Waterliniepad - De Stelling van Amsterdam

Het Waterliniepad is een lange-afstands-wandelpad (LAW 17) met een lengte van 350 kilometer van Volendam naar Dordrecht, ontwikkeld door Wandelnet in samenwerking met de Commissie Hollandse Waterlinies. De Hollandse Waterlinies is een samenwerking tussen de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam.

Het vernieuwde Waterliniepad is dan ook een samenvoeging van twee bestaande Streekpaden, het ‘oude’ Waterliniepad (SP 18) en de Stelling van Amsterdam (SP 9). De route is in beide richtingen gemarkeerd met de wit-rode tekens die bij lange-afstandswandelingen gebruikelijk zijn. Hij is in een gidsje beschreven voor beide richtingen.

De route volgt zo veel mogelijk het verloop van de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. In het gidsje worden de diverse fortificaties en andere werken die de wandelaar onderweg tegenkomt beschreven. De route loopt door vijf provincies: Noord-Holland, Utrecht, Gelderland, Noord-Brabant en Zuid-Holland.

De route voert dus van Volendam via Haarlem naar Weesp in een grote bocht om Amsterdam. Vanuit Weesp volgt de route de Nieuwe Hollandse Waterlinie naar Utrecht, Gorinchem om te eindigen in Dordrecht. De komende weken neemt DJMO jullie mee langs deze lange afstandswandeling. 

Het Waterliniepad start in Volendam (Foto 1). De route gaat eerst langs de haven (Foto 2), waar een monument ligt voor de slachtoffers die vielen bij de brand in Café de Hemel. In de nacht van 31 december 2000 op 1 januari 2001 kwamen hier 14 mensen om het leven en vielen er ruim 200 gewonden. (Foto 3 & 4). 

In een grote boog loop je langs het Markermeer richting Edam. Als je goed oplet kun je onderweg wellicht de Jan Smit spotten (Foto 5). Eenmaal in Edam aangekomen voert de route langs een hele smalle sluis, waar ook een kunstwerk staat dat door de Amsterdamse Binnenvaart Sociëteit is aangeboden 'als symbool van de grote scheepsbouw-scheepsvaarthistorie van de steden Amsterdam en Edam in het kader van het industrieel erfgoed' (foto 6). 

De users die me hebben gevolgd bij de Westerborkwandelingen weten inmiddels dat ik hoogtevrees en valangst heb. Dit sluisje was dan ook wel een behoorlijke uitdaging om over te steken, Op een gegeven moment kwamen er een paar toeristen uit tegengestelde richting, met drie fietsen (!) over de sluis. Een van hen zei tegen me: jij hebt tenminste geen fiets bij je, waarop ik ten antwoord gaf dat ik wel hoogtevrees heb. Ze bood meteen aan om samen de sluis over te steken. (Foto 7). 

De tocht gaat verder en voert langs een monument voor de Joodse inwoners van Edam die werden gedeporteerd naar Auschwitz, Sobibor en Bergen-Belsen. (Foto 8 en 9). Na even stilgestaan te hebben ging ik weer verder richting de begraafplaats en bijbehorende kerk. (Foto 10 en 11). Door richting Middelie. Als je goed oplet onderweg kom je soms de vreemdste straatnamen tegen. Zo ook hier: de voormalig Moordenaarsteeg (Foto 12). Wat research leerde me dat de naam waarschijnlijk zijn oorsprong heeft aan het feit dat hier in de 18e eeuw veel slachterijen rondom de Beestenmarkt waren gevestigd, en er dus veel dieren hier hun laatste momenten doormaakten. 

Het Carillon van de Speeltoren van Edam wordt aangedreven door een mechanisch speelwerk. (Foto 13). Na jarenlang door een computergestuurd systeem vervangen te zijn geweest is in 1999 het originele mechanische speelwerk gerestaureerd. Belangrijk onderdeel hiervan is de originele uit 1561 stammende speeltrommel.  

Fort Benoorden Purmerend
Verder door via Middelie (Foto 14) naar Kwadijk. Als je hier naar rechts afbuigt kun je het voormalig Fort Benoorden Purmerend bezoeken. Het fort en de bijbehorende gebouwen zijn aangelegd in de periode 1886-1912. Fort Benoorden Purmerend, soms ook onterecht Fort Kwadijk genoemd vanwege de ligging aan de Kwadijkerweg, werd aangelegd ter verdediging van de accessen gevormd door Beemsterringdijk, Purmerenderweg en Rijperweg in de Beemster. Het verdedigbaar aardwerk was in 1895 gereed. Het bomvrije hoofdgebouw uit 1912 is door overdekte poternes met de twee hefkoepelgebouwen verbonden.

In 1945 is het fort gebruikt voor het gevangen houden van mensen die verdacht en of veroordeeld waren wegens collaboratie met Duitse bezetters in de toen afgelopen Tweede Wereldoorlog. Sinds 1981 worden de gebouwen gebruikt door een importeur van wijn. Zelf ben ik hier niet langs gegaan, ik had, doordat er een brug was afgesloten, tijd verloren omdat ik een heel stuk om moest lopen. 

Fort aan de Nekkerweg
Aan het eindpunt van de route ligt het Fort aan de Nekkerweg. Dit voormalige Fort is tegenwoordig in gebruik als wellnessresort. Triviaweetje: hoewel er 1913 in de gevel van het Fort staat gebeiteld, is het al in 1912 opgeleverd. In 2011/2012 is het omgebouwd tot wat het nu is. (Foto 15, 16 & 17). 

Lengte van deze etappe: 19,1 km 

Waterliniepad - Etappe 1 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 1 (17) (Foto: FOK!)

De originele etappe loopt vanaf Halfweg naar Krommenie. Door tegenslag onderweg en een uit de vaart genomen pontje heb ik deze route eerder afgekapt en het resterende stuk aan etappe 3 vastgeplakt. Na het vertrek van het startpunt (Foto 1) gaat de route dwars door de Zuidoostbeemster. Langs de route kom je verschillende dingen tegen zoals het Houten Huis aan de Nekkerweg.  (Foto 2). Dit huis stamt uit 1914 en moest vanwege de Kringenwet aan bepaalde bouweisen voldoen. Omdat de woning in een straal van 500 tot 600 meter van het Fort aan de Nekkerweg werd gebouwd, mocht er een stenen fundering geplaatst worden met daarop een houten opbouw. 

De route voert verder langs het Beemster Arboretum, een unieke verzameling houtige gewassen. Het Beemster Arboretum is de op twee na grootste verzameling bomen en struiken van Nederland. De verzameling bestaat uit 2600 soorten en variëteiten en het totaal aantal bomen en struiken ligt rond de 6000 exemplaren. De totale oppervlakte van het arboretum is 7,5 hectare. (Foto 3). Eenmaal aangekomen bij het Noordhollandsch Kanaal heb je een prachtig uitzicht over de polder (Foto 4). 

Fort aan de Middenweg
Langs de Zuiddijk staat een kunstwerk, Waterzuivering, gemaakt door Frank Rosen. (Foto 5 & 6). Even verderop ligt een inundatiesluis. Normaal is het gebied toegankelijk voor publiek, maar op het moment dat ik er was, was het hek afgesloten en kon ik dus niet naar beneden voor een mooie foto. (Foto 7 & 8). Achter de link staan meerdere foto's van hoe het er vroeger bijlag. De route gaat verder langs het Noordhollandsch Kanaal waarbij je in de verte het Fort aan de Middenweg ziet liggen (Foto 8a). In 1885 was het fort als verdedigbaar aardwerk al gereed. Het werd pas bijna 30 jaar later, in 1914, als een van de laatste van de Stelling opgeleverd. De belangrijkste taak was de verdediging van het acces gevormd door de Middenweg en de Zuiderweg.

