nihilisme als psychologische toestand kent nog een derde en laatste vorm. Deze twee inzichten indachtig, te weten, dat met het Worden als zodanig niets kan worden bereikt, en dat binnen het wordingsproces geen grotere eenheid huist waar de enkeling zichzelf volledig in mag onderdompelen, als het ware in een staat van opperste extase: dan resteert als uitvlucht deze hele wereld van het worden als schijnwereld te betitelen en een wereld te verzinnen die zich aan gene zijde daarvan, als ware wereld bevindt. Zogauw echter de mens erachter komt hoe zo'n wereld slechts uit psychologische behoeften is "opgebouwd", en hoe hij daar volstrekt geen recht toe heeft, ontstaat het laatste stadium van het nihilisme, dat een ongeloof aan een metafysische wereld ontsluit - dat zichzelf het geloof aan een ware wereld verbiedt. Op dit standpunt gesteld erkent men de realiteit van het wordingsproces als enige realiteit, en verbiedt zichzelf elke sluiproute naar achterliggende werelden en fictieve goddelijkheden -maar verdraagt deze wereld niet, die men echter ook weer niet wenst te loochenen...
Wat is er in feite gebeurd? Het gevoel van waardeloosheid werd bereikt toen men begreep dat het algemeen karakter van het bestaan noch met het begrip 'doel', noch met het begrip 'eenheid', noch met het begrip 'waarheid' kan worden aangeduid. Hiermee wordt zogezegd niets verkregen en bereikt; het ontbreekt aan de overstijgende eenheid in de veelheid van het gebeuren: het karakter van het bestaan is niet 'waar', is vals - men heeft domweg geen reden meer op grond waarvan men zichzelf een ware wereld zou mogen aanpraten...
Kortom: de categorieën 'doel', 'eenheid', 'Zijn', waarmee wij de wereld een waarde hebben toebedeeld, worden er door ons weer uitgehaald - en nu oogt de wereld waardeloos...
Gesteld dát wij hebben ingezien hoe aan de hand van deze drie categorieën de wereld niet meer (kan) worden verklaard, en dat met dit inzicht de wereld waardeloos voor ons begint te worden: dan dienen wij de vraag te stellen vanwaar ons geloof aan deze drie categorieën stamt? - laten we bezien of het niet mogelijk is het onvoorwaardelijk vertrouwen in hen op te zeggen. Hebben wij deze drie categorieën eenmaal ongeldig verklaard, dan is het bewijs van hun ontoepasbaarheid op het kosmisch verloop geen rede de gehele kosmos voor onbestaanbaar te verklaren!...
Resultaat: hier is het geloof aan de 'verstandscategorieën' de oorzaak van het nihilisme - we hebben de dynamische vitaliteit van de wereld ondergeschikt gemaakt aan denkbeelden die berusten op een wereld van louter illusies...
Eindresultaat: alle basisinzichten waarmee we voor onszelf de wereld inzichtelijk hebben trachten te maken en die, toen ze zich als niet toepasbaar uitwezen, de wereld feitelijk pas echt (voor) ongeldig verklaard hebben - al deze waardebepalingen zijn psychologisch bezien, resultaten van bepaalde perspectieven van nuttigheid ter instandhouding en versterking van menselijke gezagsstructuren: en slechts ten onrechte geprojecteerd binnen het wezen der dingen. Het behoort nog altijd tot de hyperbolische naïviteit van de mens "zichzelf te beschouwen" als maat en midden der dingen."
En tot slot schreef skip007 schreef - maandag 19 januari 2004 en wederom een eigen vertaling van Nietzsches WzM): "Het nihilisme staat voor de deur; vanwaar komt deze meest onheilspellende gast aller gasten tot ons?
1. Uitgangspunt is, een voortschrijdende beschaving met een hoog ontwikkeld gevoel voor sociale rechtvaardigheid, waarbij het een misvatting is te verwijzen naar: 'sociale misstanden', 'maatschappelijke ontsporingen' of zélfs maar 'corruptie' als oorzaak van het nihilisme. In feite vormt het sociale onrecht - in de zin van geestelijke, lichamelijke en intellectuele nood - niet de opmaat tot het nihilisme, d.w.z. de radicale afwijzing van waarde, zin en wenselijkheid. Vooral ook omdat zulke sentimenten van nood nog voor verschillende uitleg vatbaar blijven. Veeleer ontspruit het nihilisme uit een moreel christelijke ondergrond en wordt opgewekt door een bijzonder blijde boodschap (lees het Evangelie).
