ICC proces tegen Duterte

quote:

Waar wordt Duterte van verdacht?
Het Internationaal Strafhof (ICC) begon in 2021 een onderzoek naar Duterte voor zijn optreden tegen drugscriminelen in de Filipijnen.

Hij werd in 2016 verkozen tot president vanwege zijn belofte om drugscriminelen hard aan te pakken. Tijdens zijn bewind zou hij de politie hebben opgedragen drugscriminelen direct dood te schieten. Duterte beweert dat doodschieten alleen uit zelfverdediging mocht.

Volgens cijfers van de Filipijnse politie zijn zo'n zesduizend drugshandelaren gedood. Mensenrechtenorganisaties denken dat er tienduizenden doden zijn gevallen, omdat ook drugsgebruikers zonder vorm van proces werden doodgeschoten.

Het ICC houdt de oud-president als "crimineel verantwoordelijk" voor de moord op 43 personen tussen 2011 en 2019. Volgens het Strafhof gaat het om moord als misdaden tegen de menselijkheid.

quote:

Dit staat Duterte te wachten: 'Lange gevangenisstraf, goede voorzieningen'

De Filipijnse oud-president Rodrigo Duterte is woensdag overgebracht naar de gevangenis van het Internationaal Strafhof in Scheveningen. Hij moet zich voor die rechtbank verantwoorden voor betrokkenheid bij 43 moorden bij zijn antidrugsbeleid. Wat staat hem te wachten?
Rond 17.00 uur landde de 79-jarige Duterte op Rotterdam The Hague Airport. Later is hij overgebracht naar het detentiecentrum van het Internationaal Strafhof (ICC) in Scheveningen. Dat heet officieel de United Nations Detention Unit en bestaat uit een eigen vleugel binnen de Penitentiaire Inrichting Haaglanden.

Volgens hoogleraar Internationaal Strafrecht Göran Sluiter is dat voor een gevangene geen vervelende plek om vast te zitten. "Duterte kan daar gebruikmaken van goede voorzieningen en gezondheidszorg. Daar zal hij positief verrast door zijn", denkt Sluiter.

Tijdens het strafproces wordt de oud-president daar vastgehouden. En zo'n ICC-proces kan erg lang duren, zegt Sluiter. "Een strafproces van een Nederlandse rechtbank is vaak binnen enkele dagen of maanden afgerond. Bij het ICC neemt dat doorgaans jaren in beslag." Gemiddeld duurt een proces tussen de vijf en acht jaar.

Dutertes leeftijd maakt dat het proces mogelijk nog langer duurt. Lange zittingsdagen kunnen voor hem extra vermoeiend zijn. "Ook zou hij gezondheidsproblemen kunnen krijgen. Dan zijn er meer pauzes nodig. Dat stapelt zich uiteindelijk op en vertraagt het proces."

Voorproces duurt vaak al maanden
Maar hoe ziet zo'n proces er precies uit? Daarvoor gaan we eerst een stap terug. Duterte mag een team van door het ICC goedgekeurde advocaten kiezen. Die starten een eigen onderzoek, kunnen tegenbewijzen verzamelen en bepalen de verdedigingsstrategie. Ook wordt binnen enkele dagen al het arrestatiebevel voorgelezen aan Duterte. Hij mag dan aangeven of hij zich hierin herkent of niet.

Daarna begint het voorproces. Een rechter bepaalt voor welke onderdelen van de aanklacht genoeg bewijs ligt om een rechtszaak te starten. In het geval van de Filipijnse oud-president gaat het om zijn betrokkenheid bij moord als misdaden tegen de menselijkheid. Die misdaden zouden tussen 2011 en 2019 zijn gepleegd.

Zo'n voorproces neemt vaak een aantal maanden in beslag. Als het is afgerond kan de inhoudelijke behandeling beginnen. Naar verwachting zal die eind dit jaar of begin 2026 van start gaan. "In het hoofdproces gaat de aanklager het bewijs presenteren en getuigen opvoeren", zegt politicoloog Benjamin Duerr. "De verdediging kan daarop reageren en ook getuigen horen." Het grote verschil met een Nederlandse strafzaak is dat in Nederland vrijwel alles schriftelijk verloopt.

Experts verwachten genoeg bewijs
Een ander verschil is dat de verdachte voor drie internationale rechters moet komen die zijn aangedragen door ICC-lidstaten. Ook moeten getuigen uit het buitenland fysiek aanwezig zijn in de rechtszaal. "Daar gaat veel tijd overheen en is arbeidsintensief omdat alles vertaald moet worden", legt Sluiter uit.

Daarnaast is de aard van de strafzaken die het ICC behandelt erg complex, vult Duerr aan. "Het gaat vaak om leiders die ergens verantwoordelijk voor gehouden worden, maar zelf bijvoorbeeld geen moorden hebben uitgevoerd. Dat zie je ook bij Duterte." Daardoor gaat het niet alleen om het bewijzen van de daden zelf, maar ook om de link met de verdachte.

Toch verwacht Boris Dittrich, voormalig rechter en internationaal jurist, dat de oud-president kan rekenen op een hoge celstraf. "Duterte heeft de opdrachten schriftelijk of mondeling moeten geven. Daarom verwacht ik dat er genoeg bewijs tegen hem gevonden kan worden."

Sluiter is het daarmee eens. "Hij heeft meerdere keren verklaard dat hij trots is op zijn antidrugsbeleid, waarbij veel mensen zijn vermoord." In onderstaand artikel lees je meer over zijn presidentschap en omstreden uitspraken.

Nog maar de vraag hoe Duterte eraan toe is na proces
De inhoudelijke behandeling duurt minimaal een jaar. In de meeste gevallen gaan er enkele jaren overheen. Vervolgens beslissen de rechters in twee verschillende processen of de verdachte schuldig wordt bevonden en welke straf hij eventueel moet uitzitten.

Als de rechters inderdaad oordelen dat Duterte een gevangenisstraf krijgt, zal hij Scheveningen moeten verlaten. Alleen landen die een speciale overeenkomst hebben met het ICC kunnen veroordeelden opvangen. Nederland is daar niet een van.

Duterte zal ook niet terugkeren naar de Filipijnen. Dat land is sinds 2019 geen onderdeel meer van het ICC. Hoe dan wel wordt bepaald in welk land een veroordeelde zijn straf moet uitzitten? "De veroordeelde mag zijn voorkeur uitspreken, maar dat is niet leidend. Vaak wordt gekeken in welke landen genoeg plek is", zegt Sluiter.

Tot slot oordelen de rechters of slachtoffers en nabestaanden recht hebben op een schadevergoeding. Daarna heeft de verdachte nog het recht om in hoger beroep te gaan.

Het is volgens Sluiter nog maar de vraag hoe Duterte eraan toe is na het totale proces. "Hij is dan al ruim in de tachtig of zelfs ouder. Soms overlijden oudere mensen ook tijdens een proces of krijgen ze gezondheidsproblemen. Dan kan een straf ook alleen symbolisch opgelegd worden."