Het is een model C fort waarvan er slechts twee zijn gebouwd. Voor het fort ligt een breed inundatiegebied en uit kostenoverwegingen heeft men besloten dit fort te voorzien van slechts een kanon in een hefkoepel. Deze koepel aan de frontzijde was wel via de poterne direct verbonden met het hoofdgebouw. Als compensatie voor het gemis van een tweede hefkoepel werden twee extra opstelplaatsen voor mitrailleurs in de frontwal geplaatst. In het hoofdgebouw zijn nog een ontijzeringsinstallatie voor drinkwater en de originele waterpompen aanwezig. Bijzonder aan het fort is het reinigingslokaal met waterreservoir aan het plafond en de voor die tijd moderne, kantelbare wasbakken. Dit Fort is niet toegankelijk voor publiek. 

Fort Spjikerboor
Verder richting Fort Spijkerboor. Hier kwam ik in de problemen, omdat ik vergeten was de routewijzigingen van te voren te bekijken en ik standaard graag de originele gps-track wil volgen. De originele route voert zo'n kilometer lang door, voor publiek opengesteld, grasland. Het gras stond behoorlijk hoog en was nat. Toch de GPS route gevolgd, ik had gelukkig droge sokken in m'n tas. Eenmaal weer op het droge, kwam ik aan bij een Stolpboerderij uit de 19e eeuw. (Foto 9). In de verte zag ik Fort Spijkerboor al liggen, maar ergens halverwege kwam ik weer een stuk grasland tegen, dus ik besloot om te keren en een droge weg te zoeken. 

Eenmaal bij Fort Spijkerboor aangekomen was ook hier de boel gesloten, toevallig kwam er net een medewerker iets doen, waardoor ik toch kans zag het Fort op de foto te zetten zonder lelijk dicht hek ervoor. (Foto's 10, 11 en 12). Hier stond ook een stenen picknicktafel, waar ik van sokken ben gewisseld. Fort Spijkerboor is gebouwd tussen 1889 en 1911 voor de verdediging van het Noordfront. Hier komen drie waterwegen samen: het Noordhollandsch Kanaal en de ringvaarten van de Beemster en de Starnmeerpolder.[1] Het diende ter afsluiting en verdediging van de accessen gevormd door Westelijke Beemsterringvaart met de daarlangs lopende kaden en wegen.

Het was indertijd een van de modernste en zwaarst bewapende forten van de Stelling van Amsterdam, voorzien van een pantserkoepel met een dubbelloops 10,5 centimeter kanon. Het fort telt twee verdiepingen vanwege de hoogte van de te verdedigen dijk.  Het is verder in verschillende perioden in gebruik geweest als gevangenis voor dienstweigeraars. De schrijver Herman de Man zat in 1918 in dit fort gevangen wegens dienstweigering, evenals Herman Groenendaal. In de meidagen van 1940 werd in het fort een aantal prominente NSB'ers gedetineerd, onder wie Kees van Geelkerken. Van 1946 tot 1947 was het een kamp voor politieke delinquenten.

Vol goede moed verder richting Krommenie. Na het oversteken van het pontje bij Spijkerboor - De Rijp (Foto 13) gaat de route dwars door de Starnmeerpolder. Ergens halverwege de dijk stond ik even stil om de rest van de route te bestuderen en te kijken waar ik m'n route zou afkappen, toen er ineens een auto met piepende remmen naast me stopte. Ik schrok me een ongeluk, maar het bleek @Rob te zijn die even tussen twee vergaderingen in, kans zag om mijn watervoorraad aan te vullen, aangezien ik één bidon was verloren in de trein. Na een korte pauze liep ik verder richting Krommenie. (Foto 14). Eenmaal in Krommenie kwam ik bij het afgesloten veerpontje uit (Foto 15). Door het vele tijdverlies besloot ik de route halverwege de omlooproute af te breken (Foto 16). Het resterende stuk van deze etappe heb ik aan etappe 3 vastgeplakt. 

Lengte van deze etappe: 19,1 km 

Waterliniepad - Etappe 2 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (8a) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 2 (16) (Foto: FOK!)

Zoals gezegd had ik etappe 2 voortijdig afgebroken, waardoor deze etappe langer is dan de oorspronkelijke etappe. Omdat het zou gaan regenen had ik voor deze etappe m'n regenkleding maar tevoorschijn gehaald. Eenmaal op het punt aangekomen waar ik de vorige etappe voortijdig heb afgebroken gaat het verder langs het kanaal (Foto 1). Als je tijdens een wandeling om je heen kijkt zie je vaak de grappigste dingen onderweg, zoals een Engelse telefooncel in een achtertuin (Foto 2).

Fort K'IJK
Bij het veerpontje gaat de route linksaf richting Krommeniedijk, waarbij je de Hervormde Kerk passeert (Foto 3). Een klein stukje van de route af ligt Fort K'IJK. (Foto 4 & 5). Het Fort bij Krommeniedijk maakt deel uit van het noordwestfront van de Stelling van Amsterdam. De liniedijk die het water bij inundatie buiten de Stelling moest houden, loopt van het Fort bij Marken-Binnen aan de Nauernasche Vaart, door de Krommenieër Woudpolder naar het Fort bij Krommeniedijk. Vanaf daar gaat de liniedijk verder in zuidwestelijke richting, langs achtereenvolgens het Fort aan den Ham en het Fort bij Veldhuis. Het fort verdedigde de Lagendijk, die dwars door het inundatiegebied loopt. Ook konden militairen vanuit het fort verhinderen dat een eventuele vijand via het riviertje de Crommenije de Stelling binnenkwam. Ten oosten van het fort, net in de gemeente Zaanstad, ligt een nevenbatterij.

Vanaf oktober 2017 heeft het fort een andere invulling. Het fort is grootschalig verbouwd tot 25 woonunits voor mensen met autisme, een belevingscentrum en horeca. De Heeren van Zorg, de provincie Noord-Holland, Stadsherstel Amsterdam en het Landschap Noord-Holland hebben in 2011 de handen ineengeslagen en het fort herbestemd. De naam van het fort is omgedoopt tot Fort K'IJK bij Krommeniedijk. Piet Heijn Eek heeft een nieuw ontwerp gemaakt van de fortwachterswoning die ooit bij het fort stond. Momenteel is het Fort volledig gesloten vanwege de coronamaatregelen. 

Fort aan den Ham
Het eind van etappe twee ligt aan de Militaireweg tussen Noorderham en Zuiderham in. Ik ben hier rechtstreeks doorgelopen en begonnen met Etappe drie. Die voert langs het Fort aan den Ham.  Oorspronkelijk was dit fort niet opgenomen in de plannen van 1880, maar dit werd noodzakelijk door het nieuw gevormde acces die ontstond na de aanleg van de spoorlijn Amsterdam – Alkmaar. Omdat deze spoorlijn tussen Uitgeest en Krommenie op een talud lag, precies tussen de grotere forten Veldhuis en Krommeniedijk, heeft men naast deze spoorlijn een fort gebouwd om deze spoordijk te beheersen. Het fort grendelde dan deze toegangen in oorlogstijd af.

