EINDHOVEN - De neiging tot agressie, geweld, competitie en risicovol gedrag bij jongemannen wordt versterkt omdat hun mogelijkheden status te verwerven in deze moderne westerse maatschappij drastisch zijn beperkt.
Als evolutionair psycholoog kijk ik met speciale belangstelling naar de rellen als gevolg van de instelling van de avondklok. Waarom kwam het tot zulke absurde uitbarstingen van geweld? Een aantal observaties en een paar conclusies. De feiten: vrijwel alle relschoppers waren, vooral jonge, mannen, pubers. Wat hun sociaaleconomische achtergronden, relatie-status, opleiding en intelligentieniveau is? Daar heb ik geen harde gegevens over. Maar ik durf er wel een aantal voorspellingen over te doen.
Mannen en vooral jonge mannen vormen een bekende groep als we kijken naar statistieken van geweld. Demograaf Gunnar Heinsohn komt op basis van analyses tot de conclusie dat veel jongemannen in een populatie één van de belangrijkste voorspellers is van geweld, opstanden, oorlogen en criminaliteit.
Daar is een evolutionaire verklaring voor. De mens is een polygame soort. Net als bij andere polygame soorten kan één mannetje een groot aantal vrouwtjes bevruchten, en is de concurrentie tussen mannen dus veel groter dan die bij vrouwen.Vandaar de beduidend hogere neiging tot agressie, geweld, competitie en risicovol gedrag. Mannen garanderen hun voortplantingskansen op twee manieren; door het van andere mannen te winnen en door status te verwerven, want dat is het belangrijkste criterium waarop vrouwen – want ja, die hebben gelukkig ook het nodige in de pap te brokkelen – hun partners selecteren. En wat precies status is? Dat hangt in zeer sterke mate af van plaats, tijd en cultuur. Maar hoe dan ook, voor mannen is status net zo belangrijk als zuurstof.
En hier wringt de schoen. Althans bij een deel van onze mannen en jongens. Hun mogelijkheden om op een sociaal aanvaardbare manier status te verwerven, zijn in de moderne westerse maatschappijen dramatisch geslonken. Ik doel dan speciaal op groepen jongemannen uit lagere sociaaleconomische klassen, zowel van autochtone als allochtone afkomst, met een lagere intelligentie. Meisjes bijvoorbeeld doen het geweldig goed op school. Bestormen het hbo en de universiteiten en zullen over enkele jaren belangrijke maatschappelijke posities bekleden. Terwijl bij de jongens schooluitval schering en inslag is en ze in grote getalen afhaken op het gefeminiseerd onderwijs in Nederland. Vrouwen trouwen omhoog en laten jongens zonder opleiding, zonder baan en zonder toekomst links liggen.
Daarbij komt dat lager gekwalificeerde arbeid in rap tempo verdwijnt. Productie-industrie is goeddeels naar lagelonenlanden verplaatst. Kon vroeger een man zijn status nog ontlenen aan het feit dat hij met zijn arbeid een gezin kon onderhouden; die tijd is inmiddels voorgoed vervlogen.
Gunnar Heinsohn sprak over een tikkende tijdbom. We moeten ons realiseren dat we ook in Nederland met potentieel explosieve toestanden te maken hebben. Daar zagen we nu een kleine demonstratie van, maar elke maatschappelijke verschuiving, kan het smeulende vuurtje weer verder aanwakkeren. Hoe pakken we dit aan? Moet het minimum loon misschien verhoogd worden? Uitkeringen? Of wordt het tijd een basisinkomen in te voeren? Allemaal zaken die om andere redenen misschien gewenst zijn, maar weinig zoden aan de dijk zetten als het om dit probleem gaat.
Onderzoek naar de relatie tussen inkomen en geweld en criminaliteit laat zien dat niet armoede de belangrijkste oorzaak is maar vooral de verschillen in rijkdom binnen land, streek of stad. Als iedereen rijk is moet je voor die begeerde status net wat rijker zijn dan anderen. Als iedereen arm is moet je minder arm zijn.
Jonge mannen zoeken net als iedereen naar zingeving. Speciaal status en aanzien zijn daar belangrijk. We moeten ons realiseren dat een aantal positieve ontwikkelingen – het veranderde onderwijs, emancipatie van vrouwen en minderheden – ook onverwachte en minder positieve effecten oproepen. Het wordt tijd na te denken hoe we een groep die dreigt af te haken, weer constructief bij onze maatschappij betrekken. En dat begint ermee zowel het lager onderwijs als het beroepsonderwijs aan te passen aan deze kwetsbare groep. Misschien moeten we weer nadenken over die oude jongensscholen?
Henk Verhoeven is evolutionair psycholoog, YouTube-blogger en docent Toegepaste Psychologie.
https://www.ed.nl/eindhov(...)t-moeilijk~a7b9375b/