Gister stond er een lang stuk op ftm:
www.ftm.nl/artikelen/winstwaarschuwing-de-nederlandsche-bank. Gister vrij te lezen, nu achter een paywall vermoed ik, had er een pdf van gemaakt om vanochtend nog eens goed door te lezen.
Heb het een beetje geprobeert samen te vatten. Ben geen econoom, en eea is voor mij niet altijd heel makkelijk te volgen, dus bear with me.
Als gevolg van een brief van Klaas Knot, van de De Nederlandse Bank, aan Sigrid Kaag, heeft de Belgische Centrale Bank (NBB)
afgelopen week de helft van zijn beurswaarde verloren (ja, die zitten op de Euronext beurs in Brussel). Knot waarschuwde Kaag dat de DNB komende jaren miljarden meer verlies gaat maken dan verwacht, en centrale banken in Europa waarschijnlijk zo'n 155 miljard verlies zullen lijden, door de oplopende rentes en inflatie. In mei verwachtte de DNB een verlies tot 2026 van 2,7 miljard, maar dat gaat waarschijnlijk 9 miljard worden. De NBB zal dus ook verlies gaan maken, voor het eerst in 70 jaar (de DNB heeft voor het laatst verlies gemaakt in 1932), en daarom daalde de koers van NBB op de beurs met 50%.
Zorgwekkender is is dat de centrale banken schijnbaar een te lage kapitaalratio. De buffer van de DNB is 2.2%, minder dan de 3% die het als toezichthouder oplegt aan banken, en hetzelfde geldt voor veel centrale banken in Europa
Door het massaal opkopen van staats- en bedrijfsobligaties (het Quantitative Easing - QE) van 2014 tot 2018 en sinds 2020 zijn de centrale banken verworden van centrale banken tot centrale beleggers. Het doel van de centrale banken normaliter was de inflatie rond de 2% te houden. Als de inflatie te hoog was, kon dat beteugeld worden door de rente te verhogen, waardoor het duurder werd voor commerciele banken om bij de centrale banken geld te lenen, en er dus minder geld in omloop kwam. Alleen bleek dat bij lage rentes, dat dat niet echt werkt. Commerciele banken gaan niet meer geld uitlenen bij hele lage rentes, de risico-analyse die banken maken bij het aangaan van leningen is immers niet alleen afhankelijk van de kosten van de lening (de rente), maar ook van veel andere factoren. Het doel van de QE was juist om de economie aan te jagen, door voor 20 tot 80 miljard per maand obligaties op te kopen, deze Asset Purchase Programs (APP) waren bedoeld om de inflatie op het doel van ~2% te krijgen, de extra reserves zouden de banken moeten stimuleren meer krediet te verstrekken, maar dat gebeurde niet echt. Zoals eerder gemeld, het uitlenen van geld is van meer factoren afhankelijk. Ik zal minder geneigd zijn iemand 1000 euro te lenen als ik 2000 euro heb, dan wanneer ik 20.000 euro heb. Maar het verschil in mijn afweging om 1000 uit te lenen aan iemand wanneer ik 1000.000 of 2.000.000 heb hangt veel meer af van de persoon waar ik het aan leen, dan aan de hoeveelheid op mijn eigen bankrekening. Vandaar dat rentes die gerekend werden aan het mkb veel hoger bleven. Maar hypotheken zakten wel, want die worden veel minder risicovol gezien. QE heeft in feite de prijs van aandelen, obligaties en huizen opgedreven.
De centrale banken in Europa hebben voor zo'n 5 biljoen aan waarde door de APP's op hun balans staan, en zijn daarmee de grootste beleggers in Europa geworden, maar hebben geen grotere buffers aangehouden, terwijl men wel wist dat men risico liep op verliezen op die beleggingen. En waarom commerciele banken sinds 2008 dus wel grotere buffers aan moeten houden. Do as you say...
Het risico voor centrale banken is echter wel kleiner, want die kunnen niet verplicht worden verlies te nemen op hun obligaties, maar kunnen de obligaties tot het einde van hun looptijd op hun balans laten staan, waarna de leningnemers het volledige bedrag terugbetalen.
Waar Knot Kaag nu voor waarschuwde is echter een ander risico: Door de snelle inflatie, en stijgende rentes (opgelegd door de ECB, waar Knot ook weer in het bestuur zit) stijgen de kosten voor de centrale banken op de deposito's die de commerciele banken bij hun hebben. Waar commerciele banken de afgelopen jaren nog de centrale banken moesten betalen om geld te stallen (negatieve rentes), is het nu weer andersom. De centrale banken betalen de commerciele banken rentes over het geld wat bij hun gestald wordt. Echter, de inkomsten op de 5 biljoen aan staatsobligaties stijgen niet mee. Hierdoor is het belangrijkste instrument, de rente, van de centrale banken om hun kerntaak, het bewaken van de prijsstabiliteit, onbruikbaar geworden, en dus kunnen ze de inflatie niet meer corrigeren.
Voorheen waren alle commerciele bankreserves die bij de DNB stonden ergens een lening van die commerciele banken. De DNB brengt de commerciele banken een hogere rente in rekening dan ze zelf uitkeert over tegoeden die bij hun gestald worden. Vandaar ook dat de DNB sinds 1932 geen verlies heeft gemaakt, het is een waterdicht verdienmodel. Dit werkt nog steeds, ze brengen 1.5% in rekening, terwijl ze tussen de 0.75% en 1.25% betalen.
Alleen door de QE is de balans tussen leningen en geleend geld verschoven, er is 5 biljoen meer geld gecreeerd. Toen de rente 0% was, maakt dat niet zoveel uit, niet of nauwelijks renderende obligaties stonden tegenover niets, of nauwelijks iets, kostende centrale banktegoeden. Maar nu de rente stijgt, stijgt dat dus ook van de 5 biljoen. Dat is geld dat door de centrale banken uitgegeven is, maar niet door de commerciele banken is geleend. De inkomsten uit de obligaties is vrijwel gelijk gebleven, maar er moet nu dus rente betaald worden over de waarde ervan, daar komt nog eens bij dat de waarde van de obligaties is gezakt onder hun aankoopwaarde. Dus als ze ze nu verkopen, worden er nog grotere verliezen geleden (veel meer dan de buffer van 11.5 miljard die de DNB heeft). Dat zou leiden tot het instorten van het hele systeem van staatsobligaties.
Wie hiervan gaan profiteren? De commerciele banken, in een poging de inflatie te beteugelen, zal er een netto kasstroom van de centrale banken naar de commerciele banken gaan. Dat gebeurt nu dus ook, het beleid wat gevoerd wordt om de inflatie te beteugelen, betekent in principe 'gratis (belasting)geld' geven aan de commerciele banken (alweer!).
Wat er de afgelopen week in Engeland is gebeurd laat wel zien hoe fragiel het systeem is, en ook de koersval van de NBB is een teken aan de wand. Beleggers hebben voor een groot deel het vertrouwen in NBB verloren, aandelen van de meeste andere centrale banken worden niet op de beurzen verhandeld, maar die zouden ook gekelderd zijn mocht dat zo zijn.
Benieuwd hoe dit zich verder zal ontwikkelen.