Fort aan den Ham had geen kanonnen in de keelkazematten zoals de andere grotere forten van de Stelling. In elke keelkazemat stonden wel twee Gardner M90 mitrailleurs opgesteld en er waren vier schietgaten voor geweren. De buurforten Krommeniedijk en Veldhuis konden met hun kanonnen het fort helpen verdedigen. Het fort is maar eenmaal bemand geweest, namelijk tijdens de Eerste Wereldoorlog van 1914 tot voorjaar 1916 en verder met een minimale bezetting tot 1918-1919. Er waren destijds 149 man in het vestingwerk gelegerd alhoewel het voor 171 man is gebouwd. Ook de Duitse bezetters hebben het fort een tijdlang gebruikt.

In 1995 is besloten om Fort aan den Ham voor het publiek open te stellen en is Stichting Fort aan de Ham opgericht om het geheel te besturen. Het officiersverblijf, de keuken, de ziekenzaal en een manschappenruimte zijn in de oorspronkelijk staat van rond 1910 hersteld. Momenteel zijn activiteiten afgelast. De huidige eigenaar is het Ministerie van Defensie. (Foto's 6 tot en met 9). 

Tegenover Fort aan den Ham staat een klein 'kapelletje'. Op een bord bij de open deuren staat: "Rustpunt de Verloren Kapel aan de Uterdijk. Verdwenen 1568 Terugkeer 2018. Wie naar binen wil mag dat" (Foto 10 en 11). Onderweg naar Fort Veldhuis passeer je de Nevenbatterij van Fort aan den Ham (foto 12) en het Kruitmagazijn aan de Dam (Foto 13). 

Fort Veldhuis
Het volgende fort op de route is Fort Veldhuis. Het fort is een model A type en vernoemd naar de vlakbijgelegen boerderij Veldhuis. In het fort konden 310 militairen geplaatst worden in tijden van oorlog. Aan de westkant ligt een inundatieduiker en ten zuiden een nevenbatterij. Verder was er nog een liniewal, waarachter troepen en materieel veilig konden worden verplaatst. De wal had geen waterkerende functie.

Het fort is in de Tweede Wereldoorlog nog gebruikt door het Duitse leger als onderdeel van hun grote verdedigingswerk langs de westkust van Nederland, België en Duitsland. Zij hebben een zoeklichtremise met hellingbaan in de frontwal gebouwd. Na de oorlog, tussen 1947 en 1951, is het fort gebruikt als interneringskamp voor Nederlandse collaborateurs. Er zijn nog sporen hiervan terug te vinden zoals tralies voor ramen en deuren.  Dit fort is eigendom van Staatsbosbeheer en wordt verpacht aan Landschap Noord-Holland. In het fort zit sinds 1989 het Luchtoorlogmuseum Fort Veldhuis. (Foto's 14 tot en met en 17). 

Fort aan de St. Agtendijk
Na Fort Veldhuis gaat de tocht verder langs het Fort aan de St. Agtendijk. (Foto's 18 tot en met 21). Dit fort heeft een caponnière aan de voorkant. De in beton uitgevoerde ronde uitbouw kreeg schietgaten aan beide zijden van waaruit de vijand kon worden bestookt. Het Fort bij Hoofddorp is het enige andere fort van de Stelling dat met een dergelijke caponnière is uitgerust. Via een poterne is het verbonden met het frontgebouw. De twee hefkoepelgebouwen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog opgeblazen. 

In 1945 zijn bij het fort vijftien Georgische soldaten geëxecuteerd. De Georgiërs waren aan het Oostfront gevangengenomen en gedwongen in Duitse dienst te treden. Na een opstand op Texel in april 1945 werden een aantal soldaten door de Duitsers naar het fort getransporteerd en om het leven gebracht. Hun lijken kwamen in een massagraf op het fortterrein, maar in maart 1946 werden ze herbegraven op het Sovjet Ereveld Leusden. Tegenwoordig is het fort in gebruik door Stichting Popfort Beverwijk.  De Stichting organiseert allerlei activiteiten op het gebied van muziek, kunst en cultuurhistorie waarbij bezoekers en deelnemers ook kennis kunnen maken met de Stelling van Amsterdam.

Fort Zuidwijkermeer
Onderweg naar het eindpunt passeer je meerdere damsluizen. (Foto's 22 en 23). Ook kom je langs Fort Zuidwijkermeer. (Foto's 24 en 24). Bijzonder aan dit fort is dat zich onder beide keelkazematten kelders bevinden. Deze kelders zijn bekleed met geglazuurde tegels en werden gebruikt voor het opslag van vlees. Over het Noordzeekanaal werd het vlees aangevoerd en vanuit dit fort naar andere forten gebracht. De drinkwaterreservoirs liggen, net als Fort bij Vijfhuizen, buiten het fort onder een aarden dekking. 

 Op de laatste foto staat het Veer Buitenhuizen, het eindpunt van deze etappe. 
Lengte van deze etappe is oorspronkelijk 12,8 km, doordat ik er een deel van etappe 2 aan heb vastgeplakt heb ik er 21,3 km van gemaakt.  

 
Waterliniepad - Etappe 3 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (17) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (18) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (19) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (20) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (21) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (22) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (23) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (24) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (25) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (26) (Foto: FOK!)

quote:

Op maandag 2 november 2020 16:39 schreef Cobra4 het volgende:
Weer mooi bezig DJMO. Ben benieuwd naar de rest!

quote:

Op maandag 2 november 2020 18:41 schreef Atmoz het volgende:
Zitten gave foto's bij
Goed bezig

quote:

Op maandag 2 november 2020 19:46 schreef Viv het volgende:
Alweer aan de wandel? Of waren deze etappes al gelopen voordat je die 80 km voor @:Slaapmeisje deed?

Goed bezig in ieder geval!

quote:

Op maandag 2 november 2020 21:08 schreef moemoe het volgende:
Oh, je komt naar Dordt?

Waar kan ik naar je zwaaien?

quote:

Op dinsdag 3 november 2020 10:06 schreef soapie het volgende:
Wat gaaf weer! Succes!

quote:

Op dinsdag 3 november 2020 12:49 schreef qajariaq het volgende:

[..]

En gebrek aan horeca. Als het wat minder weer is dan is even binnen zitten met een bakkie koffie met appeltaart toch wel erg lekker.

Deze etappe start bij Veer Buitenhuizen. Ik heb een klein beetje vals gespeeld door niet het pontje te nemen, maar de bus naar de andere kant van de pont te nemen vanaf station Sloterdijk. (Foto 1). Zoals gewoonlijk had ik de route vooraf weer eens niet verkend, en het duurde dan ook niet lang voor ik weer door de bagger heen moest. (Foto 2 en 3). Nadat je je door de elite op het golfterrein Spaarnwoude hebt geworsteld en om Zijkanaal B bent gewandeld, komt Fort Benoorden Spaarndam in zicht. Als eerste zie je drie Groepsschuilplaatsen Type 1918/I liggen. Een Groepsschuilplaats Type 1918 is een in beton uitgevoerd Nederlands militair bouwwerk uit de Eerste Wereldoorlog. Het was bedoeld als schuilplaats voor acht of zestien infanteristen bij een vijandige artilleriebeschieting. In tegenstelling tot een kazemat heeft een groepsschuilplaats geen actieve gevechtsfunctie; er zijn geen opstellingsplaatsen voor wapens als mitrailleurs of kanonnen. (Foto 4 en 5). 

