Groot Dictee der Nederlandse taal op 15 december

quote:

---

Op donderdag 25 september 2003 21:17 schreef julekes het volgende:
Gelukkig weet tegenwoordig vrijwel niemand meer hoe het wel moet. Dus je kan lekker improviseren in emails e-mails en zo. Alleen in die jury van het dictee zitten zo'n zeikerds.

---

Volgens mij weet ook amper iemand hoe het wel moet. Ik heb de afgelopen dagen te horen gekregen van bepaalde mensen -jullie weten wie jullie zijn- dat "spelling heel erg gemakkelijk is". Tot ik ze een aantal idioot inconsequente voorbeelden voorlegde en toen wisten ze het ineens niet meer .

quote:

---

Hoofdregel

De tussen-en wordt volgens de nieuwe regels geschreven, wanneer het eerste woord van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat:

a) in het enkelvoud op -e eindigt en alléén een meervoud heeft op en;
of:
b) in het enkelvoud niet op -e eindigt en een meervoud heeft op en.

Het is dus: getuigenverklaring, want het meervoud van getuige kan alléén getuigen zijn. Tegelijkertijd blijft het aspergesoep en hoogtevrees, want het meervoud van asperge is asperges, terwijl het meervoud van hoogte zowel hoogten als hoogtes kan zijn.

Daarnaast is het: bessensap, hondenhok, krantenartikel en pannenkoek, want het meervoud van bes, hond, krant en pan is bessen, honden, kranten en pannen.

Het blijft daarentegen rijstebrij, eremedaille en rodekool. Rijst en eer hebben immers geen meervoud, terwijl rood geen zelfstandig naamwoord is. Het blijft ook ambtenarenvakbond en lerarenkamer. Het meervoud van ambtenaar en leraar kan weliswaar, naast ambtenaren en leraren, ook ambtenaars en leraars (veel gebruikt in Vlaanderen) luiden, maar omdat deze woorden in het enkelvoud niet op een -e eindigen, krijgen ze toch een tussen-en.

Het gebruik van de tussen-e(n) werd in de spelling van 1954 bepaald door het begrip 'noodzakelijk meervoud': het was hondehok en kippenhok, omdat het ene hok bedoeld is voor één hond en het andere hok voor meer kippen. Aan dit soort moeizame gedachtesprongen komt een einde. Zinnen als 'de ober brengt bessentaart met bessesap' of 'de sterrenkijker kijkt door zijn sterrekijker' behoren definitief tot het verleden.

Uitzonderingen

Sommige woorden houden een -e als tussenletter, hoewel ze volgens de hoofdregel -en zouden moeten krijgen. Het gaat om de volgende uitzonderingen:

Woorden die verwijzen naar een unieke persoon of zaak. Het blijft bijvoorbeeld zonneschijn, manestraal en Koninginnedag.

Samenstellingen waarvan het eerste deel alleen maar wordt gebruikt als versterking van het bijvoeglijke tweede deel. Zo blijft het boordevol, apetrots, reuzegroot en beresterk.

Plantnamen waarvan het eerste deel een dierennaam is en het tweede deel een plantkundige aanduiding. Het blijft kattekruid en paardebloem, want kruid en bloem zijn plantkundige aanduidingen. Het wordt daarentegen wel kattenstaart en berenklauw, ook als het gaat om de desbetreffende plant. Staart en klauw zijn immers geen plantkundige aanduidingen.

[8]Woorden die een samenstelling lijken, maar dat in werkelijkheid niet zijn (we noemen dit vermeende samenstellingen). Papegaai bestaat bijvoorbeeld niet uit de woorden 'paap' en 'gaai', maar is afgeleid van het Spaanse 'papagayo'. Het wordt dus niet papengaai, maar blijft papegaai. Ook woorden als pierewaaien en bolleboos behoren tot de categorie vermeende samenstellingen.

Woorden die historisch gezien wel een samenstelling zijn, maar door de hedendaagse taalgebruiker niet meer als zodanig worden herkend (versteende samenstellingen). Voorbeelden zijn elleboog, nachtegaal en paddestoel.

---

Voor de 10 woordjes van de dag heb ik er een aantal uit de lijst met versteende samenstellingen gehaald.

quote:

---

bietebauw (herinner me dit woord uit een gedicht van Annie M.G. Schmidt)
hartelust
kattebelletje
stedehouder
bakkeleien
bilzekruid
kinnesinne
pierebad
poppedeintje
rammenas

---

Wat volgens mij nogal vaak een bron is van fouten is de vervoeging van Engelse werkwoorden. De spelling van vervoegde Engelse werkwoorden als faxen, deleten, saven en golfen is geregeld. Is het bijvoorbeeld (naar Nederlandse taalprincipes) gefaxt of (naar Engelse taalprincipes) gefaxed? Dus dat heb ik even opgezocht.

quote:

---

Engelse werkwoorden

Volgens de nu vastgestelde regels worden werkwoorden van Engelse (en Amerikaanse) oorsprong vervoegd als de zwakke werkwoorden in het Nederlands. Ze krijgen in de verleden tijd en als voltooid deelwoord een -d(e), behalve als de stam qua klank eindigt op een medeklinker uit 't kofschip. Dan krijgt het werkwoord in de verleden tijd en als voltooid deelwoord een -t(e).

Het wordt bijvoorbeeld rugbyen, rugbyde, gerugbyd en joggen, jogde, gejogd. Maar het wordt ook: faxen (stam = fax, hetgeen klinkt als faks), faxte, gefaxt en racen (stam = race, hetgeen klinkt als rees), racete, geracet.

---

quote:

---

rugbyen-rugbyde-gerugbyd (het ziet er niet uit)
joggen-jogde-gejogd
faxen-faxte-gefaxt
racen-racete-geracet
posten-postte-gepost?

comité
debacle
fietsster (dubbel s want het is ook deelneemster)
hartenkreet (niet hartekreet want wordt niet gezien als versteende uitdrukking)
hiërarchisch

---

quote:

---

De apostrof

Dit noem je ook wel het afkappingsteken of het weglatingsteken. Je gebruikt hem in de volgende gevallen:

Wanneer letters zijn weggelaten (m'n, 's morgens, 't Harde, '60)

Voor de s van het meervoud bij woorden eindigend op a,i,o,u (alinea's, collega's, taxi's, foto's, paraplu's)

Voor de s van het meervoud als het woord eindigt op een y voorafgegaan door een medeklinker (hobby's, baby's)

ongewone meervouden (al die ach's en wee's, vele dank-u-wel's)

Bij eigennamen als er kans is op verkeerde uitspraak of om de (merk)naam duidelijker te laten uitkomen (Anna's jas, Otto's hoed, Vondel's werken, Van Nelle's koffie)

Als de eigennaam eindigt op een s of een andere sisklank (Hermans' boek, Inez' verhaal, Max' fiets, Ans' huis)

Afleidingen van afkortingen en letters (cd's, CDA'er, A4'tje, hts'er, sms'en)

Verkleinwoorden op medeklinker + y (baby'tje, pony'tje)

---

quote:

---

14-inch
17"-LCD-scherm
17-inch-scherm
20-pinsaansluiting
all in
Alt-toets
audio-cd
audiokabel
cancelen, cancelde, gecanceld
compact-disc
de-installeren
deleten, deletete, gedeletet

---

(en dan zit ik dus hoogstwaarschijnlijk in de bioscoop )

quote:

---

Op maandag 15 december 2003 03:07 schreef paniekzaaier het volgende:
Kewl, idk bent daor allijd zoooo goeed in!

---

Ik moet nog een videoband klaarleggen