2. De teloorgang van het christendom aan zijn eigen en onvervangbaar leergezag, keert zich uiteindelijk tegen diens christelijke God. Waarheidsliefde, deze door het christendom zo hoog aangeslagen deugd, slaat om in minachting voor de valsheid en leugenachtigheid van om het even welke christelijke uitleg t.a.v. de wereld en geschiedenis. Het brengt een geloofsomslag teweeg van 'God is de waarheid' tot een fundamenteel besef dat 'alles schijn is'. Het boeddhisme van de daad...
3. Gezonde twijfel ten aanzien van de moraal is het cruciale. De onhoudbaarheid van de morele gezagsleer, waar geen afschrikking meer van uitgaat nadat men heeft gemeend zijn heil en toevlucht binnen het 'hiernamaals' te moeten zoeken, eindigt in nihilisme. Alles heeft geen enkele zin, de onuitvoerbaarheid van wereldse idealen - waar zo immens veel energie aan is besteed - geeft ons te denken of niet élke ideale wereld een illusie is; boeddhistische tendens, hunkering naar de leegte. Immers, het boeddhisme kent geen traditie van een morele gezagsleer, daarom is nihilisme binnen het Indisch denken slechts onoverwonnen moraal. In tegenstelling tot het leergezag van de christelijke moraal (lees de Tien Geboden), waarin het bestaan als straf en vergissing geldt, en deze vergissing vervolgens als vergelding wordt opgevoerd. Een filosofisch streven de morele God te boven te komen (Hegel, Pantheïsme). Het overwinnen van kleinburgelijke idealen zoals (christelijk) belichaamd door de heilige, de wijze en de dichter. Antagonisme van waarachtig, schoon én goed.
4. Het tegengif - als serum voor de zinloosheid enerzijds en het morele leergezag anderzijds - ligt in de kritische vraagstelling van Spinoza besloten namelijk: in hoeverre nu nog alle wijsbegeerte en filosofie op morele waardeoordelen stoelt? En hoe lang men deze (christelijke) psuedo-wetenschap, als tegenpool van de wetenschap, nog op de koop toeneemt? Alle demokratische en welvaartsbevorderende systemen grijpen nog immer terug op de christelijke gezagsleer. Het ontbreekt aan fundamentele kritiek op de christelijke moraal van waarden en normen.
5. Beziet men vanuit (deze) nihilistische inzichten de huidige natuurwetenschap dan ontstaat - vanuit een anti-theologisch perspectief - zelfkennis, waarmee men zichzelf onherroepelijk van zijn 'theologisch geschapen evenbeeld' kan ontdoen. Sinds Copernicus tuimelt de mens vanuit het middelpunt in een open einde - uitgezonderd de theologie dat er immers naar streeft zich aan dit aardse bestaan te onttrekken.
6. Beziet men vanuit (deze) nihilistische inzichten de politieke en economische ideologieën, dan behoren nagenoeg alle idealen tot toneelspel - opgevoerd met een air van decadentie, middelmatigheid, kleingeestigheid en onoprechtheid; het nationalisme, het manco van de (christelijke) waarden en normen, burgelijke ongehoorzaamheid etc. als scherprechter. Het ontbreekt de mensheid aan een verlossende beschaving, met de rechtvaardige mens als apotheose.
7. Beziet men vanuit (deze) nihilistische inzichten de (kunst)geschiedenis en diens historiografische beoefening - dus het kunstmatig scheppen van een idylle - dan dringt zich van kunst het beeld op van iets volstrekt onwaarachtigs en geeft het in de beeldvorming van de moderne-(kunst)-wereld een vervlakking te zien. Goethes vermeende olympiër zijn.
8. De kunstcultuur en de voorbereiding van het nihilisme. Romantiek - het slotakkoord van Wagners Nebelungen. "
Wat mij nu zo zal benieuwen is wie, en op welke wijze verbanden weet te leggen met betrekking tot onze tegenwoordige tijd? En zoals de laatste tekst al aanduidt niet slechts in
eng-politieke zin, maar liefst m.b.t. tot het gehele spectrum van 'de mens en (
zijn) wereld!...[quote]