Fort Benoorden Spaarndam
Iets verderop ligt Fort Benoorden Spaarndam. Het eerste aardwerk voor het fort werd aangelegd tussen 1885 en 1887, tegelijk met het aardwerk voor het Fort bezuiden Spaarndam. Het duurde tien jaar voordat er begonnen werd met de bouw van de bomvrije gebouwen en in 1901 was het werk gereed. Opvallend is de brede natte gracht om het fort. Het fort is kleiner uitgevallen dan in de eerste plannen was neergelegd en de buitenoevers van de gracht geven nog de oude hoofdvorm aan. Hierbij lagen twee geschutsopstellingen aan de frontzijde die uiteindelijk niet zijn gerealiseerd. (Foto 6 en 7)

Na Fort Benoorden Spaarndam gaat de route verder langs het landje van Gruijters een prachtig natuurreservaat. Onderweg zie je nog overblijfselen van de verdedigingswal. (Foto's 8 tot en met 11). Op foto 11 zijn opstelplaatsen voor artillerie te zien. In de kleine betonnen ruimtes met de stalen deurtjes lag de munitie opgeslagen. De kanonnen stonden in de open lucht tussen de opslagruimtes in. Vervolgens passeer je Fort Bezuiden Spaarndam. Fort Benoorden Spaarndam is toegankelijk. Normaliter kunnen rondleidingen worden aangevraagd via de Facebookpagina van het Fort. 

Fort Bezuiden Spaarndam
Het fort is aangelegd in de periode 1882-1903. In 1884 werd de fortgracht gegraven en de aardwerken aangelegd. In 1901 was het fort gereed met de voltooiing van het betonnen bomvrije gebouw. Fort bezuiden Spaarndam was, evenals Fort benoorden Spaarndam, een van de eerste forten gemaakt van ongewapend betoncement. Het fort werd een stuk kleiner dan het noordelijke fort en bood aan 177 soldaten en officieren onderdak. Een vijandelijke aanval werd verwacht uit het noordwesten en verder was versterking uit de kazerne in Haarlem dichtbij.

Na de Tweede Wereldoorlog werd dit fort gebruikt als munitiedepot voor het Nederlandse leger. Hier kwam aan het begin van de jaren tachtig een einde na het gereed komen van het mobilisatiecomplex in het zogenaamde Munitiebos recht voor het Fort benoorden Spaarndam. Het fort stond lange tijd leeg, maar door acties van actieve buurtbewoners werd het gebouw gerestaureerd en de oude toegangsbrug herbouwd. De restauratie werd in 1999 afgerond, waarna een kanovereniging, een restaurant en een kinderopvang gebruik maken van het fort. (Foto's 12, 13 en 14). 

Via de Machinebrug gaat de tocht verder door Spaarndam (Foto 15) richting het Fort bij Penningsveer. 

Fort bij Penningsveer
In 1886 werd begonnen op deze plaats met het opwerken van een aardwerk. Het zand werd daarna lange tijd met rust gelaten zodat het kon inklinken. Negen jaar later werd het zand vergraven tot een verdedigbaar aardwerk. De bomvrije gebouwen van Fort bij Penningsveer werden in 1901 opgeleverd en het fort maakte deel uit van de Positie bij de Liede.

Het is gebouwd als model A fort en van binnen relatief luxe uitgevoerd. Het kreeg vloertegels en er zijn veel houten tussenwanden en panelen in de vertrekken. Verder heeft het tralies voor de ramen omdat het fort na de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt als bewaringskamp. Van 11 november 1946 tot 29 februari 1948 zaten zo’n 225 personen in hechtenis op “Kamp Fort Penningsveer”. Beide hefkoepelgebouwen zijn tijdens de oorlog opgeblazen om de hefkoepels te verwijderen. Het staal van de koepels was nodig voor de Duitse oorlogsindustrie. Het Fort is niet vrij toegankelijk, maar wel te bezoeken na het maken van een telefonische afspraak. (Foto 16). 

Verder richting Haarlemmerliede leidt de route door een natuurgebied, maar door schade en schande wijs geworden, het gras was nat en was meer dan enkelhoog, besloot ik gewoon via de weg door te lopen richting het Fort bij de Liebrug (Foto 17). 

Fort bij de Liebrug
Fort bij de Liebrug is een model A fort. De genieloods is nog aanwezig maar de fortwachterswoning is gesloopt. Fort bij de Liebrug was ter verdediging van het acces gevormd door de spoorweg, de trekvaart en de straatweg tussen Amsterdam en Haarlem. Aangezien de belangrijkste verdedigingstaken werden uitgevoerd door het Fort bij Penningsveer en Fort aan de Liede, werd hier een kleiner verdedigingswerk gebouwd. Het telde een bezetting van zo'n 175 man, terwijl voor de andere en dus grotere forten, 300 man normaal was.

Sinds de jaren zeventig werd het fort gebruikt door waardetransportbedrijf Brink’s. De oude ophaalbrug werd vervangen door een toegangsdam zodat het fort bereikbaar werd voor de zware transportwagens. Het interieur van het fort werd ook aangepast, zodat het geld er veilig geteld en opgeslagen kon worden. Met de komst van Brinks kreeg het fort de bijnaam "Fort Knox", naar een legerpost in de Verenigde Staten waar veel goud ligt opgeslagen. In 2003 verhuisde Brinks naar een andere locatie. Er is tegenwoordig een wijnimport gevestigd. (Foto's 18 tot en met 21). 

Vanaf Fort bij de Liebrug is het nog een ruime kilometer doorlopen naar station Haarlem Spaarnewoude, waar ik deze etappe heb beëindigd. 

Lengte van deze etappe: 13,6 km 

Waterliniepad - Etappe 4 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (17) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (18) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (19) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (20) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 4 (21) (Foto: FOK!)

quote:

Op woensdag 11 november 2020 08:04 schreef soapie het volgende:
Gaaf weer, ik wist niet dat er in NL nog zoveel forten staan...

Deze etappe begint oorspronkelijk bij het Fort aan de Liebrug, ik ben gestart op station Haarlem Spaarnwoude en vandaar naar het Liewegje gelopen waar ik de route heb opgepakt. (Foto 1). Na een slordige 4 kilometer langs het water (Foto 2) kom je bij de Vijfhuizer Molen uit. (Foto 3). De Vijfhuizer Molen is een in 1874 gebouwde poldermolen aan de Vijfhuizen te Haarlem. De Vijfhuizer bemaalde de Vijfhuizerpolder. De molen verving een op 31 december 1859 afgebrande molen. In 1938 werd een elektrisch aangedreven vijzel geplaatst. Bemaling op windkracht bleef mogelijk, wat tijdens de Tweede Wereldoorlog een goede keuze bleek te zijn.

Na de Tweede Wereldoorlog werd steeds minder op de wind gemalen en de molen raakte in verval. In 1973 en in de jaren 90 zijn restauraties uitgevoerd die niet het beoogde succes hadden. In 2010 is de staart hersteld, waarna de molen weer goed gekruid kan worden. Het interieur zal worden teruggebracht naar de situatie gedurende de periode dat de molen nog in gebruik was. De Vijfhuizer is te bezoeken wanneer hij draait.

Fort Vijfhuizen
Na het oversteken van de Vijfhuizerbrug kom je bij Fort Vijfhuizen uit. Dit fort is een Type A Fort, van onversterkt beton. Het is een van de twee oudste voltooide betonnen forten van de Stelling van Amsterdam. Het fort heeft nog een prachtig gerestaureerde Genieloods uit 1897. Dit is de laatste nog bestaande metalen Genieloods van de Stelling van Amsterdam. De loods diende voor opslag van kanonnen, die elders in de Stelling gebruikt konden worden. Als de vijand aanviel, en de stelling in gereedheid gebracht moest worden, moest de Genieloods worden afgebroken. Daarom is de loods demontabel gemaakt. (Foto's 4 tot en met 9). 

