Met "De nachtmerrie van de christen" wilde ik het jaar dat ik aan Fok heb meegedaan afsluiten. Het topic had een tweeledig doel: a) een overzicht te geven van alle dilemma's waar de gelovige mee zit, bijbelkritiek enz, voor lezers die het allemaal zo'n beetje op een rijtje willen hebben en b) het laatste hoofdstuk te schrijven voor mijn boek, dwz de vraag 'wat dan?' aansnijden.
Voor dit laatste hoofdstuk had ik in mijn hoofd een 'levend schouwspel' van de fases die de gelovige mens doormaakt in zijn leven. Fases die het gevolg zijn van opgroeien in je denken en vaak ook het gevolg van de miriade aan zienswijzen en andere mensen die voortdurend om je heen staan, aan je trekken, of je een bepaalde kant willen opduwen.
Het laatste hoofdstuk in mijn boek zal zoiets als 'de pelgrimsreis naar volwassen geloof' gaan heten.
Het begint met een schets van een gelukkige jongeman die zich in het geloof heeft gestort, volkomen gelukkig schijnt te zijn, de waarheid heeft, mensen in Londen staat te bekeren tot het juiste geloof...born again, liefde, overgave, Hij zorgt voor je, Hij heeft een plan voor jouw leven en meer die bekende slogans.
De gelovige vervolgt in zijn leven met een volgende fase: soms kleine vraagtekens plaatsen. In het topic van de nachtmerrie is dat dan ook het begin van de nachtmerrie. Het geloof was namelijk bedoeld om een einde te zijn aan de nachtmerrie van het leven...De eerste gesprekken met God draaien alles om: God komt met een paar lastige vraagjes voor jou, waarop je geen antwoord hebt.
De gelovige komt uit deze lastige fase op dezelfde manier als in het topic: er komt een wijze gelovige (Zozo) die zegt dat je naief bezig bent met geloven en je volwassen moet worden in je theologie. Zo wordt de gelovige verleid tot Moderne Theologie: aanpassen van het geloof aan moderne denkbeelden. Men ziet in dat de oude voorstellingen kinderlijk naief waren en achtergelaten moeten worden, naar 'hogere wijsheid' moet streven.
In de praktijk van het leven kom je dan ook tot psychologische inzichten, bijvoorbeeld de inzichten van Freud en Nietzsche over de wortels van de godsdienst. Als een mens hiermee maar lang genoeg doorgaat gooit hij op een gegeven moment alles overboord. Een interessant voorbeeld is de gereformeerde professor H Kuitert.
Op dat moment komt het nihilisme om de hoek kijken. Dat is je grootste vijand. Het was al een vijand voor je tot geloof kwam. Tot geloof komen was juist een antwoord op nihilisme. Jan Wolkers, Reve, Louis-Paul Boon...nachtmerrie! In het schouwspel heb ik een nihilist nodig die de gelovige bedekt met een ongelofelijke lading bespotting en kritiek. Dit werd mij gemakkelijk gegeven door Lucida. Aangezien ik met hem bekend was wist ik dat het zeer gemakkelijk is met hem overhoop te liggen. Hij deed me een plezier en voldeed aan mijn wensen zonder dat ik erom gevraagd had! Hij begon mij zeurderig te vinden en zielig, terwijl ik volgens hem mijn best deed om anderen voor zuigelingen uit te maken en ergerlijk arrogant aan een monoloog bezig was. Precies wat ik nodig had! Want precies zo vergaat het de gelovige in het leven!
De gelovige raakt onder de indruk, moet zijn ellende, zwakheid, fouten, slechte inzichten en wat al niet aan de wereld toegeven en raakt zijn geloof kwijt. Vervolgens trekt hij nihilistische kleren aan, als het even kan nihilistischer dan alle andere nihilisten om maar niet voor hun onder te doen. Hij geeft zich over aan de roes van Nietzsche, hij put er oneindige kracht uit om staande te blijven.
De stijl van Nietzsche is godloos, zuiver op het aardse leven gericht en boordevol kracht. Wanneer een mens zo als een vogel vrij rondvliegt en zelf mag besluiten wat hij er nu van maken wil, kan hij uitkomen op 'de wil tot macht'. Bovendien belet niets hem de zaken dan weer zo, dan weer eens totaal omgekeerd te bekijken. En als het hem voordelig uitkomt, welaan, wat doet het allemaal toe, keer weer eens om; als de overwinning maar behaald wordt!
Op het topic zijn alle personages natuurlijk verschillende personen, maar in mijn boek zijn al deze verschijningen slechts verschillende uitingen van de gelovige persoon zelf, die als spookbeelden opdoemen, dan weer eens in deze, dan weer in gene richting -iets wat ik wel duidelijk als hint liet weten.
Om de innerlijk conflicten volkomen duidelijk te maken moeten alle tegenstellingen tot op het hoogtepunt op de spits worden gedreven. Zodoende doet de gelovige zijn uiterste best om de beklemmende visioenen die zich aan hem voordoen met kracht te ontzenuwen, tot ongeloofwaardige karikatuur te maken, opdat hij zijn zielsrust maar op één of andere manier kan behouden.
Hij is in zijn denken al op het punt gekomen dat de bijbel door de mand is gevallen. Hij kan geen bijbelgetrouw christen meer zijn. Dus wordt zo'n christen wanneer hij opdaagt in het topic uitgemaakt voor iemand die zich onderwerpt aan een ziekelijke relatie met God (sado-masochisme). Wanneer iemand dat tegenspreekt: geen nood, laten we er een andere vieze term voor verzinnen!
Hij kan ook geen modern christen meer zijn, want dit maakt hem tot een sentimenteel zwemerig persoon, tot iemand die elke week de behoefte heeft een fantasie van het kaliber Titanic-film te beleven om kracht op te doen. Hij doorziet het als vals (oneerlijk dat zoiets tot 'Gods woord' wordt verheven) en bovendien een uiting van zijn zwakheid en broosheid in het leven.
Het gevecht met het nihilisme is natuurlijk het allerzwaarst. Een mens kan er namelijk niet tegen dat hij ontleed wordt als zijnde teer, zwak, zielig en zeurderig. Hij móet wel veranderen in een terrier die hevig terugbijt om zijn zelfrespect te behouden en zichzelf te laten zien dat de aantijging onterecht was.
Zo móet hij allereerst van de godloze tegenstander een gedrocht maken: nihilisme als nóg zieliger dan de godsdienst als uiting van zieligheid. Zo gaat de ex-gelovige met felheid die geen grenzen kent de tegenstander tegemoet en probeert hij hem in mootjes te hakken.
Tegelijkertijd wordt hier een beeld geschetst van de wereld zonder God, waarin de mens slechts belust is op 'wil tot macht'. Grofweg gezegd een titanenstrijd tussen Hitler en Stalin.
Wanneer de gehele dag gestreden is en het uitloopt op puinhopen over en weer, gaat de ex-gelovige slapen, maar komt zijn oude geloof weer voor de dag: wat schoot je hiermee nu op? Hij werpt zich weer op de prachtige mooie wereld van vergeven, nederig zijn, jezelf opgeven, je kleinheid in te zien, God te eren. Alle dingen die hem altijd in de godsdienst hebben aangesproken.
[ Bericht 0% gewijzigd door Rereformed op 17-03-2004 14:08:37 ]