De archieven van het Vaticaan uit de tijd van de Tweede Wereldoorlog blijven voorlopig gesloten. De voorschriften bepalen dat de archieven pas na zeventig jaar geopend mogen worden, zei curiekardinaal Edward Cassidy donderdag.

Hij reageerde daarmee op het besluit van een commissie, ingesteld door het Vaticaan en een internationale joodse organisatie, om haar onderzoek naar de rol van de Rooms-Katholieke Kerk tijdens de holocaust te staken. De drie rooms-katholieke en drie joodse historici legden hun werk maandag onder protest neer, omdat het Vaticaan volgens hen de toegang weigert tot een deel van het archief.

Het Vaticaan en de joodse organisatie hadden de onderzoekers in 1999 opdracht gegeven de rol van de RK-Kerk tijdens de jodenvervolging te bestuderen op basis van al openbaar gemaakte documenten, zoals kranten. Cassidy betreurt het dat de commissie haar onderzoek heeft beëindigd. Maar in een gesprek met het Duitse persbureau DPA benadrukte hij wel dat de commissie haar mandaat "eigenmachtig" heeft uitgebreid.

Relatie christenen en joden

Als vroegere voorzitter van de pauselijke commissie voor de betrekkingen met het jodendom was Cassidy een van de initiatiefnemers voor het onderzoek. Hij kon niet zeggen of er nu definitief een einde is gekomen aan het katholiek-joodse project. "Ik hoop dat dit de betrekkingen tussen christenen en joden niet zal schaden", zei hij.

Pius XII

De kardinaal wijst het verwijt van de hand dat het Vaticaan bewust documenten achterhoudt om het proces van zaligverklaring van oorlogspaus Pius XII niet in gevaar te brengen. Het een heeft niets met het ander te maken, aldus Cassidy. Ook degenen die de stukken voor de zaligverklaring samenstellen, hebben volgens hem geen toegang tot de archieven. Zij oordelen ook op basis van bekend materiaal, zei hij.

Pius XII was van 1939 tot 1958 paus. Hij wordt ervan beschuldigd dat hij medeverantwoordelijk is voor de holocaust, omdat hij nooit zijn verontwaardiging zou hebben geuit over de nazi-politiek. De commissie meldde vorig jaar oktober in een tussentijds rapport dat Pius XII zich wel degelijk heeft ingespannen om een einde te maken aan de vervolging van de joden.

© www.EN.nl
=======================================================

Gelukkig was er al het een en ander bekend over Pius XII

Het Vaticaan verleende nazi-Duitsland ongekende handelingsvrijheid en zelfs openlijke steun.

In 1933 sloot Pacelli namens de toenmalige paus Pius XI met Hitler een concordaat tussen het Vaticaan en Duitsland.

Pacelli wilde dat de Duitse staat de katholieke kerk en het kerkrecht erkende. Hitler wilde dat het Vaticaan het nazi-regime erkende. In ruil voor beperkte vrijheden op het gebied van godsdienst en onderwijs dienden Duitse katholieken zich volgens het concordaat voortaan 'vrijwillig' te onthouden van alle politieke en sociale activiteiten. Het nazi-regime mocht zelf bepalen wat het onder "politiek" en "sociaal" verstond.

Nog voordat het concordaat was ondertekend, begon het Hitler-regime al met de maatschappelijke uitsluiting van joden. De nazi's werden daarbij geholpen door duizenden priesters in heel Duitsland, die hen systematisch gegevens verstrekten uit de huwelijks- en doopregisters. Zo moest de "zuiverheid van het bloed" van hun parochianen bewezen worden.

Toen Pius XII in de lente van 1942 de eerste betrouwbare informatie over de genocide ontving en door de geallieerden en joodse organisaties werd gevraagd zich ertegen uit te spreken, deed hij aanvankelijk niets."
Pas op 24 december had hij het in een kersttoespraak over "de honderdduizenden die geheel buiten hun eigen schuld, soms alleen vanwege hun religie of ras, worden uitgekozen om vermoord of geleidelijk uitgeroeid te worden".

Wanneer de houding van het Vaticaan in de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig bekritiseerd wordt, verwijst de kerkleiding graag naar het citaat van 24-12-1942, dat bedoeld zou zijn geweest als een duidelijke veroordeling van de genocide op de joden. De kloof tussen de massamoord op het joodse volk en deze vage, ontwijkende verklaring was schokkend. Zijn woorden hadden net zo goed op de ontelbare andere oorlogsslachtoffers kunnen slaan. Het dubbelzinnige taalgebruik was duidelijk bedoeld om zowel degenen die bij hem op een protest aandrongen tevreden te stellen, als het nazi-regime te vriend te houden.
Hoewel er miljoenen joden vanwege hun afkomst werden vermoord, sprak hij over "honderdduizenden", liet hij het woord "joden" helemaal weg en zei hij dat ze "soms" alleen vanwege hun ras werden gedood. Nergens verwees hij naar Duitsland of de nazi's. Hitler had zelf nauwelijks een onschuldiger reactie voor de paus kunnen bedenken."

Tja, dan kun je de archieven beter nog maar even gesloten houden natuurlijk.

Het idee heeft altijd geheerst dat Duitsland het niet zo bond zou maken. Vele landen o.a. Engeland en Frankrijk hadden het op een accoordje gegooid met Duitsland. Duitsland zou het Sudentenland krijgen, en voor de rest geen oorlog voeren. Pas nu weten we wat ervan gekomen is. Hoe vreemd is het dan dat in 1933 een akkoord wordt gesloten, terwijl pas in 1939 de oorlog echt uitbreekt?

Toen eenmaal duidelijk was wat er in Duitsland werkelijk aan de hand was zat men met een ander dilemma. Hoe hierop te reageren? De Nederlandse bisschoppenconferentie heeft zich uitdrukkelijk verzet tegen de jodenvervolging. Het resultaat was dat er ook willekeurig katholieken (met name priesters) vervolgd werden. Een goed voorbeeld hiervan is de Z. Titus Brandsma. Het dilemma werd alleen maar groter. Enderzijds het duidelijk uistpreken van een veroordeling, en anderzijds het riskeren van een katholiekenvervolging in geheel Europa. In Nederland hadden de Nazi's hun tanden al laten zien.

Al in 1939 oordeelde Albert Einstein, zelf jood, dat de katholieke Kerk feitelijk de enige instantie was die in Duitsland tegen Hitler in ging. Zijn woorden vormen het motto van Jansens boek: "Ik heb nooit enige belangstelling voor de r.-k. kerk gehad, maar nu koester ik gevoelens van affectie en bewondering voor haar, omdat alleen de r.-k. kerk de moed en de volharding heeft gehad om de intellectuele waarheid en de morele vrijheid te verdedigen. Ik voel mij verplicht om te belijden, dat wat ik vroeger verachtte, nu zonder reserve moet prijzen."

Bij Pius' overlijden op 9 oktober 1958 telegrafeerde Golda Meir, Israëls minister van Buitenlandse Zaken: "Toen in de periode van de nazi-terreur ons volk een verschrikkelijk martelaarschap werd opgelegd, verhief de paus zijn stem ten gunste van de slachtoffers. Het leven van onze tijd werd verrijkt door een stem die boven het tumult van de dagelijkse strijd uit de grote morele waarden liet horen. Wij betreuren een groot dienaar van de vrede."

Lees anders voor meer informatie het boek van Hans Jansen, De zwijgende paus? Uitg. Kok-Kampen, 858 pp., pb., f 89,-, ISBN 90-242-8529-1.

Ja die kerk weet alles goed op waarde te schatten...