Tegenwoordig is het forteiland een presentatie-instelling voor beeldende kunst. In het huidige artistieke programma worden de thema’s verdiept die op het Kunstfort bij Vijfhuizen samenkomen: militair erfgoed en artificiële natuur – en in het verlengde daarvan ecologie, dystopie en (fictieve) defensiesystemen. De programmering is geïnspireerd op sciencefiction. Dit komt naar voren in tentoonstellingen, randprogrammering en multidisciplinaire uitwisseling.

Vanaf hier wordt de route redelijk saai. Tot aan Hoofddorp gaat de wandeling in een bijna loodrechte lijn over de Geniedijk Haarlemmermeer, een 12 kilometer lange dijk van Fort Vijfhuizen, via Hoofddorp naar het Fort bij Aalsmeer. (Foto 10). In Hoofddorp kom je nog een 'coupure' tegen. Hier valt er meer te lezen over deze dijkonderbreking. (Foto 11 en 12). 

Fort Hoofddorp
Hierna kom je bij het Fort Hoofddorp. Het fort is aangelegd rond 1903-1904. Het was een model A fort. Het is een van de twee forten van de Stelling met twee verdiepingen, Fort bij Spijkerboor is het ander 'twee verdiepingen fort'. Beide verdiepingen tellen 13 kamers. Het gebrek aan ruimte was ook de reden waarom er maar één keelkazemat werd gebouwd, terwijl twee voor de forten normaal was. Aan het hoofdgebouw zit een frontgebouw vast, dat via een poterne is te bereiken. Voor het frontgebouw ligt nog een gietijzeren front-caponnière. Deze caponnière, Fort aan de St. Aagtendijk was hiermee ook voorzien, had schietsleuven aan de zijkant en kon zo de gracht aan beide zijden van het fort met mitrailleurs onder vuur nemen.

In de Tweede Wereldoorlog werd het fort door de Luftwaffe gebruikt als paardenverzorgingsplaats. Na de oorlog fungeerde het twee jaar als interneringskamp voor politieke delinquenten. In de eerste jaren na de oorlog werden de fortwachterswoning en de genieloods gesloopt. Daarna is het nog een tijd als magazijn gebruikt door de Nederlandse luchtmacht. (Foto's 13 en 14). 

Verder nu richting station Hoofddorp langs de liniedijk. Je loopt langs de gehele liniedijk de kans om een kudde schapen tegen te komen, zoals ik dus had. Ze zijn goed gewend aan visite, en wijken geen millimeter opzij als je er langs wil (Foto's 15 tot en met 18). Eindpunt van deze etappe is station Hoofddorp (Foto 19). Ik was vergeten m'n GPS uit te zetten dus de route loopt in de video door tot aan station Sloterdijk, maar dat klopt natuurlijk niet. 

Lengte van deze etappe 12.2 km

Waterliniepad - Etappe 5 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (17) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (18) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 5 (19) (Foto: FOK!)

quote:

Op dinsdag 17 november 2020 07:11 schreef soapie het volgende:

[..]

Ik geloof zeker dat dat imposant is, toch maar eens een bezoekje brengen...

De route start bij station Hoofddorp (Foto 1) en gaat verder richting Aalsmeer. Als eerste passeer je de Batterij aan de Sloterweg. Deze Batterij, die bijzonder goed bewaard is gebleven, stamt uit 1906 en diende als 'tussenfort' tussen de forten in Aalsmeer en Hoofddorp. (Foto's 2 tot en met 5). Verder langs de Geniedijk gaat het richting de Kick Pruijs-brug. Voor de vleermuizen, die langs de dijk leven, zijn palen geplaatst waartussen juten doeken zijn gespannen. Een vleermuis kan maximaal 50 tot 100 meter in één keer overbruggen, de palen met doeken blijven staan tot de nieuw aangeplante iepen groot genoeg zijn om beschutting te bieden aan de vleermuizen. (Foto 6). 

Langs de gehele dijk kom je nog restanten van de batterij tegen (Foto 7). Over de A4 heen passeer je de Kick Pruijsbrug. De brug is vernoemd naar een Nederlandse wielrenner en redder van inzittenden van het daar op 4 juli 1935 neergestorte vliegtuigje 'Kwikstaart', een Fokker 22 van de KLM. (Foto 8). 

Fort bij Aalsmeer
Hierna kom je bij het Fort bij Aalsmeer. Het aardwerk van het forteiland stamt uit de jaren 1890-1895. De bomvrije gebouwen werden 10 jaar later gebouwd en het fort kwam in 1905 gereed. Het fort is van een A-type met twee vrijstaande gebouwen voor hefkoepelgeschut en een frontgebouw dat door een poterne is verbonden met het hoofdgebouw. De hefkoepelgebouwen zijn in goede staat. Het fort kreeg, net als Fort bij Vijfhuizen, een dubbele frontgracht. Tijdens de mobilisatie van de Eerste Wereldoorlog werd het fort bemand, er was ruimte voor zo'n 280 man.

Aan de overkant van de sluizen staan drie loodsen. De houten genieloods kwam in 1894 gereed. De twee andere loodsen zijn na de Tweede Wereldoorlog gebouwd en dienden voor de opslag van militaire voertuigen en goederen. Het fort is in 1996 gerestaureerd. De brandweer heeft een deel van het hoofdgebouw gebruikt als oefencentrum en de sporen hiervan zijn nog zichtbaar. De brandweer staakte de oefeningen in 2006. In het fort is sinds 2009 het CRASH Luchtoorlog- en Verzetsmuseum '40-'45 te bezoeken.

Bij het fort staat ook een monument dat de 'missing man salute' uitbeeldt, ter nagedachtenis aan alle Amerikaanse vlegtuigbemanningsleden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Het monument is in het bijzonder opgericht voor de bemanning van het vliegtuig B-24 Liberator "Connie", een bommenwerper, die op 21 juni 1944, na een bombardement op Berlijn, de vlucht-formatie moest verlaten en om 12.55 uur nabij Boesingheliede in de Haarlemmermeer neerstortte. (Foto's 9 tot en met 14). 

Hierna gaat de tocht voort door Aalsmeer, langs het voormalig kopstation. Hoewel het gebouw in 1977 genomineerd werd voor de sloop, werd het in 1978 gerestaureerd door de zoon van de voormalige stationschef. Nu is het een rijksmonument. (Foto 16 en 17). 

Fort bij Kudelstaart
Na Aalsmeer (ik ben er van overtuigd dat Nederland meer kerken dan moskeeën telt, foto 18) komt Fort bij Kudelstaart aan bod. Het is een model A. De functie was de toegang van de Kudelstaartseweg en de bevaarbare Westeinderplassen af te grendelen. Achter het fort lag een brug, maar deze is na de Tweede Wereldoorlog vervangen door een dam, zodat voertuigen vracht konden brengen en halen bij het fort. Aan de keelzijde lag een sluis voor de inundatie van de Zuidelijke Legmeerpolder, deze sluis is in 2007 gerestaureerd. Tegenwoordig in gebruik als jachthaven. (Foto 19). Richting het Fort bij De Kwakel passeer je nog een damsluis (Foto 20). 

Fort bij De Kwakel
Met de aanleg van dit fort werd in 1890 een aanvang gemaakt. Het veen werd afgegraven en veel zand gestort. In 1897 werd het fort benoemd tot fort van de eerste klasse, het zand was zodanig vergraven dat achter de aarden wallen geschut kon worden opgesteld. In 1906 werden de bomvrije gebouwen, gemaakt van beton, opgeleverd.

In 1926 werd het geheel een fort van de derde klasse. Dit bleef zo tot 1951. Toen werd namelijk het fort gedegradeerd tot een fort van geen klasse. In 1959 werd uiteindelijk het fort opgeheven als vestingwerk. Het kwam als eerste fort in 1972 in particuliere handen. Het fort werd in dat jaar door het Ministerie van Defensie verkocht aan een ondernemer. De nieuwe eigenaar maakte het middengedeelte van het fort groter door aan weerszijden de muren te verwijderen voor een biljarthal. (Foto's 21 en 22). 

