Cultuurstrijd: Saksisch vs Frankisch

In Nederland loopt de scheidslijn tussen traditionele Saksische (dialect waar jij “ie” is, overwegend protestants, individualistischer) en Frankische (dialecten waar jij “gi-j” is, zachte g, katholiek, schutterijen, gilde) cultuurgebieden in Gelderland.

In Duitsland loopt deze scheidslijn tussen het Rijnland (Frankisch) en Westfalen (Saksisch). In het Rijnland (Keulen etc) worden nog wel eens grappen gemaakt over de “stijve, formele” noordelijke Saksen.

De Saksische en Frankische gebieden worden in Nederland gescheiden door de Oude IJssel en Betuwe. Ten Noorden van deze gebieden dus dominant Saksisch sinds de Romeinen vertrokken.

Ik ben wel benieuwd hoe de gemiddelde zuiderling aankijkt tegen bepaalde culturen, dialecten etc van boven de grote rivieren en andersom.

Zelf kom ik dus van boven de Rijn, maar wel in het Frankische gebied bij Elten (Emmerik aan de Rijn) / Beek Bergh (katholiek, zachte g).

In deze regio is de strijd tussen de Liemerse (Frankisch) en Achterhoekse (Saksisch) identiteit aanwezig. Zelf identificeer ik mij met de Liemers. Is er in andere gebieden in de Benelux of Duitsland ook zo’n strijdje (vaak met humor) gaande? Dus een beetje afzetten tegen de nabijgelegen dorpen etc. ?

quote:

Op donderdag 13 juni 2024 22:52 schreef LXIV het volgende:
De ene helft van mijn familie is Saksisch (Achterhoek), de andere helft Frankisch (De Kempen. Alle eigenschappen zoals jij ze beschrijft kloppen, behalve dat ook mijn Saksische familie katholiek is.
De -Franken zijn druk, oppervlakkig, lawaaiig, emotioneel, impulsief en materialistisch. De Saksen zijn rustiger, diepzinnig, ook wel emotioneel maar uiten het niet, introverter, bedachtzamer en hebben minder aan materiële zaken. Zelf ben ik met mijn verdeelde bloedlijn en opgegroeid n in Brabant toch voornamelijk Saksisch van aard.

In mijn bloedlijn zit vooral “Frankisch bloed”. Ik heb uitgebreid onderzoek gedaan dat teruggaat tot circa 1850. Ik weet wie mijn overgrootouders zijn en via wiewaswie.nl, trouwboeken van mijn familie en Gelders archief weet ik dat bijna al mijn voorouders van de afgelopen +/- 170 jaar uit het Frankische gebied komen. Op vier na: 2 van de Veluwe (Renkum) en 2 uit Deventer.

Ik vind het vooral fascinerend om te zien hoe in bijvoorbeeld de negentiende eeuw en daarvoor ineens een verwant uit een relatief ver weg gelegen gebied als Deventer opeens in een klein katholiek dorp in het Frankisch gebied terecht komt. Dat leek mij vooral in die tijd van Verzuiling bijzonder.

Dat er uitwisseling tussen bijvoorbeeld katholieke Brabantse/Limburgse/Betuwse/Liemerse dorpen enerzijds en katholieke dorpen uit Twente/Achterhoek anderzijds was vind ik gezien de religieuze dimensie dan beter te plaatsen.

De Betuwe (50-50 katholiek /protestants) en Liemers (vrijwel volledig katholiek) vormen eigenlijk het rivierengebied met soortgelijke dorpen. Vooral katholieke dorpen in die twee gebieden lijken erg veel op elkaar (gilden, schutterijen, vaak met overstromingen te maken gehad, lager gelegen, overwegend rivierklei etc).

De Kempen en Achterhoek/Twente hebben nooit last gehad van overstromingen, ellende omdat ze op hoger gelegen zandgronden liggen.

De vele overstromingen speelden ook een grote rol in migratieoverwegingen in die tijd.

[ Bericht 2% gewijzigd door NM07 op 14-06-2024 09:08:02 ]

quote:

Op zaterdag 15 juni 2024 15:42 schreef Frikandelbroodje het volgende:
Grappig, ik kom oorspronkelijk uit een typisch katholiek dorp vlakbij de splitsing van Rijn en Waal maar ons dialect is toch echt meer Saksisch. Zelf heb ik niet echt veel gemerkt van een culturele scheidslijn in de directe omgeving, wel wijkt het dialect al behoorlijk af van een naburig dorp als Bemmel.

De dialecten in de Over-Betuwe, Gelders Eiland en Liemers verschillen inderdaad behoorlijk per dorp ondanks dat het hele gebied katholiek is. Wel vallen ze taalkundig allemaal onder het Nederfrankisch, maar sommige dorpen neigen misschien naar Saksisch. Misschien ook doordat plaatsen langs de Rijn contacten hadden met Hanzesteden uit het noorden.

quote:

Op zaterdag 15 juni 2024 23:39 schreef Frikandelbroodje het volgende:

[..]
Zou het niet wat meer te maken hebben met contacten met het Niederrheinisch? Huissen en Hulhuizen bijvoorbeeld hebben lang gehoord bij Kleef en later Pruisen.

Klinkt wel redelijk logisch ja, zal zeker invloed gehad hebben.

quote:

Op zondag 23 juni 2024 10:21 schreef TargaFlorio het volgende:
Ik kom zelf uit het oosten van Brabant en merk weinig verschil wat betreft de volksaard, cultuur, etc. met de Achterhoekers die ik ken, al zijn dat wel katholieken.

Is het daarom sowieso niet vooral een katholiek vs protestants iets i.p.v. Frankisch vs Saksisch? Of worden katholieke Saksen niet als echte Saksen gezien?

Ik geef overigens ook meteen toe dat mijn persoonlijke ervaringen maar op kleine schaal zijn en dat als je de grote groepen vergelijkt er misschien wel degelijk verschil is.

De taal in deze gebieden is door de grens met Duitsland en in Brabant en Limburg ook met België (incl. Franse invloeden) wel interessant.

De Achterhoek is eigenlijk een lastig geval. Komt voornamelijk doordat de scheidslijn met het zuidelijke, Frankische, katholieke gedeelte van Nederland ergens in de Achterhoek loopt maar het is geen harde grens (als in: een lijn). De zachte g bijvoorbeeld is in diverse dialecten in het gebied terug te vinden, en komt ook (zuidelijk, “Frankisch”) “gi-j” (i.p.v. Hollands “jij” of Saksisch “ie”). Verschilt behoorlijk per dorp. Mooi voorbeeld is Doesburg waar het dialect historisch bijna per wijk verschilt. Zuidelijke gedeelte meer Arnhems/Nijmeegs aandoend (en lijkt dus meer op Limburgse/Brabantse dialecten dan op Twents bijvoorbeeld), Noordelijk meer Saksisch.

Met andere woorden: het is natuurlijk niet zo zwart/wit en labeltjes zijn meestal versimpelend.