Eenmaal in Uithoorn aangekomen passeer je nog een prachtige kerk, die helaas is afgezet voor publiek, vanwege het gevaar van vallende onderdelen. (Foto 23). 

Fort bij Uithoorn
Fort bij Uithoorn, ook wel bekend als Fort Amstelhoek,  is een standaardmodel B fort uit de tweede bouwfase van de Stelling. De hefkoepels zijn met bomvrije gangen verbonden met het hoofdgebouw. De betonnen hefkoepelgebouwen zijn nog intact. Bij veel andere forten van de Stelling zijn de hefkoepels tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers opgeblazen om het stalen pantser te verwijderen en te gebruiken voor hun eigen wapenindustrie. Verder is nog relatief veel van het oorspronkelijke interieur aanwezig, zoals de houten scheidingswanden tussen de vertrekken, de telegraafkamer, de keuken, de ontijzerings-installatie voor het water en de wasruimte voor de soldaten. De deur van de wasruimte was lange tijd dichtgemetseld en het interieur is daardoor behouden.

Tijdens de Duitse bezetting in de Tweede Wereldoorlog werd het Fort gevorderd door de Duitsers, die een verdedigingslinie wilden hebben in het geval de geallieerden door de Atlantikwall zouden breken. Deze Vordere Wasserstellung liep van Edam via Krommenie naar Haarlem, en Amstelhoek was een van de forten van de Stelling van Amsterdam, die voor dit doel gevorderd werden. Mannen werden er gelegerd en munitie werd er opgeslagen. In april 1944 werden grote stukken land door de bezetter geïnundeerd. (Foto's 24, 25 en 26). 

Waterliniepad - Etappe 6 (1) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (2) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (3) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (4) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (5) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (6) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (7) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (8) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (9) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (10) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (11) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (12) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (13) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (14) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (15) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (16) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (17) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (18) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (19) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (20) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (21) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (22) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (23) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (24) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (25) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 6 (26) (Foto: FOK! )

quote:

Op maandag 23 november 2020 18:55 schreef devzero het volgende:
Mooie foto's hoor en leuk verslag. Benieuwd naar de etappe van vandaag

Het voordeel van heel vroeg opstaan is dat je de wereld ziet ontwaken en als Remi over straat loopt (Foto 1). Deze etappe start in Uithoorn en gaat via Nessersluis en het Fort bij Botshol naar het Fort bij Abcoude. Als eerste passeer je een kerkje met een vervallen kerkhof. (Foto 2 en 3). Sinds ik het Westerborkpad heb gelopen blijf ik altijd even stilstaan bij monumenten en begraafplaatsen, dankbaar dat ik leef en in de gelegenheid ben om de geschiedenis door te mogen geven.

Langs de rivier gaat het verder richting Fort Waver Amstel. (Foto 4) . Onderweg kom je langs de uitstroomgoot gemaal Noorderlegmeer. Aangelegd in 1884 en tegenwoordig een rijksmonument. (Foto 5). Als je veel wandelt en op kleine dingen let kom je af en toe zaken tegen zoals op Foto 6, waarbij ik me afvroeg of er lilliputters in dit huis woonden.

Fort Waver-Amstel
Dit model B fort, ook wel bekend als Fort de Nes of Fort Nessersluis, werd gebouwd tussen 1886 en 1911. Het fort bleef gedurende 40 jaar militair relevant en op 28 oktober 1951 werd het als vestingwerk opgeheven. Het fort is in een redelijke staat en in 2015 deels gerestaureerd. Binnen zijn nog veel authentieke details behouden waaronder het sanitair. Beide hefkoepelgebouwen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog vernield door de Duitse bezetter die het staal nodig had voor de eigen oorlogsindustrie. Fort Waver-Amstel is nu in handen van de Vereniging Natuurmonumenten en er is een wijnopslag gevestigd. (Foto 7).

Fort in de Botshol
Dit fort is het enige fort in de Stelling waarvan het verdedigbare aardwerk uit 1895 behouden is gebleven. De slappe veengrond maakte het noodzakelijk de bodem met grote hoeveelheden zand te verstevigen. Het zandlichaam werd omgevormd tot verdedigbaar aardwerk met geschutsopstellingen. De brede onderwaterzetting maakte hier een goede verdediging mogelijk, waardoor de aanleg van betonnen gebouwen werd uitgesteld en uiteindelijk achterwege bleef. Uniek was ook de brug, waarvan het middenstuk in tijden van gevaar kon worden verwijderd. In de jaren tachtig is deze door de slechte staat vervangen door een eenvoudige houten brug. (Foto 8).

Deze etappe kent een alternatieve route voor tijdens het broedseizoen, en hoewel ik buiten het broedseizoen liep, koos ik toch voor de alternatieve route, want ik had geen zin om natte voeten te halen. Wie waterlinie zegt, zegt water en daarmee dus ook bruggen en sluizen. (Foto 9).

Fort aan de Winkel
Met het werk aan dit fort werd in 1893 een start gemaakt. De slappe veengrond maakte het noodzakelijk de bodem met grote hoeveelheden zand te verstevigen. Het zandlichaam werd in 1895 omgevormd tot verdedigbaar aardwerk met geschutsopstellingen. Het voorliggende terrein was zeer slecht geschikt voor aanvallen, waardoor de bouw van dit fort de laagste prioriteit had. De aanleg van betonnen gebouwen werd uitgesteld en bleef uiteindelijk achterwege.(Foto 10).

Fort bij Abcoude
Na Fort aan de Winkel komen we aan in Abcoude (Foto 11). Het terrein van Fort bij Abcoude was als eerste in de serie vrij toegankeljk. Op een afstand zien de forten er al indrukwekkend uit, maar als je er zo dichtbij staat voel je je echt heel klein, althans ik wel. Het Fort bij Abcoude was het eerste fort dat in het kader van de Stelling van Amsterdam werd gebouwd. Het ligt aan de spoorlijn van Amsterdam naar Utrecht, een belangrijk acces tussen de geïnundeerde terreinen.

Het eerder aangelegde Fort Bijlmer langs het acces was mislukt waardoor de toegangsweg naar Amsterdam vanuit het zuiden nog wijd open lag. Aanvankelijk was de Stelling dichter bij Amsterdam gepland, maar na de bouw van Fort Bijlmer in 1868 was de draagwijdte van de artillerie zodanig verbeterd dat de Stelling verder van Amsterdam moest worden gebouwd. Het Fort bij Abcoude kwam circa 15 kilometer van de stad te liggen.

Tijdens de Koude Oorlog is het fort in gebruik genomen als opslagplaats voor met name verbandmiddelen. Omstreeks 1970-1980 is een recente, grotere doorgang van beton aan de westzijde van het hoofdgebouw gemaakt, die het transport met grote vrachtwagens mogelijk maakte. (Foto's 12 tot en met 18). Eindpunt van deze etappe was vandaag station Abcoude (Foto 19).

Lengte van deze etappe: 17,1 kilometer

Waterliniepad - Etappe 7 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (17) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (18) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 7 (19) (Foto: FOK!)

Ik schreef het al bij de vorige etappe; wie Waterlinie zegt, zegt water en daarmee bruggen. Voor deze etappe moest ik de Liniebrug over het Amsterdam-Rijnkanaal oversteken. Het werd een drama etappe. 

Vrijdag de dertiende; who cares. Ik doe niet aan bijgeloof. Ik was vroeg wakker en tegen mijn gewoonte in, verkende ik de route vooraf via Google Maps. Ik kwam tot de ontdekking dat etappe 8 over de Liniebrug bij Nigtevecht liep. Nou zijn bruggen al niet mijn favoriet, maar deze brug bleek de welbefaamde brug te ver te zijn.

Om kwart voor elf vertrok ik uit Abcoude, bij het voormalig stationsgebouw waar nu een Bed and Breakfast is gevestigd (Foto 1)  en vanaf het moment dat ik de dijk werd opgestuurd richting het eerste Fort liep het al niet lekker. Een smalle bochtige dijk, vlak langs het water. (Foto 2 tot en met 4). Meerdere malen de berm in moeten springen vanwege voorbij scheurende auto’s. Ik zag net op tijd dat ik rechtsaf moest voor Fort Nigtevecht (Foto 5). Op een gegeven moment werd ik linksaf gestuurd, door het gras en de bagger heen. Aangezien m’n voeten/heupen/knieën al niet lekker soepel aanvoelden ervoor gekozen om gewoon de weg te volgen naar het Fort. (Foto 6) Eenmaal bij het fort aangekomen leidt de etappe oorspronkelijk om het Fort heen, wederom door het gras en de bagger.

Fort Nigtevecht
Het fort model A was in 1904 voltooid. De bomvrije ruimte bestond uit een langgerekt betonnen hoofdgebouw met verblijven voor de manschappen, twee keelkazematten en in de frontwal twee geschutskoepels (zogenaamde hefkoepels), en dit alles omgeven door een gracht. De gracht aan de voorzijde is ongeveer 50 meter breed. Buiten het eigenlijke fort bevonden zich een directiewoning, een opzichterswoning, en een bergloods. De beide woningen werden gebouwd van baksteen, de bergloods van hout.

Het staat ook lokaal bekend als het Knakenfort. Alhoewel het fort de naam van Nigtevecht heeft is het vanuit die plaats sinds 1968 slechts met een omweg via de Weesperbrug of Loenerslootsebrug bereikbaar. Sinds 3 augustus 2018 is het door de opening van de Liniebrug voor fietsers en voetgangers echter weer rechtstreeks vanuit Nigtevecht bereikbaar. (Foto's 7 tot en met 10). 

Op dat moment begon het te regenen. Na een kwartier stilstaan uit de wind koos ik er voor om terug te gaan en via de weg m’n route te vervolgen. Eenmaal op de dijk richting de Liniebrug zag ik het gevaarte voor me opdoemen. (Foto 11). Ondanks de bemoedigende woorden van onder meer @Rob, @FreshFruit en @Dotteke in DTS voelde ik een paniekaanval opkomen en ik besloot terplekke m’n etappe af te breken, naar het station te gaan en de volgende keer vanaf het station de rest van de route af te maken, ondanks dat Dotteke me nog belde in de hoop me over de brug heen te kunnen helpen door me af te leiden.

Eenmaal in Driemond aangekomen diende de volgende brug zich aan. Echter dit was volgens Maps een gewone verkeersbrug met een breed fietspad. Dat kon ik wel aan dacht ik. Totdat bleek dat ik juist aan de smalste kant van de brug moest oversteken: een paadje van zo’n 80 cm breed gok ik (Foto 12). Terwijl ik met Rob aan het appen was, m’n kop stijf richting het autoverkeer gedraaid hield en me stevig vasthield aan de binnenreling van de die brug ben ik er zo’n beetje overheen gekropen, met een hartslag die sky high ging.

Daarna ging het langzaam door richting het station in Weesp. Inmiddels deed m’n rug pijn, klierden m’n heupen, weigerden m’n knieën fatsoenlijk dienst te doen en had ik last van m’n enkels. So far part 1 van deze etappe. Een behoorlijk fiasco. (Foto 13). 

Nadat ik thuis kwam van part 1 zat ik er behoorlijk doorheen. Zo erg zelfs dat de tranen op een gegeven moment over m’n wangen rolden. Na een hete douche voelde ik me iets beters en in DTS kon ik m’n frustratie kwijt over het feit dat ik, voor mijn gevoel, gefaald had. Ze vonden dat ik niet zo streng voor mezelf moest zijn. Toch was ik dat wel. Ook al wonen mijn kinderen niet thuis, ik probeer ze op afstand wel bij te brengen dat ze alles kunnen bereiken wat ze willen, als ze maar doorzetten. En wat had ik gedaan? Als de eerste de beste lafaard met de staart tussen de benen opgegeven. Dat was niet de les die ik aan mijn kinderen wil meegeven.

Na een goede nachtrust zag ik het zaterdag allemaal weer iets zonniger in, en @Rob bood aan om samen over de brug heen te lopen. Ik hield de boot af, want ik zag er echt tegenop, maar verschillende users begonnen me lichtelijk te pushen en hadden het zelfs over geblinddoekt aan een tuigje over de brug heen te gaan. Dat was mijn eer natuurlijk te na, en zaterdagmiddags appte ik Rob met de vraag waarom hij mij persé over de brug heen wilde helpen, als hij zelf ook last van hoogtevrees had. Zijn antwoord was: “Ik verzet mij tegen angsten. (…) Ik geef angst niet echt de gelegenheid mijn leven nadelig te beïnvloeden” Ik appte terug dat ik wel een poging wilde wagen dan, maar dat het hem dan wel een kop koffie kostte bij hem thuis, want ik ben natuurlijk niet zo gek om eerst ruim 6 km naar de brug te gaan lopen als hij er toch heen zou rijden. ’s Avonds kwamen we erachter dat Dagoduck de FOK!stok op steenworp afstand had gedropt in Wormerland. Dit bracht me op het idee om dat ding mee te nemen en ergens langs het Waterliniepad te droppen.

Zondagochtend dus eerst koffie gedronken bij hem, vervolgens stokje opgehaald, terwijl ik in de auto aan het klooien was om m’n regenbroek aan te trekken. Stok opgevist, en naar de Liniebrug toe. Na flink gedraald te hebben, ging het dan toch stap voor stap de trap op naar boven. Rob liep iets sneller dan ik naar boven, en ik kwam bijna hyperventilerend boven. Eenmaal daar heb ik eerst een paar minuten op de grond gezeten voor ik de moed vond om op te staan en te gaan lopen. Toen we op een kwart waren zei Rob: zo is het wel ver genoeg, je ben er iig op geweest. Mijn reactie: Nee, nu ik er dan toch op sta, dan maak ik het af ook. En dus zijn we naar het eind van de brug gelopen, en vervolgens terug. En in plaats van de trap naar beneden te nemen zijn we ‘full force’ de hele brug afgelopen. Foto 14 en 15). Eenmaal beneden nog even staan praten, waarna we afscheid namen en ik de stok naar z’n nieuwe plek ging brengen. (Foto 16). 

De rest van deze etappe is niet zo heel spannend, onderweg naar Weesp kom je nog enkele mooie panden tegen en word je onderweg nog een keer door de bagger gestuurd. Van het Fort Hinderdam is nauwelijks iets te zien, hier heb ik dan ook geen foto's van. Het fort is nu eigendom van Natuurmonumenten. Het heeft een ecologische bestemming en is daarom niet toegankelijk. Er resteren nog enkele militaire bouwwerken uit de 19e en 20e eeuw, die echter sterk zijn vervallen. De gebouwen zijn dichtgemaakt en dienen als schuilplaatsen voor vleermuizen. Het eiland en de gebouwen zijn met bomen en struiken begroeid.

Lengte van deze etappe: 13,1 kilometer

Waterliniepad - Etappe 8 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (17) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (18) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (19) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (20) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (21) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 8 (22) (Foto: FOK!)

quote:

Op donderdag 26 november 2020 12:33 schreef Dotteke het volgende:
Je doet het toch maar allemaal en je komt waar je je zinnen op gezet he
Brug of geen brug bagger of geen bagger

quote:

Op zaterdag 28 november 2020 11:41 schreef soapie het volgende:
Je hebt het m toch maar mooi geflikt!!

Vol goede moed ging ik op pad richting Weesp. Vandaag liep ik op bekend terrein, aangezien Etappe 3 en 4 van het Westerborkpad van Weesp naar Muiderberg en Naarden Bussum grotendeels dezelfde route volgt. De brug richting het Torenfort aan de Ossenmarkt in Weesp was afgesloten wegens onderhoud, waardoor ik over een vervangende pontonbrug moest (Foto 1). 

Torenfort aan de Ossenmarkt
Dit Fort aan de oostkant van de vestingstad Weesp werd in 1861 voltooid en maakte met Weesp deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De bouw heeft ongeveer twee jaar geduurd. Vanaf 1892 maakte het fort deel uit van de Stelling van Amsterdam. Het is een van de laatste torenforten waarmee de waterlinie werd versterkt. Het in baksteen uitgevoerde torenfort telt twee bouwlagen. Het is rond met een diameter van ongeveer 34 meter en met een halfrond uitgebouwd trappenhuis bij de ingang. De muren zijn ongeveer 1,8 meter dik. Op het dak stond oorspronkelijk een geschutsbatterij.

Na de Tweede Wereldoorlog verloor het fort zijn verdedigingsfunctie. Vanaf 1985 werd het opgeknapt en geschikt gemaakt voor vreedzaam hergebruik. De aarden dekkingswal werd afgegraven en de gracht en brug werden hersteld. In Fort aan de Ossenmarkt, dat in 1992 feestelijk werd heropend, zijn onder andere de Kreatieve Groep Weesp, een muziekschool en de Historische Kring Weesp gevestigd. In de genieloods uit 1877 is nu een expositieruimte. Bij dit Fort staat ook een herinneringsmonument voor slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Ik had zo de foto's van etappe 3 van het Westerborkpad kunnen recyclen. (Foto's 2 tot en met 6). 

Vesting Muiden
Na Weesp gaat het langs de Vecht richting Vesting Muiden. De wandeling voert eerst langs de Westbatterij, waarna je terugloopt richting het Muiderslot. De eerste verdedigingswerken van Muiden dateren uit de eerste helft van de 15e eeuw. In 1590 werden de muren vervangen door aarden wallen met bastions naar ontwerp van Adriaen Anthonisz. Ook het Muiderslot kreeg een eigen omwalling waarbij de voorburcht van het slot wegens ruimtegebrek moest worden gesloopt. Als reactie op de ontwikkelingen op het gebied van oorlogsvoering, werd na de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871) de vesting weer gemoderniseerd. Het tracé van de vestingwal werd veranderd en er werden een aantal bakstenen, bomvrije, onderkomens geplaatst. Markante voorbeelden hiervan zijn de kazerne aan het Vestingplein, het Muizenfort (genoemd naar de muis-grijze soldaten uniformen) – een in een ravelijn ingebouwde capponière kazemat – en de holle beer. (Foto's 7 tot en met 15). 

Nadat de vorige etappe in twee delen uiteen was gevallen ging het tijdens deze etappe ook mis. Nadat ik Muiden had verlaten en richting Weesp onderweg was, liep ik halverwege de dijk tegen een baggeraar aan. Heb even staan wachten, maar hij was niet van plan om te stoppen en mij er langs te laten, dus ik keerde om en besloot om met een omweg naar Weesp te lopen. (Foto 15 en 16). Ik was behoorlijk veel tijd verloren, en dus besloot ik vals te spelen en de bus naar Naarden te nemen. Daar ben ik uitgestapt om de wandeling te hervatten. 

Vesting Naarden
Naarden kent een rijke geschiedenis. Naarden begon in 996 als een havendorp aan de Zuiderzee, toen ook al deel van Gooiland. De stad ervoer veel pech en werd door de tijd onder andere geplunderd, afgebrand en grotendeels verdronken. In 1355 werd het herbouwd door de graaf van Holland, hertog Willem van Beieren. Vanaf de 17e eeuw maakte Naarden deel uit van de Oude, en later de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Hiervan is het fort Ronduit, aan de noordkant van Naarden, officieel het noordelijkste onderdeel. Ik had in ieder geval prachtig weer onderweg. (Foto's 17 tot en met 24). 

Lengte van deze etappe: 23,6 km. 

Waterliniepad - Etappe 9 (1) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (2) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (3) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (4) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (5) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (6) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (7) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (8) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (9) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (10) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (11) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (12) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (13) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (14) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (15) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (16) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (17) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (18) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (19) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (20) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (21) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (22) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (23) (Foto: FOK! )
Waterliniepad - Etappe 9 (24) (Foto: FOK! )

Nadat de vorige twee etappes al behoorlijk in de soep liepen, kan deze etappe een regelrecht drama genoemd worden. De tocht start bij station Naarden Bussum, en zoals gewoonlijk wanneer ik bij een spoorwegovergang of kerkklok in de buurt kom begon die direct te jengelen (Foto 1). 

Als eerste passeer je de batterijen aan de Karnemelksesloot. (Foto 2). Daarna voert de tocht dwars door het Naardermeer. Voordat ik besloot om netjes het GPS lijntje te volgen, twijfelde ik nog even of ik gewoon over de dijk zou blijven lopen en verderop de route weer op zou pakken. Had ik maar naar m'n intuitie geluisterd, want hoewel het begin nog wel ging, had ik geen idee wat me te wachten stond. (Foto 3 tot en met 6).

Al snel belandde ik enkeldiep in de bagger, en tot overmaat van ramp moest ik ook nog tussen de runderen door en ook daar zakte ik met regelmaat enkeldiep weg. (Foto's 7 tot en met 12) Na 4 km door de bagger geworsteld te hebben heb ik huilend @Rob geappt of hij me kon ophalen, omdat ik niet meer kon.  

Aangezien de eerste mogelijkheid waar hij me op kon halen het Fort bij Uitermeer was, moest ik sowieso nog wel even doorlopen. Wat was ik blij dat ik weer op een verharde weg liep! En tot ziens? Ik dacht het niet, in die baggerbende kom ik niet meer terug!! (Foto 13). Stug en op vrij hoog tempo om warm te blijven, door richting het Fort bij Uitermeer (Foto's 14 en 15). 

Fort Uitermeer
Het torenfort heeft een doorsnede van ongeveer 30 meter en telde twee verdiepingen. Er was een open binnenplaats en een trap liep langs de muur. Op de verdieping waren 12 kamers met 10 britsen per kamer. Iedere kamer, ook op de begane grond, had drie schietgaten in de buitenmuur. Op de begane grond waren nog vijf kamers voor de manschappen en verder vertrekken voor de wacht en commandant, een ziekenzaal en magazijnen voor de opslag van munitie en levensmiddelen. (Foto's 16 tot en met 20). 

Eenmaal bij Fort Uitermeer pikte Rob me op met droge handdoeken en een plastic tas voor m'n schoenen en sokken. M'n voeten zagen er niet uit, en het is een wonder dat ik dit avontuur blaarloos heb overleefd. Foto, klikken voor eigen risico!! 

Waterliniepad - Etappe 10 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (17) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (18) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (19) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 10 (20) (Foto: FOK!)